Véf t.
In ϊίοΜίΝΐ Jesu Christi
Eiusq; dementer afFulgente gratia
DISPUTATIONEM ΡΗYSIOLOGI CAM
Φο
Μ UND O
Exapprobatione ampltßimain Regia AcademidUbfa- lienßjfacultatPs Pbilofepbica>
PRISIDE
Samuele Enandro,
Liberalts ingenijexercendigratid-,publicitwexa¬
minandam proponit
MAGNUS NICOLAI CLINGIUS
Norcopiå- Gothusr*.
InAuditorioMajoreFeteri> addiem17* Maj,
borisamatutina7.
Bernhardur*
Μandus eß, alt malitiaρlurimum, uhifapientiamo
dicum,ubi omniafuntvifeofa,omnialubrtcay omnia oper%
ta tcnebris, £'$ob/eßalaqueü,ubipericlitanturanima,ξβ
effItguntur corρora9 ubi omnia vanitas > ξβ affliBio fpiritus:
U B S A L I JE,
__
ImprimebatEfchillus MatthiasAnno 1634.
. Γ ^.III u>sτAc Generoso
D^-· GABRIELI GABRIELIS
Ojrmffirrita/L. B. in Kimitho; Dn. in I oerefae &
Stureforfa>Ccleberrimse Reg.AcademiacUbialienilt
p. t,Re&oriMagnificentiiTimo» Dn. meo benignißimo.
u τ Ε τ
Viro Nobilißßmo, Prudentia ξβauthoritate confpicuo.
DiL·» Ρ Ε T R O &mfe de (DrertMe & Ämillerfia adQfe8
terDalecarlorum Cafteilano digniflimo.
ν ε c ν o Ν
ReverendüClarißirnis atfyßeBatijßmü Virü.
Dn. Μ. Johanni Mathias> Dn. M. Chriftiano Far-
Utritt*% Ecclefid Norcopenßs Pafiori ξβPrapoßtogravißimo
Dn. NicoiaoJonae, Pr&tor 'i
arcüξβ CivitatisNorcop. acSu- drocopenfist aquijßmo, Parenti
mco chariß.
Dn. Henrico^tt^tOfcdt
in Oßgothia Provincialis
ac Nauclerici Telonij infpe-
iioridexterrimo.
Dn. Chriftophoro Andreae,
thorio,ScholxNorcop. Mode-
ratori vigilantiß. prdceptori quondamfidelijßmo.
Dn. NicoiaoΜagni^A7^-
copia Civi primario acfpeffia- tijßmo,
Dn. Johanni Jefpeti,
in OHrogothia 8quitum\^ meis Magißro perßrenuo. ; pera·- Dn. Scenoni Jefperi,!,™"o*
Arendatorifolertijßmo /1«η4ι·
Arendatoriperindußrio.
Salutem, officia &ftudia hurnilima_».
ILPatronilaßris,; NenNobiltßimerninm notablle quam, RevercndiacdtgnumSpecJatißimiißillud, deDm
Mun-
Μundoi (fuod Itterisproditum accepteloquium Socratfs; quippe qui interrogatu**>cujuénam effet lplenps buccwrc- fpondißefertur Mundanus (um fffpatriamihi mundué;
In quatanquamtn Domocommunis utloquitur Ciceroo-
mnvsmortalium,adDeicreatori*benepldcitu,ßa arum-
nofaVitadecurfumabfoheretenetuY. ^uodcum itatnrei
ueritatefit,nontam meopuerilt, quammultoampliutta-
cito iteßroomnium(uffragte ζβajfenfugravißimo,turpe duxerimiprofdpientia (ß cxperientiaverumexoticarum>
morumcp conformitate peregr'morum capienda, peregre moliri ; non pr'tmb mediocriter propria perluflratdpa¬
triae iteminftitutvsyprivilegietacmoributpatrijsnonpro¬
be cognttüj ζβperfpe&ps; Sicetiampulchcrrimam banc
mater tam Λ Mundoimpenfias traUandam, (ßßb inen¬
dem difputationis vocatam,proingenijviribmdefenden-
damfufeepi; InMundoenimdum vivofeirequid(ttßm-
mé decet-, quoetiammhtipulchriu6,utinquit ThalesMi-
