VIRTUTE MO-

(1)

Difputatio Civilis fyy

Do 3 ^- "

VIRTUTE MO-

RA LI IN GENERE.

Jgujftt

Divina fa^vente

gratil

In

Regia Sveonum Academia Ublalienfi, approban*

te venerandå Facultate P vofophicä.

S U B P R M $ 1 ?D I O

• - -

Prsciar

M MÄRTIN 1 Fl R IGT GE«

S T R I N i b Math

ef: inferi;

Profefloris

leberrimi» prseceptorisacprorootoris reyeren-

ter honorandi.

Libnalis exertsty

grMtJi. puéiké difquiftom

zcntilandsm

s

pisctdcf»hm

uttt

olaus r e t r1 o- g ^othü ^s.

Add. _9. Marty Annj 1644. TuAuditorio Frt. Majori horisms«

tutiris co»)vetts, Seneca Fpift

Pars virtatis difci'itndconßal,_parsexercitat'ione, difcäS

oportett £•? quodd'tdicißsagenda conßrmes•

U B S A L I JEy

Irrprcfla ab £ schulo Matthiü«

(2)

V?n£rand! CoofiftqrVj Litrcöpénfis.

p r & $ i Ü i

Admodum Réverenåo Praclarifjimo fara,

bri. ty. J ON£ PETR I G O T H Q,

Tfceofogfc

ckimio* &

Dioccefeo^Lincopcntis

tpifcopo digniflimoi

Pam,patronoacpromotorixccraumhonoeanda»

Sic ät åc

ASSESSORIBUS

Reverendisi

Clarijf.

ac

Prafiantiff.

farts»fautoribusfåPromoters•

bus officiojc deveneraniu.

S4 Po

"OPverendiffimePrafu/,cäteri_% fört

CUrifftmi

i cum wgenijfpé-

Jim en qualecun^difputatione eder^c^äter^tve^{rtm^mthi}co^itanti

detdonedmateria_y mor am moderatrix virtwtoccurrtt. Pita,entm

humanaejfr&natdtcupiditatis^venen», varfif% vitterumgeneribvo>

plusfatüy mifere infeHa* pharmaco indigel falutifero: A/*» /?<*- pines,dum_corpusagitalmorbus, medicinarn clanianty certe multå

ptagü,quandöanimmvieijSytétpote JntemperantijySuperbidLuxu.

ridiAvaritid&c.facietatkhumana, peßeafficitur,demedianaßu- dtofe enitendum, qua morbus iftepeßiferutcommode^(ftempepliv}

depellt_queüt. Sedxgr 'ttudint huicmelius resnutta med*tur, _quam

v/rtus,quaßanimum wdurat,undi<%^eum invulnerabilem p'aßat,

dolores,molefha*,injuria*judmagnitudine ehdit quocunq^äffuKit

tbi qutcqüid finc illa app*retyexßinghjtiur. Sgo hufus natutam

conftderandantfufeepi, thefibus adumbratamexamtni publica fub>- rritfi,qua* vobis, v'ri undtq, R:dt få Cl.perquamofficio}} dedcataå

*volui. Accipiteigiturquafo animoplactdoobfervantia gratitu- dihü teßem^> mihicp virtutum lieftrtfruni

dcpr&dicatori

favetc#*

■fafleicJi

T. R;rt*

Vcft. CL

AddiBiffimu*

OL AUS P. O-G.

(3)

tr

IN NOMINES. S. INDIVID U

T R I N I.T1IIS

DISPUTÅTIO

Dcj

Virtute Morali

Thelis I.

Edium

cortfcquendi beatitudinem

eivilcmjquo vcluti

gradibus

arcem

fe*

Jicitatisafccnditpus,Firtu*ett,_quaj _no- bifcumnonhabitualitér nafcitur^%fed

ufu&longa afluefaüioncparatur.

IIS Siaciesnoftr®mcntisin virtu- tcmintendatur, ejus naturaprolixam

fatisconfiderationemrequirit■: Sed ne prseter

intentio-

nem extendatur& crcfcat>eamadinftituturolimitabimus

atq;itatantumilliusDefinitionerna Ga£fokDiyifiovem>bt$*

viter exponemus.

ARTIGULUS h

Do

Virtutis Definitionen

III» VirtutisMoralis definitiocamprioaisduplexeftf

Nominalü<£• RealisX Nominaiis; Virtutis derivati;>ncrn vo- c

isqj variam acceptionem

enodat. Frimö

quoad deriva*

Ä tio*

(4)

Hohem,dfcdücividetnr'virtüs, nonavij feddinro%eöqüodvi*

rummaximedeceat. 'TeßeCic. lib.i. J&udfl.Tufc.

