AUX1LTANTE SUMMO NOMINE
5PECIMEN ACADBMiCUM,
DE
QllOD
SÜFFRAG. AMPLISS. FACULT. PHlLOS.
AD ILLUSTRE LYCEUM UPSALIENSE
MÖDEKANTE
♦ VIRO CELEBE
MAG. P ETRO EKERMAN,
Eloquenti® PROFESS, Reg. et Ord.
PUBLICA CENSÜRZE SURMlPITT
CHRISTOPHORUS BORG
VESTMANNUS
IN ÄUDIT. <3USTAVIANO D. XX. DECEMB.
ANN! MDCCLX.
Horis poß meriäiem folitis♦
U Fs ALU
a
MONSIEUR,
Monsieur CHARLE
t GentiL homme de; la Cour.
T)ermetfezT MeiHeurs 5 je Vous fiippUe ^ que
·*· premiere preuve Academiqiie , Cömtne une
jdi pour Vous.; Vos nobles qufdités Cf le fvadenty qiir Vous: reg arderez ?non entreprife >
occafion, fifavorabler de ?nontrer publiquement
comme nn crime. Cependant je ferai fans fperité & Celle de·' Vos Nobles fatniües.» Je
MESSI
Vofre treshinn Christoph.
a
MONSIEUR,
Monsieur JEAN DRISELL,
Jage Territorial..
fofe me prendre la libertey de Vous ojfrir cette marque de la reconnoijfance, Of du refpeft, que gout, que Vous avez pour les fciences, me per- dtun oeil gracieux. Si je laifois paffer, une ce, que je Vous dois } je me le reprocherois r cejfe des voeux les pfas ßncerespour Votre pro-·
fvis avec beaucoup de refpect
EURS
lie ferviteur
Borg.
rådmannen ädel och högaktad
HEM LARS BERGER.
STIGAR EN i Stora Kopparbergs Grufva
HÖGAKTAD,
Herr CARL OSTBERG
och
BOKHÅLLAREN
HERR GEORG FAHLSTEDT
Mine Gundige Befodrare
Underna det jagden Vältalighet,
är fyßofatt
hvarmed? atvifa for
Apoftelen Paulusdet allmän¬
var begSfvad,fattas mig ord, at rätt kunna uttolka
den ärktänßa, hvilken jag vet mig, Eder Mine Her¬
rar vara fkyldig. Uptagen derföre denna gäfva, in¬
tet fom någon vedergjälning, utanför et prof af min
flora tillgifvenbet. Af bögden [kall jag aldrig upbo-
ra at nederfodra de ynmigaße valßgneljer; at Edor
handtering må med viηfl, Edor vandel med glädje, och
Edor utgång med fällhet, blifvaförknippad. Då Vin¬
nen ff Mine Herrar det ändamål, fom ff påjyften,
och jag min önfkan7 [om oaHåteligen lefver
MINE HERRARS^
Ödmjuke Ijenate CHRISTOPH. BORG.
Viro Admoåum Reverend* tfPrtciarifllm
D:no Mag ISAACO LINDBOM
EcclefiacElfdalenfis , in Dalekarlts, defignato PASTO
RI Meritiffimo.
PATRI HONORATISSIMO.
Reeordatio. Beneßeiorum. Tuorum.
Animum. Percellit,
Eloquar< An, Sileam, Nefcio.
Praematura. Patris, Morte.
Sors. Mihi. Jmmitis. Fz/tf. Eß.
Tarnen,
IndefeJJa, Cura.
Quoth Filio· AWz. Cidvis, A. Patre, Ccntingit.
Tuceque. Difciplin#. Exemplis.
Eo, Ρerveni, Hafce, Üt. Pagellas.
Tili. Parens. Optime, Offerre, Queam.
Specialen. Me&. Obfervantite*
Adipice, Magis,
Animum. Gratum. Quam. Faeultatesi Magis. Conawen. Quam. Opus.
T/M Munera.
Magna.
Quid. Dare. Non. Poffum.
hlec. Cejjabo.
Pro. 7///?. Ineolumitäte. Et. Salutei
Precari.
Quφ, Semper. FtoV. Ecclefie, Emolumintum,
Et.
Familie. Firmiffhmmi. Fulerum.