1eilUS,übtDeu4, infinita/uapotentta>ßpientiaacbonita-
tte teßimoniareliquitl qua nam^majorpotentia,quam~>
omniaex nihilocreare,quamajorfapientia, quam cunda
ordinatißimedtfponerel quamajordem(j bonitas quamfe
alijscommunicarel Nuiia· At<j(icjummepulebra>
fuodomnia mirabilimodocontineat , amplißima bac efl matcriesyquibws egoaHeBus,fß duflu ftudiorum meorum
Atiriga} quimemetnonnibil temporis,infuavtßimo Ibilo- fopbianaturalis viridartooccupatum, ad alia donec quid
A2 in-*
wejmdetntränscutfu facratus eßem*publice experimen-
toy teßatum feciffem,prolabidifvafit> nunc in leBißima
hujmmaterieldifcurjuMinerva:me*thalentaIihareanu
wiuminduxi. Licetenimvero,meo medum mettorpe- de* ingenuéfatedr, tenuiorpsingeni]mei vires tantofaci-
nori impares ejfe^ cum haBenusyprimoribm [altem Ρtu lofopht* dulcedinemlibarelicuerit. Metarnen erigit, a~
tiimumjintenditmeum,gratiofuö, veßrumomnium(be-
nefaBoresfubmiße colendi) fa")?or (ßamor s mecjnonpa¬
rtimreficitdetritum illud; Egregiaconantesiniecundis
tertijsq;,fi confequi prima non liceatconfiilere laus~*
eil:; Ac inmagnisvoluiiTe fat eil. Mecumproindepr&- clareagi exißimo, βumlramfelum Pbilofophantium*iη
hoc tante negotio *bifce mtispubertatis annvs ajjecutm fuero. AVobvs autem quod reliquum (ßjummum eß>
Viriζβp4tresgravißimi, ea quapar eß> ingenijpietate
contendo,meo bukeonaminifaveatis,mea(iudiadecoete-
ro utcoepißps,favore, conßlio ξβ auxtliofecundetfc·>me-
hane SxercitationemÅcademicam, exanimogratis-
fimo ζβ humilimoprofeBam, *fuaξβplaeidamcntcß.
fcipiatk* Valetvtvitcξβ vigete
v \ V.Gliens &filius Addi&iflimus,ac Obfervantiilimusr*
magnus clingius^.
\
£ dbr &&&[ A til AdSf&φ A
Μ
PRjEAMBULUM·
On aliter ac in hac civili vita, quod-
piamfeliciter qui cupit, & ad candidam calcem,libifufceptum fatagitperducere negotium, ab ipfo Ονο,utdiet fölet, me-
thodicé, fideliterfui praeconceptå inili-
tuti ratione, tanquam ultima meta, ad
quamiingula in ipfoprogreilu funt componendaac con- formanda,id ipfumeileauipicandulummé convenit: Sic mihi in nomine Jelu pradenti operi manum admoturo,
idquåmmaximé incumbit; quareillibatisLogicorum,in diiputationibusinftituendis,legibus,neυς-e^vττξατι^νίή-
lum diicurfusiitnedfcendum,abipio capite, propulcher-*
rimi hujusde Mundo intimiore,thematis tradtandi> aile-
quendacognitione, Diiputationem hancce meamfumj dudurus, convenienter tanquam in veilibulo, exponen- do Mundi Primo, definitionemNominalem.· Atq; Secun~
do, tanquamin competenti foro ejus per Realem, pro-
priameilentiam penitius invehigaturus: Tandem omni-
busaciingulis probe explieatiscauiis, tam internis,quam externis; Ejuidem attributaieu afFedliones, eåquå inge"
nijinduftriå (ieri poteft, plus veritatis> quam antiquitatis decempedå fert animus metiri.
