DE CONATIS ROMANORUM IN TRAGOE DIA
DISSEB.TA TIO,
QUAM
VENIA AMPL. FACULT. PHILOS, UPSAL.
p. p.
Mac. JUSTUS COLLEN
Slipeudiar. Juugblad,
ε τ
G U S Τ Α V U S R. D. RABE
Vestiogollii.
ΙΚ AUDIT. GUSTAV". DIE XIII DEC. MDCCCXXXI.
Η- Ρ. M. S.
P. II.
1
υ Ρ S A L I JE
EXCUDEBANT REGIiE ACADEMIA5 TYPOGRA PHI.
vmo MAXIME REVERENBO TERRITORIO ELFSYSSEL PR^EPOSITO,
NEC NON
3N UDDEVALLA PASTORI S. THEOL. DOCTORI
MAG. CASTEN RABE
«<>
PATB.UO OPTIMO
Sacrum;
i£~
\
ASSISTENTEN
ViD F. D. OSTINDISKA COMPAGNIET IIQGADLE
herR ©aniel rn (ÉMfccrs
EN IIÜLD MORFAR
HELGABT
AF
VÖRDNAD OCH XÅRLEK
FÖRSTE APOLOGTSTEN VID SKARA Η. I,ÅRDOMS SCHOLA
HOGlArDE
MAGISTER
„„„nils
-ilev. ahlberg
SN ÅLSKAD ÄÅRARE
HELGADT
kårlek och tacksamhet
II
Post hane £ta?em, quam secundam Historiae Romanorum Tragicas diceres, ista poesis, a primordiis inde potissimum a- Jienis praesidiis pollens suisque parum firmata viribus, jam vero
a scena fere exsul Caesareorumque temporum calainitatibus ob·
pressa, usque deficere coepit jaeuhque poene emortua. Sed ut fit
in arboribus, qua;, quum dudum caducae atque effetae sint, adhuc
interdum serös aliquos ramulos et flores niittunt; sie Tragoedia
quoque Romana, ultimo tempore, fruetus quosdam protulit;
qui, licet per se viliores sint, neque omnino certi aliquid de
indole iliius, qualis, adhuc valida aetate, fuerit, indicent; ta¬
rnen
,quia ex nobili Stirpe editi et generi suo soli su- perstites sunt , notitia aliqua digni videantur. Tragocdias
autem L. A. Seneca; 13) loquimur. Ad quem ipsa rerum
serie delati
—etsi neque, quam ambiguus ingenio et ar¬
te habeatur, nescii sutnus, neque meliorem eum, quam re
vera est, facere volumus, — instituimus, quam priori debitam
familia; Tragicorum curam prasstare non potuimus, eam in ul·
timum hocce exemplum quomodocunque conferre.
Itaque jam de astate deque persona hujus auctoris —
cujus sub nomine Tragoedia; decem circumferuntur: Hercules
furens, Thyestes, Phoenissae, Hippolythus, Oedipus, Troades, Medea, Agamemnon, Hercules Oetatus atque Octavia — maxi¬
ma inter doctos sententiarum diversitas exstitit. Nobis, istis controversiis missis, satis erit indicasse,. ex hisroricis quidem
documentis fortasse plures auetores statui debere, sed eos
singulos exquiri vix posse. Medeam L. A. Seneca; 14) Quin·
13) Filius M. Senecae Rhetoris, Neronis institutor, cognoroine Phi- losophus dictus, natus Cordubae initio JErse Christiacae, mortuus Ronoae anno C. sexagesirao quinto. De cujus vita et scriptis a- deas, sis, Crusius: Lebensbeschreibung der R0ro, Dichcer, übers,
von Schmid, Halle 1778; — 2-r Theil, pagg 280. seqq.
14) Ceteras diversis autoribus adscribunt, jam patri, jam filio9 jam nepoti cuidam Nostri. Octaviam hujus esse, vix quidem credibile, vel
3
12
tilianus testis vindicat; atque si interiora testimonia valerent , nos quidem non poeniteret eorum sententia; accessisse, qui a!i-
arum quoque auctorem ponunt eum, qai suo cererorum noml·
na vicit, Senecam. Nam et oratio et ipsa rerum tractatio, li¬
cet in aliis tragoediis meiiores in aliis deteriores sinr , ita cognatam indolem produnt, ut facile tantummodu diversos velut gradus excr-
citationis poeticte significare possint. Accedit quod orimes o- mnino hujus rationem philosophandi diceridique, in aliis scri- ptis servatam, ostendunt. Quamquam neque iis admodum resistimus, qui affirment, tan ram similitudinetn fortasse e- tiam inter diversos scriptores exsistere potuisse , sive in
naturali quadara ingeniorum cognatione positam sive imi-
tando inaxitne paratem. — Hic igitur ^qucmcumque de.
mum haberi oporteat) quanta opinionum divefsitate, ista in
re, judicatus est, tantas quoque sententiarum pugnas, cum de
interiore dignitate dramatuin suorum quasreretur, obnoxius fuir.
