& ß. v.
Dissertätiö Lögicå
/o
tt
CIRCUL
VITIOSO,
Ex confenfii Amplisftmi Collegtt
Pbilof. Acad,in Vpfal.lüußfi Sub FR£Slt>IO
LAMPLtSSlMt VlRi,
MAG. E R I C I
Logi & Meiåph. Prof. Fteg. <&* Örd,
Publicö examiüi modelte fub- mittit
Alumnus RÉGIUS
JOHANNES SUNDIUS
JSMTlUSi %
töAudie.Guft.Maj. ad d.XlV.Junii
ANNI MDCCXXVIi
VPSALWi LiÉeris
V I RO,
Nobilisßrno ^mflußwoqfte
dn m a rtin o
westerling,
.Veftigalium Maritimorum,
quae $l& Ktz M:ti Nycopiae
eolliguntur ,
INSPECTORl PRIMARIO.
Paxrono Optimo«
i On minus uemjle
/ IM▼ (ptamperite,Patrö*
ne Exoptatiffime, Eloquentiß Pärms, Ciceroy de
beneficiorumgrata dijjerit memo*
viay dumhunc in modumloquitur:
Ingratus, qui beneficium feac-
cepiffenegat, quod accepit; in*
•gratus, inquana, quidiflirnula^
rurfus
rurfijsingratus, quinonreddit*
at omnium ingratjffimus, qui
oblitus eft. Niß aliud, hoc pro*
fe&o facundisfimi Viri effatum
meadmoneretfummommTuorum,
Evergeta Optime, bcneficiomm*
Ex quo enim mihi commiffa eß carisfimorum [Horum Tuorum,
virtutk Paterna minime degenet
rum, cura3 ils me, plures per
armos, accumulafii honis, immo
in dies accumulas, 2« condit gnepradicandis omninofmimpar, Qua licet pioy dum vixero, com dam pe&ore, Tibi tarnen^ eorurrt
ne [altem videar oblitm, nonpoz
tut non, quopos/im modo, grath
am referre, Tuamque 0*
nevolentiamfmgularem, qualemt
cunquebanci)ijjertatiunculam>dc*
vota mnteTibioffe^cndo, publice teßari
teßari.Quidenim &quiuieß,qUdtii
tarn Tibi confecrare, cujusfécii
hberalttas , ut lucem 'videatpublic
cam. Quod reltqvum eß, DEunt asßdubsfatigareprectbm nunquam
cejjabo, njekt Te, Tuamque fä- ♦
miliam, quagaudes ampltsftmfa
in annos benemultos, fojpitem aC
incolumem clementer jervare.
% NobiliffimiNom. Tüi
eultor mdejejjuf JOH- SUNDIU&
ä^is (Mb eJI«s&Lig
*<SS'0>%£?sV^>. <5»i'<?>> vov^
1W*#
<F)t^e*W?(PXPiGW? £89 <£#3(?
/. iv. 7
; i t
V/amadipfam traüattonempanäil.
Nterfallacias eft qlixdarri,
qiiae Logicis Siciiuvpetmo principe, feiipeütioejmqttod
eratinprincipio, qüa,quod probatum efle öporruit, tarl-
quatil datüm affumitdr, five
cum xgivopsw (h. e. id quod in
controverfia eft) probatur per xfivopsvovi* Cömmittiturhaecfal¬
lada variis niodis, inter quös tft quoque circulmfeit circularis probatio, Grxcis xvxXog & ZvyJÖ*
: feifyg nuncupata. Ratio appel-
A latio-
* l(öt> to. 2 ipio
lationis defiimta eft a Circulo j
Mathematicorum5 namquem- admodumhicinliludpunctum
per circumferentiam redit, un*
deincepit: ita quoque hujuf1 ♦
/ceniodi probatio in orbem re- '
currit» Sed cum non ornnis
Circulus pro fallaci & fophifti-
ca argumentatione haberi de-
beat, difcriminiscauffa additur • -
in titulo vox: vitiofus. De cir¬
culo itaque vittofo potiffimum
mihi in praefenti erit agendum.
Antequam vero ultenus pro- gredior, tuum B, L, expeto
favoretn, velis hofce quales-
cunque ingeniiconatus folito
candore in partem interprcta- *
ri mcliorem.
