ERICO GUST. GEIJER

(1)

3 Z (* -i. 3

)

AD HIS T O RIA M

COENOBII BIRGITTINI WADSTENENSIS

ACCESSIONES

QUÅS

VENIA AMPL. FAC. THILOS. UTSAL.

PRiESIDE

mag.

ERICO GUST. GEIJER

HISTORIAR. PROF- REG. ET ORD.

REG. SOCIET. SCIENT. UPSAL. ET SOCIET. SCIENT« AC LITT. HÜM. GOTHOBi MEMBR.O».

PUBLICE EXAMINANDAS PROPONIT

ANDREAS

PETRUS WIDEGREN

OSTROGOTHUS«

in audit, gustav. d. xi dec. mdcccxix.

Hi A. M. S.

u p s a l i JE

EXCUDEBANT REG. ACAD. TYPOGR.

(2)

(3)

P*LURIMUM REVERBNDO ATQE PRiECLRI«>SJMO DOMINO

Mag. PETRO DAVIDI WIDEGREN

ECCLESIARUM SKEPSÅS ET ELFVESTAD COM MINISTRO*

Patruo Optima

Pri.imtias hasce studiorum, pio xnentis c-andorc ae Yeneratione.

S a cru m

volmt, del)nit

ANOR. PETR. WIDEGREN.

(4)

srono lansmannen Adel och högaktad

Heer

JO!!. ABR. WIDE GREN

Den

Huldaste Fader

med upprigtigaste

yördnad, kärlek ocli tacksamhet

Dess lydige Son

ANÜ, P. WIDEGREN.

Helgadt

(5)

COENOBII

AD HISTORIAM

BI&GITTINI WAD STENENSIS

ACCESSIONES.

M

LfJUgna ^nominis farna per totum fere Chriftianum orbem inclaruit Coenobium Wadftenenfe, a Sandta Birgit*

ta ann o 1347 inftauratum, anno dein 1368 Bulla Urba-

ni V. Poncdicis Maximi iisunitum; tandem anno 1384 ab

Nicolao Epifcopo Lincopenfi, praefentibus Archiepifcopo Upfalienfi Henrico & Thordone Epilcopo Strengnefenfi ^>

foiienniter inanguratum 1). Breve inträ temporis fpatium Regum, Principum, Procerum, & civium omnis fere

ordinis munificentia ita crevit, ut Coenobia _per Septen-

trionem reliqua opulentia & fplendore longe anteiret, quin ämnio ^cum ceteris per Chriftianum orbem vitae Monafticae inftitutis de principatu cértare potuit, ab eo

praefe tim tempore, quo fundatricis famofisfimae Sandia»

Birgittae reliquiae a Roma transvedlse in templo Coeno-

bii ,l*ujus asfervatae celebritatem (acratam huic loco ^addi- derunt. Sandias ^has reliquias vifendi pio defiderio fla-

grans confluxit viatorum tnrba, fuis unusquisque fymbo-

lis gazam eonfecratam audlura. Heic pretio ingenti, quod

fidetn interdum exfuperat, fupremi ordinis cives fibi &

fuis condiroria fepulchralia parare ftuduerunt. ^, Interque

Monialium numerutn cooptatae funt principe.? Virgines

ex Regia familia, & ex Nobiiium ordine extra & inträ

patriam. Sic Scandinavieae ^Unionis fundatrix, celebris Danorum Regina Margaretha, moris veteris non imiue-

A _mor,

i) Rhvzelii Monafteriol. _p. 85. cfr. Ol, Celßi Difs. de Coenobiis Birgittinis p. 1, 11. Upf. 1714—18. 8:0.

(6)

) ^» c

mor, nomen fuum an. 1403 in focietatem Monialium ^co- optari ambiifc 2). Heic infelix Erici

XIIL conjux

Regina Philippa, Regis Henrici IV. Angliae

filia,

levitatem inariti pertaefa, tranquiiiitatem

qucefivit, &

an. 1430 diein o- biit fupremum 3) An. 1408 heic recepta fuit Ingeburgis ^,

Gerhardi VI. Ducis Slesvicenfis filia, quse tandem Ab-

batisfae dignitatem confecuta an. 1452 fatis demum an.