Quamdiu. Vixero.
Tibi. Obfequentißvnus. F/ÄV/W
CHRISTOPH. BORG.
L Ν. y
§. L
;i fapientem decet, ad finem cbti- nendum, adminieula querere
maximc idonea, DEO fåne, qui
fons cft omnis fapientise, id ex·
ceilentidimo modo competit. Et»
enim nullos fibi propofuit fines, quin iimul delegerit illis confe-
§ qoendis optime iniervitura. Et
fubeft omnino caufla, cur in religione Chriftiana, ubique terrarum,& intergentdes, difieminanda,fegre-
gatum voluerit Apoflolum Paulum, maxima dextc-
ritace animi, ingenii atque erödltionis dötibus pras- cellentiiiimom. Eli ve.ro i!le idem, qui,ab Hierony-
mo(a), Tonitrugentium, Tuba EvaWélii, Rugitus Leonis,
Aureus munii Sol, FlumenEloquenttapumgmvocatur5 ab Auguftino (b) facile Princeps Apoflolorum , Do&orum
emnirn exvclknti([ims\$ Baldaino itidcm (i), DoBot
*\ ' icn
❖ };!(·#
gentium, vita imulpatus, dcHrina eelebris\ miracuJis infignis, deflantationeJücclcfiarum immortaltterpremeri-
ms. At multi tarnen reperiuntur, eo audaciae pro- cedentes, ut pleno oreclamitent, fcripta faqÖoruni
hcminum nullam redolere Eloquentiam, fed fore, uc ccelum mifceatur terrae, & facra ad profana adne- fbantur, fi Apoflolum Paulum Eloquentem eflfe con«
tenderimus. Inflar omnium heic commemorare liccat Fetrum Bemhum Venetum, qui, Se&ai Ciceronianorum addiftiffimuSj Longolio & Sadoletoie&ionem Epiflo·
larum Pauli diflvadebat, ne Epiflolaccsas b. e.vilifli-
masnasnias&qvisqvilias traflando, ilerili dicendige- nere, uti impio ore ac temere eftutiebat, ililum cor- rumperent öl inqvinarent dj. Sed ejuscemodi convi-
ciatoribus verba opponenda ducimus Theodorici Schnepffii,Theologi Tubingenfis olim celeberrimi e).
Quis,inquit? negaverit iniacroianftis illis fcriptisjea ex-
ilare, quae in omni orationc difertacernuntur, quam- vis Prophetae, nec Rhetorum, nec DialeQicorum
praecepta tenerent, cum interim Domini fpiritum ie-
cum haberent, cujus bencficio, & facundi homines,
& eloquentes func: cujus etjam iniiin&u, artes illse
inventae traditsque reperiuntur. An vero in oratione
Ciceroniana, ordiqem & feriem argnmentorum ob-
fervare licet? in Efaia & Paulo non licet. Etadmi- ratio, quae primo arte's peperit, ornamenta in ethni-
corum icriptis obfervavit, infan&orumconcionibus
eil negleftura.
Meum itaque inflitutumeil de Eloquentia Pau¬
lina heicagere; itaquidem,ut iilum faTofixuritTwvere
A % pr».
£ ) 4C *
pronuntiaverim,Tevero,EruditeLe&or,qua pareft,
humanitate, exoratum volo, utmihi favere dignerts.
(a) Epift. 61 ad Pampbil. (b) L. 4 ad Bwiif*
r. 3. ( c ) Commentar. in 2 ef. ed Corintb· ( d) Cfr.
Dijp, Upfal. habit.i 739de Seffa Ciceronianorum fub duftu Ampi Preeftdis p. 12* ö 13* (e) Prolegom. in Ejaiam.
