HAGBERG JACOBUS

(1)

uff

f

DISSERTATIO

GRJECORUM

ANTIQUORUM

CULTURAM CUM

ROMANORUM BREVITER COMPARANS.

tJUJUS

PARTEM PRIOREM

CONS. AMPL. FAC. PHIL» UPS.

PCJBLICO EXAMINI MODESTE SUBJICIÜNT

mag.

JACOBUS HAGBERG

SiJE ΒΪΛ. MJTI REG. VlDU^B A SACRIS ET ADI. FAST, PRIMARII HOIM,

ET

ISACUS M. WINGE

HOLMIENSIS»

IN AUDIT. GUST. D. IV JUNII MDCCCX.

Η. A, M. S.

U Ρ S L L I m

TYPIS EDMANNIANIS.

(2)

KONUNGENS

TROMAN, BISKOPEN».

KONGL MAJITS

0FVER-

HOFPREDIKAItr»

PASTOR PRIMARIUS I STOCKHOLM»

HOGV0RDIGSTE HERR DOCTOR

GUSTAF MURRAY

SAMT

VÄLBORNA fru biskopinnan

CHR1STIANA MARG. MURRAY

EdDD

LAM3B£RG

vör dηads fu Πt tilegnadt

af

J. HAGBERG Ocli I. WIN GE.

(3)

DIS SERTAT 10

CRJECORUM ANTIQUORUM CULTURAM CUM

ROMANORUM BREVITER COMP AR ANS.

PARS PRIOR,

rtaud ineptum aggresfuri opus

förlitan videbimw*

fi, qualis fueric antiquorum

Grsecorum

et

Romanorum

cultura, fimplici et comparanti

confpeétu

proponere

ftu-

duerimus. Tot fcilicet et tanta harum gentium alteri

cum altera fuere comnrunia, et utramqne,

benignisiimae

naturae artisque progeniem, fata

iargifluis opibus dita-

vere. In utrinsque o numera populorum

jam

externa-

natae fedibus, barbarorum vaftatione temporisque edacis

injuria oppresfis, fuperftes progenies rudii;

et

mollis fibi

collocavit domicilia. Afl vero aetas noftra, quae licet in

hiftoria culturae

progredientes

fe principem

locum

tenere putet,

harum gentium gefta, maxima profequens admira-

tione, multa fuis

fuperare

nequit, pleraque

nefcit

gemu-

lari. Nolim equidem earum fortem, annalium

teftimonio

adfertam, disfimulare; multa quidem his gentibus

haefe-

runt mala; at profe&o videntur mihi,

asfentiente eximio

noftri sevi philofbpho, errores vitiaque,

generis humani

ad faftigium perfebtionis

tendentis

vel

necesfariam esfe cri-

fin a), Nec contendam,

ab

omni parte

optima esfe atque

Α α imi-

a) Exquisfe d'un tableau hiftcnque des progres de l'efprrt huraaio

par Condorcet p. 40.

(4)

4

imitanda quaeque civitatibus recens conditis praebeanfc exetnpla; quod fi autem res inter publicas hodie floren-

tes proprium idetn ac apud illas ingenium, virtutes civi¬

les, cultum populärem haud paucae fibi ingenerasfent,

nec fuae barbariei, nec nequitiae pavorisque lervilis pudi-

bundas nunc esfe confcias, credere aufim.

Omnia quidem fecundisfima Helladis atque Rcmae magis quam aliarum gentium confuluere famae. Oras fitusque opportunisilmos tenebant. Ab infenfts presfae undique hoftibus acrem illum et praefentem animura ac-

ceperuntj quo rerum geftarum gloriam nullo die interi-

turam fibi conciliavere. Mitisfima coeii piaga non folum

eximia corporis et ftaturse venuftas, Ted etiam,. Graeco-

rum certe, tenerioris animi agilitas efficiebatnr. Terra

fua fere fponte fecunda, praeter quod in vitae nfnm ne- mini _negare fölet, obtulit quoque munera pretiofa ma¬

gis, quibus ad indulgenduin bonis artibus mirißca eiicie-

batur indoles. In ingenio largiendo alioquin paroa natu¬

ra, incolis fane Hefperiae et telluris Achivae adeo prodi-

ga fuit ut videatur, quos finxerunt Deos mythorum et coluerunt, utramque gentem profpero fucceslu et fortu-

na geftarum ob fublimem Olympi fibi concesfam gloriam»

quafi

remuneravisfe»