Tucotptis Fr&fes> noftri* Deu6 alme fecundes*
UpgUcwt cUrnJuJcepimuncrPsaujm*
A3 i%
\
ι. Cum vero inomni ingenioie inveftigandå rei E- fchymologiå, eaquammaximé fit attendenda, qua? plur*
rgi confonat; utPlatode Sapient. fatur; Nomina curη re- bwsconfentiant. Sic & concinné de prasfenti themate il-
ludvulgatumverificatur> Conveniunt rebusnom'maftpcfuü.
Miindus enimut eilres, non faltem ob admirabilem coe-
Ii, cocleftiumq; corporum impcrveiligabilem ftrudu-
ram , motumq; longé pernicifTimum_»; Verum fimui
ob variarum omnium in univerfum rerum creatarum,»
fingularem ad fe invicem φιλία* ^wmha*, pul-
cherrima, omniq; coniideratione digniilima ; Sic tam tiraecis quamLatinis, abornatu,mundicie, perfeclaq; e~
legantiå; afferentePlin. 1.2.Hill. nat. 4. Varrone & alijs,
nomen fibi vendicat; cujus author primus habeturPyta- goras, teilePlutarcho in placitis Phil. 1. 2:1. Pulchram.*
hujus nomenclaturas intimiorem caufam his verbis aili-
gnat, Trismegiilus? Meritomundus ornatusdieitur, Ornat e- nimomnia varietategenerationü, continuatione vit<z,indefejfu
genitorumratione. Ätahuccon(pirat tritumillud
Nonaltomundus debebatnominedici Nomenabornatu,convenienterhabet.
2. Familiäreetiam eilijs, qui rebus pulchris & natu»
ris fpeciofis nomina imponere,contendunt, ut, cum vi-
derint, aut dubitare ineeperint,an, ^b excellentiam rei>
fatisconvenienterid aflecuti fuerint, pluribusijiq; diver-
fis, modoab hacproprietate,modo ab illa dignitate, no¬
mendeiignant: Sic rede Mundu*■> vel quiafuis terminis 0-
mn'tauniverfa%corporanaturalia,fingulos%8ntisgradu<sac mo~
dos, ut loquitur Perer.1.9.12.de princip, rerum natura- lium continet. Vel ut notatVelcuriol.2.Phyf c. 1. quia
tanquam fedes amaeniilima ac capaciffima omnia com-
prarhenditj όλον univerfum·, authoribus Platonc
acA-
ac Arift. merito appellari confvevit. Alias Arift.1. l de
coel. c. i.dicitur perteHum abfoluté » mundo quod nihil prarilantius ac perfe&ius. Eidem 1. i.de cael. tex. 76 coe- lumappellatur. Alijs åfigura, fphsericåqusecft, dicitur
orbis.alijsMachtnoj.
3. Neinfuperquisquam more fophiftarum praefenti negotio,vox, quia if.omonomiam fapiat,ut fieri no η raro
fölet, fatentede illis Ariit.3.Rhet.c. 2. fraudem faciat3 Et
quia a»>τ»τηϊλΛκως λίγο$υ(&,iou<phi promajori rei noti-
tiåaccertitudine conicquendå, matrem fraudis & crro- ris, in omnibuspenéfcientijs fugiendam, hic ita dete&am
faciam ; ut cuivis abundanter conftare poffic^. Mundi
vocem,reliftisfignificationibus,Oratoribus, ufitatis, qui-
busfignificat velJdjeBivc·*id quod eilpurumξ$terfumj vei Subflantive, ornatum muliebrtm, ut Livius.vel Fojfamin_*
quam utrefert Plutarchusapud Romanos primitiv con- jiciebantur. Aliumufum in choroTheologieeumq; multi¬
plicera; aliumvein foroPhilofophia obtinet, quod & pro- batum ibo.