$. IL
Res eftnotiflima, & pervulgata, quod finis Ora-
toris ultimus fit perfvadere, ejusque officium videre, quid ad perfvadendum conducar, Hinc requirit Tul- lius, ab Oratore civili, in ioro Romano verfåturo, 0- mniumrerum magnarum,atque artiumfcientiam, fine
qua oratio eritinanis. Sit, inquam, inftru&ifltmus
a do&rina»ni malit irrideri potius, quamaudiri. Ipfa
ergo oratio conformanda eft3 non folum ad eleåio-
nem argumentorum, quas ad perfvadendum idonea iunt, & reliquam di&ionempraeparat, &benevolum,
adtentum & docilern reddit, fedetjamad conftru&io-
nem fermonis verborumque, ut cum perfpicuitate, elegantia, decoro, &puritatefit conjunétiffima. Alias enim, nifi oratio pura efiet, fed abundansverbis bar¬
baris , horndis, nec non infolitis& antiquatis; facile
eft concludere, eam adftantiauditorum coronae ingra-
tam fore, neque debitam habituram vim perfvaden- di, qvemadmodum Oratoris infuper eft, verborum turpitudinem, & rerum obfeenitatem vitare.
§. III.
Uratione autem, omni lepore &venuftate ad-
fluente, nonpoifunt non animi eorum,quiaudiunt,
aut fedari smt exciwri. Tanti igitur pretii habitafuit
"Ψ 3 S t
prifci aervi Eioquentia, nihil ut prsflabilius videre¬
tur, quam poiTe dicendo teuere hominum ccetus,ad
benevokntiam mentes eorum aliicere, blandeque adpellando delinire, voluntatcs impellere, quo velit,
unde autcm velie, deduccre» Neqtie eratquidquam
um admirabile , quam ex magna multitodine homi¬
num, exiflere unom , qui id, qood omnibus natura fit datum, vel fölus, vel cumj paucis faeere poflit.
Nonenim,teileTullio,(a) dubium eil, quin contentio orationis plurimom valeat ad gloriam: eaenitneft,
quam Elnquentiam vocitamus. Seil tarnen paucis
dici nequit, quantopere concrliet animos hominum,
comitas, adfabilitasque iermonis. Magna enim ad-
miratio fuboritur copioie, iapienterque dicentist Ne®
que fuitaliqurd tam jucundom cognitu, atque audi-
tu, quam fapientihus fententiis, gravibos verbis, re- ferta oratio atque polita, nec quidquam tam potens,
regium, & necefiarium.
(a) De Oratore yafftnu
§. IV.
Sed fi prifci Eloquentias magiilri tantam adhibu.
erunt curam, ut fe aliosqire, in foro iuque curiaO-
ratores fiflcrent idoneos, & fi tanta perivadendi, a- nimosque fk&endi, tum inerat ars & efficacia,quid
mirum, fi ab Oratoribus facris poilulaveris, ut non
tantum fcientia rerum ampiiflimartim, generatim,ab- undentv led &, infpecie,vim omnem, Oratoriae per- nofcant. Etenimhi non proroflris & tribunalibus,
fed in templis facrariisque, oracula DEI& Chriilianae religionis royikria, Apoflolorumtriumphos, Marty-
A 3 rum
# ) rf c ❖
mm laureas.i virtutum decora, improborum fuppli- 1 cia, iunt enarraturi. Oratio igitur in Cathedra Ec- clefiaftica, nec vana, necfupervacaneaeft, fed maxi-
me neccfiaria. Oratoribus itidem facris incumbit, uc
veftigia Chriftoph. Schraderi premamus, diligenter circumfpicere, probe dignofcere, & commode ad- hibere, qus idonea fint ad perivadendum, nempe illam ialutarem fidei obedientiam Rom. I. <5 &e. Uli
enim male rem gerunt, nifi habeant perfvafionern,
tamquam finem ultimum, ad quem, quafi ftatuam Mercurialem, digitos oculosque intendant. Perfva-
fio enim ut civilis, ita & facri, Oratoris, finis eil in»
dubitatus. Unice enim ilie hocagit, agere certedebet,
ut fidem Chriftianam, & mores illa dignos, morta*
lium animis queat perfvadere. Servatoris noilri ad Apoftolos, praceptum eft Matth, ultimo, v. 20. Do»
eete gentes lervare omnia, qua* mandavi vobis; h. e.
Oratione vefira, gentes adducere enitimini, ut refipi-
icere & Evangelio credere, fidem & bonam confcicn»
tiam retinere, in animum inducant. a)
(a) Pr<efatio ad Commentarium de Rhetoricorum Ariflotelis fententia c? φ. Qfr Jo. Henric a Seelen in Not. ad Kirchmanni Rbetoricam edit. ljjS- p. 2.feq.