IV. Secundö Quoad virtutis acccptionem & quiderrr

quatsnus homini corapetit: Sumitur i. Pro eximiaali- cujus hominis ad hoc vel aliud ihclinatione & indole^ 2e Pro habitu divinitus infufo, qualiseft lingvarum»fcientia-

rum , artiuru &c. A€t2:t[, Exod.3i:3. 3. Pro habitu potentia; natural! luperadditöanimurrt inoperaudo fuble-

Vanto«

V. Etficut dus? fuht anima? hominis principales po- tfentiae naturalitér pérficienda?^> Intelltäuj appetilus: Ita

virtus duplexcd,_qua? eafdem perficit. Una Intellcftualis

qua? intellettumvariarum rerum cognitione imbuitä Al¬

tera Abratequa? appetitum ad

volendumbonum,&fugi-

endumnaalumdifponit. Mifta

confiderätioneprioris,

dé

hacin pra?Ientia,paueisagereaaimus eft.

VI. Definitio realis virtutis moralis> eßentiam ejüf- dem explicat,& eft talis- färtxs moralis efl habitu* eleBivui\

confiBeni inmediecritatequoadnosreUta,reBaralione v'trtpru*

dentisdefinitaacdeterminata2. Eth.6.

VII. Conftat definitio hsec Genere ScDiferentia. Pri- ^

mumloeumTibivejndicat_genus,& eft habitus,quod pro-

fiatur,quiainanimofubjcäivé ^tantum tria invcniuntun., Ajfeftu4yPotenlia&Habituo. Ex hisvirtus ^ununa erit.

VIII. Noneftaffcftm, 1, Ulienim pra?ter fpeta & fa?- pé nobisinvitiscontiogunt. ^z. Nemo afteßibus _per fc

benével malemoratusdicimeretur. 3. Nullilaudi vel vitio vertipot'eft, quod fi pauciores pluresve

aftb&us

polli-

deat, Ted fieos aut femita? virtutis

infifterecogat,autex-

morbitam excußb fraeno excurrere permittat^> hoc no¬

minemfignitur,

IX»

NoneBpoUntU

i.Qponiam©agaaturå

ineft>ideoq$

mu-

(5)

mutationi minusoböoxia» Viftus ufu & éxefcitlo

aeqdtrL"

tur,hominemad melius operandum potentemreddit,qua

etiamquisq;fuosmoresad

honeftatem conformare poteft.

2. Si virtuspotentia eftct, nobisq, ^per naturam -cveniret*

tunc omneså primis annis virtute pra^diti eflemus, fru- .ilraq;adeam informaremuiL..

X. Habiétw igiturerity

&quidem animi,

quo

naturalis

potentia in operando ^prompta&expedita

efficitur: Dif-

ficultas, qua; ckcaciviles

adHonesdeprehenditur, fubieva-

tur, vitium expellitur&morum honeftasinducitur.

XI. Additur quod fit habitw élecJivuit qui

ftc dicitur.

1.-Raticne Eledionis, å quåvirtusfluit tanquam

principio.

2. Ratione voluntatis eligentis cui fubjetlivé inbsereL*.

•j%, Ratione rnodioper#ndi,qui virtutisintuitp,conftantér»

deliberaté& fcientér, nou cafu peragitur.

X II, Differentiaeft I. Generica,quavirtus

moralis, ab

intelle&ualidiftingvitur,#/ BleHiö.zMagisJptvfica quå virtus

h(E€quafi ad fpeeié

determinatur,rationemq;forma2 habet»

Hude formalis ratiodiciconfuevit,^f efimcdiocritas>qua;ap- petitui modum,neappetendo.ad extrema defle&at, jponit,

XIII. Intelligitur hic mediocritas non partieipat?onis%

qua; ab extremis participat; [ed negtthnu, quse utrumq;

extremum excludit. Eftq; duplex: t Rei quå

medium ab

utroq;extremo>pariintérvallo, (ecundum proportionera

Årirhmeticamv a-qoaliter inftar

centricirculi

diftat ; in

'hac, virtusformaliter confiftere nequit. 2. perfon&sleM

quoadnos,

quå interremipfåm &rei eircumftantia» ^pro- portio Geometrica obfervatur,atq; ita uni extremorum interdum vicinior,interdum ab alterotemotior, prout

circumftantia; variant, ftatuitur.