§. II.
PotisßniM Circuli dißinfliones adfert.
Quo auterri res evadat cla- rior, unana vel alteram in hoc arguiUentö diftincStiotaeria prae-
iaaittere iieceflariuria ducimus«,
Docent Logici Qirculum aliuni
efie materialem , aliufn forma¬
lem. Ille eftj curia eaedem pro*
pofitiones ütrobiquefunt, cx~
que in orbem cornrrieantj ut
notitiatameri &aflenlusearurrl
in Cireülüda non recurrat* Hic
(forrhalis) fit, cumeaedeiaalünt enünciationes, etjaiii proiitjü-
dicio &
affenfuinoftröfubftant,
feu üt a ilobis cognolcuntur.
Not. 2* Circüluna etjaria divi-
* di infimpltctter dtflum, &Jecun~
dum cjuidi Ille eft, curia pras- A 2 txiiÜx
miffo ex condufione probaiv
tur, prout prsecife ea ex ipfis
illis prsemiflis antecognita fuit,
Hic (fecundum quid) eft, cum
pramilf^demonfträturex con¬
dufione, Hon ut ea ex iliis/ed
aliuride iniiotüit. Rationefem füs nihil differt Circulus [imfli-
citérfic di&m afor?nali, quem- admodum intetQirculum mate-
fialem CT[ecundum quid, nuIla
realis difcrepantia ortend i po- teft. Hund adprobandum ef
fe deinceps ortendemusi illum
prorlus rejicimus, ac vitiofum
fällacem & nugatorium effe
proilündarruis.
MIL „
*lrddit definitionerna Circuit Hjihoft.
Porro ut eö melius Circuli
Gtiofi
vitioß Facies & imago nuncre- prafientetur, fequentem ipfius
delineationemexhibemusj Gr-
culus <vittoßts eß argumentatio re*
ciproea, qua hp(i ex illo, £fillud
ex hoc nondum dißm&ius cognito9
eodem manente dubio, probatur,
Datam definitionem analyticc explicabimus, ut inde pateat,
qua ratione Circulus hic cum aliis demonftrationis fpeciebus
conveniat, &quousque ab iis*
demdifferar, Illudgenere, hoc dijferentia fyecifica, abfolvitur*
Locogeneris poniturargumem
tatio, &quidereciproca?inquo conceptu communi circuluavu tiofitf feuformalecummateriali
comcnit,Differetiafjpecißcacon- fiftitinverbisfequentibus$ qua hoc
6
hocexitto, illudexhoc Qf^H^ec conflituunt conceptum httofi
Circuitproprium, quoab omni
demonftratione legitima dif-
crepat. Ifte folqs eft, qui'ib
lud ex hoc, & hocex lllopro¬
bat, h. e.qui praemiflasex con-
clufione, & conclufionem ex
praemiffiseodem mododemon- ftrat, nnllainterveniente nova
cognitione , ideoque additur:
nonduryi dißmSliuscognito, eodem
manente dubio. Narp cum ex-
empli gratia a cognitione efte*
Äus confufa nos pcrducit ad ejusdem cauffam confufe co- gnolcendam, rurfiis a notitia
cauflae imperfecta & confula,
flatim revertitur ad efieftum:
non poteft non in priori nos
dubio relinquere, quatenus ex
7 nulla alia media confideratio:
ne perfedtam nobis caullas cognitionemtradit, cujusope¬
ra in efFeétus naturam atque conditiones intelligendo pene-
trare poflimus, nifi ex ignotis legitimam fieri demonftratio-
nem ftatuere velimus, quod
eft quod negamus, & conten-
* ^ dimus talem probationem eile
abfurdam, nihilque ad verita-
tem vel inveniendam vel cum aliis communicandam efficere
poffe*
%. IV.
Probat Circulumformalem eßc vitiofum,
Quamvis exdata definitione ejusque evolutione fatis fuper*
< v que conftet, Orculumformalem
A 4 eflfe
a
efle vitiofutn; interim tarnen
hoc ipfum ulterius evincere ao declarare conabor* Quemad-
niodum inmotaCirculari non
ab uno in alium locum, fed
ab epdem in eundem reverti-
jnur: ita etjam in Circulo hoc formali, non a conclulione,
prout per novam terminorum
penetrationem vel difcurfiirrj
innotuit, led abeadema ut prae^
eile fub eodem intelleftusjudi-
cio cognita, ad praemiffas pro- bandas fitregreflus, Ut,flquis
inde probare vellet, infantes humidioris eile temperamenei*
quiacontinuo ßillant lacrirnas,
& manendo in lodern intelle*
Aus judicio, probaret infann
tes ideo continuo ftillare Jacri*
naas?
