MAQ.ERICO GUST. GEIJER

DE REGNO VETERI BURGUNDIORUM

DISSERTATIO, QUAM

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

PRÜ S ID Ε

MAQ.ERICO GUST. GEIJER

HISTORIAR. PROF. REG. ET ORD.

REG. ORD. DE STELLA POLARI EQUITE,

VCADEMIJE SVECANiE OCTODECIMVIRO, REG. A C AD. LITT. HUM'

HIST. ET ANTIQU. HOLM. REG. SOCIET. SCIENT. UPSAL. REG.

gOCIET. SCIENT· NIDAROS. REG.SOCIET. SCIENT. AC LITT. HUM.

GOTH0B. NEC KON REG. SOCIET. SCIENT. HAKN. ET ARCHÄOL

SCAND. HAFN. MEMBRO.

PRO GRADÜ PHILOSO PH1CO

P. P.

AUCTOR

ADOLPHUS

LEONH. HWASSER

Westm. Dalec.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXVI MAJI. MDCCCXXX.

Η. Ρ. M. S.

υ Ρ S A L I JE

EXCUDF. BANT REGIME ACADEMl^ TYPOGP.APHI.

Regiones,

Burgundiae nomine insignitas accepi-

mus, non propria adeo potentia, at

potius

situ,

nnde varia ipsis commercia rationesque cum

finitimis

in hiftoria memorandae viden-

tnr. Nobis in animo fuitex fcriptoribus fide maxime dignis praecipua colligere. quae de has

incolentibus

ras traduntur, et primo regnorutn Burgundicorum,

deinde, illis jam dissolutis, residuoruni principatuum breviter fata exponere nec non earum regionum,^quae

bis conjunctae commune quoque Burgundiae nomen obtinuere, aliis licet nonnumquam civitatibusobtempe-

rantes. Cum vero id perfequi propositum tantamque

amplecti materiem nec

vires

permiferint,

Ioco originem et fata prisci Burgundici Regni

paucis adumbrare

in praesenti sufficiat.

Auetores prae ceteris

Joh. Müller (Gefchichte

Schweizerifeher

Eidgenossenfchaft)

J. J. Mafcou

Teutschen) fecuti

Hi enim

fapplicuerunt, ut supervacuum fere esset alius cujus-

dam niti auctoritate.

\

Quae unemoriae prodita sunt de antiquissimo Bur- gundionum statu (constat in plures Stirpes divisos, sin- gulis fuisse subjectos principibus, non tarnen heredi-

tario jure), quae de moribus illorum ac institutis ex

eollectis postea sub Gundobaldo _{legibus nobis} inno-

tuere, monumenta demum linguae eorum, quae partim

in nominibus veterum regum, partim in quibusdam le¬

gis formulis exstant, haec omnia Plinio fidem faciunt, Burgundos inter Vindilos ad Germanorum quinque

genera numeranti, et mirandam simul opinionem refel- lunt, eosdein Romano ^e sanguine originem duxisse.

Primo, ut videtur, in insula Bornholm (Burgundar-

holm *) antiquitus appellata) et in regionibus inter flu-

mina Viadrum et Vistulam sedes habuerunt. Circum- circa gentes ferae et incultae grassatae sunt, Rugii, Lemovii, Sideni, Carini, Sclavani, plures. Ipsi ali- quantulum jam cultura processerant* eo prae ceteris

*) Occurit nomen Burgendaland pritno apud Other et Wulfstas (Periplus).

ibi gentibus conspicui, quod fixa habitarunt domici-

lia civitatique tuendae oppida (Borgar) exstruxerant, ande ^{nomen eorum} quidam derivatum putant. Fue-

runt inter eos opifices, qui frequenfeessubinde Galliam

lucrum sibi quserentes adierunt. Idcirco ^a quibusdam Burgundiones minus validi moliioresque habiti sunt ceteris Germanorum, _quorum sola in bellis et vena-

tibus occupatio. Attamen Ammianus Marcellinus eos dicit "beilicosos, pubis immensae viribus affluentes ideoque metuendos finitimis universiV', quod quidem,

dum tota spectetur gens, magis veritati conveniat. —-

De antiquissima eorum regiminis forma idem nos

facit certiores; "Apud Burgundios generali nomine rex

appellatur Hendinos, et ritu veteri potestate deposita

removetur, si sub eo fortuna titubaverit belli vel segetum copiam negaverit terra: ut solent

Aegyptii

casus ejusmodi suis adsignare rectoribus. ^— Sacer- dos apud Burgundios omnium maximus vocatur Si- nistus et est perpetuus, obnoxius discriminibus nullis,

ut reges".