1465 concesfit 4.). Huic etiam Coenobio Carolus VIII.

Canuti, Svecor. & Norvegor. Rex filias Principes Ri-

chisfam & Brigittam addixit, & Moniaiium numero ad-

fcribi curavit, conjugi etiam Reginae, iliuftrisfimae Catha-

rinae an. 1457 defunfta, in Teniplo

Monafterii

tumulum paravit 5;.

Quod ad fata reliqna

hnjns

Coenobii

Birgittini

attl-

net, Monachi ipfi hujus ordinis & loci eadem a primor-

dio ad finem _usque (édula manu memoriae mandarunt in

celebrato Diario Wazitinensi, a Rev. Benzelio Upfaliae an.

1721 prima vice edico,

& nuperrime inter Scriptores

Rer. Svecicar. Medii aevi Tomo I. inferto; ex quo mo- numento fane pretiotösfimo omnibus, quibus volupe

fuerit, Hiftoria Monafterii ejusdem, tempore Papismi,

maxims authentica aperta eft. 6)

Reflituta tandem ac vindicata a Gustavo I, ^una

cum

2) Diar. Wazften. ad hunc annum. — 3) Diar. Wazften. ad h. a.

In Templo Wadftenenfi ftpulta eft. Lapis Sepulchralis delineatus eon- fpicitur in Dahlberg ii Svec. Ant. & Hod.

4) Diar. Wazften. ad an. 1455. cfr. Append. ad hoc Diar. inter Script. Rer. Svecicar. T. I. Sect. 1 p. 227. — 5) Cfr. Diar.

Wazllen*

ad b. a.

6) Chr. Nettelbla. Nachricht von einigen Klöftern der Schwed»

Brigittas auserhalb Schweden. Frf. 1764. Cfr. P. Kylander Berättelse

om S. Birgitta och Catharina samt deras i Wadftena förvarade Ben.

Stockh, 1806 (Gjårwell, Brefvåxl. T. IV.)

(7)

5 3

C

mm li-bertnfe Patrice,

Religicnis pnritate, ömma rei

MotiaRi.c-ee uiftiUita, quovum

tnultitudine Sveda «tia-m

inundata erat, pedettntim

deftruda funt. Ex decreto

Ordinum R«gr.i in Comitiis

Arofienfibus sn. 1527 Mona-

ffceria ddapidata, ac

pecedia iiiis antiquis retro temporibus

data, ceterique reditus

vei hseredibus prifcorum largito-

rum redditi, vel in ufum

publicum conveifi. Rex vero,

ne-fcio _qua

verécundia, Coenobium Wadftenenfe ample-

x-us, non ftatim iilud

penitus abrogavit, fed illius ordinis

membra heic raanere permifit

& ad

an.

usque 1545 ve-

dligalibus necesfariis

profpexit,

cum

fuperflua Monafterii

03dificia diruta arci

Wadftenenfi propediem sedificandae

infervirent 7), Receptaculum autem

hocce vitas Mona-

fliese diu Wadilenis manfit,

&

^parum

abfuit, quin.rur-

fus effioruisfet, cum fceptra a

fratre extrufa capesfive-

rat Johannes

III., qui Pontificiorum pl a c it is fa vens, una

cum conjuge fua

Catharina Jagellonica

^,

Monafterii com-

irtodis fi-ngulari cura

providit. Haud minori ftudio fili-

us fucceslor Sigismundus

priftinam gloriam huic Coeno-

bio reftituere cpnatus eft, donec

Carolus IX, Evangeli-

cae Religiouis vindex

acerrimus, ad tenorem Decreti Su-

dercopenfis an. 1594.,

ultimas jiasce Papifticae dodrinas

reliquias,a

fundamentis proruit å.

e

patria exfuiari jusfit. 8)

Ada & Litteras aliquot, ultima

bsec Coeno-bii'Wad*

ftenenfis fata quodammodo

illuftrantes, luci nunc primum

eommittere nobis propofuimus, ^ea

mente, ut hisce fym-

bolis ad umbiiicum

quodammodo perduda erit Hiftoria

Coenobii Birgittini

Wadftenenfis.