Veteres plerique, qui quidem minus poeticam tragicamque quam ethicam vim et communem quandam dicendi rationem specra- bant, eo usque laudibus extulere, ut ne ipsis ill is quidem Grae-
cis asquare detrectaverint. Sic Scaliger existirnavit "nullo Grasco-
rum majestate inferiorem, cultu vero ac nitore etiam Euripide majorem; inventiones quidem ipsorum esse, sed majesratem et
speciem carminis et sonum ipsius." Sic Melanchthon religiösa fatetur, "secundum S. Sacram, se ex nullius lectione auctoris
tam jucundum fruetum percepisse, quam ex iEschyli, Sopbo- clis, Euripidis, atque Sene c«". Contra autcra nostra? asratis Critici, post congestam adcuratissimeque dispectam totam poe-
seos antiquitatem, cum Grtecis eum exemplaribus comparassent ad normamque artis severam examinassent, vix qui noroinare·
quia Seneca in hac ipse agit, vel quia setas sua res, quse heic proponuntur, non attigit. — Totam hane litern vide ap. Cru-
sium 1. c. et Delrmtn L, c. pagg. 64. seqq. —
ι3
tur quidem dignum invenerunf. Qua quidem ratione spectatus
haud facil e vituperatione vei acerrima li bera bit ur. Scilicet in-
venies: primum ipsam descripiionem et forniam dramatis ssepe
si bi parurn consentaneam, resque singulas, quas agantur quacque fiant, non satis alias aliis respondentes aut justo inter se modo conjuncias; tum personarum mores neque semper recte conser-
vatos et omnitio ad naturam et veritafem et suam cujusque prc-
prietatem minus, quam oporteret, exactos; deinde etiam afie-
ctus et cupiditates false expressas, jam nimio quodam graves
pondere, jam frigida levitate inanes; denique stilum totumque genus dicendi, stepe oratori magis quam poétas aptum, nunc ad-
fectata similitudinum pompa tumidum, nunc sententiis et exag- geratoruin aculeis antithetorum hebetatum, eoque in multa ver¬
borum copia haud raro obscurum. Verum ex altera parte haud negaveris, ex his vitiis permulta jam in eo inesse. quem noster
potissimum videtur imiratus, Euripide, eaque in quibusdam cer-
te Senecas tragcediis contrariarum virtutum lumine admo-
dum rarescere atque consumi. Ceterum in una summaque re, in Choro, et maxime peccat et asgerrime defenditur. Apud Gras-
cos ipsos quidem in Choro (vel origine vel significatione rei) lyricas dramatis rationi maximus propriusque locus erat; isque
hoc fere munus sibi mandatum habebat, ut, medio in turbine
eventuum ac libidinum, asternam illam et divinam Necessitatem animis hominum pracsentem redderer, atque ita totam actionem
serena et alta quadam tranquillitate temperaret. Quod ut effice-
re posset, interesset ipse iis, quas agebantur, necesse erat; at¬
que ea, quam servabat, quies, animorum magis quam rerum pacem habebat. In Seneca hxc omnia prope contraria inve-
nies. Nam chorus ejus, rebus contemplandis quam moderandis occupatior, loquitur tantum, non agit. Itaque intervallis defi-
nitis quasi ad mandatum prodiens, et longas longeque petifas orationes, etsi srepius pulcherrimorum sensuum imaginumque plenas, eiFundens, iners quoddam et otiosum et inane munus exhibet. Ac, si ea ipsa res neque bene gnarum antiquas tra-
gccaia: ac. scenas scriptorem et carmina ejus potius umbratiles
ι4
quasdam commentationes fuisse, quam theatralia dramata, osfen- dk; ista omnia non quidem defenduntur at magna parte expli-
cantur eo, quod dramatica poesis jamdiu prope extorris erat,
et experientiie quoque scenicas occasionem eripuerat. Sic etiam
perpetuatue iste morum Stöicismus, jam monsrroso frigore tor¬
pens, jam vano ardore inflammatus, ipsius saceuli indolem re- dolet, quae ut Tragici, sie Tragocdias personas adfecit. — Sed,
quo tota indoles et genus poet» i ta aliquanto apertiora sint,
ad singula dramata jam descendemus, eorumque tria vel quat-
tuor paulio fusius, cetera vero aretius, adjuncta, prout les tu·
lerit, brevi qualicunque censura, exponemus, simul exemplaria