Post cladem a Gepidis illatam (a. 245 p. Ch. _n.) Burgundionum migrationes eoepisse feruntur. Magnus

eorum numerus Rheno flumini appropinquavit, ubi poft annos circiter triginta eos una cum Vandalis

contra Romanos pugnantes invenimus.

Ineursiones»

quas in Galliam

identidem fecerunt,

clades,

fere internecinas a Romanis perpessi sunt (ut quum

contra Probum et Maximinianum dimicarent), non

magni adeo in pofterum rnomenti

fuerunt,

Semper hominum globi in debellatorum Iocum succes-

serunt. Gens ipsa in medio Germania? terram occu- passe videtur, ubi cum

Allemannis

finiumque

causabellagesserint—Cavetarnen credastotamemigras-

se gentem. Magna utique pars antiquas coluerunt sedes

et sine dubio sub Gotboruin imperium venerunt, unde

nullum eorum poftea in historia nomen *). — De Rlie-

nanis Solummodo Burgundis nostra erit disquifitio.

Vandalis Svevis et Alanis a, 407 interiora GaHfae

adeuntibus junctos quidem vidimus Burgundos; afc

vero ante annum 413 träns Rhenuin eos consedisse

haud aeque conftat. Honorius Caesar, cum spem o-

tnnem deposuerit imperii ab illorum incursionibns al ib modo tuendi, agri partem in siniftra Rheni fluminis ripa (Alsatiam) eis concessit, Vicissim polliciti se fines Romanos ab aliorum populorum incursionihus defensu-

ros. Ad hoc tempus initium regni ^eorum referrisolet.

Conditor rex Gundicarus, duxqui tum fuit. Eodem fere

*) Reliquias eorum in Attilse invenimus exereitu.

5

tempore Christian! facti sunt,

primo quidem

dum Cathoiicam fidem, quam vero postea cum Aria-

nismo commutarunt.

Viginti annos intra fines conftitutos quieti habi-

tarunt; deinde vero impetns inRomanorum possessio,

nes facere, praedam agere, fmitima vaftare ^coepe-

runt. Tum obviam eis venit Aerius, tamque fune-

ilam intulic cladem, ut Gundicarus _pacem qualicunque

conditione partam optaverit, Foedus cum Aetio ini-

tumeft,ex _quo Burgundi de priftino domicilio in AI- lobrogum ^.desolatas terras deducerentur. Quo anno factum sit, parum Iiquet. Satis probabilis nobis vide-

tur annus 435. Neque pro certo quisquam affirmare possit,

quamdiu

Gundicarus,

simul ^e populo viginti millia ferro Hunnorum succu- buisse traditur. Quod vero an tempore, quo Attila

in Galliam irrupit, vel antea, non multo poft pacem

cum Actio initam (quod potius crediderimus) factum

sit, seque incertum. Nec digna res, quae pleniorem exigat disquisitionem.

Ex illo tempore, quo Burgundi in terra

inter

flumina Rhodanum et Isaram sita (hodierni temporis Savoyen) firmas demum et ftabiles sedes

adepti

initia regni proprio censenda sunt.

Hiftoria

eorum gravior fit atque certior. Gundicaro morfcuo Rex electus efi: Gundiacus, a Veftrogothorum priscis regibus ortus vel cognatione saltem cum iis junctus.