$. V.
Dottrina coeleftis fucato utique Eloquentise hu¬
mana ornatu deftituitur : etenim tanta ipfi Scriptura
Sacra ineft visac virtus, utnon opus fit oratione calamiftrata, papavere & fefamo fparia, & ex melli-
tis verborum globulis contexta, id quod vetat in
polita & naturali oratione Petronius Arbiter d)yau- dito·
; ' ·. - / " - .· ·'v' - ·· * --j■·*. ■;-· v. : ^ .. -jS,
# ) 7 ( #
ditorum animos inefcare. Elegantior, fnquam, ed
gemma, ergo &auro, & opere indiget minus.
Et,hoc quidem nomine, omniumre&ifilme Hierony-
mus(b)gravi cenfura eosperdningit,qvi in eccleiiis,
omiflaApoftoloiumfimplicitate & puritate verborum, quafi ad Athenamm & ad Auditoria convenitim, ut
plaufus circumftantium concitentur, ut oratio Rhe¬
torik arcis fucaia mendacio , quaii qvaedam mere-
trioula, procedat in publicum, non tam eruditurapo- pulos, qvam favorem populi qvaefitura, & in modum pfalterii & tibiae, dulce canentis, fenfus demulceat
audientium t interim tarnen, vene, gravis, genuinas, adeoque Divinae, tanta myftarior.um majeftate, dignas
Eloquentias non expers ed, ied, amico neceffitudi«
nis fcedere, hane fibi conjunöam poffider. Male igitur iani, & nil minus, quam in facris literis ver- fati, funt iili, qui nullam pcmpam oratoriam, nulla-
que faenndiae ornamenta, ie ibi deprehendii?e ne- gent. Ita Auguihnus, dum adhuc errore Manichseo-
rum dctinebatuE , tenuiter de ftilo & fan&ioris icriptura fermone, ipfomet fatente, fenfit. Scriptum,
air, vifa: eil mihi indigna, quam TuIÜanae fvadx
eompararem diloque, at, meliorapodmodumedo&us,
exclamac: qujdfic indignaturApoßdus PAULUS in Epi-
(lolis futs, fic Corripit, fic exprérat, fiic mcrepat, fic
minatar? Quid efßquodanimi ful adjeBumtamcrehraξ$
tam ajpera· vocis mutatione tefletur ? Nullus dixerit,
nwre Sopbißarum, fueriliter ξ$ confultefi^urajje oratio-
nein. riamen multis figuris diftintia e(l; qvapropter fieutiApofiolum prtcCßpta Ehqventia ngn fautum tfjedice-
musy
# ) 8 ( ❖
mus, ita,qtiodejusfapientiamfecutafit Eloqventia,mn nega- 7?iurtc)Audiatur itidemPhilippusMornseus, hacdema¬
teria itadifferens: Infcripturis habemusprophetias>&
inhisminas, concionesvehementesquemotus,Quicun-
que eadem mente ,eodemque animi ihtu, facrumco-
dieem& Ciceronem legerit, quid ad Eiaiam Cicero?
