Observationes historiam Svecanam illustrantes. Quorum [sic] fasc. II. partem IX. Venia ampl. fac. phil. Ups. præside doct. Erico M. Fant ... p. p. Carolus Johannes Spaak, Ostrogothus. In auditorio Gustaviano d. XIII Dec. MDCCCIII. H. p. m. s.

OBSERVATIONES

HISTORIAM SVECANAM J 1/

ILLUSTRANTES.

QU ORU M

F a s c . If.

IX . VENIA AM PL, FAC. PHIL. UPS.

P R Æ S I D E

D o c t . ERICO M.FANT,

H I S T « P R O F . R E G . E T O R O . SOC. R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D . REG. L I T T . H U M . H I S T . E T A N T I Q U I T , S T O C K H . M E M B R O ,

P. P.

C A R O L U S J O H A N N E S S P A A K ,

O S T R O G O T H U S .

In A uditorio Guftaviano d. XIII Dec* M DCCCIII.

H . P . ,M S.

U p fa l i Xy

Typis Edmannianis.

A -

!

; <

.

I . V . \ ' i : s • ■ ..

; A - . , ^.

I

\ ï *•* 'Tt,

.

. ft: ■ ’• : ^{■ • • •}

,

rr -i Î ? T.I

'

OBSER F A T ION E S HISTORIAM SFR CAN AM ILLUSTRANTES.

Fafcic.

I. MJJx Bibliotheca A m pl. Secretarii Sigfridi Lau­

rentii Gahm fa£his eft Bibliothecæ Uplalienfîs Codex m em branaceus in fol. cujus brevem recenfionem, cum trib u s Bullis Papalibus , inter pldres antea ineditas, a d ferre licebit. Sunt vero Pontificis Bonifacii I X , datae an. 1 4 0 1, & nobil. v . Cclsè non memoratæ in ß u llario, praeter unam p. 1 p . N :o 46.

Litcere fuper indulgentiis ecclefie Lincopcnfi datis.

Bonifacius epifeopus fervus fervorum dei univer- fis Chrifti fidelibus prefentes litteras infpe&uris Sa­

lutem & apoftolicam benedictionem. Licet is de cu­

jus m unere venit ut fibi a fuis fidelibus digne &

laudabiliter ferviatur de habundancia fue pietatis que merita fupplicum excidit & vota bene fervientibus fi­

bi intra majora retribuat quam valeat promereri.

Nihilominus tamen defiderantes domino reddere ac- eeptabilem & bo n o rum operum fe&atorem fideles i- pfos ad complacendum & qui quibusdam alleäivis m uneribus indulgentiis videlicet & remifionibus invi­

tem us u t exinde reddantur divine gracie aptiores.

Cupientes ig itu r, lit ecclefia Lincopenfis, que in ho*

norerti beatorum Petri & Pauli apoftolorum confecra- ta exiftit, congruis honoribus frequentetur & ut Chri.

fti

fti fideles eo libentius causfa devotionis ©«nfluant «d eandem ecclefiam & ad confervationem hujusm odi manus porrexerint adjutrices quo ex hoc ibidem d o ­ no celeftis gracie uberius confpexerint fe de o*

mnipotentis dei mifericordra & beatorum Petri &

Pauli apoftolorum ejus auctoritate confifi om nibus v e ­ re penitentibus & confesfis qui in • feftivitatç predi- Ctorum apoftolorum Petri & Pauli & p er eo ru n d e m oCtavas ac in fefto converfionis ejusdem beati apofto- li pauli a primis vefperis usque ad feros vefperos inclufive diCtam ecclefiam devote vifitaverint annua*

tim ad confervationem ejus feu fabricam manus p o r ­ rexerint adjutrices completa vifitatione hujusm odi il­

lam indulgenciam & remifionem peccatorum auCtori- fate apoftolica tenore prefentium concedimus q uam vifitantes ecclefiam fanfti marci de veneciis caftellane dyocefeos in fefto afcenfionis domini noftri Jefu Chri- fti a primis vefperis ad feros vefperos ejusdem fefti annuatim quolibet confeqnuntur. E t nihilominus u t Chrifli fideles ad ecclefiam p rcdiftam confluentes in fe- Aivitatibus & diebus ut pacem 5 : anim arum falutem deo propicio confequantur. E t indulgencie hujus melius participes ecclefic posfint benignius a- g e re volentes cum dile&is filiis prepofito & capitu­

lo diCfce ecclefie Lincopenfis p ro tem pore exiftentibus q u o d illis facerdotibus fecularibus & religiofis, de quibus prepofito & capitulo videbitur expedire &