4. Cumauteminilituti ratio,urgentet flagitare noη
▼ideatur, omnia ut in univerfum diftin&ionum mo- menta, mundiq; cafus, hictanquam in compctenti foro pandam, memetad multijugam in& extrielinio Philofo- phiae refolvendam homonomiamapplicans, confultöac- ceptiones in7 ipfa Sacrobandfca Theologia ufitatas ίιςςο
tranfilio pede_\ s /
5. InPhilofophia, nonminusabufivé, quam antiquitus
Mundus fumebatur. i. Pro ipfo Deo, vel mente di-
vina,liveetiam ideis inmentedivina,quo Marfilius,mun- dumintelligibilem vel archetypum faciendo, ubiomnes
fint form»rerumq;efficiendarum exemplaria. Et Cic.l.
denat.Deor. Mundum elfe Deum^ alludunt. 2. Licet
etiatn
etiam valdeimpropric, pfo ipfis angelis; diciturq,Mun-
dus Angelicus. 3. Pro omnibus å Deoconditis eadem il-
ve ipiritualia» iivc corporalia fint: aded ut angeli boni
maliq; mundi ambitucontineri dicantun* ?
6. 4. Proaliquå faltemmundipartefciiiget,iEthereå
feu ipfo ccelo, & dicitur mundus sethereus. 5. Procoelo
& Elementis fimul, fic Philofophus ccelum paflim Ele-
iementumvocat»tuncvenit nomine MundiElementaris.
6. ProElementis tantum corporibusq; in his contentis*
corruptibilibus, di&us communiterMundusinferior;ie- queftrantibus vero mundum iEthereum ab Elemantari,
, in hac poteftate> item dicitur Elementaris. 7. Pro folo
i homine & nominatur quod inträ hominis
naturam,pro infinitafua bonitateSc fapientia, fummus
& pra^potensille Deus, plenamanu congeilit, quidquid
hicmundus magnus ambitufuo comprjehendit, itautni-
hiitam magnum» nihiltam parvumfit, quod illenonirn.
fecumulaté queat,vel faltemanalogicé reprajfentaro.
7. Tandem inilituto convenientiifimé accipiturpro
iyftematecoeli &terrae, totoq; univerio, pulcherrimam
omnium rerum, cceli terraeq;colle&ionem conflituentc.
Ubi coincidit cum mundi fignificatione in di&o Joh. 1;
10. contenti.Mundusperipfum fa&useit. Eftq;ea, hujus
loci,in quå, utnatura entium aggregatorum concediu
eftdefiniendus Mundusr\ Proinde Nominalem huc ufqj
perpartes expofitam, haec cxcipit,filentio involutis alijs, plusMetaphoricis & encomiaftigis quam proprijs ; uu
gum diciturAnimalMagnumutPiatoni. Dornum communis.
utCiceroni. ScholacognofcendiDeumy\xt Bafiiio; Liberfcri-
ptusi magnus& vifibilisper naturales chara&eresreprae-
lentans potentiam&bonitatemDei,& quibusdam ima-
gocorporeat 6cc. Definitio realis, exAriit. 1.deMund. c. 2.
petita^. Defi-
%. Korp,©*¥<πovpiuctεξχ&,νωνrßj $ς> yJtf7®νdmτ&ηΐζ 7η*
Ζ/εχομενωνφύπων. Vel ut explicatiusmagisj OceilusLu«
canusl.denatura unveriic.i.diilerio.
Mundil eßß/ftemafeucompagescoel't, Slementorum ξβcg~
rumquain ijs continentur, aDε o exnihilofapientißimecreatA
infuigloriamβhominumutiltiatem.j.
9, Haeclicet definitio admodiosLogicoruni) de arte
accuratédefiniendij exafte metirinequeat,itatn. eil per¬
fecta, utunquamhadlenus, vcldata eil» velper rei natu-
ram, quippe qua?uniusnoneilEfTentia?,neccerti prasdi-
camenti,quinpotius peraggregationemfeuperaccidens
Ensdicitur; dari poterit, Quare>utbonamretinendam
cenieo. Eil enimutloquitur Scaliger mentis quadamfa-
tuitas-,perfeBiorem, quamreigeniusadmittit quarrere deßni-*
cndiformuUms.
10, Enumeratio autemcaufarum, cum pnecipué majo¬
risdcfinitionijconciliandielucis acevidentia? gratia,fufci- piatur:re&otramiteaåMundi caufasinternas> δίρrimοqui-
demadipfam Formam, quiclöcum,admorem &naturam accidentiu,generistenet, inveiligandam memetacingo.
