Exercitatio academica. Differentiam inter pietatem philosophicam et Christianam breviter sistens quam c. a. s. p. a. U. auspice mag. Gust. A. Boudrie ... examini offert Athanasius Laur. Wetter stipendiarius Kåhreanus Smolandus. In audit. Gust. maj. die XI

D. EXERCITATIO ACADEMICA. DIFFERENTIAM inter

PIETATEM

PHILOSOPHICAM

et

CHRISTIAN

AM

BREVITER. SISTENS QUAM C, A. S. P. A. U. AUSPICE

Mm.

G UST.

A.

BO

UDRIK

Prof* Reg. et Extra-ord.

EXAM1N1 OFFERT

ATHANASIUS

LAUR. WETTER

Stipendiarius Kåhreanus

sm o landus.

in audit. gust. maj. die xiv april. ann. mdcclxxxi.

UPSALI.E

a) vid, Budd. SekSi, nat< _{gent, pag. ip$} 200,,

§. I.

Notiffimum

eodemque

omnino eft,

fignificatu apud

vocem

profanos

pietatis

Auttores

non uno

accipi, Defignat nempe non modo amorem,

ftudium & aemulationem _{quafi, quam civis in}

Re-publica ad eiusdem falutem adaugendam oftendere debet, fed etiarn vcnerationem _{illam, quam liberos}

erga parentes obfervare oportet; quemadmodom

quoque obfequium quibusvis _fuperioribus praeftan-dum _{pietatis nomine fubinde venit a). Poftquam}

autem Numinis Divini cultus _{apud gentes magis}

magisque accreverat, factum eft, ut officia, quae ad hunc cultum

_fpeäant,

_{a Theologis pariter ac}

Philofophis curatius .paullo fuerint defcripta,

ipfurn-que exercitium horum omnium officiorum uno hoc-ce

é$'Z A 5

J 3 V qw?

cc vocabulo inhgniri occeperir; id

quod

nec a

rei

iphus indole nec a vocis

hujus

(ignificatibus

alie-num efle videtur. Nos enim omnes in

univerlum

hocnines non alio modo in toto hoc orbe

refpici-endi _{üirnus, quanv ut cives in regno,}

_tibi

DEUM

utSummum Monarchani & _gubernatorem

agnofci-mus, ad cujus majeftatem & gloriam, quanturn

pe-nes nos fuerit, extollendam _omnes noftrae

a&iones

collineare _{debent; vel ft mavis,}

_habendi

_fumus

_ut liberi _{DEI, cui, tamquam communi}

_noftro

Au£tori

ac _{Parenti, omnem} obfervantiam &

reverentiam

ex-hibere nos _oportet.

§. II.

Pietas, iam nuper laudata, nihil aliud

ef!,

quam

promtitLido fummum, immortale & prsepotens

Nu-men nobis _{cognitum honore}

profequendi

maximo.

Itaque ad hane pietatem requiritur, ut

DEUM

rite

cognofcamus & Eum cognitum re&e

colamus.

Et

quoniam utrumque vel ex rationis

vel

ex

revelatio-nis _{prxfcripto fieri poffit; oritur}

_{hinc ratio}

diftin-ftonis inter _{pietatem Philofophicam &z}

_Chriftianam.

Pietas _{Pnilofophica efl habitus aöiones}

_noftras,

_coi> venienter voluntati _{divinse, determinandi, &}

_cujus

motiva, quaj ex pcrfeftionibus

DEI ejusque

Provi¬

dentia _{defumuntur, ratio nobis fuppeditat}

_b).