Uxorem habuit potentis Ricimeri sororem; dignitate Magistri militum Romani Patriciique ornatus eft. Post-

quam praevalida Hunnorum poteftas morte Attilas de-

bilitata fiiit, et dum Romanum imperium moribundo jam simile ultimis ac deficientibus viribus äaboravit,

Gundiacus regni sui fines ad interiora Gaiiiae ad Ce-

bennam usque montern et träns Juram dilatavit. Ro¬

mani hoc tempore cumVestrogothis belligerantes ejus

auxilia petierunt, non solum ab occupatis possessio-

nibus eum non dimoventes, verum illi fiiioque Chil- perico honores jam dictos insuper tribuentes. Patre

mortuo quatuor filii suam quisque regni divisi par- tem occuparunt (a,466). Finescuique proprios rite non possumus designare. Quum tarnen notum eft, quibus

urbibus sedes regias collocarant, exinde quodammodo inteliigamus, quam partem quisque acceperit. Gundobal-

das potentissimusjam fratrumLugduni habitavit, Veson-

tione Godegiselus, Genevse Chilpericus, Viennse Gode-

marus. Magisautem magisque odiis intestinisdissolveba-

tur imperium mutuaqueregum diffidentia. Accesserunt

simul externae commotiones. Burgundi, ex quo pri-

mum Galliam ierunt habitatum, nomine saltem Ro-

7

manorum fuere plerumque foedere devincti. Gundo-

baldus a. 472 ab Olybrio Caesare Patricius et Magifter

militum dictus est multumque ad Glycerium eligen-

dum contulit. Etsi a Nepote depulsus hic fuit impe»

rio, mansit tarnen inter Gundobaldjim et Romanos foedus communi Veftrogothis resiftendi necessitate

sancitum. Hoftiles in hos rationes auctae et minaces

magis factae sunt, everso tandem imperio Romano, quod quidem in summa virium defectione, magna ta¬

rnen nominis gloria et copiis, quae civitati paruerunt, ad finem usque quadam certe vi ac pondere Vestro- gothorum in Gallia sub Eurico indies crescenti pote- ftati obsiftere valuir. Gundobaldus ipse sibi quasi in-

vocavit periculum, quum

imprudenter nimis

Provinciam (Provence) armis occupare studuit, quam- quam Veilrogothis a. 480 eam concessitOdoacer. Bello

inde ortoEurieuspoft horrendam vaftationem Burgundia potitus

eil. Sed illo jam

libertatem

Burgundia rursus recuperasse

videtur. Sat cito Ve-

ftrogothi etiam principatu

Galliae difcesserunt. Franci

rerum ibi arbitri facti.

Sed quietem ab exteris partam cito

inteftina bella

turbarunt. Chilpericus et Godemarus,

sive

adorti, victi

Chilpericus, uxor

ejusdem

duo filii vi vi

sibi

conscivifc mortem (486)» Duabus

Chilperici filiabus vita

concessa eft. Quarum altera Clothilda, magis non ne- gante Gundobaldo quam sufFraganfce, regi

Ifrancoruni

Clodoveo in matrimonium collocata, pofleris regibus Merovingicis primam dedit generis originem.

Nec

affinitas bellum avertit, Imperii augendi cupiditatern

Clodoveo infitam ultro lacessivit Clothilda patris fra-

trumque manium vindex futura.

Godegiselus elände-

ftino foedere Francis addictus in media pugna (prope

Divionem a. 499) ad eos transiit. Gundobaldus sum-

mo in periculo pacem tarnen

obtinuit,

notf

lum Vesontionem sed Viennam queque et Genevatn Godegiselo permisit. Post vero,

Francis discedenti-

bus, Gundobaldus in fratrem bellum retro capessit

et victum interficit. Quo facto res Burgundicae, quas

uno imperio rursus complexus erat

Gundobaldus,

liberae manserunt et incorruptae.

Anno 490, quo tempore Oftrogothi Italiam occu- parunt, Gundobaldus etiam irrupisse fertur, Liguriam-

que ad Padum usque et Ticinum populasse. Odoacero

an Theodorico subsidio venerit, neseimus. Tranquil-

lutn de cetero et pacatum tenuit imperium. In ope-

wtu. i

ribus ejus maxirne illucescifc Lex Burgundica, _digefta

ab eo atque compofita, quod quidem opus etsi propriis

ab ipso consiliis inchoatum, et a populo idcirco^non _pro- batum, poftea tarnen in Conventu Ambariacensi denuo susceptum ac perfeetum ftiit. Landanda praeterea Gun- dobaldi gubernatio, si curam respicias, quam culturse

populi adhibuit. Plures viros, qui, ut tum res erant, eruditi ^ac prudentes habiti sunt, familiaritati fuse ad- mifit _eorumque opera gentem fimulatque linguam exco»

lere ftuduit* Eo tacite forsan valuerint consilia,utnimiam sensim aboleret diversitatein, Burgundos inter et Ro¬

manos imperio ejus subjectos conspicuam. ^— Societas

deinde merooratur cum Theodorico _rege Italiae inita.