Grseca passim comparaturi. — Initium faciet prima ordine Tra- gocdia, Hercules Furens inscripta; cujus hoc argumentum est:
Hercules, dueta uxore Megara, Creontis regis Thebani filia,
ut mandatas ab Eurysteo res gereret, maxiineque ut Cerberum,
inferni custodem
,in superas oras adveheret, domo diutius ab-
erat. Interea Lycus quidam ab Euboea profectus, orta sediiio-
ne Thebis, a factione civium armis adjutus, Creonte et filiis ejus necatis, imperii summam per vim occupavit. Qui, cum
ad stabiliendum regnum Megara η uxorem petiisset, ea vero re- cusasset, ad ipsam cum filiis et Amphitryone socero inteifici-
endam adgreditur. Supervenit autem Hercules, cum Theseo, a Tartaris redux, et morte Lyci poeaas expetit. Illum vero Ju¬
no, seternum invida, in furorem indeque ortas alias miseria»
agit. Personas tenent — praeter Choruni —· Juno, Megara, Amphitryon, Lycus, Hercules, Theseus. Seena extra regiam,
prope aram Jovis est. —
Actus i'.mus. Juno prodit, prologi quodammodo vice fungens, et in ceteras pellices Alcmenamque acriter invecta ,
crescente ira jam Herculem perstringit, qui superatis omnibus
suis insidiis, "non modo toto Deus narretur orbe, sed etiam
opima victi Plutonis spolia ad Superos refulerit, et mox fortas-
se summa coeli regna occupaturus sie. Iter ruina qureret et va-
cuo volet regnare mundo; quid igitur parandum? non ferse,
non mönstra, non tartara Herculem vincunt; Alcidse par nemo", eis?
ipse. Bella jain secum gerat; Adsiat ab imo tartari fundo excifte Eumenidcs; Revocabo in alta conditam caligine Ultra nocentum exsilia
discordem Deam; veniat invisutn Scelus Suumque lambens sangui- nemlmpietas ferox,Errorque, et in se Semper armatui Furor. Incipite
famulos Ditis! concutite pectus! —Natos reversus videat incolumes, precor, Manuque forris redeat! inveni diem, Invisa quo nos Herculis
virtus ju vet!—1 — stabo et ut certo exeant nervo tela, librabo manu ! Regam furentis arrna, pugnanti Herculi Tandem favebo"! -Cla-
rescente die cum Juno abiit, Chorus, a laude orientis Solis et diei excipiens, mortaliutn deinde diversa munera et urbium disparem
ruri fortunam, et inevitabile fatum celebrat, Herculemque deni-
que tangit 'nimium forti pectore properantem moestos visere
manes".
—Actus z:dus. Amhpitryon et Megara, moesta crine solu-
to, adveniunt. lila preeibus Jovem orat, ''ut aerumnis modum
tandem statuat finemque cladi. Nulla lux umquam mihi Sc.
cura fulsir; finis alterius mali Gradus est futuri. protinus
reduci novus Paratur hostis; sequitur a primo statim infe-
*ra Juno". Dtinde ab incnnabulis usque Herculeos labo-
res persequens dolorem aeuit, et lamentata fortunam Cad-
meas stirpis Amphionizeque urbis sordidam Servituten», cum tan-
tisper semet preeibus solata est, denuo desperat: 'aur omnes Tuo defende reditu sespes, aut omnes trahe! — Trahes — nee ullus eriget iractos Deus"! — Qu«rit Amphitryon frustra
commur.es istos consolandi locos; et in medium colloquium,
vultu gestuque superbus, Lycus venit. Is, primo solus secum col- loquutus , posrquam incertum rerum suarum statum, et salutem ferro parum ürmam quaeri ostendit, ad prsesentem Megaram, excusando, orando, fLgirando, vertitur: "Si aterna odia morta-
les aganf, si victor non deponaf, victus Semper paret arma, nunquam desifuras miserias; iili utilem, huic necessariam pacem
esse; sociemur animis! partieeps regno veni"! Megara aversafur
hominem, qui parentem , qui fratres suos morte adfecerit qui i-
psi regna, larem abstulerit, repetentique iterum precis Lyco et
ι6
isra facinora sur, communi bi Horum sorte purganti abr.uit, vin- cuia, famem, mortem prius optaus, quam uc talin committat;
quo facto Lycus ira accerisus, cum jam gcsta ja ni absentiam jam mortem creditam Herculis il lud ens ab Amphitryone in or- dinem cogitur, jubet rogum congeri et ipsos ad mortem duci.