Et quid Ciceronis iilae iniinuationes , & ereberrimx
ignorant^ exeufationes, ad viva & gravia, veneranv
daque ipfa majefhte, Efaise exordia? Quid denique- longieillas, quamquam numeroiae illius periodi» qui<
bus iibi ipfe blanditur, ad illa hujus comrnata, tum conciia,tumplaneinciiöria,quibus,tanqusm eondopli-
catis fulniinibus* contumaciiiimos quosque dupeheit
ac terret (d )» Cui megalander Luchems fententias ibbferibit, dicendo : Hvar finner man fkxbnare ordern fregd, ån uti de Lof Pfalmer och TackfgeljePfalmer
i Ρfaltaren? Iber fer tu alla beliξain i hjertat, jåfom
uti enfkion luftig brtagård: ja, fdfom in i himmelen,
hvilka hjer telig fkion luftig blomfler tber upgå , om alle,
handa fkiona och luftiga tankar, om Gud och hans vjtU, pierningar. Tvertomhvar finner tudiupfinnigare, klag-
Iigare, jämmerligare ord om bedrofυelfe, nen uti Klaga- Pfalmerna? Ther kan tu dter fe the heligas bjerta, fd¬
fom in i dhden, i helfvetet, htilket mbrker, hvilken tbkn
ther «er, om allabanda bedrbfveliga Guds vredes - up-
feende. Alt(d och ther tbeom hopp ochfruebtantala, bru¬
ka tbe ther till fddana ord, at icke någon målarekun"
de themfåledes afmåla*, icke Cicero, eUer tiågor annar, medfin vältalighet befkvifm (c), Verum enim vero
Eloquentia iaeri eodieis permagna ed, eotamen ma¬
jor
) 9 C
jor confpicieur j ii ipfa lingva ian&a, 8ε naturalis
accentunm concenius nobis innotefcat. Sacricamera
icriptores, IBsowsiKoi, non prasfra&c ad Eloquentiara
humanam, in vccerum Griecorum & Latinorum (cri-
ptis, ufitatam, atque ad ejus iingulas regulas adhs-
ierunt. Neque locutionibus impropriis, praeter ne-
ceflkatem frequentatis, vel argumentis futilitate ae
levitate plenis, indulferunt: Ted ingenioiis iententiis,
tropls fublimioribus, aliisque fermonis ornamentis ac feftivitatibus,cogitationes fuas in liicem aciemque pro- duxerunt, operamdando fedulam,uc erudirént, move*
rent, fvaderenr, 8c corivineerent. Ambroiium fuo cal-
culo haec pröbantem, fas efl audiasnus, Scripto-
res, inquit, Sacri, nonquidem lécundum artemfcri-
pferunt, fedfecundum gratiaro,quasiuper omnem ar¬
tem. Ii vero, qui arte fcripferunt, de eorum fcri-
ptis artem invenerunt (r.
(a)Satyricon p.f.Jeq b)Cfr. LamyRhetoriquepjg^
(c) Lib. de Verit. Religion. Chyijli.anx (d) Luther*
pr#/ ad Pfalmos Dav.(e) Ep. 64
§. VL
Quamqvam Eloquentia facra omnem huma-
nam concinnitatem iuperat, at oportet tarnen Orato-
rem iacrum , nattirali dicendi facultate, eruditione*
81 fcientia regularum arcis oratorise inftrn&um eife,
Uli neque inutilis, utgenoinum fpiritusfan&i fenfum
eruere, majeflatem rerum & verborum, in verbo
latentem, aperire, 8ε animos hominum commovere pöflit. Sic Auguftinus: ita dicere debet Eioquens, ut
B doceat
# ) ίο ( ^
doceat, dcle&et & flecht. Quisenim eum vult au- dire, qui audicorem nulla fvavitate detinet? Oration!
ergo aderit decus, non tam extorturn, quam nacivo
colore tin&um, felicioFique proceflurus eft pede, fi
nec fplendidis facetiis, nec artfficioüs transeundimo«
dis, nec inani vocum fonitu tumefcat (ed perfpicuis
verbis fpiritu plenis»&: argumentis clariffimis, men-s
tern exprirnat. Et hoc modo efHcit nofter, ut non folum intelligenter, verum etjam iecunda cum ad-
murmuratione & adplauiu audiatur.
§■
VII.