7) Rbyzelius l. c. 8)

Rhyzelius I,

c.

(8)

)- 4 C

iVro t.

Ex Apographo vetufto in Colleft. PilmslcSld- in Biblioth. Atad. Upfal.

Deiideratur in Bullario Nob. Celse. _{p. 2ai,}

Gregorius _{Pafa XIII.}

Ad Perpetuam Rei Memoriam. Oimuum faluti

paternanos_ciglipro charitate mtenti,muntre nofiro convenitinter exerceretam multafacrapietatisinterdumofficia, quudloca Spe•

priviUgio inßgnimus, ut indt fidelium defundlorum faluti am.

plins confttlatur. Qiiocirca authoritate nobis a Domino tradita

concedimus, ut quoties misfa ad Altare _per diledlum filium An-

tonium Posfevinum, in Eccleßa monialium monaßerij Sandia Bir¬

gitta

Naßenenßs

nominandum, celebrabitur, pro anima cuiuscun^• qne fidelis, qua Deo in caritate coniunbta ab hac luce migrave- rit, ipfa de thefauro Eecleßce indulgentiam confecuotur, quatenus Domini noßri f}efu

Chrifii

SA beatisßmce Eirginis Maries beciio-

rtini apoftolornm Petri SA Pauli aliorumquefnnblorum omnium meritis fuffragantibus, å purgntorij poenis liberetur. Datum Romas apud Santlum Petrum fnb annulo Piscatoris Die prirno Decembris mdlxxxiii, Pontißcatus Noßri Anno Septimo.

C. A: Glorierius.

N:o 2.

Ex Apo.gr. Vetusto ^a Praecl. D'.no Mag« J. H. Schröder benigne com- municato« Cfr. Witterh. Histor. Antiqu. Acad. Handl. T.V III p. 126.

CATHARINA Då Gratia Sveeo•

rum Goihorum Vandalorum Regina.

Venerabiiis virgo grate nobis dilecta, gratiam a Deo ppti-

Ino maximo et angmentiim spiritualium omnium donorum, dilectio-

ni tuce precamur, quam tumintelligamus in Domino bene valere et in vocatione suapietatisque oßeiis iniies magis ac magis profice-

re> magnoe id nobis est consolationi, Mittimns dilectissimce tuet

, pro

(9)

) s (

pro ipsitts ac cmniam sanctimcmalhim virginnm ufuytaleros Cen- Inni, vas vipi vn/go Herne vocaitim, arcmata et quasdem res a•

lias conlevtas hac Schednia liris inserta, qv.ee ctnnia et presertim vinum, an integre ad manus dilect: Tv.ce pervenerit cupimus tit

ea de ^re certiores nos reddit*), JDeinde nos ae Uber^os nostros oiaticnibus illius ccmmende,mus Data in Schroare X die mensis Mavtii Anno MDLXX1X-

CATHARINA

a tergo.

Venerabiti Virgini Catharina ^Abbetissce

Virginnm

Sancti-

tnnnieilivm in Monasterio S. Birgittee Vadsteniensi Sintere ^nobis

dileEtce**J

N:o j.

Ex. Apogr. Vetusto in Collect. Palmskåld,

Sigismundus jDei gratia snecorum Gothorum Vandala- rtimqne Rex Magnus princeps Finlandice, Carelice, Wolschouice, Jn- gricej Ruthenornni, Estoniceque Liuonum dux, ne c non Rex Po-

lonice, Magnus dux Lithuanice, Russice, Prussice, Masouice Sa-

mngitice, Liuoniceque Dominus. Significamus prcesentibus litteris

nostris quorum interest Universis et singulis harum noticiam ha- hit_sarumuris* Exhibitas nobis esse nomine Universi cömtentus Profes¬

_ sororum Regulcesanctce Birgittce sub titulo saluatoris nostri in Monasterio Vastenensi, ^litt^{er as} electicnis in Abbatissam

Monar

*) Sic. Lege: reddas. **) _{Anno 1583} menfe Februar» Regina

Abbatisfam & conventuales fimili donobeavit.,''Efter Drottningenförmo¬

dade att Abbedisfan i Wadftena Klofter, Jungfru Karin, icke hade de r.ödtorfter, fom hon och hennes convents-fyftrar behöfde i nürvaran- de faftotid." Cfr. Flintenbergs Anmårkn. om Utländflie Specerier nyttjade i Sverige i 16 Sekl. Witt. Hift. o. Ant. Ac. Hand), 1. c.