11, De Forma mundiveterum cuivolupéfuerit conlu-
lere >etiam principum philofophorum, monumentain
fententiarumdivortianon pauca ofFendet: quibus tem¬
poris lucrandi caufa, hic prartergreifis, Scilicet,quomo-
do(teßeξβdefenforePlatone,Cardanoßc.)mnndus eil coniti-
tutus, animalå propriaaliquafibi esfentiali förmå&ani-
mainformante, informatum,per quam fuum elfe,oper- xiac unitatem haberet. Quomodo,itidemnonnulli De«
umipfummundicreatorem pro munditorma,informan-
te agnofcebant. Quidam coelumillud a?theraeum> utPa¬
tricias. Quidam ,fphsricam ejus figuram. Qua? omnia
ad unicum veritatis lapidem lydium alifa & examinata,
B liqui-
liquido éonftat)adt·,bomin itpeiiimé fhilorpphäntium ci^
iecommenta & nugarumänilium, fabuiarumq; poetica- tUjimodeliramentipotiusquadogmatis faniPhiioiophici
nominedignari:Nnncqu^ genuina,de formamundi hoc
«rojcornmuiiior fit fententia Scfcientia quasrenti, fiitairn
12. !n forma ergo mundi re&é aiTignanda> merito
ipfiArid:: Voce ^ £ια,)φνμη<πφ*eam indigitantial¬
bum fvadeo addendum caicuium : präster enim unicum
iiium fummé admirabilem ibisq, nnmeiis abfolutéperfe- éturmquoresnaturales omnes inter féiapientiiFimécon-
junita? & deflinélai furit, ordinem Sc harmonicam difpo-
fitionem) quippé qua; non fterilis & nudatantueft, qualis
in domo quapiam invenitur ordinatio; Sedvaldeefficajc
& divinze benedi&iones plena > per quam eflentiaüter mundus hic ornatilTimus, å cönfufodiftigviturchao;nul-
ladaturMundiformiu.
13. Et veré quidem; cum Deus fit Deus ordinis non
confufionisjomniaq.innumeropondere& menfurå con-
didit>ordo vicem formaefubit, quafmemundus necdici,
& vix eflfepoteil. Siveroveniatnomine anima;erit hoc
valdeimpropricSctantum analogicé3 Interfuititaq;plu-
rimum formamhoc modo infinuaife , neceflumquia eil
omnemateriatumfuamhabeatformammutapudlogicos&Phy-
iicos eftinconfeflo.
14. AlteraCaufarum internarumeflMateriamundiybifari~
am hic quse venit coniideranda_,„ 1. Refpetfu mundi eonflituendiyEtfic caplane nulla eft,feu nihilmerénegati-
vum3 creavit enim Deustotumhocuniverfum exnihilo,
creandoq; pofuit ubi antea nihil erat Creare enim eil
ex nonentefimpliciter negativoremproducereutfufius
de creatione fcilicetPrima $immediaid,Metaph. diicur-
*untjSic illud vetuftuni hic valet*
*
tJMateriam noli quererenuflafuit.
15. Notancium etiam aliud eile aüerendum de Crea®
tione Secundaac Mediatay quaquidem non iimpliciter ex nihilo siiquid producitur; Sedtarnenex taminhabiii,in-
dispofitaatq;inepta materia,qua;in ipfaprodu&ione,plan¬
ne non Entis rationem inducat. Quomodo Deus infi- nitafuapotentia,exinaniterra,rudiq;mailä, primo cre®
ata (qnsalijs mundi conftituti materia remota dicitur) o- mniareliquacorpora produxit, ordine creavit, apteq;iex
dierumfpatiodiipofuio.
16. Vel 1.Siattendatur Materia,rejfie&uMundinin fuo perfeclionisgraduconftitut'h paulo aliter diileritur, aileri-
turq;,rede omniacorpora, corporumq; principia, & na- turalia runda, cujuseunq;dnt dignitatisvel deformita-
tis, iive eoelumSecceleftia,livs elementa acelementata^j
iimpiicia, mixta,inanimata, animataq;fingula,rnateriarn
conilituere. Contraeos, quiΜundum accipiunt,utiio
quidlocans non verolocatura, atq; ita contendunt eoe¬
lum & elementa, non vero reliquascreaturasmundi ma- teriam efKcere. Nonaliter acincolsiuppelled:ilia&: or-
namentasrdificij, veldomus materianonTunt. Verumru- minando propriam vocis in hoc negotio poteiiatem, o- mnia fimulfumpta mundi conilituuntmatenam, quare
Sc convenienterex ipfa deiinitione,eorummentio non_, exterminatum.