Propius ad inflitutum ut devemamus, brevis-
Eme erimus oitenfuri, hxc omnia fcriptis Paulinis plene planeque congruere. Etenim Summus rerum Moderator, quod deftinavit Apoilolum Paulum fa-
crae,, ut ita dicam»Legation! ad gentes usquequaque
terrartim ac locorum obeondas, eundem omnibus il- Iisdonbus, &armavit, &animavit, quibus huic muneri fatisfaeere, & quidem cumulatiiiime,poiret. Natuserat
Tarii, urbe longe celeberrima, quia non fitumodo, antiquitate (a), Romanaeque civitatis privilegiis (&), &
mercatura? indufiria, maxrmeffcruir, fedartium etjam elegantiorum & Philoiopfriar pra?fiantia, altius emi-
nebat» Qua de re legitur in Scrabone: Tantum Tar-
fenfibus erat ftudium Philofbphise, relrquteque totius Encyclopediae, utfuperaverintAthenas, & Alexan¬
drien),& ii quis afius locus nominari poteft/ubi fchola:
& diatribae Philofophorum & humanarum artium haberentur (c)- Primam ejus educationem fuiile
haud vulgarem ipfe teitacur, docendofe πεπ&&νμΒ*
νοψ
# \) ii f #
vev mrå ώίξίβίΜτχ πατρώα vcua, (Jj. Quid, quod
Tarfi erat Eloquentia intanto honore, ut oratoresibi
certam coniikuerent claffcm, qvernadmodum pluri-
111os Tariertes Ikeratiffimos ex eo ludo prodiifle
conilät, (*.) Nihil kaque mirum; ii Paulus Eloquen-
dam, Sc literaturam Graecani cito arripuerit, Poe«
tasque item in fcriptls fuis allegark, id quod
iludiofo Hebraeo prorfus neceiTarium erat, ad airio-
ra adipiraturo-(/) Hincnon difficile concluditur Apo-
ftolum Paulum , primoribus non labris guflaviife fa- pientiam, ied do&iffimum fuae ietads iuiife. Quod
nec reticet ipiemet Paulus, vocando fe Hebrseum ex
Hebneis unde fe diftin&um voluit, com a Pro- ielytis, tum a Judaeis, qui, ab Hebraeis licet oriundi,
tarnen aut nullam, aut exigtiam Hebraeas lingvse pe- riciam poffiderent. Etjamfi eoim haec, omnium anti- quiffima,iueritJudaeorum lingva vernacula}tamennon diutius fartate£taque maniic, quam ad deportationem Babylonicam, exquo tempore fenfim Chaldaifmiad- repfere. Quae tandem cum Judaei, bellis Seleucida·
rum infeitarentur, in Chaldso-Syram, ex Syra&
Chaldaea conflatam, degeneravit. (b). Ethaec lingva,
«evo Salvatoris 6c Apoftolorum, erat vernacula Ju- daeorum, ab aliis Hierofolymitana di&a (/). Et, quamvis uius lingvae Hebräer farniliaris, ab oblivi-
one plebis Judaicse vindicari nequeat, fed memoria ejus fere deleta; adeo ut necefle habeant uti transla- donibus legis & Prophetarum Chaldaicis, nec non
interpretadone textus Ebraici, in Synagogis, ler-
B a mono
) η c ·&
«ume yernacuio'v i. c. Gftaldaep Syriacö, ättamen
iifüs lingvae Hebrss , Paulo ram familiaris erat,, ut, in Synagogis, illam (ine ullo negorio interpre*
iaretur.·
(a ) Bmtittg, Tuner. N*v* T. de Tarfo* (b) Tofeph Antiquit* lud. L. 4. c. ιό. ρ.yåf. (c) Geograph. L. 14+
(d) AB. 22, 3. (e) Vid Atta Pbilofoph. Ίοηι, III.de Pbilofoph. Apoft.Pauli. p* 144. (/) Afcing. or. de flu«
äio!. Hebr% pl737. (g ) Philipp. 3, 3. φ) Pfeif. Crit.
S. Ο j. Quä/l·. 4 ßuxtorf. Dijf. III. de linaν9 Hebre- fofi confuf. conferv. ö propag. (/) Reifiii Exereit..
de linpv. vernaeul, J. Chtißt ß\ f.
§. VIII.
Pauli in ftudcndoaclegende fttis,Tarff, expleri
non potuit, perpetuo alriora qusrentis. Icaque Hie- rofolymam profieiieebatur majorern cognicionemy
quam in patria &:domi3 religionis, ßbi compara-
turus, & perplexas controverfias ,< ex libris facris
motas, enodaturus. Etquum Hierofolymae eilet vir,
»ομο^άσχαλος, nomine Gamaliel, τίμιοςτταντίτχ λαψ (ö). ad hujus pedes fe enutrimm, & adeuratiore diligentia, inlege Pacrum edo&um eile, adfirmat (b).