Filiam hic Oftrogotham Sigismundo Gundobaldi filio

uxorem dedit.

tf

Quum ultimum vitae difcrimen inftare comperit,"

caftris juxta Quadruvium aulicis convocatum populum

in verba Sigismund] adegit. Poftero anno vita ex- cessit. Alterum quidem filium Godemarum reliquit;

Sigismundns vero solus in imperio successit patricia-

tu ab Anaftasio -Caesare decoratus. Patre vivente Catholicam fidem aperte professus, rex jam factus

sancfcis pluribus piisque inftitutionibus, quali eandem

colebat ftudio, ostendit. Status ecclesiae in Concilio Epaonensi fuit definitus.

Eodem

Iegum

lectio, suscepta Gundobaldo rege, perfecta fuisse vi¬

detur et promulgata.

Sub initio regni illius regia poteftas ad fummam

iine dubio culmen pervenit; infortunia vero domeftica perniciem

fecum

fanctiores naturae leges violantia non citior umquain vinden Nemesis subsecuta eft, quam illo tempore inju-

riarum omnisque genens facinorum pleno. Sic ^par·

ricidia in fratres liberosque commissa ultimae ftetere

caussse, cur funditus periretBurgundorum civitas. Si»

gismundus, ut fupra diximusr in matrimonio habuit

filiam Theodorici regis, ex qua filium Sigericum pro- creavit. Uxore mortua, feminam comitatui olim regi-

nae adfcriptam humilique genere ortam iterum duxit.

Recens facta regina ex nova dignitate magnos fibi fpiritus sumens et, quamdiu Sigericum intueretur, pri·

ftinae eonditionis quafi commonefacta, falfas regi sub¬

jekt fufpiciones, quibus ille ductus filium,, _nepotem

♦ Theodorici, populi delicias, interficiendnm curavit. Mox innocentem periifle patet. Solio funefto fcelere inqui-

nato fanguis ejus ultionem imprecari credebatur. Amor in regem, tutisfimum femper Iibertatis populi praefi-

IX

dium, evanefcere coepir. Tbeodoricus etiam, cujus potentia generi regnum in teroporum iniquitate tu-

tari valuerit, hostis ex amieo factus trans Alpes jam agmina inifit. Cum illo focietate juncti altera

ex parte irruperunt terni Clothildae filii, Clodo-

mirus, Childebertus et Clotarius, a matre infti- gati, cujus nondum satiata erat vindictae dira cu- pido, et optimam nunc occasionem rati suos ipsorum

dilatandi fines. Sigismundus victus (533) in mona- fterium St. Mauritii effugit, quod, dum profperae res erant, ipse dedicavit. Latuit aliquantulum ibi. De-

tectus vero Clodomiro tradebatur, qui ipsum et simul

uxorem liberosque duos interfici jussit.

Godemarus interim virtute prosperoque successu regnum fraternum

defendit

,rex ipse creatus. Cui

Clodomirus

arma intulit. Ad Viennam pugnatum eft, ubi cecidit *

quidem Clodomirus,

Franci

vicerunt.

Clodomiri commodo primum Burgundiae fuit. Nam

ceteri Francorum _reges avidi derelictas fratris pos«

sessiones inter se dividendi easdem adorti sunt. Quae

res paullisper Burgundiae eos

fecit oblitos, ita

Go¬

demarus (quum a Theodorico locis

quibusdam finiti·

adhuc _annos, in populum alieno arbitrio non subjec:

tum, quieto frueretur imperio.

Verum enim vero a. 532 Childebertus Parisiorum

etClotarius Suessionum princeps una fimul in Burgun-

diam ^arma retractarunt, Theodoricus, non Ciothildse sanguine ortus, bellis Burgundicis sese numqaam im-

miscere voluit. Nunc _quoque socium fieri fratribus mortemque vindicare Clodomiri afpernatus adversus

Arvertaos copias duxit. Pofl; vero citam ejus mor¬

tem filius Theodebertus, qui Divoduri (Metz) sedem habuit, cum patruis sociavit arma. Veftrogothi fitnul atque Oftrogothi veterum obliti fimultatum Godemaro auxilia misisse feruntur. Validissimum quidem subsi.

dium Godemaro in propria virtute ac prudentia fitum.