Chri- fti-b). vide Celeb. Profeft. Floderi Diß. de Piet. Phildf. part, trior. _{§ XKF.}

II ) 4 ( &.

ftiana autem eft illa _{promtitudo cultu religiofo}

fan-£toque DEUM profequendi, cuius motiva ex

falu-tis _{ceconomia, in oraculis divinis patefa&a,}

petun-tur. Fundamenturrj adeo _pietatis

_{Philofophicae}

_eft fola _{ratio, Chriftianae autem revelatio; ex quibus} diverfis fundamentis diverfa omnino oriuntur mo¬ tiva. Nimirum _{perpendens homo omnes res in} mundo _obvias, ex ferie omnium _{contingentium fa«}

cile _{colligit, rationem ultimam, cur totum hoc} uni-verium in fcenam exiftentium _{prodiit, in DEO,} fummo rerum _{opifice, efie quaerendam. Et dum}

pergit ulterius in obfervationibus fuis _formandis, & fcala _{quafi adfcendit ad concemplandum DEUM,}

ex colladone huius rerum _{univerfitatis} cum fuo

au-öore; tum per trlplieem illam Scholafticortim viam,

nempe caujfalitatisr eminenti<e & _negationis, acqui-rit fibi _{agnitionem DEI}

_ejusque

_{perfeQionum, qua:} (i non modo vera fit3 fed & viva, excitat motiva

hominem _{quafi impellentia atque exftimulanda ad}

creatorem fuum omni nifu _{colendum atque ex} in-timis cordis _{penetralibus fummo honore} proiequen-dum. Porro _{quoniam experientia fat lugubri} condoce-faEti _{novimus, homines efie peccatores, qui}

non vivunc ad eum _{legis Naturalis rigorem,}

quem etiam natu¬ ra, fine revelationis _{adminiculo, habent fibi}

cogni-tum, indeque concludimus, eosdem reddidifie fe

reos aeternae damnadonis; hinc ante _omnia, quomo-do huic malo occurrendum fit? _{quasritur. Jam au¬} tem DEUM voluifie eos ab hoc reacu _pcenae

übe-rare.& _{reapfe liberafle, facris edo&i pande&is, etiam}

no-$ ) 5 (

novimus. Et licet hsc humani generis redemtio

fit univerlalisj adeoque ad omnes penineat

homi-nes; ufus tarnen huius reconciliationis in ipfa

ceco-nomia _{gratise divinae, ab hominibus rice}

_obfervanda,

expofituseft, quam divinitus manifeftatam nobis

fiftit

facer codex. Ex _{limpido igitur hoc reveiationis}

fonte nova _eaque longe fortiffima profluunt motiva DEUM non modo pleniusplaniusque agnofcendi,

fed

& vitam vere _religiofam fan&amque inftimendi,

di-vinamque gratiam nobis ■adplicatam

venerabunda

mente in aäionibus noflris comprobandi.

Si- Hl

Hifce fic

_praefultis

_ac

_breviter

_enodateque

expo-il tis, proximum nunc eft, ut accuratius quoque

ex-plicetur,

qualem

promtitudinem utriusque

generis

motiva efficiant. Pietas videlicet PhiSofophica

ejus-modi _{promtitudinem}

_involvit,

_{quam in}

_internis

ex-ternisque a&ibus noftris

oftendere debemus,

ad

honorem DEO, tantummodo ut omnium rerum au-frori, exhibendum. Ad pietatem autem Chriftanam

ampliori gradu fe

diffundens

requiritur

promtitudo,

qua fcilicet

DEUM,

non

modo

ut rerum

exiftenti-um _originem, fed _{quoque ur}

effentiam

tribus

per-fonis _conftantem, & ut (alutis noftne deperditas

re-paratorem adoramus ac colimus.- Idcirco

quoniam

utraque hsec

pietatis

fpecies promtitudine

abfolvitur;

nihil _{etjam impedit, quomintis virtus poffit}

adpella-ri.. Conveniunt _{quidem hi duo virtutis gradus}

_in

eo«-•.

