GEIJER GUST.

(1)

DE

ORIGINE, NUMERO ET CONCILIIS SENATUS SVECANI

ANTIQUIS TEM FORI BUS OBS ERYATI Ο Ν ES.

QUAS

VENIA AMPI.. FACULT. PHILOS. UPSAL.

Ρ R JE S ID Ε

MAG.

ER ICO GUST. GEIJER

HISTORIAR. PROF. REG. ET ORD.

REG. ORD. DE STELLA POLARI EQU1TE,

ACADEMIÄ SVECANjE OCTODEC1MVIRO, REG. ACAD. LITT. HUM' HIST. ET ANTIQU. HOLM. REG. AC. MUS. HOLM. REG. SOCIET.

SCIENT. UPSAL. REG. SOCIET. SCIENT. NIDAROS. REG. SOCIET»

SCIENT. AC LITT. HUM. GOTHOB. SOC. PRO FIDE ET CHRISTIAN·

NEC NON REG. SOCIET. SCIENT. HAFN. ET REG. ARCHJIOL.

SCAND. HAFN. MEMBRO.

PRO GßADU PHILOSOPHICO

P. P.

A U C T O R

PETRUS ERICUS LUDOV. THYSELIUS SuderiHanno-Nericius.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXVII MART. MDCCCXXXHI.

Η. Α. M. S.

SECT. I. ■£- 3 '

υ Ρ S A L I iE

EXCUDEEANT REGIME ACADEML·® TYPOGRAPHI.

(2)

4i

:

KONUNGENS TROTJENARE, STATS-COM&1ISSARIEN,-

hogadle

herr

GUSTAF Ö I J Ε R

*

SAMT

HOGÅDLA

fru

U L· R· GIIÅ R L· Ö i J Ε R

λ

född BERGSTEN

♦

Älskade

*<

* vϋrdη adsfα111

af

en tacksam

(3)

KONUNGENS TROTJENARE,

ΤΗ. PROFESSOREN OCH CONTRACTS-PROSTEN7 HÖGVORDIGE DOCTOR,

herr

THORBJÖRN MOREN

SAMT

\ ^- j*

HOGADLA

fru

BR. LOY. M.ORÉN

^-

f0dd BERGSTEN

Anföryandter

till_{cg η}ad^t

'«"ib

Systerson.

(4)

(5)

1J Ε

OH IGINE, NUMERO ET CONCIEIIS SENATUS SVECANI

ANTJQUIS TEMPORIBUS

OBSERVATIONEN.

Omnibus

^ac _singulis, _qui _Historiae _delectati _studio _altiori

simul sensu perceperint, quot quantasque sanctum illud Pa¬

triae nomen caritates contineat, iieri ^non _potest, quin suae

cujusque gentis historia magni imo maximi esse momenti existimetur. Haec animos erigit pueriles atque subnatae prae- clara iacinora et illustres viros_, qui Martis quive Palladis

inclaruere artibus _, noscendi cupiditati prima blanditur.

Voluptate, quam acutum novi aliquid eruendo, res contro- Versas componendo, obscuris lucem, dubiis vero fidem _et auctoritatem conciliando irgenium ^summam percipit, hsec

eadem commendata senem quoqueannis et laboribus fessum

juvenilia vetat remitiere studia et ignavae sese tradere qui-

eti. Itaque non est sane mirandum, quod fabulis involuta-

seu versibus inconditis seu nudo Annalium sermone con-

texta, rerum suarum memoria primum ubique aperuit cam- pum, in quo litterarum cultores vires suas periclitarentur ; neque vero ullarn temere, in qua artes liberales haud _omni- ήο neglectae

fuerint,

inyenies rempublicam orbatam civibus,

(6)

2

qui, verum

indagandi studio

et

ingenii acumine insignes,.

patriae suae monumenta collegerillt, ^rerum gestarum

vi.ul·>

nexum et caussas ostenderint, et in clarå sie luce collo-

caveriut sive omnem historiae patriae anibiturn sive teui-

pora quaedam meinorabiiiora illustrando.

