OBSERVATIONES
HISTORIAM SVECAN AM 'lj ILLU STRAN TES,
Ç U A R U M
F a s c . II. P a r t e m X.
VENIA AMPL, FAC. FHIL. UPS.
d > oct . e r i c o m * f a n t ;
H i r i S T . P R O F . R E G . E T O R O . S O C . R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D » X E G . I * I T T . H U M . H I S T . E T A N T I Q U I T , S T O C K H , M E M B R O , '
P . P .
P. E. H Ô G S T R Ô M ,
B O T H N I E N S I S .
In Audit.. Guft. Maj. die X X V III A p r. M D CC C 1V .
H . C.
U p f a 1 i X ,
T y p is Edtnannianis,
.
' rO.> V) i f A \
.
! ■ / ’ j . \ /" r ' w ■
>:'ï. A'.J> ‘
OBSERVATIONES H ISTORIAM S V EC A N A M ILLUSTRANTES.
Fajcic. IL P. X .
1♦ Hypomnemata ad Disferiationes de Paroe
cia Ahndet.
jA -cI pag. 1 2. L a u r e n t i u s L a u rentii H e lf in g u s , n a ta s in parcecia Ljusdal & pa go Klåppa, D ië h is e tia m efl: B l a ß & Hå r bl åf l . C o n d o n a to r A ulicu s C o m itis ('aroli Stur e in T u llg a r n & poft ejus o b itu m an. i 5y 8 viduas ejus Catharinœ. A lb u m c o m p e g it an.
* 5 9 7 > cui nom ina d e d e ru n t *fohannes & G u ß a v u s A d o l p h u s D u c e s & Principes S v e c is e , nec n o n Ed- v a r d u s F o r t u n a t u s M a rc h io Badenfïs, in g e n sq u e pro*
c e r u m & am icorum n u m eru s S u pereft in B ibliothe
ca N a tio n is H ellîngicæ U plaliæ , in q 113 etiam reperi- tur ejus U tf å rd s - P r e d i k a n på T ullgarn ô f v e r L ag m a n i Söder ma nl an d, G r e f v e C a r l S tu re ti l Stegeholm och IV(rß er v i k , HÖrningsho/m och T u l l g a r n , död den 2 4 Han. 15.95, p å f i t t 4 y t e år i S tockholm, m fcr. 8:0.
A p u d illura an. 1 6 1 5 nuptias celebravit M ag. Ja co b u s R u d b e c k i u s , R ecto r S ch olæ Ô r eb ro ën fis, cu m p uella HcKingica Helena O l a i % p arentibus tenuis fortunæ o r ta , quæ fratri ejus M a g . P e t r o Rudbcckio Upfaliac an
n os aliquot inferviverat & jam fervivit Laur entio H å l -
A blå'
blaßen a). N e f c i o an ejus filiils fuerit G u f i a v u s L a u - r en ti us H a r d bl e ßi us T ie r p c n f is , cujus mencio injici
tur in Schefferi Svecia Litt, cu m H y p o m n e m a t . M o l - l e ri p. 1 2 9 , q u iq u e Præfide B c n e d i â o Leuchovio U p - faliæ 1 6 1 7 D isfertationem edidit in 4:0 fub titulo: Pr o- gymnasma D i s p u t a t i o n u m T h e o l o g i c a r u m , continens g e
neralia qucedam de Studio Theologice cum u ti l i t a t e in- ß i f u e n d o , praetermisfam in C a ta lo g o Li deniano\ fed in Colle& ionibus N ob ilisfim i Gyl l cnha l j n W e ftr o g o th ia refiduam . *
A d eand. p ag. M . E r i c u s T homas M e d o l e r u s y Præpofitus & Paftor A d e lu n d e n f u im , edidit A lm a n a c h 1588? & Upfaliæ 1 6 2 7 , in 4:0. En Predikan om G u d s Ba r n a s e v i g a N å d a v a l och utkorelfe t i l det e v i g a lif- v e t , hällen i Vpfala P r a ß m ß t e 1626 d. 9 A u g . R e g n i Senatori Johanni S k y t t e d. 25 Jnnii dicatam, o b p ri
v ileg ia & im m u n ita tes, quas a S:a R:a M jte au& ori jam aegrotanti obtinuit. '
A d pag. 13. H o n t h e r i majores & poftcros fe q u e n s tabula G e n e a lo g ic a indicabit:
• ) t. Stjernman Bibi. SvioG. II. 396.