Hinc igitur non fui aevr folum quam potius futuri

fafti funt praeceptores, et, nift hiftorieis omnis eripienda fides, vehementem in focietates pofterioris temporis civi¬

les conformandas et ftabiliendas habuere effeftum. Illa-

rum leges ^, licet varias Demoeratiae, Oligarchie^, Tyran- nidisque parum

reftrinxerint

vices nervum tarnen

civi-

b) Ex. gr, Faftio Gracborum, Triutnviri Romae. Periander, Piß- ftratus, Gelon» Dionyfius in Grascia quod non vitio detur legibus^„

(5)

5

civitatis alacrem tutantes, hos inter tumultus popuium

fortem et magnaninaum cpnfervarunt. Ipfse hae leges exempla praebusre aliis gentibus imitanda. Inftitutionis publicae ratio optima erat, certe fuis terris et nationibus accommodatisiima, robur fciiieet libertatemque civium

maxime refpexit et promovit. Heroes creavit, rton Γο-

Ιum Martis alumnos _, _verum _quoque Paliadi Mnfrsque acceptos, qui

duplici jure

fibi admirationem gratan que memoriam vindicarunt r). Excultae enim ingenii dotes

atque inciyta beili fludia sequali gloria per aevum maniu-

ra fruebantur, _qua ipfa exilHmatione magis magisque di- vulgata exercebantur. Hodie jam nova voluptate icripta

harum gentium leguntur, artium monimenta cum adtni-

ratione

fpe&antur.

Unicuique, qui fe dederit poefeos,

rhetoricae vel hiftoriae ftudiis, ex his gentibus fumenda

funt regulse guftus, ingenirque exempla; quid? quod Machaoniae artis periti ^ex

hujus

priftini sevi peritiam

fuam et augent et firmant. Cui clariorem lucem noftra dedit aetas philofophia theoretica, quantumvis a mythica religione impedita, apudhas gentes excelfum tarnen enixa

eft faftigium. Pra&icam verc* dixeris philofophiam, omni-

um certe parentem virtutum, ibi maxime frugiferam pul- cherrimamque duxisfe vitam. Artes ingenuse atque li¬

berales mechanicae olitn, nunc in fumma humani ingenii fpe-

fed iis modo, quibus legum concredita erat adminiftratio. Quingentos fupra annos Sparta ilbi otium fervavit, quod Epharorura debuit feveri-

tati. His aequales fere fuere priftini decemviri in Venetia.

c) Relatum legimus ipfum Acbillem roufica ufum fuisfe, (Homer.

Iliad. IX.) Cimonem fcienter fidibus cantasfe, commodeque faltasfe Epaminondam: Sophoclem tum in acie belli, tum in fcena fumma iibi arripuisfe praeeonia. (vid,Plutarch.) Hsec quidem apud Romanos humiiia, atque fuis moribus nefas habebantur. Poefeos vero, eloquentiae, hiftoriae, atque philofophiae ftudiis intendebant animum.

(6)

fpecimina

fub

^manu

artificfs Graeci et Romani mutaban-

tur. Quos cepit in artes amor,

muiti in has priftinas

veri guftuS -exercitique anlrni patrias, in

illartlm

ruinis ^mo- mmmritisque efibsfis, (barn veluti

fiftam

i magi^ηem

fum-

njumque exemplar contemplatui i

proficifcuntur maxima

nt capiantur admiratione,

fe

ut

fuperatos fentiant

etagno-

fcant. Quse ornnia

nifi fufficiens darent teftimonium

unum

tantum addendum eft inomentnm ^, harum fcilicetgentium linguse , quse abundanter lummam

comprobant culturarn.

Ut voci.s (onus nobis

cujusque

hominis notat aetatem,

ita culturarn lingua

cujusdam

gentis experimnr.

