DIS SER TΑΤΙΟ 'DE
JURE
HERILV
Ϊ3 (v «quamVENIA AMPL. ORD.
PHIL»
UPSAL.
PRiESIDE
f * „ /^/ MJ*S ι
DOCT.
ΕΤΗ, ET POLIT. PROF. REG. ET ORB.
,
P. p.
JOHANNES
FR.
ROSS
ANDER
CALMARIENSIS.j
.IN AUDITORIO GUSTAV. D. XII
DEC.
MPCCOVK.
II. A. M. S.
^ '
Ε. Ο. ΤΗ Ε OL. ADJUNCTEN
KYRKOHERDEN
ÖFVER TIBLE OCK ALANDS FÖRSAMLINGAR;
H0GAREVORDIGE OCH HOGLARDE HERR MAGISTER
NILS
CHRISTOPH. CLEWBERG
OCH
HOGVÄLBORNA FRUN
MARIA
CHARL.
CLEWBERG
FÖDD FRIHERRINNA
LYBECKER
!
Om tillägnandet af desfa blad forfåkrar, atf de
Valgernin-gar, hvilkas foremål jag varit, ej åro på en gång åtnjutna ©ch
förgätne,
år en långe dold onikan vunnenaf
DERAS··
odrnjukafte tjenare
DE JURE HER
§. i.
Jnde
ab eo tempore, quo primum a rebus abfconditis & natura ipfa involutis Fhilofophiam avoeare, eamque in domibus collocare, praeeunte Socrate, coeperuntGraeci, nt omnino de bono & inalo quaereret, mnlta
disputata funt de Societatibus, quas vel coadti vel
fpon-te inter fe jüngere potuerunt homines atque de juribus & obligationibus ex illis oriundis. Has inter, Societas domeftica illa, quam Fatniliam feu Societatem herilem
vocant, & leges, ad quaruin normam coalefcere & con-tineripotuit, amplam dederunt disquirendi & praecipiendi
materiam, quae nullotempore omnino negledta jacuit. Inde
a Graecorum de Oeconomica libris, in omni fere
Difci-plinae jurium & officiorum pertradtatione locum fibi vindicarunt praecepta de jure Familiam gubernandi atque de origine & limitibus hujus juris disquifitiones. Vereor autem, ne in hac difciplinarum moralium parte, qualis in omnibus fere ad inftitutionem compoßtis Iibellis pro-ponitur, multa adhuc defiderari posfint, quae ad debitam & non fallacem lucem ipfi conciliandam conducerent.
Non quidem difficilis, nec omnino infru&uofus,foret
la-bor dodtrinam, hac de re, qualis vulgo proponi folet, per fingulas ejus partes eundo, examini fubjicere, & quas vel minus redte vel minus perfpicue, vel minus
accurate ad falfas & periculofas conclufiones
praecaven-das didta funt eruere. Sed in vafto hoc campo
rere non permittunt angufti,, quam meditamur, opellse
limites.. Satius duximus operam noftram collocare in primis d: dtrinae de Jure Heriii lineis ducendis, quae,ut
nobis vifum fuit, fua & fimplicitate & verftate fe tom·
mendarent. Hbc confilio L. judicio iubmittimus,
Specimen qualecunque Academicum ediruri,
obfervatio-aes 1:0 de origine Juris Heriiis. 2:0 de Perfonis huic juri Subjedtis. 3:0 de materia, ad quam hoc jus Temet
extendit.. 4:0 de habitu Juris Heriiis ad Societatenn
v
Civilem*.
§: ^
Ih quaeftione de origine jutvs Heriiis follicite
diftin-guendum eil inter poteftatem & jus —; neminem« eniim
fogere poteft, poteftatem inde a primis generis
huma-m incunabulis limites jufti evagatan» fuisfe. Si de ori-i
gine poteftatis quaeritur, quaeftio ad Hiftoriam
devolve-retur, quando vero de jure, hoc eil, de jufta
potefta-fee disquiritur, omnis quaeftio Philofophiae Moralis ditioni;
fubjicitur. Itaque ab illius praeceptis originem juris
he-rilis repetimus. Jus herile, ut omne jus in perfonas, in¬
feer jura hypothetica vel adquifita redte refertur. In
o-mni jure hypothetico,. iive iecum ferat poteftatem in res five in Perfonas, primum quaeritur de modo iftud adqui-rendi. Duo« in genere adferri folent modi adquirendi, fcilicet originarius & derivativus, quorum ille ad jus in
res tantummodo fpedtare communiter perhibetur, hic vero &: ad jus in res-& ad jus in perfonas. Nemo, nifi omni humanitatis fenfu expers,, res & perfonas, quando de
jure quaeritur, in eodém collocare unquam potuit löco;: fed tarnen dubitare licet, an omnis, quae fine injuria löcum obtinere poteft poteftas in perfonas, per modum
deri-::£%F53#&s
5derivativum adquirendi rite explicari posfit. Finxerunt
quidem Juris naturalis Ooclores, ut qualemcunque e
difficultatibus, quibus fe heic implicatos viderunt,
exi-tum pararent, conferifum, quem praéfumtum
vocare pla· cuit, vereor autem, ne hac fiftione parutn fe pofecisfe
confiteri cogerentur, fi ille, qui illum dedisfe praefumitur*
negaret, fe confenfum unquam dare voluisfe. Nifi o-mnia me fallant, heic curandum esfet, ut origo juris
adferatur, quae valeret, etiamii eidem obnoxius perne-garet, fe ejus poteftatem unquam concesilsfe vel conce-dere voluisfe. Non itaque abfonum esfe putamus, fer-vata, quae tolli nunquam debet, inter res & perfonas differentia, ftatuere a Natura conftitutum modum quen-dam originarium adquirendi jus in perfonas, cui Jus quoque herile originem fuam debet»
§·
3·Scilicet abfolutum illud, a natura immediate
eoffi-Tesfum, Jus, vires ad proprium rmtum fine aliorum inju¬
ria utendi, facultatem farito adquirendi dedit. Si hoc
fafto res poteftati nöftrse fubjieiuntur, jus
in illas mo¬
do originario adquiritnus, fi vero factum a nobis com-misfurn perfonas vel earundem ftatum refpicit, illo ad-quirimus, non quidem immediate jus, fed novam, fine
hoc faéto non eodem refpeétu nobis injun&am,
obliga-tionem feu offieiorum ptaeftandorum necesficatem,
quo-rum causfa oritur jus ad id, fine quo officia prseitar*!