p«r ipfos eligendis confesfiones om nium & fingulo- r u m Chrifli fidelium in eisdem feftivitatibus & diebus ad eandem ecclefiam confiuencium causa h u ju s indul-

gen-

genciae asfequende eadcm au&oritate audire & ipfo- r u m confesfionibus diligenter auditis eis pro com- misfis debitam abfolutionem impendere valeant ac in­

ju n g ere p ro modo culpe penitentiam falutarem ea­

d e m auftoritate de uberioris dono gracie indulgemus p e r prefentes prefentibus perpetuis futuris tempori­

b u s duraturas. Nulli omnino homini liceat hanc pa­

g inam noftre concesfionis infringere vel ex aufu te­

m erario con- Si quis autem hoc attemtare prefum ferit indignationem omnipotentis dei & beato­

r u m Petri & Pauli apoftolorum ejus fe noverit in- cu rfurum . Datum Roma apud fan&um Petrum XII.

Kalendarum decembris pontificatus noftri anno duo­

decimo.

Incipit tra&atus indulgenciarum in colle&orio com­

pilatus - Explicit T ra& atu s de virtute indul­

genciarum compilatus in coile&orio.

Epiftola fuper remisfionibus & indulgenciis an­

ni jubilei multum generofe explanata.

Incipit colle — indulgenciarum fratris richardi de media villa ordinis fratrum m inorum & fequitur pri­

m u m principales quod qu eruntur tria, primo utrum indulgentiæ, quas d a t , etiam aliquid valeant, fecun­

do u tru m tantum valeant quantum fonant, tertio u- trum valeant aliquibus poft hanc vitam.

Revelatio tangens papam u rb a n u m , quam huic fponfa chrifti in Roma fuper confirmacione regule falvatoris & fuper indulgenciis fan£li Petri ad vincu­

la a Chrifto conccsfis monaflerio b. virginis in Watz- Renom.

Ex-

Explicit tabula au& oritatum & fum m arum b ib lie indu& arum fn compilationibus d ecretorum & d e c r e ­ talium colle&arum domini Johannis Caîdarin i d e c r e to ­ r u m do&oris, feriata Präge an. dom . M C C C L X X V lio Scripta clauftro Watzftenenfi anno domini Mille:fimo trecentefimo nonagefimo nono finita p e r m anus m. a*

ipfo die Beneditli Abbatis deo gracias Confc ripta fu n t hcc p er manus magni andree (colaris in clauftro W atzften. anno domini M C C G X C IX îo fe ria fexta proxima ante nativitatem fan&i j . . baptifte.

Explicit p er manus M. A . anno dom ini M C C C X C lX io vigilia aooftolorum Petri & Pauli.

In nomine Chrifti amen. H o c eft e x em p lu m feu transfumtum quaru m d am literarum apo ftolicarum fanctisfimi in Ciirifto Patris & domini bonifa cii divina p ro vid e nd a pape noftri ejus vera & nota b ulla p l u m ­ bea in cordibus fericis crocei rubeique co loris p e n ­ denti m unitarum , q u aru m tenor eft ifte vid elicet

Bonifacius epifeopus fervus fervorum dei diie&o filio luce Ja c o b l ordi nis fan£ti j-acobi auguftini fan&i falvatoris nuncupati fub r e g u ­ la ac fecundum conftitutiones et inftituta fan&arum M arie virginis et brigide in W atzftenom l yncopenfis dyocefeos degenti falucem et apoftolicam b enedi&io- nem. Religionis zelus vite ac m orum .honeftas a lia- qu e laudabilia probitatis et virtutum m er ita, fuper quibus apud nos fide digno commendaris eeftimonio nos inducunt ut te apoftolicis favoribus et graciis profequam ur. Hinc eft q u o d nos de tua fidelitate et zelo quos circa confervationem et ftatum et obfervan-

ciam

ciam regule et ordinis fandi auguftini fandi falvato- ris nuncupati et conftitutionum et inftitutionum fa n d a ­ r u m marie virginis et brigide in Watzftenom lynco- penfîs dyocefeos gaudia percipientis innocuo propofï- to non ad tuam vel alterius partis nobis (uper hoc oblate peticionis inftanciam; fed de noftra mera libe­

r a l s t e te confervatoribus ordinis conftitutionum et inftitutorum hujus modi h ad en u s per fedem apoftoli- # cam deputatis feu in pofterum deputandis nec nonipfo- ru m uno feu confocio cum omnibus honoribus, onçri- bus, privilegiis et emolumentis ac aliis quibus d id teo n - fervacores quilibet u tu n tu r feu uti potuerunt. Auctori*

täte apoftoüca tenore prefencium favorabiliter aggre­

gamus. Intendentes qu o d per hoc confervatores h u ­ jusm odi nec non utriusque fexus perfonarum d id i ordinis ac alia et (edis apoftolice prefidia quem adm o­