Hac

ex- primitur animus,

verborumque conformarionibus

cum ra-

tionis mentisque vi, puro guftu ^, ingenioque

vivido inti¬

ma eft coguatio. Cuicumque

clarisfima elegantia, mobi-

litas et copia harum

apparebit linguarum d). De

earum

conftruendi modo , brevitate fermonum, verborum nio- dulamine vel vi tam proiias orationis, quam

ligatae

per- diu nobis fumenda erunt exempla. Quum

jam

teinpus edax praedarumque

cupido difperferit et deftruxerit

ce¬

tera omnia, quae adhuc his ^ex

gentibus fuperfunt moni-

menta, usque tamen ad extrema tempora

iingua vel Prn-

daro vel Virgil io familiaris

teftis fummae

erit

culturae.

Generalern ita depingere

antiquorum Grascorurn

et

Romanoruin comparationom,

aufi fumus. Sic enim pri-

mo

afpectu annalium utriusque gentis nobis obvenit. Di·

ligen tiori autem

adbibita disquifitione, diverfitatem certe

in charactere et progresfibus

culturae,

aeque ac

in ftatu

civiii confpicuam

invenies* Baec autem ipfa diverfitas

d) \Alvvx φιλίλογοντ! ^r.xt πολυλύγον, Αχκεά'χι,ν.ονοι

$ε

ßgK%v\eyoy, χχ2

rvv Κ πϋΧΰνζν, JPlato. Lib· L de Leg. p. 5 !7·

(7)

τ

dlsqurrenda nobis eft'atque exponenda: quod priinis jam*

jam defignavimus

lineis, hoc inftar principii erit, cui fe-

quentes

animadveriiones referantur.

Ante Chriftum natum, circa duo millia annorum pri¬

ma in Graecia formata eft focietas. Ante hoc teinpus nulla in Europa floruit

Respublica. Hiftoria Graeciae

^ve·

terrima commentitiarum plena

fabularum in ccecis

my- Ihorum aenigmatibus

occulta jacet. Pelasgi, Graecorum

prifci

majores, inculti

vagantes,

hoftiles veluti nomades,.

alii alios fedibUS privarunt.

Poft oéto

prope

fecula

ma¬

gis atque magis

confociari

atque

firma

occupare

loca de-

tnum coepernnt.

Pri mordia

vero

culturae Graecae,

quam

poft

bellum

Trojanicum, quod tantam commutationem

civitatum Graecarum effecit vel efficiendse faltim dedit an- fam, prius non

duxerimus «). Poft decem fecula, aut

multo ferius, quam Graeca, exorta

eft Romana

gens,

cum diluculum culturae

jamjam Europae afifulfisfet. Sua

collocarunt domicilia Romani Hominis auÄores in terris

ubi coloni et a Graecia profugi qua

lern

cum que

vitas jam-

dudum induxerant u»banitatemr itaque primis

Graecis

po- Jitiores in fcenam civilem necesfe eft

progrederentur.

Graeci fcilieet exemplis gentium

politarum

caruere, pro-

priisque enixi viribus,

e

ftatu rudis naturae fe ipfoS

eduxerant. Ex Afia quidem et

iEgypta tellus Pelasga

accepit colonos, qui vero, paucas

fa

ne

mechanicas arte»

atque facra

myftica, nihil

autem

culturae rite fundandae

et perpoiiendae aptutn

impertiri potuernnt /_). Quamvis

ρ Π¬

ι?) Vide Mejners Gefchichte des Urfprungs, Fortgangs undVer¬

falls der Wisfenfcb. in Griechenland und Rom.

f) Vide Ueikers

Gefchichte des Urfpr. &c.

(8)

8 =======

primordiis adeo

excelluerint Romani, quamvis in Italiam abundans ex Heliade eruditionis _perpetuo copia influxe-

rit atque poffc Syracufae g) expugnationem et fexaginta poftea ^annos,

pretioiisiimas,

Corintho deleta Å) ereptas apportaverint cojledtiones, _numqnam _tarnen ad idem, quod in Gtsecia _tempore ceieberrimo _apparet, cultu-

rae et infignis gloriae faftigium accesferunt. Quem atten- tior.em juvat adhibere apimum ad utriqsque gentis an- nales perluftrandos huic non dubia haec apparebit fen-

tentia. Xerxes

ilje

primus, qui temeraria ulcifcendi cij-

pidine captus, fuis validisfimis exercitibus Graeciam ibat expugnaturus et fqrvifcutem illius vel interitum jam au-

gurabatur, ejus contra validius reddidit, iuumque labefa-

ftavit imperium. Hic gloriofa Helladis incipit periodus.