non posfent. Hoc jus modo quoque originario
adqui-fitum reéte dicitur, ea tarnen a modo adquirendi res
diverfitate, ut, cum jus in res fafto immediate
adquiri-tur, jus in Perionas mediate tantum, hoc eft propter
injunétum Mio peculiare officium, adquifitum intelligatur,
§·
4·Confilium iibi domuna propriam & rem familiärem fua fub gubernatione parandi, il fors id tulerit, quisque fui juris, licifce inire poteft; quod it exfequitur,
peculia-rem iibi injungit obligationen! curandi, ut, quam inftituit,
domus & rei familiaris dispofitio nihil contineat
hu-mano juri contrårii, fed ad commune humanitatis &
virtutis, quantum fieri posfit, levamen & robur
confe-rat; in fe quoque eodem fatfto curam de eorum falute
& perfeftione fufcipifc, quos fecum in domo a fe inftru-<fta conjungere & familise fuae adfcribere ilne ullius in¬
juria poteft. Nova haec & pecuiiaria faéto, quo rem fa¬ miliärem iibi propriam conftituerat, adquifita officia, jus pofcunt & ipfam rem familiärem & perfonas, quas do-inui fuae fociare potuit, propter fines, quos iibi
propo-nere debuit, gubernandi. Hoc eft, quod Herile vocatur Jus, quod ab hac origine deduétum, nec humano arbi-trio aboleri, nec norma carere poteft, ad quam poteftas
cum iilo concesfa exigi debeat.
§·
5·Involvit hoc jus facultatem Hero concesfam in fo-cietate domeftica , cui praeeft , fecum jungendi alios
ho-mines, fed non alia via, quam quae cum honeftate &
fanftitate jurium humanorum cöngruere poteft.
Jungun-tur ad domefticam focietatem maritus & uxor, matri-moniaii lege ad cohabitandum obftrifti. Augent
ean-dem, jubente natura, liberi Parentum curae commisii ,
usque dum majorennes fuae ipforum curae & guberna-tioni committi posfunt. Accedunt deinde alii, qui, nullo
anteriori cum hero jun&i vinculo, libere & proprio nutu
con-5 conducuntur & ορeram fuam'ad negotia , quae
ad
finem
focieratis, quam inftituerat, necesfaria
judicare poteft
herus, peragenda quodamtnodo locarunt.
