JOHANNE DAN.

D E

CALCULO DELICTORUM

SUBJECTIVO ET OBjECTIVO

JURE FATRIO et ROMANO COLLATO.

DISSERTATIONEM

VENIA CONSULT. FACULT. JURID. UPSAL.

P R JE S I D E

JOHANNE DAN. DRISSEL

ph. et j. v. doct. jur. patr. et rom. prof.

reg. et ord-«

P. P.

THEODORUS NORDLING

J. Ph. C. Stip. Piper. Fjerdh.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XVIII APR. MDCCCXVIIL

H

P« M

S«

P. r.

■ m—mmmmmi ■ —————i . ,i ■■

, , ,

UPSALIiE

Eicudebant Zeifel & Palmrlad.

IN SACKAM SEGIAM MAJEST ATEM

MAGNE FIDEI VJRO

REGII COLLEGII COMMEECIORDM CONSILTARIO

AD RECOGNOSCENDAS PATRIA: LEGES DELEGATORUM UNI

NOBILISSIMO DOMINO

A v u n c u 1 o

grata ac yenerabnnda mente Semper colendot

Sa c r u ni

V. d.

THEOD. NORDLING.

DE

-

t

CALCüLO DELICTORUM

SUBJECTIVO et OBJ EGT IVO

JURE P ATRIO et ROMANO COLLATO

v^a;,mvis juris Jutiinianei _{prsecepra de rnodis,} quibus obligatio nafcitur, non seque pateanc late _acque causfa-

rum crimiaaiiuiTi, fecundum leges patrias, ambitus fe dif- fundit, nec ufuai judicialem habeant , do£lrinali tarnen carere, qui contendere non verecundantur perfpedurK

non habent, ex hoc fönte fuos ingenii judiciique hoitu-

los irrigasfe plurium gentium anrecesfores Sc judices.

Diff renriam inter _contractus reales Sc confeufuales,

inter jura obligatiariis Sc jura rerum realis , quam tin Sy-

fternate Juttmeaneo _{probe obfervatam}

deprehéndimus, qui. ignorant in opiniones ^vero leguoi ^, quas profitentur,

civihum (entui causfaiumque ipforutn indoli _quam maxi-

me contrarias facile delabuntur, Sc quibus, indignante

Themide Romana, obligatio ett correlatum cuicumque juri per contrarius adquilito, nulla _per delicta nafceretur

obligatio rite intellera. _Ab obligando vinciendoque dici-

tur dia; ^nam juris ett vincuium, _quo quis neceshtate ad-

ftringirur ad aliquid dandum, faciendum vel patiendum fecundum civitatis jura v. Pr. fnft de obl. Cui jus con- dicendi competir, is ett creditor Sc habet jus rerum per-

fonale

) * (

fonale adquifitum: nobis fordran v. X- t. RB, Obligatio

ert vel: naturalis vel civilis; ex hac in foro civili agi pot-

'

ert, L. i. ff. de obl. Sc act., quod quidem condictio di.

citur. Obligatio civilis nafcirur ex contractu vei quart-

contractu, ex deli£to vel quaii deii&o, ^v» Pr. Inft. dc obL

ex del.

Quart tfelifta a Veris esfe diftinguenda ortendunt nort

folurn J. Rom. Sc Patrii Ted omnium etiam moratiorum gentium de laeßonibus prsecepta. Cafuales & alieno fatto

commisfas lsefiones his adnumerandas exirtimarr.us Sc iti

cafu fpeciali förre, quae culpa levisiima fiunt. Exempla

fuppeditant J. Rom: Si imprudenter éffundendo vel de-

|iciendo aut male fufpendcndo quid male datum rtt eunti-

bus in viar _qua vulgo iter fieri fölet, ad illud refarcien-

dum obftringebatur in illa sed i um parte y unde illud pro- venerit, habitans, quam vis ipfe non efFuderit vel deje-