M a g .
Thomas Honther
Borgm åftare i E d in b u rg, af A delig Skottfk Å tt.
i
Pede r Honther
flyttade til Sverige och b lef Krono • Befallningsman öfver Olands Hårad i Upland.
G . I. m. Elfa. 2. ra« Chriftina, Kyrkoh. i H okhufvud H . Johan s dotter.
1/ I* 2* -2* 2# 2^
P r l f t e n C h r i f t i n a M a g ; T h o - M . J a c o b M ; Johan P e t t e r D a n i e l Catha»
J o h a n s H o n t h e r mas H o n - H o n t h e - H o n t h e - H o n - H o n - rina f H uf tru « f j | r g, t h e r u i d i s - r u s d i f p t i - r u s , Prof t t h e r , t h e r u s , o g i f t . t i S t e - p u t e r a d e i t e r a d e i i Alirnda. L 6 j t - P a ft o r i tin / U p f a l a i ö / i U p f a l a S « n i f t a n a n t , W a h l S
u n d e r P r o f . l 6 i 5 u n d e r Thbel!;
J o h a n R u d - J o n . M a g n i b e c k in 8 : 0 W e x i o d e S a c r a n e n f i s : S c r ip t u r a , f D e f e n f i o p i f i na r e - C a u f s
for» E t h i c as.
D e p o l i t o r i U p f a l a . R e f t e ut l6l $ i A n t o g C a - t h o l f k a R e l i g i o n ; A f
b a n s
t r y c k t a
B r e f I r det lifta 16 9 Q .
M a t .
K.
M a g . J o h a n H o n t k s r u s
Proft i A lu n d a 1 6 3 1 . G . I. m . A b l u n , A r k e B ifk op Kenicii H u f t r u s , M argareta J o h a n s d. G a m m a ls S y - fterdotter. 2. m. Elifabeth S tjern m a n , Â r k e-B ifk o p N i colai Olai Bothnienfis dotter. 3. m. Sara A n d e r sd o t- tcr. t 1669.
P e t t e r H a l l e n f t e d t , A n n a , G . m . S u p e r - R Sn t m åf t a re i U p - I n t e n d e n t e n i H e r n S - fa la . A d la d . f a n d , M . J ul iu s M i .
c r a n d e r . E n k a I 7 0 2 .
I . I . 2. 2-
L a i s H o n t h e r u s , E i f a H o n t h e r a , G . C h r if t in a H o n t h e r a , G . A n n a H o n t h e r a , G . P a l l o r i A l u n d a . 1. 1 6 4 V m e d L o - m K y r k o h . i R a s b o , 1 6 3 2 d e n 13 J u l ‘ I , g ices L e f t o r n i M a g . P e tr u s E r i c i E n- m. P r o f t e n i T h o r s - A b r a h a m H o n - S t o c k h o l m s G y - ftadîus» t u n a , M . O l a u s t h e r , Pa l lo r d e r - m n a li u m E li a s U - I» N i c o l a i B o t h n i e n - fa m m a l l . n o n is G a v e l i u i , t E l f a P e h r s d , E nl la d ia l i s , f 1 6 7 6 d e n S
i . 1047' 2 . 165:3, m , f . 1 6 2 ? , G , m . P r o l l e n S e p t , M a g . L a rs H o n - A r k e - B i f l t o p D , i W a d d o , M . J oh . Ha- t h e r , di f p u t er a d e Jo h a n B a a z i u s . l e n i u s , Y B o t h n i e n f i s ,
1 7 2 6 d-e g e n t e _________________
C e n t a u r o r u m , P r a e f i N e s f e l i o . 173 I de q u a n t it a te m o r a l i , Praef- Fab- T ô r n e r - Prof t i S p å n g a o c h J5r - f â l l a , g. m- v . B r o b e r g e n .