Sub hujus aufpieiis tantos fecit profectus,utmerto
vocecur, coelorurn radius, & Apoftoloram diadema
Sie mirabile eil, Pauium non folum adultiori
setate, ied etjam indeab ipfa pueritia, tanta] ßagraiTe cupiditate feientiarum & ftudiorum, ut numquam deuneret legendo proücere, fed Roms erjarn incar»
ere invigilarec iludiis (J). Id verum eile Feilus,
Prsfecius ille Romaaus, cogebatur fateri, more
I
Φ ) *3 C #
iicefc perverfo, dicens Paulurn muka Icöione in fa¬
rorem reda&um (e). Cui ipie etjam addipulatur:
proficiebam, inquir, magis magisque in Judaifrno,
prx multis sequalibus, datuta Patrum per omnia ha-
bui fan&iflima (/> Qvid multa? diiputando etjarn
certaverat Paulus cum Stoicis &Epicureis, Philo fo- phica iua dogmata procul dubio defcniitantibus, a quibus tandem, ucpote veritatis propoiitae convi&is
paimam reportavic (ff).
(a) AB, j% 74. (b) AB. 2i) f. (c) Cvaufcr·
in Phosphoro jf. |p/. ( d) 2 Jim, 4, /j, (>) Aid. 26,
24. (/) Gal. I, /4. (/.) /7, 18 Qr. Di/p. CL
Magiflr. Borén O.G. habit. /70". /»£ tttulo 'ASqmee
φίλοΚΜΜ ρ. a. 7·
$ ix.
Vidimus Apodolum do&um & valde eruditum
fuiife;Eloquentia autemquiaedfapientizefamula, &in·
feparabilis comes, nonApodolus ergo non potuit elo¬
quenter loqui & fcribere. Spiritu etjam San&o totus
ferebatur, omnis iapientias fonte, & ingenii, & vocis,
& lingvse artifice, illi igitur haud difficile erat di-
ierte loqui. Et quamvis nativa illa, & germana ma-
fcuke facnndiae ornamenta illi non defuerint; dero¬
gat tarnen iibi omnem Eloquentiam humanam, i.el
ejusmodi, quae iucatis verbis, & pbaleratis diäbis or-
nata, &avero longe aliena ed, oftentationi originem
debicura. Et hxc ed, qvam Apodolus noder, Ϊ Cor..
I, 17. profcribic, non vero germanam, genuinam,
& verara Eloquentiam Divinam. Ipfe porro fatetur,
fe nonveniffe cum eminentia fermonis autfapientiV,
Sa
# ) «4 C #
& fermonem ipfius non fuifle in perfvaforiis hu¬
manas iapientiae verbis, ex finu Philofophico, &ora-
toria Grascorum repetendis, I Cor, 2, 1. 4. De qua Celeberrimus iacobus Rauppius ita loquitur. Dubium itaque non eil, quin prurierint aures Corinthiorum
ilulta quadam grandiloquentias cupiditate, Sz elegan-
tia ac fvavicate fermonis demulceri fategerint. Paulus itaque docet, fi talis adhibeatur praedicandl ratio, cru-
cem Chriili vanam redditum iri. Crux Chriili, Sz quse per crucem fuam nobis eil meritus Chriihis»
objeflum funt do&rinas Evangelicas; idem igitur eif,
ac fi dixiffet, do&rina de do&rina Chriili *inanis red«
deretur, fi, ut v. 4. .loquitur, perfvaforiis human«
fapientiasverbis traderetur, cum quod argumenta&
perfvafiones humanae, non habeant eamefficaciam, ut animos ad adfenfum, qualis in ChriiHanis requiritur, pertrahere pofiint, tum, quod fi hujusmodi argumen- tis efficeretur, Sz humana facundia homines ad Chri«
(tum adducerentur,fpiritus ejus nihil videreturagere,
adeoque obfcuraretur, ut clare agnofci non poiTet άπόδειζις πνεύματος x&lδυνάμεως> five vis illa Sz effi-
cacia commovendi animos, quam habet do&h'na ab auctoreiuoSpiritu Santto. Totamremnervofeomni«
no explicat Difputat. de Democratia Literaria, (a), his quidcm verbis: Ad Paulum quod attinet, qni PhiloiophiamChrifiianis interdixit, reipondetur, quod aut fe&ariam Judasorum Philofophiam
arguat, aut qvasdam e familia Graecorum Sapien-
tum do&rinas, aut Philofophiae a.buium: hinc Col.
2 v, 8. conjungit φιλοσοφίαν Sz xevijv άκάχφj fate-
N tur
ψ ; ij ( &
tur item v. 4, fe hortari difcipuios ad Cognitionen!