Historia vero populi Svecani liobis — etiamsi rerum

ipsarum splendore ac

mole,

vi, quam in

fata Europaea

ma- ximam exseruerunt, et imrnoto, quo utramque fortunam majores nostri pertulere,

mentis

robore,

ultra fas modum-

que praedicandis

abstinere jubet modestia

—

eodern

^certe,.

quo sua

cuique placuerint, jure eådemque in patriam pi-

etate commendatissima suas quoque sensit aetalis veluti vicissitudines; post teneram fabularum infantiam ^, longam

Diaviorum Monasticorum ^, Chr.anicorum Rbytmicorum atque

Annalium inconditorum pueritiam vel juveniles

mox

imaginationis ludibundae conjecturas

seram

adsecuta

^ex-

culti judicii et

subtiiis elegantiae maturitatem. Eteniin

ex

quo tempore

igneå ingenii sui vi concitatus at regularum

Critices , sequis nil non

ponderibus sestimantis, sive minus

aliquanto gnarus,

sive

ex

intemperanti in patriam

ainore

contemtor res Suecanas illustrare adgressus est

Olaur

Rudbeckiit! ^, haud numeroso qui dem agmine at nulla ^non

setate prodierunt,

qui singulari insignes ingenio patriae hi-

storiam tractarent, ita tarnen, ut nostrae demum contigerit

setati cum Rudbeckianå illa ingenii vi judicii sollertiam ,

criticum vere examen et elegans seribendi genus conso- ciare.

Eorum, qui res

Sveciae

exposuerunt,

antiquiori plerU

que

historiae

operam et

industriani sedulam adeo dica-

(7)

o

vcro, ut in amplissimo hoc oampo pauca admodum ^, quae ulleriorem adnnttant disquisitionem, reliqua invenias; quo

fit, ut adolescenti , dum viam ab aliis munitam sequitur ^»

Ϊ41 co saepius sit subsistendum ^, ut materiam quand.am an- Ica quideni delibatam sed forte non pcnitus enucleata.ni

eligat

^, quam diligentius per singula eundo investigatam explicet novis ^verum testirnoniis confirmaturus, vagas du-

biasve ad liquidum redacturus assertiones^, vel denique

falsi sicubi quid et commentitii sibi visus iucrit deprehen-

disse modeste redarguens.

Quo consilio cum momenta qucedam graviora, senatorium Sveciae ordinem spectantia, — rem nemini ferme, qui liistoriam Sveciae tractaverit, praetermissam et singu-

lari insuper libro ^a Nob. Rosenhane i) illustratam ^— ul-

teriori subjicienda esse examini duximus, ^yanam illam

et puerilem ^spem procul facessere jubemus ^, fore, ut ex lucubrationibus bis nostris insignioris aliquid historico, cu¬

jus amantissimi ^sumus, studio emolumenti redundet. At

usu ipso edoctus, innocuis laboribus, modo verecundi simul fuerint, pro laude veniam certe esse sperandam, ti-

rocinium utique Academicum positurus ^non dubitavi _qua- lescunque has de origine, ntitnero et Conciliis Senalus Sveca·

ni anliqiiis ietnporihus observationes Tuae, B. L,, censurae mitiori subjicere.

Primas incolarnm Sveciae origines proximaque orl- ginibus quum nequenostri scriptores nec alienigenae, nec

i) Afliandling om Svea Rikes Råd, ^des Uphof, Ämbete

Tidehvarf och Öden. Stockh. 1791.

(8)

4

Diplomatum iides nec Legurn priscarum auctoritas illu-

strent, omnis has inter tenebras lux e fabellis Islandicis, Sagas dicunt» est qusercnda. De priori seu Gotorum irt

Sveciam immigratione heic quoque altlim silentium est j

posteriorem ^{vero, quae} Sveonum fuit, fabula illa, cui nomen

YnglingaSaga,

enarrat, cujus certå fide auctorita-

tem secuti cum Nobb. Uggla et Rosenhane nos quoque

originem Senatus Svecani ad tempore usque Odini refe-

rendam esse arbitramur, qui ''in fabulosi temporis atque historici collocatus confinio, huic eo certe adjunctus est

nexu, ut nomen et instituta ipsius in Annalibus nostris

locum ^suum jure ineritoque tueantur."