XIV. _3. Firma aßißcns virtutem dirigens,reBa ratio

^iriprudentis.

Namin

tanta circunaitaatiarum^>perlona-

A z runa

(6)

#um, !ocofuro&temporum varietate» mediam inveniré'

&_cernere, hominis cujusvisnoneflt, ne«id ftatim reduni

achoneflumeft, quod cujuslibet ratio fvadet ^; fed ratio' viri prudentis, h.^e. ipfa prudcntia qua? ficut adionum

dux mediocritatem elicit,cscaeqj voluntati agenda de-

monftrat, & virtutem dirigit.

X V. Mediocritatis duo funtextrema,qua? hdam vir¬

tutisfpeciem intelledüi_nonnunquam mentiuntur. Pro-

digus enim cupit liberalis videri^> avärus parfimoniäe fe-

dator: Sed vir prudens non tantum adiones intelligit.

verum etiam quidin illiseft redum,quid huicvel illi perfon^tribuendum, hoc aufillo temporeagendum^j probé

ättendiL?.

ÄRTICULÜS

IX

•Dej

Virtutis Caufis.

XVI. VirtutisCaufaEfficiensUniverfalis^& prima eft t)eu4>a _qiioomne bonum ^acobj:!?. Particuiaris & fecunda,

qu# å prima dependet,e/l I. Vel Remota; qua?iterum quadruplex: i. Naturalisinclinaüo bonaindoles> fecqndum

quam alijalijsadvirtutem funt procliviores. i. lnulltBu*

frafttcM, quiofteftdit prhicipiapradicaijsq; concludit hoc fequendum ^,& iliud

fugiendum

efle. 3. Foluntcu rationi libcréobtemperans. 4. Bona edueaiio.

XVII. 11 VelProxima &immediata,åquå virtusim-

mediate_provenit, eft hominis bona>voluntarta, crtbra $

tneA/otritati(Indens,

virtutis habitum _tanquam _, caufafuurcj

efFcdum antecedens* Debet eflebona]» quia virtus nihil

mall

agoofcit.

volnntaw,

quia å libera

voluntate prohei-

(7)

fcitur

CWto>quia ficut

tina

birundo

non

facit ver,ita

^i

tina a£Hovirtutcmparit. Medioc

rit

attßuderis\ quia aftiöV

qr<#amedio

recedit

>

virtütem corrumpit

³ &

vitium

ge*

neråt;.

XVII I. Sed cummediocritas difKcülter inveniatur, A'Hfoteles ejusiavenienda? tria adminiculaappoluit.i. Ab

cirremo'nvedio magisöblu&anii, magis declinandum >&^v

mims repugnanseligcndum» fuäfit. Cautétamenidfiet,ne dum iharybdts^evitetur%

Scylla aÜiäatur.

2. Vitio ei fedulo ob- niteodum^dquod» quis fe å^natura propenfiörem cfleper- ientilcit. 3. Indornita; & eftranasvoluptati carnis,vitio-

rum faecundiffimae radici,_quse blanda fuå dulcedine> ho*

minem capit,(cducit# raentisq; oculum csecitate pcrftrin- git, &å

virtutelongé ducit,

non

indulgendum eflfe.

XIX. VirtutisFtnisfimpJiciter ultimus eft gloria Vehad

quam oinnia noftraoperaluntdirigenda,juxta monitum

di vi"Pauli. Coli._{3.° 17.} Omrtequodeunq, agitü in verbo^aut ^optrc*

ömma in^{nom me}DomminoflriJejU)^grattas agentes Deo $patri

pertpfmh. £ti.Conto:31. Orttniamglortam Dei,

Subordina-

tus»honetta* vcl fclicitatis civilisconlecutio.

XX. MateriaeXquå& proprié dicta virtus

deftituitur,

fed nomine materise indigitatur fubjedum, quod potifli-

ftoumduplexeft: I. SubjeBum Inh fßonüi quod iterumvel

eftbemmmation&iKittottishomosfecundum fexwmutrumq;

velperfttttom,utankoaratioftälis,ejusq,facultasappetitiva.

XXI. II. SnbjeBum Trapattoni*,feu Occupationls> circa quod

virtus

occupatur,id etiam duplex eft : 1. Internum,

ut afteäusj quosvirtus moderatur. z.fxtewum,quod extra hominem eft»ut funt res circaquasöfFeetus fedandi funt.