cerit v. L. I. §. 9. ff. de his, q 11 i effud. In antiquis no-

ftris legibus ltaruitur: Si incuria hofpitis incendium oria-

tur, paterfamilias dimidia parte cum hofpite mul&abitur

XXII Gap. BB. Sr. L. Hac lege cavetur, ne livar bya-

inan fkudhi sorlika hvat gaft han taker in till fik, ^ex

verfione. Locceniana : Quilibet civis fedulo difpiciat, quos

feospites in domum fuam recipiar. Excercitor tenererur

de damno aut furto-, quod in caupona aur ftabulo fa£tum

eft ab iis, _{quorum opera} utitur. v. L. ⁵ ff. de Obl. ^quae

ex quafidel nafcuntur. ldem obfervaturn invenimus in

noftra Lege XXVI1L C. 12 §. BB. Quart delicto ^quoque

stdntimeratur pauperies. Quadrupes dicitur pauperiern fe-

eisfe, rt cui nocet, Posfesfor damnum refarciat v. L. ÜL

$F. de obl, ex qm del. cfr. XXXIII. C. 1. §. BB. Pias con-

fe-

> 3 i

ferens leges convenientiam illarum facile in ven i et. Si a- Jius inftsgaverit contra inftsgantem agitur ex lege aqu.

L. i. b. t. ff. Si vcTO is, cui nocitum eft ipfe irritaverit qua-

drupedem, ailioni non eft locus L. 53. ff. ad L. aqu.

Hi cafiis in Lege nollra non inveniunrur, fed, quae his accomodantur, fua tarnen eequitare feie commendant prse- cepta i. R.

§. IT.

Vera deliéta funt vel Publica vel Privata. Hujus re-

Cpeftu diftinftionis nulia inter legem Patriam Si Rom. fieri poteft collano. Delifta Privata iiinr graviores juris homi-

num in civitate privatoium violationes ^, quibus res pub¬

lica non alio pafto lcefa dici potuerit ^quam quatenus omnes afliones , quae jus violant, quoniam publicam fecuritatem turbanr, civirarem violare recte dicuntur. Quaedam ho-

rum magis, quaedarn minus publicum posfe ordinem of-

fsndere & ^tarnen inrra crimina privata haberi, in apetco eft. Fines alias fatis diftinftos confundere non numquam videtur notio univerfitatis, ^nam _quo proprius ad inftiru-

tum publicum accedit, ^eo magis civitatis univerfas jura

iibi vindicare judicatur. Si delictis privaris vere publica

opponantur ex ipfo complexu, ^per fe fpe£lato, perfona-

rum, quarum jura in discritnen adducuntur, major, quem, ceteris paribus, obtinent pcenae in debctis pubiicis, rigor

refle derivatur. Hoc tarnen momentucn non eft confun- dendum cum eo, quod in menfura deli&orum univeriali

Si objefliva fecundum esfe debet. Ex hoc, ^{non ex} illo, principio feveriorem pcenam meretur de induftria incen-

dens ^{domum in} urbe ^vel pago fttam, ^quam domum nul¬

ia ex parte aliis aedibus contiguam. Sic magis deliquisfe

cenfendus eft, qui veneficio nocet pluribus, pureum Sc

aqua8

aquas communes venenando^. quam qui uni canturn nocet.

Hunc obje£tivum ckli&orum calculum non omnes obfer-

varunc Legislators.

§. HI.

Crimina Privara fecundum fubje£tivam deli&orttrn

menfuram atque inter hane Sc obje£livam mediana quan-

dam funt vel dolofa vel culpofa, vel pbyfice vel rnora-

licer patrata.

A£lio refpectu libertatis Juridicae dicitur Dolofa, dum

rria interna hujus libertatis requiüta adfunt: confeientia

fcilicet fui, confeientia legis, confeientia aftionis ad le-

getri relatae, Obligationes ^{vero, quue ex} Dolofis a£tioni-

bus nafeunrur, fecundum fubjectivum quoque calculum ^r

valde funt di.spares. Nam ut alias p'utes difterentias in legibus fere ubique obfervatas prserereamus, illa, quae efl

inter dolum directum Sc indire£tum admodum eft ne-

cesfaria.