17. Prslibatis ita hadenus caufis internis,datoq; tan¬
ts adrnirationis Entis genere, quod cafu & fortuito åie- ipfo profedii eilecredibilenequaquam iit,ejusdem Sffici-
cientem ibllicité inveftigandam é re eile duco. Eil au- tem quoadprimam mundi conflitutionemnulla alia, quarrLs Deus SummusTer Opt. Max. coeliterrsq;Creator,quiex merå fuu bonitate* beneplacito ac voluntate, liberrimé»
B ζ inß-
infinitafua virtute, acpeculiariproducendi- mododmme*
diateiTine ullo caufarumfecundarum concurfu, omnia
qusecunq; voluit fecio. Etneceffario talem perfe&iifi-
mamcaufam,arguit opus & efrc&us, miris mille modis perfe&us; Syilerna hoc mundi, quodnempe pulchritu-
dinejucundum, amplitudinemagnum, varietatc admira-
bilcj ordinc concinnum , harmonia Sc difpofitione ftu- pendurn, durationc conftans, perfeélioneq,· omnis hu¬
mana.'mentis indagnemcaptumq; longé exfupcrans, fic
huic refpondet pAncipium, ut loquitur hermes Trism.
kbfyquonihil,idveroexnullo
18. Hicjuxta, obfervandum venit,primum quodeati-
fae Sc fupramemorati principij cognitio,non penitus o-
mnesextra ccclefiam degentes latuerit; Verum ianiori-
busphilofophisquodamodo confHterit,unanimiter enim
feré omnes concluferunt. Caufarum Sc effe&orumfi-
siitorumproceflum ininfinitum nonpoile extendi. Ut
ctiamAriiE hi.decoel. c. 3. Probat,mundum quantitatecffe
finitum. Et 1. demund. c. z. t. 6.ailerit mundumejfedDe#
iiper Deum>eamepeffe vetuflamopinionem. Idem I.12. Me- taph.c. 7.0. UbiaitdDeo tum coelum tum naturam depen- tlere. Deum%abfolutcvocatprincipium primamcaufam :
Et1. z.deGen. & cor. c. 10.t. 59. Deum totum univerfum complevijje contendit,
19. Alterum nec minus nofcabile efb; Quod h#eςο- gnitio in ijs valde fuit imperfe&a, multis teebnis ac er-
roruminvolucrisinferta,ut fatiusnuda opinioputaripo£
fit. Sinegratia enim Sc ilngulari Sp.S. illuminatione»
adperfeäam didEi negotij cognitionem vixcaecaafcendit
ratio,quare ijsdemtanquaminfufficientibus documen-
tispaulifperfepofitis,re<åé ex fundamentisdoürinae foli-
us Dei, ubiplusfidesyquam difcurfiis habetponderis,fuo
locorelinquoexpendenduim, 2. Lc-
ίο. Levi braebio etiam hic loci attingenda videfüf«
gravis illa , in radris phiiofophorum, multisq; agitata
qusedio åt mundi *ternitatcj>. Cujus difücultatis,prin-
cipem,plurimi ipfum faciunt Aridotelem, phrafes aclo*
quendi modos dubios in fuis fcriptis reiinquentem; ut-«
poté-cum dixerit χόσμ,(&*<fav , iicut 6C
exejus argumentis de sternitate temporis motusq;&c„
åPiinj 15.C. z.Pererio&alijs, refolutis, ccmftat. Utcunq;
auté videtur permagnahacc,in quam feAridotiiesconje-
cit,difficultas,å feipiomagnas praj fe ferensdiflentiones?