At vero nimium praepotenti hofti succubuit. Vivum Franci _{ceperunt, quorum} sub imperio nunc omnis

coacta venit Burgundia (534). Tres Francorum _reges expugnatas inter ^se terras partiti sunt.

Brevi, _{ut par erat,} origines, incrementa, excidia exposuimus veteris Burgundici regni: — hactenus in

• /

externam ejusdem speciem potissimum habita ratione.

Reftat internam sub idem tempus conditionem refpicere.

*) Cavaillon, Apt, Carpentras, Orange, Gap, Geneve.

Mos fuit Germanis, ^cum in provinciis Romanis confiderent, ut terram et res expugnatas cum priori-

bus incolis aliquo pacto partirentur. Burgundi, ^quum Sabaudia potiti essent in loea deinde finitima im¬

perium proferentes, Romanis imposuerunt legem, ut culti agri duos trientes *), aedium ac silvarum di- midium , tertiam denique partem servitiorum ipsis tri- buerent, Haec fuere, _{quas sortes} Burgundicas dixe- runt, quarum quisque particeps fieret in munia simul militaria obftrictus. Quae Sorte cuidam venerant, alie-

nare nefas» Poft discessum patris filii bona partitf.

Filiae supellectilem, gemmas et ejusmodi acceperunt Dum partes fierent, plurimae, ut assolet, principi data.

Ita imperium quodammmodo illius domui stetit, de jure etsi populo libera eligendi poteftasesset permissa.

Sin vero alius quis electus esset, prae egeftate regiam

auctoritatem et dignitatem tueri non potuisset, quia

nulla adhuc usu venerant tributa. Haec nimirum ser-

vitutis documenta babita.

Reges Burgundici principatum Caesarum Roma¬

norum ultro sunt professi, quia simulatura obsequium

auctoritati ipsorum revera praesidio fuit. Vani alias

*) Qui poftea in dimidium· rautati sunt per Additameatum II Leg.

Burg. Tit." XI,

primis addicti«

secundum Caesarum sentenfciaru obse·

quii monumentamanerent,

majori heic, fuere

in Romanos regni in-

colas cum his honoribus conjuncta. Imperium in quos- dam subditorum ita firmatum, et hereditarium poftre-

mo factum, in ceteros quoque auctoritatem regis aoj-

plificavit Idcirco ex

pluribus latis legibus apparet

regum fuisse consilium, magis sibi invicem sociatos red-

dere Romanos et Burgundos, quo hi vitae ac morum consuetudine illorum obsequio imbnerentur. Hoc

tarnen aeque numquam successit consilium, utpote quod Burgundiorum indoli, libertatis

avidorum, Roma-

nosque praeterea victos despicientium,

admodum

gnaret. Romani et Burgundi, propriis

adeo legibus

porro utentes, unam

et integram civitatem

minus

conftituerunt, quod disjunctos tenuit

religionum

que

diversitas. Supra jam dictum eil, Burgundostem¬

pore, quo

primum in Gallia consederant, Chriftianis-

mum professos, veteres

deseruisse deos. Quamdiu

verae doötrinae se applicuerunt^> in laude

fuerunt, quip-

pe, qui

indulgentes

mites

in victos praebuerint.

Pofi vero ad Arianismum accedentes,

jus,

Catholicos regionis incolas durius

exercere coeperunt.

Permissum quidem his religionem

suis ritibus Iibereque colere; in univerutn vero ser- vorum magis quam fratxum loco habiti sunt, Quos

tamen ^a populo oppressos tueri regesconabantur. Gun- dobaldus, quamvis Arianismo ftudiose adhaerens, ^ne- quäqtiam tamen Catholicorum jura imminuit» Quo¬

rum fide, sub pofteris regibus magis magisque di- vulgata, Concilioque _Epaonensi sancita, arctior quidem parabatur conjunctioj naaturos vero frnctus inde col- ligere ^non Heult, brevi scilicet iliis incidentibus infor,

tüniis, quae regnum Burgundicum exterorum arbitrio rfubjecerunt.