L a u r e n t i o Honther o Paftore n o v u s S u g g e f t u s fa-
& us an. 1 6 7 6 . In vifitatione A rchiepifcopi S ve b i l i i m entio fit m olendini, novis lapidibus in ftr u ö i intra fines villæ Paftoralis & aedium in p a fcu o , ( F ab o ds ß äl lc ) F l y m y r a d ifto. U t r u m q u e jam evanuit. Præ dium Sp änga viduae tradidit Johannes Ho nt her us liberis poft- ea r e d d e n d u m . Ejus te m p o r e o & o thaleris c u m X X I V oris monetae cupreae imperialis aequi parabatur.
D om inica Trinitatis an. 1653 m atrim onium iniit in A l u n da cu m El fa H o n t h e r a , ante p eregrinationem fibi de- fpon-
fp o n fa ta , B a c z i u s , tum Paftor in Skålftad O flro G o- thiæ , apud S o te r u m per aftatem co m m oratu s, quia vidua p rx d ecesforis annis gratiae fruebatur. Interim a u lx Kegiæ concionator & Paftor in W ingåker. A b r a - hamus Honther us Disfertationem edidit d. 20 Ju n . 1 6 9 4 J cnæ de Sapientia ejusque adminiculis & im p e
d im e n t is , Præf. J o a n ne An dr . S ch m id t , Prof. Publ.
O r d . ibid. in 8*o. Adm iniftrationem eccleiïæ fus- c e p i t , pûtre adhuc v iv e n te , an. 1700. A nn is 1 7 1 0 , i l & 12 in fifcum provinciæ Uplandicæ argentaria T e m p l i fu p elle& ilis, qua carere potuit, cum pecuniis, etiam e x inventario viilæ Paftoralis acquifitis, defere
batur.
II. D e s g ot t fe li g en alten Theologi Hn. D • J o h . D r a c o n i t e s a) weyland Herrn D . M ar ti n Lutheri T r e u - gewefenen M i t g e h ü l f e n Auslegung des 113 Pfalms w e l che I h r e r f ä n d e r b a r e n Wichtigkeit wegen aus Liebe Z u r W a h r h e i t und z u r Allgemeinen Erbauung im Chri- ß e n t h u m mi tthei let Heinrich M i l d e , Schlagentino - Mag- deburgicus. H a lle 1728, pagg. 48- in i2 :o . D icatus ab E d itore Denen in dem Königreich Schweden von Angeßcht bekanten und unbekanten Hohen G ö n n e r n ,
\ Voh lt hå ter n und F r e u nden, quorum majoribus hanc c o n cion em miferat A u& or. Pag. 31 f o l g e t den v i r - f prochnermasfen D a s Sende-Schreiben des Jeligen H e r r D . Johann D r a c o n i t e s an Sr. Königl. M a j . in Schwe
den, w e yl a nd gewef enen Herr n Secretarium. Ita v e r o fo-
• — _ -
Cfr, de hoc Viro M oreri Dictionnaire in ejus nomine.