Nemini horum
focietatis domefticse membrorum poteflati herili fe fub-trahendi licentia concedi pcteft, qnamdiu eidem familise adfcripti maneant; nära fic bero in officiis, quae
Obi
do-mum inftituendo injungere debuerat, remoram pararent
& fubverterent omnia hurnanitatis fulcra, quae a
foeie-t^te herili licite inftituta exfpedtari posfunt, & quorum
fpecialem in fe fufceperat curam ilie, qui
jus herile
iibi adquiiivit. Sed in exferendo hoc
jure
legibustene-tur diverfis pro membrorum,quae in una familia
coalue-runt, diveriitate. Non idem omnino valet imperium in uxorem & liberos, ac in condudos ad focietatem
domeiticam. Vinculo matrimoniali junéti focietatem
in-ter fe dudum junxerunt, non alio
refpeétu
perfe
inae-qualem, quam ut quisque contrahentium
in
iis
ad
commune commodum maneret, quae diveriitas fexus
cuique, natura jubente, adfignaverat,
officiis;
inceteris
omnibus aequalem, quae aequalitas a
jure herili turbari
vel tolli non poteft; fed quae, ab altera quoque parte, cum detrimento hujus juris valere nequit.Reélius för¬
län, me judice, docerent JurisNaturae interpretes,
Ii fo¬
cietatem matrimonialem, per fe confideratam, inter
fo-cietates natura aequales referrent, fed accedentejure
herili inaequalem quodammodo fieri
monftrarent iis
tarnen follicite adhibitis cautelis, ut aequalitati jurium matrimo-nialium nulla ratione officiat haec inaequalitas. In libe¬ros a natura concesfutn imperium paternum propter
fines quos intendit & latius & fanftius
eft,
quamillud,
quod a jure herili merito derivatur,
adeo
ut,refpedu
ad liberos, ut membra focietatis domefticaeconfidera-tos, jus paternum fuis
legibus
fubjiciat herilem
é
tern, non vero otnnino tollat. Quod denique attinefc ad illos, qui nec rnatrimonii vincuio nec jure paterno eidem familise adfcripti futit, & ideo nulla anteriori &c peculiari cum hero obligatione comjunguntur, quam illa,
cui locatione operarum fe obnoxios fecerunt, in illos,
quatenus domui propter negotia in fe, propter fines
domefticae focietatis licitos, fufcepta adfcribuntur, im-mixtum valet imperium herile, fed ut facile intelligl poteft, in fe nihil juribus humanis, quibus nec fponte
fua, nec coaftus ullus privari debet, contrarii continens, fed propter officia, quae domum inftitnendo in fe fufce-pit herus, concesfum, ab omni parteita limitibus
circum-fcriptum , ut extra illud, quod ad hsec officia iife prae-iianda necesfarium fuerit, nulla ratione permitti
posfit.
'§.
S.A fine domus licite inftitutae determinatur mate¬
ria, circa quam ve>fatur jus he*iK-, & in
qua
obedien-tiam & oblequium a port'ftati fuae
fubjectis poftulare poteft herus. lit res ad domum pertinente.s & ad com·
moda illius augenda & confervanda
dispofitse, nullius,
qui ad domum percinec vel doio vel culpa dimitiuan·
tur aut perdantur, five
eorum, quorum fidei commisfae
funfc, incuria detrimenti quid capiant, poteftate fua rene-diis, nec aliorum juribus & humanitati, nec legibus,
qui¬
bus in Civitate conftiruta reéte fubjicitur omnis particu-laris focietas, fervato tarnen ipfo, quo conftitüta eft
ju¬
re, contrariis, curat. Negotia ad commoda domus
ipe-dantia fecußdum vel fpecialia cum fubditis
patta vel pro cujusvis viribus & facultate, ii particulare non
obfti-terit paftum, ex arcitrio diftribuenda,
& eorundem
t
Ihm ab iis, quibus injundta funt, adminiftrtionem infpi-ciendi &, fi lecus quid fadtüm fuetit, tempeftivis remednS
corrigendi poteitatem fecum fert, & denique cavendi
ne quis , quem domeitica hac focietate fecum
conjun-xit, pacem domefticam turbet aut aliam quandara
con-ditionem, fub qua ad fines ab honeftate fibi praefcriptos
heriiis poteftas conferre valet, impediat aut tollat. Quae harum ambitu rerum non contineri posfunfc, extra juris heriiis per fe confiderati ditionem iita esfe redte
exifti-mantur.. Quilibet enim juri herili fubjedtus eam
con-fervasfe intelligitur libertatem, qua ad moralem
dignita-tem fibi adquirefidam fuisque rebus ad honeftatis
nor-niam confulendurn nemo carere poteft. Omnis, quae
hos transgeditur limites, heriiis poteftas injufta eft, &;
una cum antiquitus contra jus atque fas introdudta
fer-vitute aboleta cenfenda elt,
§■..7..
De habitu juris heriiis ad Societatem Civilem heic
non eo quaerimus fenfu,ut ab illius rigore, inter gentes
inftituta, prima Societatis- civilis incunabula repetamus,
quamvis forfan imperiorum ihde a> fuis initiis
despotico-rum örtum, a domeftica focietate, vi & armis fenfirn audta, derivandum esfe vero fimillimum fit> Qüserimus
vero, quo loco in juite conftituta Civitate haberi debeat
jus herile. Non dubitum erit, perfpedta jufta
potefta-tis, quam fecum fert, origine, illam inter jura, quae ab' arbitrio Civitatis tolli nequeunt referendam esfe, & quam intadtam, eodem ac reliqua humana jura·
modo, Civilium legum tutelae commifimus. In Civitate
igitur, ne finibus, quos fibi proponere debet, ipfa con¬
8
tranetur, paferibusfamiliarum concedendum eil. Jus berile, ut a natura ipla conflituta, ad ordinem civilem prsetnuniendum & fublevandum, infpiciendi &
gubernan-di poteilas, refte fufpicitur, dummodo civitatis im-perio ita fubjiciatur, ut curare queant leges,ne libertati,
cuivis homini confervandse, officiat, atque ne cancellos, quibus jufta illius origo illam continere debet, evagetur,
vel finibus, qui civitati propofiti esfe debent, remoram