DEI ialutarern, nequis eos παξαιλογίζηται εν πιθανό- Xoyict falfoq; ratiocinio fallat iermoms quadarn pro- babilitate (b).
(ι) Ä. η37 heic babita pm 33. (b) Qfr. Differt.
Upf. hak de avtis Orat. & Poet, fororio nexu p. 2$.
3f. 3k ξ$ jequ. §. X.
Veriflimum eft, Apoffoium Paulum perfpicacia naturali, haud fpernenda, mftru£tum fuiiie, & ex
Philofopborum icriptis magnam hauiiiie cognitio-
nem, quod Sententiae iHat ex Poetis & Hifforicis al-
legacae, fatis itiperqueceftantur. Nam unde höcium- iic, Cretenfer Jemper mendaces, mala bcfiict v ventres
pigri (aj} niii exEpimenide, Pceta Cretenii? atque unde noverat illud hentifiichiurn:hujusgenusfumus(b),
niii ex Arati aitronoini Phaenomenis? Quin etjam
illud: Corrumpunt bones mores coüoquta prava? (cj os- tendic illum necMenandriDramatisfuiffe ignarum.Ita-
queAportolus,moreviriiapientiflimi, &convicit audi-
toresimpietatisatquefocordiae, & inveramfalutisviam
perduxit ceitimoniisdefun&usPhilofopborum & Poe-
tarum, Sicin oratione Areopagitica,coramAthenienfh bus, probabat, quod ignoto veri DEI culcum numini
addgnaverint. Omnia tarnen illa ihidia,■ naturae viribus comparata, gratix ftibmifit, iisdemque tamquam ve- ritatisvehiculis, non niii parciiEme, & in (olius DEI gratiam, uns cft. Quid? quod non nefcius erat, fe
hoc in negorio feliciori procefTurum pede, quom
propriis eorum argurnentis confutarentur perquani
egcegie. Hunc ufum etjam eruditio ejus prseilieic, uc veritate
# ) ι6 C %
veritatesTheologicas principiis indubitatis fuperftrif-
xerit* fuperftru&s aptiifimo ordine, &naturali ferie
cormexerit, otnulia arre fophiftica iniringi autdiflolv!
posiint. Fateor equidem ejusmodinexum& ordinem^
ab aliis etiam au£fcoribus iacris, pbfervatum fuifie^
ut a Moie, cujus in icripds, invenire licet, illos ein-
cinnos oratorios tantamque Eloquentiam, ut conium-
niatiffirni Rhetores, non poilint eorum non rapi ad-
rniratione. Nec non a Davide, Salomone, Efaia &
Daniele, qui, humana Divinaque fapientia perpoliti,
yiri diierti, Sz Eloquentiam periciffimi fueruar. Con-
tendo tamen Apoftolum Paulum, fubrniniftrante
fciencia Philofophica, magis fe adcommodare inge-
niis iagaciorum hominum, ejusque icribendi viam
Sz rationem, ejusmodi efle, ut methodo demon-
ftrandi Philofophica?, iit admodum iimilis, adeoque
ad iapientiores convincendos aptiflima, Et quamvis
orationes Sz epidola? ipfius, nullam artem& Eloquen¬
tiam Graecorum redolere videantur, non tamen or-
natu Theologico, majeftare Sz vi perfvadendi defti-
tuuntur, immo, flofculi Rhetorici in verbis Sz fernen-
tiis nervoiiilimis, paflim fparfi inveniuntur. Cui rei
Morhofius caleulumica addit: Si S. Codicis icripto·
res intueamur, ii D, Pauli epiifolas, ccecus eft, qui non egregia Oratoris arcificia, in iliis videar: non quod ipds, de induflria multo labore conquiötis, u- fus D. Paulus iit, ied quod cum eroditus eiiet, non rejiceret id quod effet, Sz quod in ipfa ejus oracione
fluebat (d).
{a)Tit. 7,/2, ζβ)AB./r, 2/f. (c) I. Cor. Cfr.aå
hgc ioca citata Msditåt, Exegetic. Henr. aSeelenPart,IL
f-Sufii»00 Marhof.Polybifi, C$.p. §XL