Nihilomin9 qui clementius ejus dogmatacenfureuntut»
authoritatemfalvarent,contrariareconciliarent,benigna
haCjUfi funt j Scilicetquod Aridotelesrefponfu-
rusPiatoni& alijs,muildum intempore&cumtempore genitumelfe, datuentibusut exArid. 1.8· phy. aufeub c.
1.1.10. nonprobavitmundum eileaeternum,limplicitcr»
ut a^ternitas ednegatioomnis principijj quomodofolus
Deus eftaeternus. Sed mundum appellitat seteruumh.
e.^Wov,nulluniquodhabeat, principium generationis»
creationisverononnegavit. Utproejus nominis inte-
gritatefalvanda hocdidinåionismomentumKeker.Syd*
pyf c. 7.de mundo. Alded. in Eniycl.major.1.13par.8·
phyf. c. i. reg. 3. Thomas,Pererius & alijadhibent.
21. Ut deinde Mundus, revera principiumagnofcit,
perquoddefiniotempore, Deo quando ficlibuit edpro-
du&us, & in virtute finita conditutus,perpetuo durare nequit, quippéquodab alio ineflendodependentiam ha¬
beat, conftetq; partibus inaequalibus principijsq; proxi-
mis dillimilibus,quäle, nulluni Entis, fuanaturå edseter-
num, utlucuicnter Scalig. Exer61. f5.& Excr. 307. f20.
demondrat. Atq: fic probabile ed mundum huncuni-
verfum,&quidemnontm.utconimb.l.i, decoel.c-3.ar.2.
B 3 decer
deeemunt,fecundüdccidentiavel K&f k)kcn»<nvSed etiamxc&j'
k<n%vJeufubßantialUereile corumpendum& interiturum>
corruptioenim ut& generatio,pro termino proprié ha-
bent fubftaiitiam> quahic abolitå finem habet mundus,
nee eilseternusåpoileriore, ficut,necåpriore. Etil vel maxirné, nulla ratio Philofophica fatisvaleret,adproban¬
di!mundiinteritum,utvulthenertusl.z. phy c.i. Interim
tarnenaccedentetanquamteilimoniofummo,authorita-
tedivina>Phiioibphica habent pondus,& quasflionisveri-
tatemveltanquamå poileriorj poflunt adfluerc.
zz. Pofitomiuper,munduminteriturum,in iliamquis prolabi poteildifceptationem,Numin hacmortalitate^certü
aliquodtemporis fjaciumdefiniripojßt/JJJßuamdiuduralurusfit, quando corruptionemJubiturus? 8tquid merito de {entern
tia Elise Rabini in Talmud Judaeorum,de duratione per fexies milie annos prashnita , decernendum iit / Qua?
quasftio,cumlatiflimé abipfoChriilo refolvatur,&Chri- iiirefponfio Rabini aileverationé reddatfofpeöam; feré
nihil hic operas prascium eiladdere: Nifihoe quodcom.
pertumhabeam chronologosinflipputationibusmillena- riorum åprimomundi exordio, adhunc labentem an-
num,de exquifitaannorum ratione,interle nonnihil dif~
fentiro,
27,. Quocunq; vero temporemundus eil duraturus, piécontra Epicureos fciendumeil, quod iicut munduså
Deoprimum habetejfe,ßc etiam conjervari: Confervatε¬
πίni Deusfuum opusfuflentando,acomniumrerum cre- atarum operationes cooperando>& fmgulaprofuafvavis-
limå dipoiitione promovet: utaperit abunde S. Thcol;
Et difertisverbis, aüjs locise^eptis Ariil. j.demund. c.6.
comprobao. Inquiens. DtenimcunElovum , qu&verum na¬
tura compleBitur, cumJervator eßDens: tumvero qu&cunfy
in
//
ikhöc mundo qnoquo modoperficiuntur,eorum dmnlumzctem
rntor eft. Nonficin. ipje, utopificüt ηmoremmimaliscplaflum-*
dinemfentientüylaboreajficipoffit: titquieafaculiateutatur,qua nulli cedatåifficultati,cujus ipfevifiacultatis, omnia inpoteftate
continet·,Necminutctiam qualongius ab ipfovidentur fimota-j,
Notabilis efl>& hicnonalienuslocuspytagora?åCic. cita-
tus. Deüs eflunusnonutplurimicenfient extra adminiflratio-
nsmmundi, Sedtctusintotoipfe efl lemperamentumomniumfe·*
culorum, lux omniumPoteflatum principium omnium rerum, ipfefluxc(eii,patertfmens,animatio mottosuniverß. Sicin
hane fententiam Plato. 1, iodeleg. manifefté Deum hu¬
manarumrerum curamagereprofitetur.