Actiones nominantur Culpofr, dum vel fingen a in¬

terna haec rria libertaris juridicae requifita agenti de funt,

vel unum tantum abfuerit. In lege noftra inveninuis di-

verfos _poenarum gradus refpe£tu differentise inter culpam

latam Sc levem fed charadterem urriusque non fat i f. de-

terminatum v; XXV1I1. C. MB. J. R. commentato-

res hanc differentiam prineipiis juris minus convenientem

exiftimarunr. Difierentiam vero i mi r dolum inxiire£tum Sc culpam latam non ubique in I gibiis obfervatam de- prehendirnus; narn fr quis e. gr. praevia deüberatione

boiubardam explodit Sc probari poteir, eurn -antea dixis-

fe t

) 5 (

fe: fusque deque haheo an homines hunc locum tencant nec ne _, dolus eft indire&us.

§. iV.

Criminum phyfice patrarorum quattuor funt gradus:

vel _atrentata, vel inchoata, vel perfeila vel denique con- fumma:a es fe posfunt de lida.

Crimen dicirur Attentatum, quum praeviae tantum adiones perftdae funt, adio autem ipfum ad finem prse-

cipue conducens nondum efi: inchoata XVII, 3 MB. in fi-

ne. In iriirio ejusdem § cxemplum Inchoati occurrir.

Crimen Perfedum & Confummatum id habent com¬

mune, quod in utroque exrernae adioni omnia infunr*

quae ad opus conficiendum neeesfaria esfent, fed in eo

differunr, quod in illo effe&us, _qui intendebatur, cafu quodam impedirus, ^non accidit v. §. r. ej. C. Quamvis

in gravisfirnis, quae publicae funt indolis, criminibus, ad

hane gradutim diverfitatem attendi baud poteft, in priva- tis, five majora fuerint, five minora, quae talem differen*

tiam phyfice admittunt, hi gradus funt obfervandi.

Refpe&u Sociorum deli£li phyfice patrati inter ^«u- ftorem, focium principalem Sc adjuvantem _arque fauto-

rem difiinguere folent iC:ti. Quam materiam, nimiam

evitaturi prolixitatem, heic tra&are necesfarium nen exi- frimavimus.

De Morali Criminis Socierate haec forte valet regu»

la juris: Qui coafiliis, minis vel alio quodam pa£to juris

yio~

3 * C

violationis vera eft causte ; eadem , qua aftionis pbyftcus

au£lor, quique moralis focius eft, eadem, qua phylice

focius, pcena eft afficiendus v. pr. Inft. de del. § 11,

cfr. LXi C. i j. MB. & quidem haec verba "fä ^{att then}

therigenom Jktr'\ Qu al is obligatio nafeatur refpe£tu diverli

generis correorum in noftra Lege non ftnis decerrnina-

tum notamus & ioca legis XL! C. 3 & LXI C. 3 §.

inrer fe conferens caveat, ne magis & minus nocenxi ea¬

dem infligatur poena,

§. V.

Secundum Obje£tivam Deli&orum menfuram ad quat-

tuor clasfes ©mnia contra privatos crimina referri poslunt.

Prima ejusmodi contra privatos continer deli&a, quae

vita fpoliant, ufu inrelle£tus privanc vei externam cujus-

dam libertärem in totum & tantum deftruunr. Hare ifce-

lera ita funt comparata ut nulla intenftonis vel extenfio-

nis discrepantia inter illa locum habeat. Atiocisfimis e-

tiam re£le aequiparantur. De violationibus ufum intelle-

£lus deftruentibus nil commemorat Lex noftra: quae in

Reg. Conft. 27 Apr. 1810 conftituitur peena non crimina-

Jis eft fed civilis.