d u m confervatores non ipfi forciuntur plenius forcia- ris. Sic de bono in melius ftudiis virtutum intendas ' q u o d ad faciendum te per pleniorem graciam invite­

mus. E t nihilominus pred id is confervatoribus in pre- fenciarum e x ifte n tib u s, nec non perfonis hujusmodi ac aliis, ad quos d iftinde m a n d am u s, quatenus te in confervatorem regule ordinis conftitutionum et in ­ ftitutorum p r e d id o ru m et ad ejus confervationis of­

ficium ejusque exercitium recipiant et admittant ac u t monicionibus et mandatis tuis veluti confervatori­

bus ipfis prefatis toleranter parcant et intendant mo-

nicioncsque et mandata tua hujusmodi efficaciter

adimplere p r o c u ra n t, contradicentes quoslibet et r e ­

belles p er cenfuram ecclefiafticam appellacione poft-

pofica

pofita compefcendo. V o lu m u s' autem quod quam p rim u m te ab humanis eximi contigerit ad ftatum feu m o d u m priftinum hujusm odi confèrvatorum offici*

u m ficut prius penitus revertatur.

Bonifacius fervus fervorum dei univerfis Chrifti fidelibus prefentes litteras infpe&uris falutem et apo- ftolicam benedi&ionem. Q uoniam ut ait apoftolus om nes flabimus ante tribunal Chrifti recepti p ro ut in co rp o re gcsfimus feu b on u m feu malum f u e r i t , o- p o r te t nos misfionis extrem e m em orie operibus p e r ­ venire ac etem o ru m intuitu id feminare in terris, q u o d rcd d en te domino in multiplicato f ru ftu recolligere v ale­

am us in aeterno. Firm am fpem fiduciamque te n e n ­ tes q u u m qui pace fem inant, pace et metant, qui fe­

m inat in benediëtionibus, de benedi&ionibus et m e ­ te t vitam etem am . Cupientes igitur ut hofpitale p a u ­ p e r u m in Watzflenio lyncopenfis dyocefeos conferve­

t u r , ncc non pauperes et infirmi in eo degentes fu- flententur ; Univerfitatem veftram rogam us m o n e ­ m u s et h ortam u r attente in dom ino in remisfio- nem peccaminum injungentes, ut de bonis vobis a deo collatis diCto hofpitali p ro fuftentatione p au p eru m et ad ejus confervationem pias eleemofynas et grata ca­

ritatis fubfidia erogetis, ut p er fubvenorum veniam hujusm odi iidem pauperes commodi fuftentari et h o ­ fpitale predi&um confervari valeant. V osque p e r ho c et alia bona que domino imperante feceritis ad eternæ posfitis felicitatis gaudia pervenire. N os enim de omnipotentis dei mifericordia et beatorum Petri &

Pauli apoftolcrum ejus au&oritate confifi om nibus ve-

re penitedttbus et confeffis, qui ad fuftentationem et confervationem hujusmodi manus porrexerint adjutri­

ces centum dies de injun&is eis penitenciis miferi- corditer eis relaxamus. V olum us autem > quod fi alius aliqua alia indulgentia ad fuftcntationem et con­

fervationem hujusmodi manus porrigentibus adjutri­

ces ac alias inibi pias eleemofynas erogantibus per nos concesfa fuerint hujusmodi prefentes litere nullius e- xiftant roboris vel momenti. D atum Rome apud fan&um Petrum VII idus marcii pontificatus noftri anno duodecimo.

II. Hypomnemata ad Disfertationes de Paroe*

ci a A ln n da.

I. A d pag. 6. E x Uplandiæ M onumentis R unicis, a Bureco cclle&is mfer. apud L e ö o re m Hernofan- denfem 5 M ag. Burman.

AJunda i Bogårdsmyrcti.

T h ilfe r lit rifa fiù in åt Stipkarl broder fin uk fiu d iggre i. e. Thilifus fecit erigi faxum Stipi Caro- lo fratri fuo. P rocul dubio idem eft la p is , qui in introitu cœmiterii et T e m p li jam pedibus calcatur.

Bina diplomata, alterum anni 1 411, alterum de anno 1490 adjungere licebit.

E x O rig, in Bibi. Upf. 1411.