(10)

) 6

C

Monastertj Mins

Religiöser

ac

denotaj ser ovis Caherince Otai Fi¬

lier, post mortem

pie drfunctaduiot.ee nc Religiöser Catherines Be.

nedictij, ultimce et

inimedial

ce

loci illius Ahhaiissce Canoniccr nc

msiitiito ordinis illius

Regulär

i peractce cc

celebra t te si gilla Cou-

ueutus illius,obligatas, sanas,et

saluas, ab omni suspicionis tiici oalie-

tws. Ac supplicatum

nobis

esse

eiusdem conuentus nomine, ut tan-

quam supremus

Monasterij illius Pät remis cam electionem aueto-

riiate nostra Regia ratam

habere} atqn'e litieras pnsäic/as electionis

confirmare et

approbare dignaremur. Qiianm series dg veyto

ad verbtim, ea est quee

sequitur,

Jn Nomine

Domini Amen. Nos sämres Jngeburgis Pe-

trifilia, Jngridis

Petri filia, Jn ger dis Magnt, Jngridis Jones 9

Christina Petri, Helena Erici,

Margaretha Matthcvi, Catharina

Joannis, Anna

Laurentij filice, cum nniverso comientu ordinis seil

Regulas sanetee

Birgitta: sub titulo Saluator is nostri, in Monaste-

rio Vastenensi professce

Moniales, Not

um

faeimus per präsentes

quorum interest, aut

intererit, uniuersis ac singulis Harum noikiam

habituris. Quod cum pie ex

hac vita sublata ReHgiocissimn Ca¬

tharina Olai filia sorore nostra

in Christo charissima Monasterij

huius Abbatissa, quer annos

circiter sexaginta, raro pietet is, deuo-

fiGiiis, ac sanetorum morum

exemplo, nobis omnibus preejük, alia

ttobis in locum eins, quer

huic

maner

i

ger

endo par et idonea vi¬

deretur e'igendq et

constituenda

esset,

se,einer in c.o iustitutum nos-

truni, ut sub

ReguLaris

o

bedient irr lege uocaüonis nostree munus in

Domino adimplramus,

Capitulariter congregat.ee, invocato in pri-

mis numinis diuini

auxilium, *J

ac

de vnanimi omni am nostrum

consensu, Religiosam sororem

Catherinam Olai e mtdio nostri

in Abbatissäm huius

Monasterij elegimus ac cmstituinius.

Qiice nostra electio ut

Serenissimi D. D. Sigismundi Pri¬

mi Snedes heereditarij, et

Polonics tertij Regis Douiini nostri

^msn-

Cle-

*) Sic. lege: auxilio,

(11)

) 7 (

vientissimi authoritate et approbatione vata habeatur, cum uet m

primis ad Monasterij hnius rationes in bono ordine conseruandas temporalium eins bonorum adminiStratum et Regidar him institu¬

torum obseruantiam permagni intersit, cum ineo Majestätem Re¬

giam^ qua; est ipsius singularis in Deum pietas et propagandce religionis zelus desiderijs nostris ac piörum uotis satisfacturum,

resque Ecclesicc ac Monasterij hujus propemodum ajfiictas autho-

ritatis suce subsidio erecturam et stabiliiuram confidimus. Ac iam quidem tandem Abbatissam nostram, et primo ante aduentum Re¬

gia Majestatis in hoc regnum, et jeim denuo repetitis suffragiis a nobis electam, cai nos in prceseniict Confessarii Comientus nostri