)

« f

_ü

eo, _{quod DEUM pro}

obje£fco habeanr, & ad eun dem _{contendant finem,}

qui ed _glorias divin«

iilu-ftratio. Sed _{differunt tarnen}

in eo, _{quod ex diver¬} io fonte

_hauriancur,

_diverfam

omnino ad DEUM habeant _{relarionern, & diverfa}

fuppeditent

motiva,

quibus impeilantur homines. _{Nimirum ficuti}

pietas

Philolophica

folam rationem _{agnofcit fontem ; ita}

Chriflian« _pietatis

fcaturigo

eft revelatio. Porro in

pietate _{Philofophica rcfpicicur DEUS (altern ut}

to-tius _{hujus univerfi orbis}

hominisque

conditor ac

con-fervator; in Chridiana autem _{(peftacur ut}

totius ge-neris _{humani Servator}

ac _Redemror

per Chriftum ®£ccvS*oo7rcv nobis _{dacus. Tandem}

vero _{quoniam ho,} mo

_Philofophice

pius adjumento folius _rationis, ob-fcuritate _{jam atque imperfe£tione valde}

labefaetat«,

mancam omnino _{Sz mutilam divinae eftentise}

notio-nem (ibi formare _{poffit; facile hinc}

patet, ea,qu«ra-tionis duftu

_{fubminiftrantur,}

_motiva

non _{adeo pro.}

iundas in _{animo excitare}

impreftiones, ut

affeÄus,

qui ex hac _{impreftione oritur, non tam vehemen¬}

tem vim habeat in _{homine commovendo ad}

vene,

randum _{colendumque Summum}

Numen nobis na. tura _{cognitum. Sed}

quum DEUS in facris licteris

non tantum _{effentiam fuam &}

perfe£tiones manife*

(Hus nobis

_{declaraverit,}

_{(ed etiam}

oeconomiam totius

falutis noftras _{per Chriftum inftitutam}

diftin&e

ex-plicueric; faciunc hinc orta motiva tanto _majores

impreffiones in mentibus _hunranis,

quanco

luculen-tius _{promiferit, has}

impreffiones gratia (ha prsve-niente & _prasparance

S ) M 7 _{( <ül}

g

Ex _{iis, qu« nunc ftri&im breviterque diéfo iunt,}

pietate _{Philofophica longe praeftantiorém effe}

Chriftia-Otim, nemo non videt. _{Comple&itur hsec nempe Sc}

Chtiftuin Sc fidem _{juftificantem, quam utramque} partcm ut homo _ample&atur & profiteatur,

neceffa-rium oronino _{eft, fi Chriftianus vere pius}

adpella-ri & effe _{cupierit. Haec Chriftum amplexandi ratio}

indeque orta fidei _{profeffio quomodo fieri debeat,}

perfpicue declarac _Theologia revelata, Sc noftri non

eft fori ulterius _{oftendere. Philofophica autem}

pie-tas hrec omnia _{plane ignorat, & nihil ultra}

requi-rit, quam quod de DEO ex Theologia naturali

no-vimus. Et _{quandoquidem fatis fuperqne conftat,}

Theologiam naturalem effe maxime _{irnperfe£hni,}nec

ad faiutem aeternam _{fufficere; fequitur}

quoque pie¬

tatem inde formatam _{pari modo effe imperfe£hm,} Porro _{fiquidem ad pietatem requiritur non folum} cognicio, fed etiam cultus divinus; de hoc _itaque

nonnihil _{commemoraffe fas} eft. Cultum huncce di¬ vinum diftinxerunt omnes fere _{Theologi aeque ac}

Philofophi

in externum Sz inrernum. Per internnm

ejusmodi indicarunc _{cultum, qui in animis homi«}

num _{federn habet;}

per externum autem voiuerunt

iignificare aftionem, quae interventu corporis foras

prodit. Uterque hic cultus ad _{pietatem tam}

Philo-fophicam, quam Chriftianam _{fpefrat. Kam five}

fo-las DEI _{perfe&iones rationi pervias nobis fiftimus}

fi-^etotam Trinitatem cum _{omnibus fuis proprietatibus}

\ Q ( cS%

w / O v "3#

contemplamur3 & exinde Summum Numen colendum

efte _{concludimus, fatis pacet, id non in mente} fo-lum fieri _{oportere, fed quoque geftibus externis.} Licet enirn DEUS non _{indigeat fignis externis, ut} mentern nodram _{percipiat; eam tarnen utilitatem}

afferunt hi _{gedus 3 ut fcilicet animi motus}

magis magisque excicentur, &

ex-citati facilius foveantur

ac conferventurc _).