Secundae clasfi adfcribuntur violationes jurium, quae, quamvis connata, utut jura ramen conftderata, non Tunt

conditiones, ex quibus tota noftra exiftentia, quanta quanra

fit juridica, pendet. Haec funt 1:0 valetudo, animi corpo-

risque virium u(us 2:0 externa agendi libertas eo conftderata,

refpe&u quod ^non abfoluta quaedam externa volunrari meae

objiciantur impedimenta 3:0 exiftimatio civilis. Ratione

majoris vel minoris momenti laeforum jurium habira, _vilem ci-

i 7 (

vSIem exiftimationem poftremo nominavimus- Secundfr

claslis jura in genere majoris funt momenti, quam Te?-

tiae & Quartae, in quibus adquifita folummodo jura con- tinenturj quam ob causlam graviores poense violationibus

illorum cereris paribus infUgendae fint. Attamen multa

Tertii Tunt ordinis jura, quae juribus Secundae clasfis aequi- parari posfunt. Evidentior & magis ftabilis in univerlum

videri poteft inter utrumque hune ordinem & Quartum

differentia, _{quam, nec} in Jure Romano, nec in Lege no¬

ftra obfervaram invenimusj fecundum hanc furtum, licet

non qualificarum,- gravius punitur, quam vulnerationes

& mutilationas cfr. XXXIV, XXXV & XXXIX C C. MB*

Ad Tertiam Clasfem Privata omnia posfunt Delifla

referri, quae jura, ftatum perfonre fpe£fantia, violant. In¬

ter crimina contra hujus clasfis jura, quae ftatum afEciunt

non mere Civilem, gravisfima funt, quae ftatum conjuga-

lem, deinde quae parernum & tutelarem, poftremo, quae

herilem ftatum offendunt» Horum deli&orum maximum

eft uxoris invitae raptus, liberorum abdu£tio & dein

foederis nuptialis violatio. In lege noftra paria cenfen-

tur deliéta; voluntaria uxoris & filiae abdu&io v. XXII C.

$ §. MB., quae tarnen valde disparia esfe videntur, cfr.

L. IX C. de raptis virg. De puerorum autem abdu&io~

ne nihil habet Lex noftra ^* fed in jure Romano vel ca¬

pitis vel extraordinaria poena huic deliöo ftatuebatur V*

Matth, de Crim. 48 C*

Quarta deli&orum privatorum Clasfes omnia contra

individui vel moralis perfonae opes Sc facultates crimina

continer. Ceteris paribus levisfima haec maleficia funr,

dum violationes flatus herilis excipiantur. Supplicii men-

fura

) 8 (

fura heic eft quantitate & qualitare compofna; extenfi-

vum gradum admittunt, non intenfmim.

Principia objeftivae Dili&orum menfuroe quatruor

funt: i:o momentum violatorum juriun refpe&u generis, quod jarn conftituimus. 2:0 violanonis ip(ius magnirudo,

quae intenfione & exrenfione conlb-r. 3:0 vio'arorum ju-

rium in una actione numerus, de quo non nifi in com-

poiitis criminibus quaeftio esfe poieit. 4:0 utrum perfona

violaca fit an publica, refpicirur Haec vero praeter prin¬

cipia, Sc quae fecund u .11 Subjedtivum Sc Intermedium CaU

culum exbibentur, alia quoque exftant, quae ex variis quibusdam circurnftantiis, quae criminis feu causfam prae-

bent feu comites eunr, pendent Sc vel plus vel minus

eidem adjiciunt; Mitigantia Sc Aggravantia dicuntur.

Quae jam allata funt fuis imperfe&a modig vides,

Le&or! Deliderantnr in hac Schiagrophia rariones divi-

fionis clasüum, definitiones rerminorum, authentica Le¬

gis Romanae verba, cum praeceptis Patriae conferenda Sc

fubtilior in univerfum msteriae tra&atio. Haec _vero, ut in

aliam refervaturus (im occalionem ^, plures funt quae fva-

deant rationes; nam, ut cereras taceam, mihi, in amplis-

frmum & fere infinitum Scienriae juridicae campum ex-

fpadanti in ipfius adyta penetrare nondum iicuit.