24. Hic quoq;tencndumeil, ficutvis illa Dei, inpri-*
macreatione fe maniteflavit, Sig eadem vis in genera- tione qiiotidie fe exeritj Confervatur proindé Mundus
fecundum plurimasTuas partes,ad quaseilquaiiensflu-
cns,percontinuäm particularium partium fuccesfionema
& inpriflinum vigorem reflitutionem, perpetuamq; in-
viduorum növorum gencrationem, quafit»ut omnibus
individuis,qua? ab initio funtcreata, exilin&is, nova fuc-
cedant. EthieceilBfficiens Mundifecundaria^di&Si caufafue*
cedanea-jé
25. His omnibus conginné itaut monilratum efl, å
Deo conilitutis,defpiciendum eil,cumDeus & naturani¬
hilfaciantfruflrä; fjhtisßt hujus univerß finis,cujus gratia faBumßt: ne coeco &fortuitoquodam atomorum con- curiuomnia eoaluiileopinemur>&fic nullum ailigne-
musfinem,qua?fententia tarn eilabfurda utejusdemnu-
da commemoratio* fit fuihciens confutatio. Finisvero
hic q USritu rprimario non conflitutionüqui eil ipfa forma
terminansadlionem; Nec mundiconflituendi, movensDe-
umadomniumcreationem ·, Cumfibi Deusiatis fuperqj
Hifficiens Πί > omniaq;iafe habeat eminenter, nec inte
mundum, quidquam fuit5 quodipfumad tantum opus permovere potuit: Ipfaejusdemfola bonitas, ipium fo~
lumodo adid pertraxit & pcrmovit.
27. SedMundi ; cujusduplicem pofteri-
ora definitionisverba, inculcant, quorum unuseil totim
mundidiitusprimaria ξ$ finis affimulationisjlpie fummus
mundiarchite&usDeus eil,ejusq;gloria: Idemenim ens eftprima caufa Efiiciens, &finis ultimus, in quem omnia
contendunt, & propter quem, mundus bic ampluTimus
conditus eil, cui operi Deus certiilimasgloria? ,potentiaé, fapientise,acbonitatisnotas&fimulacrainfculpfit,iittan- quamé ipeculopolitiffimo , &theatro ipaiiofiilimo qui-
vis animadverterepoffit, quod nihiltamparvum autcon-
fccmtum,nihil tam magnumaut excelfum exiflat, quod
fuaperfe$ione &eilentia,fuumaulhoremDeumnonim digitet&demonilret,& ad laudes creatori folvendasmor·
tales noncompellat. Hinc AntoniusEremita,utdocei Hifto-
ria Scclefidfi, åphilofophis nonnullis femel interrogatus,
nnde fibimultijugamfuam eruditionem, deftitutus libris
& przeceptoribus, comparaflet / Seunico contentum ejfeli>
hro,quiconflettributfolijscoelovidilicet, territ aqua,in qui-
hutinfinit*Utterλfintexarat*j refiondijfefertur, idqj fatisap-
poiite &mmorabiliter.
27. Altereftpartiuminterfe collatarumfinü,di£kusSecun¬
daria*,mintesprincipalis ξ$indigentiχ. Εflφ ipfehomo, cu«*
jusufui, omniapropterquem creatafunt,nulio vero ex- cepto in ferviunt. Et ficut fimplicesmundipartesTunt proptercompoiitas,imperfeäiorespropterperfeåiores;
Itaiingula propterperfe&iflimum hominem, ipfe vero
utomnesfuas aäiones infolius Dei gloriam dirigatjfum-
médecet& oportet& utpulchrecopiofe hoc ipiumSeal.
Ex.250.ediiferit, " 28. Ab-