XXII. Proutmateriå caretvirtus; ita etiam Forma

proprié

di&ä

deftituitur^»fedejus vicem fubit formalisra¬

tio»quam

medioerkatem ftatuimus

Thefi1 j.

ARTI-

(8)

ÄRTICULUS IM. ~

Do

Virtutis Divifione.

V

X X II1. Virtus moralis Specie]una nonefl, Ted multi¬

plex, quod patet, quia diverfa & fpecie diftindtaobjeda

diabet» hominesq; alij magisad hane,quamad aiiara virtu-

tem, fua naturali inclinationepropendent.

XXIV. Diftingvitur igitur virtus moralisin refpe&u adgradus,in Imperfetiam, PerfeBam&PerfcBißimam. Pri-

moImperfe&afeu Semivirt** illa appellatur, qu&tantumvia

& difpofitio eft ad virtutem perfeüam, aftedus non nifi

cumluda &refiftentia fub rationis-fraeno eontinet, eosq,*

cum quadam difficukate ad mediocritatem reducit;

Eft q;partim naturalis} ut Verecundtn & Miferictrdia; par»

-tim acquifita, utContmenti*& Polerantu*

-X X V. SecundöPerfectafiu virtusfimplex, quashabitus eft,appctitum cumafledibus ebtemperantem habet, re-

fpicittamnosiplos^quamalios. Nosipfos tumvirtusfpe^-

fdat, cum metum animi & voluptatem corporis modera¬

tur. Animimetum & confidentiaro in periculis & ma-

gnislaboribus pacis belliqitemporeadeundis

dirigit

Forli-

iudo, Voluptatescorporis expetendas vel fugiendas gu- ftu&taduperceptas refraenat ^femperantia»

XXVI Virtusalios concemit vel quozdre*,externas,

-velquoadconverfationem- I. Resexterna qua-hic fpedantur

iunt (i) Sumptu4i qui

Tunt vel modiei,quosin

erogatione

ad mediocritatemreducitItberalitas: VelMagni, quostem- peratMsgntficentia (i) Honor^es,

quiitidem

funt aut mqdi-

ci, quibusmoderandis

infervit

ModeHt4tautMagni» in

qui-

busfe

confpiepna

probet Magnanimitas.

XXVII.

(9)

3tXV11. II. Cotiverfati» uvtlü in

duobus ConfifHt

(i)

In direcHooe verborum. (2.) InModeraminc aÖionum:

Namhoc potiflimumin converfatioue

attenditur,

ut

verba

finthonefra & jueunda; A&iones vero honcftar&

fvaves^

VirititesblomtkticAinfpecié fic åi€tx tres

funt:

Humanität*

Urb^amt.IS& Veraqtks4 Quärüm tanta eftutilitasacnecejftt-

täsjiitnulius hcrao absq;illisbonefté>

tranquilJé

&com-

modé vivere poflit,homineminformant,

omnesa&us

po- liticae converfationis ad politos & cöncinnos mores> di»

figuotjfine

quibus omnis eruditio, omniaqi ftudia Tunt qué#

fi ludibria_..

' XX VI II. ACLiö noftra in civilr converfåtione eft duplex : Seria&

Jocofa. Aåionem feriamfvavitate fermo-

niseonditam? honefiam & dcle&abilem redditHumanitas*

Jocofamfacetijs"& falibus

debito modo cbndecorat Urba*

nitas. Utverbacumrebusconeordent,efficit Feracitas>huic

fubfuntcamior-,Fides & 'facilurmtas.

XXIX. IramfeuafFeäum cum

vindi&aecupiditateejc

illatisinjurijs, confcemptu&c.örtum

guberhatManfvetudet

Unicuiq;quodluum

eft tribuere maridat Jußitiaparttcularü.

XXX. TertioVirtus Ptrfe&iffimHfett Heroicanonomni-

Bus, fed quibusdamcertis

hominibus, fupra fortem

^com»

rnunemconrtitutis divinitusconcefla> ad expediendumea' quasviribus

humaniscommunitér expediri

^nequeunt.

Hifce prolngenijacinftituti ratione»

fuimus

eontenti51

öobilitfimaj mäteriei velaeontrahentes. Deum itac£Unum*

tåFrtnuminfeenlabened\blum>virtutüauthoremgratifs tå Uudi-

b04veneram ur qttoei Numinisfui aurd,velisnoßrüclementeraffla*

verit>tåfupplket precamur^utprofligatü vitys,animtimpietate>vi*

tamvirtuteexcolere v*leamu4>utin virtute Det_perfidtmin falutcmfempiternamcußodiamur. Amen.