9
jms, quia humidiorisfunttem*
peramenti5 is profecto in cir*
culo formali ambularet, qui probandi modus eftillegitimas
ac vitioius. Sicenim eadem notitia, qiue ex praemifllsham
fta eft7, ad ipfas prsemMas pro-
bandas runus fumitur. In o^
mniautemlegitima demonftra-
rione necefteeft, utprsemifta?
fint priores & notiores conclu-
fione. Quare cum velalteru-
tra vel utraque praemiflarum
per conclufionem, prout exiis cognita eft, iterum probatur|
necefle eft , ut ea fic utraque praemiflarum prior & notior,
Una itaque cademque conclu-
fio erit prior &pofterior, no^
tior & ignotior eodemmodo,
A 5 quodi
quod eft impoflibile* Ut the-
lin hane illuftremus, aliud ex-
emplum Circuit vittofi, & qui-
dem in forma fyllogiftica, hic
addere lubet; (guodcunque A- ■
coranm dtcit, illud eft verum, Atr~Turcicameccleftamej]cveram, Alcoranm dtcit\ Ergo lurcica ecclefia efi vera. Majorin hoc exemplo utique probatione c- * >
get; quae li ex conclufione fu-
mitur hoc modo: Qutcqutd
lurcica eccleßa dtcit, tUud eft
verum, Jamvero Alcoranumeße
verum Turctca eccleßadtctt, Er¬
go Alcoranm eß verm5 petitur
principium, & committitur
circulus vitiolüs,idemquema¬
net dubium, de quoquaereba-
tur. Idem enim eft, ac li di-
cerem5
Ii cerem:Turcica ecclefiacdvera,
quia ed vera«. St emm cqnchfto,
proutpracife nota efi expramtsßs,
has rurfim probat, talls radeflmt
ratiocmatio: hoc eß, quia efi,vei conclußo eft vera, ft vera fiunt pramtfjk, ha autem fitnt vera, fi
conclufto vera, Conclujio ergo
vera efl, ft vera ef a). Quem
ridiculum argumcntandi nio- dum fana ratjo nonpotednon penitus rejicere atque repro- bare.
5-.V:
Ofiendit Pontificios hoc fophiz [mate uti,
Hifce jam breviter expofitis, applicatione ad Pontificios fa
£ta , eos in circulum hunctan- topere improbatum incurrere
facile
ä) Horn, L, V. Quaft. 1/111,
13
facile evincimus. Illienimcum
primum noftrum inTheologia principium. Qmcqwd Scnpturo
Sacra afjerit, infalkbiliter rverum
efi, impugnatum eunt; aliud
ceu prius & notius fubftituere
conantur,nimirumhoccc-,Quic- quidEcclefia (feu PantifexRoma-
nm) offent , infallibiliter verum
efi. Jam non id ago, ut oden- * v
dam, hane propofitionem ne
quidem veram, nedum prin-
apium quoddam five rationis
jive revelationis elfe, quodta^
tuen facili negotio evinci pof-
fet, & evidtum jamdudum eft
aDannh.b)Id folum hic obfer-
vare lubet , quam vitiofum
circulum comnaittant Pontifi-
cii, b) Jdea Bon. D$.pag< 174-fefr
*3 eil, dum execclefiaeaüdtöfitate
ac infailibilirare, auéVoritatem
& infallibilitatem Scriptura Sa¬
cra? , & ex hac vicidim illius
auftoritatem & infallibilitatem
probant, fic enim argumen-
tantur5 Quicquid eccleßa feit Pontifex Romanm determinatve¬
rum ejje, infstillbilder verum eß>
Atqui omne id, quod Sacra Scri¬
ptum afjerit, eccleßafeuPontifex
Romanus determinat verum effe$
Ergo omne id, quod Sacra Skri¬
ptura afjerit, infaÜtbiliter verurtt efi. Jam ü probationem ma-
joris ab illis expofeas, eampef
conclufionem probant hoc
modo5 fßuicqmä Scriptura Sacra
verum eße aßerit, mfalhbiliter
verum efi.