I. J a k Efkill Yfaacfon Riddarc oc hxritshfifFdin- g e i O landh helfar alie dandemen fom thstta breff

hin

h ö ra eller fee kærlika m edh g u d h . K u n g ô r jag medl thesfa mina nærwarande öppna breffwe at anno epeher g u d s b y r d med:o Xl:o (injtergo 1441) £t thorsdagen næfl: epther fan&a W alb o rg a dagh u p p a fatto tinghe i Olandh k om m e fram befkedhne m en Arffwid Jon»s- fon i Skarpa Ôftby oc Matthis i cleff oc hem oladho M attis Niclisfon i gulffuifta tw enne ö h re landh jo rd h oc ena quæ rn oc qw æ rnestandh fom kallas Odens- landh liggiande w id t guluifta thenne hemoldt gjor- dh e the uppa pæ dhr bondas wægna g u d h hans fiæll nadhe hvilketh pædhr bonda them befaalthe oppa fin ythrftha ty d h , moth hwilken jj öra landh for ne M atts Niclislon löfste förde pæ d h r bondafon VIÏ or- tu g h a landh oc fem pænninge landh jo rd h y Kynghe all thenna yo rd h liggiandes i adhclundna Sokn oc olands hæradhe oc thenna hem oldt gjo rd e the h u a r an d ro m fom for fcriffuæt fiår tifc eværheliga ægho oc thesfe w o ro w id hr thera fkipte förfl h erre M å rten alffon i E k e b y , g regorius Niclisfon a f wapen , Kitill fuensfon i then tydh Karl Knutfons fogothe famma- f tæ d h e s , eric ericsfon i S a n d e k a , O lo f Niclisfon i gulffuifta, oc thesfe woro fæfta oppa thinget ther Alt Ben£t i Mjölifta, oluff Ben&sfon i ftaffby, erik fk råd - d are i W å s b y , laurens i A ab y , Jön is ingualsfon i lôffta , pæ dhr tordsfon j S k æ p th a m m a r, jacop i fand*

b y , g u n n a r j fprötflinge, m orten i W isfare, jon ols-

fon j W ith ia, Matts unghe i edinghe oc JVfatts i

offuanby w i d m en pæ dhr andersfon j fu derby

oc pæ dhr ingemunsfon j fundh. T i l m era visfo tha

h æ n g h r jak mitk jncigll for tetha b r e ff oc befkede-

ligh man Karl fuensfon aff w a p n u p p a alias th era weglhna fom with (kiptet w a ro till witnisbyrdh Seri- p tu im anno die et loco q u ib u s fupra.

2. 1490. J a n . 3. G r e g e r Matisfon till T y r e f j ô , Fiddlare och L a g m a n öfver U p l a n d , höll L a g m a ns­

ting i N o r r L ölfta m ed A llm og en i Olands H årad, i V å lb o r n a M anna n å rv aro , Lasle T hom asfo n s, U nder- Lagtm ans i U pland och P e d e r Bengtsfons H årads- höfdlinges derfammaftådes. Beikedclig man L a u ren s i Öffterby kårade til (in S v å g e r , P ed er Giflefon i S ö ­ d e r b y , om I i ö r tu g land j o r d , liggande i S öderby i Allunda Socken, (om hans h u ftru årft efter fin fa­

d er och hennes fyfter P e d e r Giflefons h u ftru årft li­

ka rmycket, hvilken jord L a rs i Ö fte rb y nu begårde Hculllc åtfkiljas och fade fig vilja befitta ; m en Nåmnt- den ranfakade och funno efter Sten Stures författning, att (den fom långft b ru k at och befutic en gård fkul- le å g a mage, at de andre arfvingar d å r u tu r löfa och ingadunda jord fönderrifva; h v arfore L a rs dö m d es, at t aga afrad fö r fin huftrtis arfvejord af fin S våger, til d es Peder Giflefon k u n d e h o n o m antingen lika jo rd på annat ftålle vederlågga eller ock m ed p en ­ n i n g a r löfa. Bland N å m n d c n fu to , u tom utfocknes, M ich el i Klef och P ed er Ja k o b fo n i F ro h a m m a r*

h o d ie foghammat. Mfcr. F ol. D . ap u d Pracfidem.

IP o ftq u a m B e lg iu m , id qnod per tria fecula quæfitum e ft, Gallicæ farftum eft d ition is, B atavorum respublica \ et Septentrionalis Germania omni caret propugnaculo.

II.

Ad fidem pronum e ft, Europæorum in A m erica co ­ lonias tandem a N egris fore luba&as.

III.

Qui phyficas Aftronomorum et phyfiologicas itine«

rantium obfervationes Syftem ati Biblico de origine M un­

di et generis humani opponunt; Andabatarum m ore pugnant in aëra, cum ad vulgi conceptum fe accom m o­

dare nifi funt facri A uétores.

IV.

Coloniae A nglorum in P ort Jackfon] et B otan y bay*

humanitati m axim um adferunt ufum. t V.

Idem proh dolor! non dicendum erit de illis, quas

aliis in locis fundarunt.