Fabula illa, quam memoravi ^, ^non tanturn de Asgård^o»

narrat: ''3>at var £ar sidr at XII. liofgodar voru aeztir:

skylldu Jjeir råda

fyrir

biotum ^oc domum ^manna i inilli;

£>at eru

Diar kalladir edr drottnar: £>eim skylldi £i0nu-

stu veita allt folx oclotning2) sed expressis adeo verbis

indicat, eadern sive legum sive morum instituta, quae

Asgardi antea

fuerant,

in Sveciam cum Odino iuisse

translata 5), cujus etiam ^, quå summa gaudebat, auctoritas

sacerdotali ipsius dignitati deberetur. Quae cum ita sint,

proceres istos (Drottar), qui Odino et successo-ribus

ipsi¬

us in

republicå

regendå minisfri aderant, a legatis exercitui praefectis probe distinguendos esse existirnamus, siquidem in ipsis regni Svecani primordiis majestas regia

manca, et ab imperio militari sejuncta inträ sanctum bo- 2) Heimskringla, YngL Sag. Cap. IL

S; I. c» Capp V, Y11L

(9)

5

silas Diis immolandi officium et summam juris dicendi

auctoritatem sese continuisse memoratur. Utraque vero hsec potestas — sacerdotalem loquor et judicialem ^— priscis temporibus apud omnes ferme gentes tam intime

erat consociata, ut hsec sine illa parum valere imo ne consistere quidem posset , unde unam eandemque esse fa-

eile dieeres4). Sic vocula etiam illa Godi,quåprimihi sacer- dotio praelustres rerurn publicarum aibitri insigniuntur, et

cujus vis estCurio, pontifex , praefectussacrorum etjudicio-

rum 5), hunc utriusque potestatis nexum indigitat, judici¬

alem e sacerdotali ortam esse demonstrans, _quam ob caus-

sam XII illos Odini pontilices (Drottar) 6) ansam prtie.

4) Cfr. E. G. Geijer, Om Feodalisra och Republicanism

Svea I Hatt. p. 109; Svea Rikes Haider Tom. I. pp. 195, 196. el Diss: Mores heroicae aetatis apud veleres Graecos et Seandinavos comparali p. 51. Vim et auctoritatem, quam sacerdoles antiquitus exercehant, Taciti haec verha indicent:

«Ceterum ueque animadverlere, neque viueire, ne verberare quidem nisi sacerdolibus permissutn: ^non quasi in poenam, nec ducis jussu sed velut Deo imperante, quein adesse bellanlibus

credunl.» De Morib. Germ. Cap. VII.

5) Björn Ilaldorsens Isl. Lex, ad hane voc.

6) Si primam Drottcivwn oiigiuem indagare oporleret, lon- gius utique quam ad Odinum regredirenuir probabili conje-

ctura lianc ad Golos usqueet eorum patres familias referendo.

Quid enim obstaret, quominus plurima Gotorum instituta, qu»

injuria temporis sunt oblilterata, Oclino adscribi poluissent, quamadmoduin multa, vetustre Doricae genli propria, Minoi et

(10)

G ^.

buisse nuniero totidcm eligendi viros

prudcntissimos

ar·

bitramur, qui deinceps Regi jus dicenti vel negotio publi-

co vacantij consiliariorum nomine, assiderent 7).

Tempus ipsum ^, ^quo

Ödiniani illi pontiilces

in Se¬

natores abierint, deficiente probabili etiam testirnonioruiu

fide edere haut equidem ausim 8) ^, nisi forte a rnutato post Domarum summi

moderatoris titulo conjieere fas sit,

eorum, qni suprcmo assidebant Drottoe ^, mutationi cuidam

simul fuisse obnoxium et munus et nomen, cui mutationi

ea subesse potuerit vis, ut civilis arbitrii dignitas sacer-

Lycurgo perperam

tribuuntur? (aflinilatem inier Gotos et Sve-

011es eruit Cel. Geijer in Sv. R. H. pp. 424, 43i. Cfr. prae-

terea Ileimskringla, Yngl. Sag. C.

V.).

Drottasvero

originem

patribus familias

debere,

quorum

aucloiitas

per

religionem

ipsam sancita iuisse videtur, ex voc.

Drottin colligimus,

quå

in Cap. VI. VI §. Reg

Gotl. herus

respeclu

famulitii designa¬

tur, quceque secundum

Gudmundi Andrece opinionem deriva-

tur a Drott vel Drått familia, populus, unde Drottin idem

valeret ac familioe vel populi dominus i. e. Palerfamilias, qui anliquissimis lemporibus pro

familia, quemadmoilum

recen- tioribus _pro populo sacra Rex

faciebat. Cfr. Ihre, Glossarium

SveoGothicum et Björn Haldorsen ad haue voc.

7) Cfr. Heimskringla, Saga

af Olafi hin. Helga. C. 96.