14
Atqui omne id, quod ecclefitt
fm Pontifex Romanus determinat
verum eße, Acriptura Aacra "ve¬
rum ejje affertt: Ergo omne td * quod ecclefiafeu Pontifex Roma¬
nus determinat verum eßey in faUibiliter verum éji.
Sic videmus, majorem fyl- logifmi prioris, probari per
ejus conclufioriem, quae inpo- fterion iyllogifmo fit propofi- i
tio major, atque iub eodem
formali affenfus judicio ut no- tior ponitur, cum tarnen in priori fyllogifmo pofita eilet tanquam ignota. Idem vero eodem refpedru efle notius &
ignotius, prius & poiierius * prorfus efl abfurdum. Porro
fi ex eo, quod ecclefiaindeter-
minändo
minando eft infallibilis , prx-
•cife fequitur omneid, quod Scriptura Sacra afleric, efle in-
fallibiliter verum, & vice ver-
fei; confequens erit, eccleliam
in determinando efle infallibi-
lem , quia infallibilis eft, quam probandi rationem nemo non
rejiciet, qui mentis composeft.
Conatur quidem ßecanus fuos
ab omni lophismatis crimine
liberare, dicendo non com-
mitti circulum, fi unumperal-
terum probetur apud eum,qui
alcerum admittit, alterum ne-
gat4 verbi gratia, inquit, CaL-
<vimfta admittit feripturam,negat
eccleßji infallibihtatem.Rede ergo
con^mcam illum hocmodo\ feri-
ptura, quam tu admittis> dicit
ecclc*
16
ecclefiam effi infalltbtlem • ergö
revera infalltbilis eft. Similiter, fi quts idiota admittat judtctmii
eccleftA, Qftarnen nefciat in par- ttculan Itbros Adachab&orum eße
dtvinos, factleperfvadebo tlltfine
circulo, y* y?c dicam\ Ecclefiai
cujustuau£loritatem agnofets,afe-
verat, Itbros A/lachab&orum effé
dtvinos5 <?rgo wow ^ hacré arnpltus dubttarec). Quid Theo- logusadhseo repofiturusfit,nö-
ftrum in praefenti non eft dilpi-
cere. De eö tantum follicici erimus, quid Logicus habeat refpondendum. Nimiru,quan-
do difputatio inftituitur, non
xocT uvb^MTiov , fed ml' dÅrjbsictv ,
quemadmodum hicfieridebeq
Judicium de Circulo formali
iioft
t) Meifn. pbil. fob. pag* 671*
fton eft peteiidurri ex änimo
fcientis aut Hefcientis, fed ex
natura principiörum in fyllon gifmo adhibkorum. Quare
quanquarn faciles demus, pol-
le Jefuitam litnpliciori cuidam
ex coetu Pontificio perfvadere*
Libros Machabaeorurin, vel as
lios quoscunque efleDivinoSj»
idque opehujusprincipii, quia
ecclefia Pontificia, cui alterille
coecam obedientiarn addixitj,
ita afle^erat. Nihil tarnen hinc
prsefidiihabentPontificii,quan-
do contra nos pugnant? fci^
iint enim iftarri , quam tanto«
pere jaélant, ecclefi# fuäs au-
dtöritatem a nobis haudqua-
quam admitti, attamen nobis«
cum diftutantes?circülariejus^
B modi
18
modi probatione utuntur.Frg*
(erea non. hic quaeritur, quo-
modo audloritas unius vel ab terius Libri Biblici argumento
quodam, opinionem gignente, probari poflit, (ed quomodo
totius facrae fcripturae divina
au6toritas ad plenam confci-
tntix conviétionem fit adftru- enda- Patet itaque Jefuitam,
Ut circuli Vitium quocunque modo a fe luisque removeret,
fubdole datum quseftionis mu¬
tade* quod pluribus oftendit
Meifnerus in phil fobr-1.c.
§. VI-
Probat Orculum materialem pro
legitima argumentatione ejje
babendum.