et aliorumpiorum acfide dignorum iurorum jurameritum cbeclien-

tice ex Religionis nostrce praescripto prcestitimus^• atqiie ad omnia

ea, qucs matris nostrce S. Birgitice sanda seit^a et statuta prceci- piant, sanete nos obstriximus, ipsius Regij Maiestati Domi¬

no nostro dementissimo _per Reverendissimum jjfoannem Tarnowski Regni Polonice Vice Cancellarium in Dominoprcesentamus, atqiie kumiliter petimus, quod propagandce diuince glorice ^causa et ob

rationes Monasterij huius in mellorem statum reponendas, eandem

electionem uostrams-ua Regia auetoritate ratam habere uslit. Qitx

cum propiiee ipsius Regice Majestatis Regis vere CathoJici, atque

eiusdem Religionis Catholicce in hoc heereditario ^suo Regno Uni-

ci protectoris sint partes, tum nos eo magis ad ipsius decet con-

fugere clementiam, ut alarutn umbra, patrocinio, efclientela Reli¬

gio Catholica, qucs ä preestantissimis eins Majestatis maioribus

instituta et propagata longa seculbrum serie domicilium proprium

in hoc Regno habuit, exulceratissimo dejnum hoc seculo honiimitn improbitate, et antiqui illius hostis tyrannide ita sedibus suis put¬

sa et euersa est, ut nix aliquod eins hic agnoscaftir. uestigium,

in pristiniim restiiuatur libertatis locum, ac nos immunitati Eck-

siasticce assertcc, libero cxercitio religionis ChatoIi^ca: perfruaniiir,

et sub dtfensionis eins Regice Majestatis fide contra aduersariorum

insu:tus munianiur. Quod enim in tama heeresum in hoc Regno circumfnsioue quadem ipsius Majestatis defensione ^nos uti oporte-

fe

(12)

rf

(

ret nemo non

videat, in

eo

Majestat

em

Regi

am pro stta

dementia

ita libertati ac securitati norms prouisuram

confidimus,

ut

Re

ga¬

ltsu 3 brachio, Gubernateribiis,

Ådm

inistvatoribur ac

coeteris ofjl-

tialibns Reg ni, pr

is

sertim vero

Arcis Vastenensis Capitaneis

ac

locum tenentibus pro tempore faturis curam et

protectionem Mo-

nasterij nostri dem^andet, quo

sub ipsius Majestatis absentia, jura,

libertätes\ ^ac immunitates nostras integnas et

ill

resas sempir et u- bique, prcestent, cönseruent, et

ab omni ni

et

iniiiria

nos

defen-

dant, atque loco et authoritate sucs

Regice Majestatis,

ac

etiam

ex lege publica Regni

hujus, ui liberum Religionis Catholiccc

exer-

citium nobis permanent, prouideant, in eoque tueantur.

Qjice qui-

demomnia, ut eo magis rata etfirma

nobis

permanennt, a

Sacra

Regia Majestate, peculiari

diplomate, uim perpetditatis habitura

conßrmari humiliter petimus. de in eorum

omnhitn fidem et te-

stimonium preesentes sigillo Conuentus

nostri solito communimus,

Acta sunt hcec in Monasterio Vastenensi die Vigesima srcurida

Mensis MaijAnno Domini

Millesimo Quingentesimo Nonagesimo

Qiiarto Prcesentibus Reverendissimo

Reaerendis

ac

venerabilibus

fjfoanne Tarnoski

Cracouiensi Vladislauiensi Lanciciensi Prceposito,

Regni Polonice Vice

Cancellario, Maithia Pstrokonski Preeposito

Louiciens: Cracouien: et Varsonien: Canonico, Adamo Steinhalsn

Canonico Sendomiriensi Sacrce"Regice Majestatis

Capellano, Mag¬

no Laurentij eiusdem

Monasterij Confessario ordinario,

nec non Magno Andreas

ibidem Concionatore

^atque

aliis complnribus fide

dignis Nomhribus.

Locus Sigilli.