8) In XVI. Cap. Yng. Sag.

dicitur Vanlander

magno

fk-

grasse desiderio in Fenoniam pi

oficiscendi:

«enn vinir hanns

oc radamenn bönnudu honora»;aradamenn» vero, qui heic ^me-

morantur, nobis certe videntur fuisse familiäres et amici Re¬

gis, quorum consilia tum

sibi expetierat,

neque vero

Consilk

«rih, qui omnibus illius intererant consiliis.

(11)

clotal i coeperit prsevalere

9)

^, atque sie factum esse exi- slimes_, ut assumto Regali nomine vis et titulus Drotta-

rum in Senaloriam dignitatem transierit.

Ceterum Iioc in magno equidem haud ponarn discri-

mine — lurninis _vero, quod religio Christiana rebus ^no-

stris adspergit, rari hic illic emicant radii, _quanto den-

sior caligo priora Senatus Svecani obscuraverit tempora^,

tanto lianc rem investiganti acceptiores.

Scilicet in priori illo Ansgarii Bircam _suscepto itinere

enarrando occupatus, unum tantum commeinorat Rimber-

ttu Consiliarium Regis, Herigarium, qui ipsius vici erat

prcefectus 10) ; at vero posteriorem ejusdem ^, in Sveciam

adventura referens _, Olaum Regem hunc in raodum ait

Ansgario respondisse: Se novas svadenti religiones annu-

ere nec posse nec audere^, priusquarn sortibus Deos et

populurn comitiis indictis consuluisset, unde etiam infe-

rius paullo lucc leguntur verba: "Rex, congregatis pvin- cipibus 1) suis, de hac legatione cum eis tractare coepit,

9) Geijer, Sv. R. Haider T. ρ. 49/λ

10) Script. Rer. Svec Med. JEvl. T. II. s. 1, p. iq4.

1) Principes hoc loco apud Rimbertuin idem valere, ac Senatores, prcelerquarn quod vetusta illa versio Svecana hos

per «Rådhgifvare» reddidit, eo majori nobis slatuere posse vi¬

demur ratione, quum Olai Shotlconung Senatores? qui cla-

10 erant genere nati , modo consiliarii, modo praefecti nuncupati, interdum ulroque simul titulo ornantur.

(Heiraskr. Sag. af Olafi hin. helga C. 96). Rex, ut

opinor, rebus in arduis principes consulebat, qui, cum fla¬

granti bello exercitui ^a Rege convocalo praefici eliam possent,

(12)

8

Qui sortibus quierendum statuerunt, quse super hoc De-

orutn esset voluntasj" &c. 2).

Est igitur hie ille Rimberti locus, ubi primam Con-

siliariorum Regis mentionem injectam legerimus, numero tarnen haut iinito, quem Snorro uiia cum senatorii ordi-

nis officiis nosedocet, dum Cap. XCYI.Sag.af Ol. h. helga

hoec habet: "Olafr konungr hafdi iafnan med ser XII

ena spökosto menn, f>eir er satoyfir dornom med hanom,

o c redo 11 in vandamål."

Iiis auspiciis orti atque conformati Senatus Svecani historia ad Caroli _usque XI tempora in duas iåcile dispe-

scilur periodos, quarum ρrio r ab antiquis inde temporibus

ad initia saec. XIV. extenditur 3) , quo tempore Senato-

hanc ipsam ob ^rem praefecti forsitan sunt appellati; rerum enim civihum et mililarium cura his temporibus ^non ita solli- cite, quam apud nos quidem, erat sejunela. Consiiiarios vero

principes et priores appellari potuisse et revera esse appellatos

ex conspicuå veterem ioter Scandinaviam et Gneciam simili- tudine colligere licet, in qua «delecli viri, qui regi jus dicenli vel negotio publico vacanli adsidebant modo consiliarii, βαλη- φοgot, modo duces et principes, tjyirogis >ιίι μι^ογτις, interdum

vero el ipsi Reges, βχσιλια, uvocxrts, dicuntur.»Cir. Diss, Mores heroicae aetatis 8cc. _p. 54.

2) Rimbertus, 1. c. p. 228.