Ex hoc tempore fummp fulgore Graecum refplendet ingenium. Nunc dqces praeclarisfimi,

philofophi

gravisfimi,

vätes divini, artiumque Jjberalium fempiterna laude di- gni cultores in tellure Achiva prodeunt. Vox libertatis,

veluti vis electrica qusedprp, diyqrfas

Grajorurn

pereulit

et animavit civitptes. Coiqmuni periculo omnium ^ςοη- fociantur vires, arma, confilia. Athenas et Lacedasmona

a Salauiine,

Thermopylis

et Plataeis vi&ores immortali revinéti laude redierunt. Eodem vero tempore, cruen- ta bellorum pajma infigni, quo Leonidas vitam dicare voluit legibus, libertati, hon.qr.ij quo Th^miftocles, Ari- ftides

g) Circa ducentos et ofto ^annos ante Chrift. natum.

Marcellus, captis

Syracufis,

non modo fuam gloriam, fed etiam reajeibtem popul.i auxit; ornamenta urbis, figna tabnla&que, qoibus

abucdabant Syrncufse, Romarn devexit. &c. Livius L. XXV. C. _40.

hy Lucius Mummius de Achaéis triumphavir, figna asrea, tnarmo- reaque et tabulas pifras in triumpho tulit. Liv. Epit. L. 52. p. 935,

i) A Perfarum irruptione usque ad imperium Macedonicum.

(9)

9

ftides et Conon _pro patria dimicantes, autonomiam illius

defenderunt, conlervar.unt, ftabilierunt, ad

Olytnpicos

lu·

dos etiam carmina Pindari exaudiebantur k~), Eodem

cothurnati iili jEfchylus et

Sopbocles

in Scenam afcen- derunt, et his, fublimis iiie Euripides, Melpomeni carus,

qni tragicis vatibus imitandum erit exemplar, fuccesfit.

Gemina haec Grseciae gloria nec fuit flamma corufcans, ad cineres iubito redaéta. Qui mentis ingeniique vim

belli adauxit furor, multum diuque aluit eandem. G>se-

cia liberara in

Olympicis

ludis furrrexit Herodotus, hi- ftorise pater, ad Gentium ortus et progresfus illuftran-

dos fuorumque civium bella cum Perfis _grato colore de-

pingenda.

IIIum fecutus eft Thucydides, _qui hiftoria pragmatica belli Peloponefiaci immortalem fibi conciliavit memoriam. iEvo Pei iclis, ingenii, artium gnftusque lau-

dibus effloruit Graecia. Phidiae periere opera, aeternum

vero tenebii per fecula nomen /): fapientise virtutumque

amicos Anaxagorae vitam meditasfe certe juvabit. Inter viétorias G secorum transigunt vitam, aevi fui delicise et decora, Socrates omnium fapientisfimus ni), Plato Deus

philofophorum

n) et Xenophon, cujus fermonem Gratiae

videntur finxisfe 0). Quid? qnod, cum

jam

_imperium

et poteftatem G aeciae dolofa Philippi fraus labefecit,

cum demum fnb Alexandro exfpiravit libertas, Ar'ftote-

les et Demosthenes aevo et poileritati fui admirationem

injiciunt.

B Omnes

k) /Ernula cujus laudi Corinna indidem Thebis orta, fuperato eo.

ab Olyrr piis prsemia quirquies reportavit, /) Vide Piin, et Svid.

m) QuaIem eum falutavit Orac. Delphicum. v. Diog. Lai'rt. Pa¬

rens et Princeps Pbiiofopliiae, qui primus illam devocavit a ccelo, et in urbibus collocavit et in domos etiam introduxit. Cicero,

fl) Cicero.

o) Quintilianus.

(10)

ίο

Oinnes, qni per annos ducentos G!*secia3 gloriam ahieie, immortali honore dignos meritosque viros, quin recenfeamus paginae et temporis impedit anguftia.

Credidesimus attamen nos non imperfpicuum oftendisfe inodum, quo in G»aecia et cultura animi lumtna et fum-

ma auftoritas iinperii fimul floruerit. Verum enirn eft atque verisfimum nuliain _umquam civitatem tam din, tamque continue et guftu ingenioque adeo exculto, et

potentia

domi

bellique adeo magnifica inclaruisfe.