Amphitryon vero, Jovem prccibus de saiute adiens, auditur;
fragorque e terra editus venientcm indicat Herculem. Insequu-
tus Chorus fortunam viris fortibus invidam proiixe persequitur,
et Herculis et Eurysthei diversa fata; illiusque optans ab infe¬
ris reditum, narrato Orphei descensu sibi persuadet, fore, uc
"qua; regia carmine victa sit, ea viaci viribus possit."
Actus j-.tiar. Hercules cutn Theseo procedit. Atque excu-
sans apud Deos Superos evectum in lucem monstrum, jubet ad-
spectum eos istum evitare, consilio addito, quomodo id faciant:
"Jupiter visus fulmine opposito tegeret, Neptunus imas peteret undas" etc. Deinde inaniter gloriatus nova, de inferis parta, victoria, regemque se ibi fieri potuisse professus nihilque ultra insuperabile restare, ab Amphitryone salutatus et rerum statum
quidque paretur edoctus, continuo ad Lycum mactandum abit.
Solatus interea Megaram Theseus, rogante Amphitryone, jam
vastam diffusamque promit historiam de itinere Herculis, de
victo ductoque Cerbero, totamque aperit de mortuorum vita mythologiam. Chorus Tartara et peregrinationem Herculis et
felicem reditum cantat, sententiis de necessitate vitasque humanas
brevitate interjectis.
Actus tk'Jus. Redit jam Hercules et cecidisse fusum ultri-
ce dextra sua Lycum nunciaf. Victor igitur Jovi Superisque
sacra parat, quibus ut benigni adsint Minervam, Bacchum ce-
terosque precatus, vota concipit, "Jove seque digna", ut cceluin
stet suo loco et tellus et asther, ut nulla violenta tempestas fre-
tum turbet, nullus irato Jove ignis exsiliat etc.; verum repen- te, vix finitis precibus, furere incipit jamque videt medium di-
em tenebris cinctum, polum impletum diurnis stellis,Leonem,
l7
(primum laborem suum) totum ira ferventein, ingentique ore ininacem"; ia coc um vero abire cupiens, ratus Jaaonis odio clausuni, minatuc se vincula Saturno exururum et cum Titanum
CeutaurGrumque grege Superorum regna expugnaturum; at ve¬
ro jam forte ίί 1 i os adspicit: "Sed ecce proles regis inimici btet, Lyci nefandum se men; inviso patri Htsc dextra jam vos red- dét''! ad eosque j; m intcrficiendos rapitur, precantibus frustra Amphitryone et Megara, quam i ρ sam, Junonem credens, mise-
re inferimif. Jamque etiam Amphitryon, nisi a Theseo impe-
ciitus fuisset, ultimo dolore ductus, oblaturus se filii manibus erat, cum Hercules tandem furoris violentia exhaus'us ad ter- ram ruit somnoque gravissimo sopitur. Famuli, jussu Amphi- tryonis, arma Herculea removent. Excipiens Chornr et ipse diro Herois fato illacrymatur, et totius Natura; dolorem decla-
rar. Deinde deos atque tnaxime Somnum ut Salvent Herculem,
auf, si furor jam solus nisontem ipsum prrestare possit, ut in
continuam vesaniam aganr, ardenter precatus, exstinctis quoque
puerulis justa poetica facit.
Acins y.ius. Hercules expergiscitur. Quis hic locus ? quss
regio? qua; mundi plaga? quodsolum? stupens quterere a semtc
pergit; certeredimus—paveo, Nescio quod animus grandeprresagit
malum, Jam vero matris ec filiorum visis corporibus magis magisque desperatus sciscit a prassentibus auctorcm cladis, eumque ad pu- gnain vocaf. Quumque iterum precibus Amphitryonem et The-
seum adit, et perpetuo eorum mcerore ac si len tio et inspectis
suis manibus sanguinolentis, quanto se loc larit scelere intelli- git. Tum vero furere dolore percussus; dira, infanda sibi im*
precari; tonitrua Jovis et flammas, et alitem Piomethei rogare,
et deniqne, congesto rogo, cruore se impio sparsutn crema»
re velie. Nunc ''ut dehiscat Tellus, örat, er, si quod ultra
Erebo exsilium est, illuc ipsum abdat"; nunc ensem, et sagit-
tas, et vastam clavam, et pharerram reposcit, cum ipsis se su·
asque novercales (junonias) manus combustutus et sie månes
ι8
necaforum placaturus. Jamqne — pulchre vivideque continua.
co dialogo — parens et Theseus ruenti ad mortem frustra re- srituri videntur
,cum ille, rapto ense semet transfixurum mini-
tans ut sie saltem apud inferos filio fruatur, vineit furibuodum tandemque ad vitam revocaf. "Jamparce, genitor, parce! jam
revoca manum! Eatad iaboree hic quoqueHercuieos labor, vivamus".
—