Poftquamoftendimusi circu-
lustt
lumformaleeffevitiofum,reftac
utdifpiciamus,quiddematerian
fit habendum. Huncvero mi- nimeeffe rejiciendum, tum an-
teafignificavimus, tumfequen-
ti exemplo ulterius fiet mani-
feftum. Siftat nobis DEus dii-
os Prophetas, lufficientead te- ftificandum virtute inftruEtos,
quorum ille teftimonium per- hibet de hoc, & hic iterumdc illo, utijoh, Baptifta Chriftum
efle Mefliam, oc Chriftus rur- fus Johannem efle Prophetam»
teftificatifunt^O. Circularisuti- que hsec eft probatio, minimc
autem vitiofä: fedrevera pro- pter Judicium formale diver-
lum ae utroque teftimonio fe-
B 2 ren-
d) Job.i: 7. 7.2 Luc-
%o
rendum,exfpiratcirculuslophh
fticus, remanetque folum ma^ ' * terialis, quod pulcre oftendit
Hornéjus loc. a nob. anteacic.
"Nam II ita, mquit, probeturs ♦
<£Petrum Prophetam ex* gr.vp-
^ra docere, quia Jacobus Pro
*£pheta id teftetur, Jacobum
"autem yera teftari, quia Pe¬
trus ei viciflim veritatis tefti- , >
"monium perhibeat, formalis
"profefto & ineptus circulus
*£eft, cum totaprobationonalia
<cfit, quamfidicas, Petrusvera
"docet &: verus Propheta eft*
"quia vere docet, & quia vere
"eft propheta* At quando ira
"exemplo allato additur 5 u- *
"trumque alias etjam habere
*£vim fufficicntem♦ quadoftri-
nam
21
nam fuarn comprobet, tum"
v. gr, Petro de Jacobo teftanti"
ereditur, propter ejus mira-"
cula, & Jacobo rurfus dePe-"
tro proptermiracula, quasJa-"
cobus facit> nec vitiolus cir-"
culus eft. Sic etjam Johanni"
Baptiftae, teftanti de Chrifto"
credebatur, propter ejus ad-"
mirabilem nativitatem, ange-"
li praediétionem & vitas fan-"
étimoniam &cChriftoautem"
viciflim teftanti de Johanne,"
non praecife propter teftimo-"
nium Johannis de ipfo, fed"
propterdivinaChriftiipfiusmi*"
racula aut aliud aliquid fimile.
Hincapparet,nonmutuo unum
cx altero probari, prout uni cidemque affenlui lubftant, fed
B 3 notb
sa
.
notida & affenlus mutatur,
quodadlegidmam demonltra,
tionem circularcm ut potilfi.
mum requifitumperdnec,
% VII,
Oßcndit Regrejptm DemonßraU-
mmvitio carere,
Qjgnitioois human» ca eft ratio, ut plerumquc efte&us
nodores nobis fintcaulfis:cum
iUi in propatulo fint, & in
fenlus incurrantj hsin occul*
to fepc lateant, ac foJo intel*
leftu invcftigentur, Atqui ta¬
rnen cfteétus, ita nobis obvii jnagis quam corum cauff», di- ftinSte St perfekte non nifiper
caufläs eognofeuntur. Sic pol'
fimt omncs cclipfin Jun» ocu-
Iis obfervare, fed cauffamcjns23
"
non omnes iibi perfpektam ha- bent. Qui verocoeleftiummo-
tuurn penti (unt, multis ante
annis,quam fiatecliplis, eam ex
neceflitate tunc futuram prte- videre poflunt per Cognitio¬
nen! caufl«, ipfiusque eclipfe-
os perfektiorem multo habent
v notitiam. Hinc evmcimus,ejus-
modi cjrcularcm argumentan- di modum, quoin demonftra-
tione ab effektu progredimur
ad cauflam, & deinexhac per¬
fekte eognita rurfus ad effe-
ktum perfectius cognofcen- dum, non modo ucilem eile, fed etjam quodammodo necef- farium: qualis probatio vulgo Megi-ejfw Demonßratintn appel-
. latur.