Legis Burgundicae* cujus prima Gundobaldo *)

debetur collectio, sine dubio ^non ante Sigismundum

regem perfecta, major quidem _pars vetuftis (Germanr- cis) inftitutis nitebatur. Ab universa gente commu-

nique p'rocerum concilio aeeeptatione erat probata, proprie non nisi solis Burgundis lata. Inveniuntur

tarnen plura i'bi praescripta,. e codice Romanarum le*

gum reeepta,, et ad subditos Romanos spectantia.

Ε re praeseuti non foret accuratius has Ieges re- censere, quod quidem in aliud tempus noftro jure dif- ferarous. Heic difFerentiam tantummodo observemüs,

quam inter diversos ordines Burguhdorum foisse ^con- ftat. ^Fuerunt Ingenui, Liberti, Servi. Regis dorne.

*) Unde Loi Gombette dici solet.

ftici, qui senatura ejus constituerunfc familiaresque in- prirais fuere, Majores domus, Cancellarii, Comites, quibus judiciaria poteftas in urbibus et jurisdictionibus

erat demandata, regis deniqne Liberti, Optimates ap-

pellati omnes, Ex ceteris liberis hominibus ^{et ex mi-} niftris regis, si modo Burgundii _essent, Mediocrum

ordo conftitit. Liberti, qui proprio fundo carentes alie-

num modo conduxissent, vel qui glebae omnino ad·

icripti essent, Minores personae vocati. Commemo-

rantur etiam Leudes, uti dicuntur; pro certo autem;

quorsum numerentur, nefeimus. Facile inducimur,

ut eos credamus Regis et procerum fuisse minifteria-

les qui in munera quaedam miiitaria obftricti fundos sibi addictos, more Germanorum, beredifrario quoque pos- sidendi jure, habuerint.

Memoratu dignum illud quoque legis Burgundicse praefcriptum, quod in caussis capiiaiibus omnem de

veritate exploranda quasftionem perdueilione Dei ju-

dicio submitteret. Sic evitari putabatur jurumjuran-

dorum abusus, qui frequens his temporibus invaluerit.

Quem quidem morem apud ceteras item Germano¬

rum gentes invenimus; sed apud Burgundios _primum legis vim eundem et anctoritafcem änduisse, ab iis ad Francos deinde transiisse, poftremo sub medio ^sevo ubique ufitatum, credere fas sitf

T7

Fines Regtii Burgundici tempore, quo floruit maxime, ex fubsignatis in Concilio Epaonensi Epifcopo-

rurri nominibus notos habemus. Apparet inde, eas

complexum fuisse regiones, uti poftea innotuerunt:

Bourgogne, Franche Comté, Lyonnois, Savoyen, Dauphiné, Pays de Vaud, Helvetiae partem (hand du-

bie ad Reus usque) Walliserland et partem denique Provineiae, feptentrionem versus a Druentia ilumirie

sitam.

Occupatum jaui Burgundise regnum integram iro- perii Francorum partem conftituit. Incolae ^ex pacto

convento possessiones suas, leges, inilituta, immo ad tempus proprium

Majorem

um contra iis impofiturn erat, ut Francorum reges in bella fequerentur et tributum penderent. Gens Bur- gunaica etiam in pofterum ab aliis gentibus discreta

minoris etil quam ipfi Franci habita. Propriis agmi-

nibus milites eorum adfcripti sunt, et Reges Franco¬

rum, qui divisi interdum imperii hane adepti funt re¬

gionen), Burgundiae reges appeliabantur. Qnae tarnen

jura ^et honores temporibus Ludovici Pii in oblivionem cadere coeperunt.

5

DE REGNO VETERI

BURGUNDIORUM

VENIA

μ A G.

ER It

HIST REG» or ACADEMI« svecan

HIST. ET ANTIQU.

SOCIET. SCIENT· NI

QOTHOBi NEC IfON

PRO G

DISSERTATIOJ QUAM

—-T KAC. PHILOS. UPSAL.

ADOL

IN AUD1T

EXCÜDEBΛ

■ ■■

QpCARD