5) Chronicon Rhylm. Majus in rommemorando concilio, quod Senalus a. ioc8 Nycopiae celebravit, dicit:

«Efter Påskan kom Riksens Radh

Till Nyköping, så heter en siad.» (Script. Rer. Sv.

hl· T. I. S, 2. p. 01). Hunc _primum apud Scriptores no—

«tros esse locum, in quo Senatüs regni menlio facta sit, arbi-

(13)

9

res, a Regia pendentes auctoritate, potentiae et common dis Regis, cui a eonsiliis crant simul et dicebantur , con-

sulebant; posterior vero ea amplectitur tempora, quibus,

mutata rerum publicarum scena , regni re et nomine Sena·

tores summa quoevis vel soli decernerent vel _magno _cona- mine moürentur, donec anno 1682 4) in pristinam Con-

siliariorum Regis sortem atquedenominationemrelaberentur.

Ordinem Senatorium antiquissimis temporibus regem inter ac populum mediam quandam arbitrii potestatem exercuisse, quominus cum Nob. _{Dahlin 5)} existimemua

non temnendae vefant rationes. Etenim arctis sat, re-

gnante vel superbo i11o Olao

Skötkonttfig,

regia erat maje-

stas limitihus circumscripta, nulla usquatn factionis alicu*

jus Optimatum yestigia, sed civium quisque, vir sui vere

arbitrii, eonsiliis publicis aderat, quae e republica vide-

rentur lifaere edisserens, imo propria Regi interdum quoque jura usurpans — cum contra exSnorronis ipsius tes~

timonio Senalores, quos regios ille appellat asseclas 6);

Iramur, iilque eo magis, quo cerlius _consfat, legiferos paucis

lantum annis antea in senaloriurn translatos fuisse ordinem5

qui sane ordo cum aute horum cooplalionem nullo modo regni Senatus appellari potuerit, nulli dubitavimus, quin ad

liuuc annum prior ilia jure periodus extenderelur.

4) Rosenhane, 1. c. ρ. 5ι.

5) Sv. Rik. Hist. I. _p, 226

6) «tvi ec trui nj)ur best af minom mönnom» veiba sunt Olai Regis ad trigara fratium, qui consiliarii illius erant.

Heimskringlay Sag. af Olaii hin. Hel. C. 96.

a

(14)

anceps multisque

difHcultatibus

obsitum miinus sustine- rent, auctoritate etiam apud regem nan ita magnå ornati.

Religionen! Christianam in Sveciå latius indies pro- pagatam et vulgo tandem receptam magna in plerisquo

subsecuta est mutatio, sive populi sive imperantium con- ditionem respexetis, quae cum rerum conversio 11011 pot-

uerit non in Senatus potentiam, auctoritatem et formam

vim maxiniam _exserere, attentius paulo faciem hujus tem¬

poris contemplari

fas

est.

Felix illa concordia, quae priori ^aevo inter singulas

Sveciae provincias, sociali inter se junctas foedere, iloru-

erat, yinculo communium sacrorum, quae in templo Up-

saliensi celebrata, debilitato primum, mox rupto , evane- scit imo, postquam mutua illa sacrorum

libertas,

de qua inter utramque religionis

factionem

regnante

Olao

Skutkonung publice convenerat

7), inconsultis Christianorum studiis

est violata, cum civili mox bello commutatur. Indomita illa

yis Svecorurn, quae remotissimas antea

bellis

lacessive-

rat gentes, Europae to

ti metuenda,

nunc

in viscera ipsius

patriae

furit

et

funebribus bellis inter Paganos

et

Chri-

stianos religionis ^caussa susceptis ac, mutatå

dein

^rerum

7) Adamüs Bremensis ita: Pagani, cum

Olai suspicareritur

consilium incendio delendi vetus templum Upsaliense, «plaei-

tum cum Rege conslituerunt, ut si ipse Ciirislianus esse vellet, optimam

Svediae regionem,

quam

vellet,

suo

jure

teneret,

in

qua Ecclesiam et

Christianilatem constituens, nernini de

po-

pulo vim

recedendi

a

cullura Deoium inferret, uisi qui

sponte

ad Chrisium veliet converti.» &c. Hist. Eceles. Lib, II. _p. 70.

Heimst. Ed. Maderus.

(15)

sv

DE

ORIGINE, NUMERO ^ET CONCILIIS SENATUS SVECANI

ANTIQUIS TEMPORIBUS OBS ER VA TIO Ν ES.

■■

VENIA AM PL

MAG.

ER ICC

Η ISTORI REG. ORD. D

AC ADEMIJR SVECANJE- HIST. ET ANTIQU. HOL SCIENT. UPSAL. REG.

SCIENT. AC LITT. HUM.

NEC NON REG. SOCIE SC

PRO GR

PETRUS Ε

IN AUDIT. GÜSTA

EXCUDEBANT 1