24
latur, nihilcjue aliud eft, quam circulus quidam materialis* Ut hujus Regrejfas Demonftratvvi
indoles eo melius intelligatur, placet lequentiaexHornejoad-
"ducere Verus autem re-
"greflus eft, cum ex cognitio
£\ne efieétus, mens primopro-
£'vehitur in cognitionem cauf- proximae ejus, non ut
££caufla eft, fed ut aliquid cum
££effeétu illo neceflario conjun-
^ftumj poftea autem, re illa
<£ita femel inventa, vel ex ulte-
«riori penetrationeejus, velper
<£älium dilcurfumcognofcitde-
"mum rem illam, quam ut
♦'cauffam nondum apprehen- fderat, veram illius effeétus
cauflam 0 lik V. £♦ XIV.
^cauflameffe3&itajamnontan-
f£tum novit, quod effeétus ijle
<£fit,ut dudum,fedetjam unde&
quid fit. Plura quidem de hac
materia dici poffent, verum
rerum noftrarum angultia ju-
bet paucis defungi. Quodfu- pereft, fupplices DEumpreca-
mur, velit ecclefiam fiiam, adverfariorum ftrophis fiibin-
de vexatam clementer acpater-
ue protegere, in nominis fui gloriam, noftramque faluterru
DEq Tnnum fit honor Gfgloria
in fecttla nuncjuam ter- mwmdctS
Pereximte atque Praßantisßme
D0M1NE
JOHANNES SUN DI, •*
Au&or hujus D?{Tertationi5 .
doftifBme,
QZJod
dies,nuncquo Catbedramdemum illuxerit
Acat 'demicamfingulari cum laude com feenderis, eß cur merito gaudeam.
Qerte,ß mihi fuueni de rebusfubs
hmioribus judicium ferre liceat, ,
Tuos humeros, buic laborifubeuns ^
do, anteplures annos, paresfuiffe
dixerim. Sed exßpeBaßtforfan,fi fufpicarifas eß, usque dum, ex-
perientia multa edo&us, probares,
nonfujficere, ut Tibifolifapias, /éW tisßmul, quorum tntereß, ßu-
diorum Tuorum rationem redde- *
re queas. Elegißi kaquemateri-
am,qua,Feteranumex coborte no- fv
flu 1
ßraAcademica decet, hoc cß, ar-
duam, Gf aßudnsJacratioribus, qutbm Tc addixifii, nonalienam.
Proinde a mc,fuo quafi jure ext- gereroidcturfingularis Tua ac in-
defeßa in mc informandoper pIn¬
res annos adhibitacura, utgratu- lantiumchoro nonultimminterßnt.
§ßta> occaßone,pro?nore receptojn
Tuas laudes cpuocpueiremffiidmi-
, hi omnino integrum eßeti res
y ipfa non loqueretur. Poto itaquå
ßncerohoc exfequar officium: Be-
nedicat Supremum Numenconati-
hus Tuishoneßisfimis,quometant>
quamTibi propofmßi> quantoeius attingas. £go, quod meum eß * Quiritum ittud Felicitas accla*
mare non deßßam
Tibiad qtiscvii officia
i* paratifliraus
martin" wbsterlw^
ty
$åötte#9tjm
Ct'l %eVV RESP ONDE NTEN.
fpßS ftilia fant od; ofanf åt/
tmifftg faf/ öocf; Ufatt låt/
SOJeb wttter fonjt utföra / gafi månge ftg förmena ratt
'itlfyflef! ft^efa$ t>oc^ff)et fatt
& trdffa fom tbe böra.
$roat> bårar mpcfetglam od) rop 3If 0cj)olaftiferö microfcopj
Ccf) fina ffilje*reglor?
t)ocf> en Ta jftarpfpnfér matt
mdrfer bunt ftarblmöt bänt Sil roillanö afgrunö feglar.
(St enmtfT od) förmetet (Inn Com bomftobln retrnn fagtf tn/
&t til fit mörPer flribö:
$d!(T om man menar (Tuta mät 9Tdr man met) mera ort) anf?td&f
5tan fyllogifmer fmiüa.
$bd famma otf mår Auöior feri
0om Ordtt (Eirfel faftar ner/
0ig ftelf t ringen fldHer/
§lt unbfa fhart en £irfel ftén 0om Jtrat) dr afblommor grön/
#ané Dpgö ocf mebergdöen
JWraöf af
P. Hedenberg.