Nos itaque Sigismundus Rex

supranominatus,

cum

Regii

nostri muneris esse intelligamus, ut quee ad bonum

Monasterij il-

lius regimen, et pietatis ac Religionis

profectum attinent, autho¬

ritate nostra stabiliamus electionem tarn Abbatissce, tanquam le- gittime et canonice institutam ^ac

celebratam,

ac

litteras

eo

nomine-

confectas in totoapprobamus^ confirmamus etregia nostra

authori¬

tate ratashabemus. QiioniamctutemEdicti Monasterijad^nos, uti

Pa-

tyonum eiiis, cura et defensiv preeeipue pertineat.

Mandamus in

Vniver-

(13)

) 9 (

Vnimrsum omnibus Gu-beniatoribus, Administratcribus ac officm-

libiis Regni nostri Suecice et Prouinciarttm eins a

nobis constitu-

tis ac prccsertim Arcis VästenenAs

prcefectis

et

locum teuentibus.,

prcesentibus ac futuris, ut nen

solum ipsi Mona

st

(riiim

pra?

dictum

penes ipsius jur.a, Utterns, et

privilegiet,

cum

liberum

ac

minime

impeditum religionis Catholicce exercithim,

jnuiolabiliter

^ccnseruent

et manu teueant; ur mm etiam defensione ex nostro legalt brachio,

pacem et secuviiatem omnimodam religionis personarum ac bono¬

rum Monasterij eidem prcesient, et contra omnem itim et

impedi-

mentum ac molestias Monasterium hos idem tueantur. Pro gratia et sub gravi indignatione nostra, qni alit-er facere ^prcesump-

serint incurrenda. jfn cuius rei fidem präsentes litteras manu,

nostra subscriptas, Sigillo Regni nostri communiri mandauimus.

Datum inArce nostra Stockholmensi die XII Mensis ffulij Anno

Domini 1394Regnorum nostrorum Suecice prima, Polonice Septimo,

SIG1SMUND US REX.

N:o _4.

Ex Original! in Colleél. Palmfchold,

Sempiternam falutem in domino

ffhefu

Virginis

iilio Amen

Elskelige Broder och gode

vän,

iagh täcker eder

storligen aff alle

mins hierte for mycket gott som i migh

på

mine persones

wägtte^

teslikes vårt Conuent betett haffuen, hvatfSr then alfsvolligte Gudt

eder lone, och besynnerligett for thenne eder

skänck och gåjfwor,

som are fex kor/s och

the

veronikor'*) fom i sendenmigh medt c-

der fkrißwelje huilket jagh effther eder

kärlige begärelfe hajfwer

deIt ut iblandh Sorores prcesentes, och lathe the ganske högeligen

betacke ederför fådane sendninger. ffagh gijjfwer

eder

teslikes elfkelige broder tillkämie, att her i whjtenom bygges ett slott, men vårt kloster är änn nu wedt macht, sålenge then alswollige Gudt

in nostrapatrona thet teekes, och iagh vilde

väl

mycket

schrijffwe

eder

*) Jmagines S:se Veronicse.

(14)

) 1° (

eder till de mstris rebus, men irgh hajfwer bedit och befäletthen-

ne her breffwijforen, ^att han ederfkall tillkånne gijfwe och thale

medt eder, han år enråttwismennifkieyi mage vål såttie tro ochlijt

till honom om i hafve neiget pro nouitatibus, som oss kunde Hgge makt uppå ock till hugsualelse komme kunde deus cognouit snos etc. Kåre etskelige broder jagh beder eder att i velen for gucls

skullthet forlathe migh thet iagh ^nu inga sendningar hafwer till

redd att seuda eder, ffshole likwel inthet hernefl off oss förgäten blijfiva. Och lather migh ni medt detta samma budt fånge tidend aff eder tillbaka igen effther wij anners icke fonge mong iija en¬

der wethe ff^vi Christo ffesufoelicissime ex nostro virginali mo*

nasieriO) in vigilia anno MDXLf^IL

(15)

Kf>

^t .5

AD HISTORIAM

COENOBII BIRGITTINI WADSTENENSIS

a rtrussTOKRS

YENIA

MAG.

ERI

HIST beg. societ. sc LIT

PUBLIC

ANDREAS

IN AUDIT,

■=

EXCUDE

QpCARD

PO-;—