fonat: Des mächtigen K ö n i g e s G u ß aven S e c r e t a r i o O l a v o Laur entii , b) Fr i e d durch Chriflum. îch f c h r e i - be nun z w e y e J a h r e lang hie vo n Ch ri ßo ( G o t t l o b ! } und i ß mi r diefe Z e i t bey dem H e r r n Chrißo f o k u r z , g e w t f e n , als ein T a g der g e ß e r n ver ga ngen i ß : D e n * noch i ß kaum die Heljfte durch den D r u c k au s ga ng e n vo n allem das M o f e s und die Pr op het en von C h r i ß o g e w e i s f a g e t haben. Ich hoffe aber wenn die/er Seel en- G a r t e von Mcgd al en e G ä r t n e r f o z u g e r i c h t e t w e r d e , als ich g e r n e fehen w o l l t e , d a s f A d a m s - kinder g r ö s f e r c l u ß an g ö tt l ic h en Verhcisfungen von Chr iß o fehen w e r d en , denn Adam im Paradiefs an allen Baumen g e f c - hen hat. D e nn ihm auch d a r u m nicht z ug el as f en w a r d , v o m Baumz des Lebens z u esfen , düfs er in dieferh z eitlichen Elend nicht immer lebe , f o n d e n t von einem besfern Baum defs Lebens ä s f e , das i ß , G o t t e s V e r - h ei sf un ge, v on des Weibes-Saamen Chrißo g l a u b e t , d a d u r c h / e i n e Seele in diefen J a m m e r t h a l e r n ä h r e t , nach dem T o d bey G o t t im Hi mmelreich e w i g lebet. S i n t e malen nichts i ß unter allen Hi mmeln, das G o t t m e h r v o n allen Menfchen f o r d e r t , und das allen Ver dammten nach dem G e f e t z n u t z e r iß, denn G o t t e s Verheisfun- gen von Ch ri ßo g l a u b e n : A l s der P r o p h e t Habacuc auch f p r i c h t , dafs der G e r e ch t e f ei ne s Glaubens leben werde. D a r u m w o l l t e ich m i r in diefer argen W e l t nicht wünfehen Z u leben und könnte auch nicht leben wenn meine Seele nicht täglich mi t dem H i m m e l - B r o d t
S o t t -
b) Cfr. de il!o Disfertation. de initiis imperii R. Johannis I I I , P. i. V- 7. fub Præfide ventilata.
g ö t t l i c h e r Verheisfunge von Chriflo g e f p e i f e t w ü r d e : D u r c h welche Spei i f al leine die Gewi sfen erquicket und g e t r S f l e t , J e l i g und unßerblich w er den : als der H e r r * J e f t i s f e l b ß alle G o t t e s Verheifungc a u f f i c h deutet und allen d e n , f o nach denfelben an ihn g l a u b e n , das ewi ge L e b e n v er heis fet , da er f p r i c h t J c h : 6 : Ich bin das l e bendige B r o d t v om H i mme l k o m m e n , w e r von diefem B r o d t esfen w i r d , der am d leben in E w i g k e i t .
D i e f e r W a h r h e i t G o t t e s i ß das Chrißli ehe H e r z , N i c o l a u s M a g n u s z u M a r p u r g entfchlaffcn in Ch r iß o , f e h r ein fchbnes E x em p el, c) d ami t Z u beweifen, dajs e i ne r ß e r b l i c h e n Menfchen in N o t h u n d T o d t g a r nichts a u f E r d e n t r o ß l i c h e r und n u t z e r f e y e , denn g ö t t l i c h e V er hei sf un ge m i t dem Glauben e r gr e i f e n und dami t w i d e r alle P f o r t e n der Hollen ß r e i t e n : A l s den M a - g n u s in f e i n e m Todt es - K a m p f m i t dem Glauben und B e k e n n t n i s g ö t t l i c h e r Verheisfunge, Sünde, T o d 9 Teu
f e l , H ö l l e , f o mächtiglich ü b e r wa n d, das er auch in j e nes Leben e i l e t e , und S o rg e hatte, er w u r d e nicht ß e r - >
ben. W i e w o h l ich aber v o r f e c h s jfahren im Sinne hatte z u t hu n, das ich j e z t thue ( wie D o ä o r J o an n es Ru- delius d) m i r des Z eu g n i f s g i e b t J und ich Zu diefer
Z e i t 0 Om nia, quæ hunc virum ta n g u n t, collefta videfis in Disfertatione
de Statu rei litterariae in Svecia fub imperio R. Guftavi 1, fub Prae*
fide m eo ventilata, p. 2. 3*
d) Syndicus & Legatus Lubecenlïum in Sveciam, Eques Auratus eR renunciatus in Coronatione R. Erici X IV an. 1561. v. Stjernman ad Hift. Erici Georg, T egel, p. 36, ubi perperam Audtlius appel»
lator..
Z e i t lieber nlles verlasf en w o l l t e , denn ollen C h r i ß e n i a l l es , das G o t t in allen Propheten von Ch ri ßo g e w e i r - f ü g e t , durch den D r u c k nicht mitthei len. Dennochi bekenne i c h , das ich e t w a s mehr z u f olchem W e r k z u i eilen b ew eg e t w a r d , dieweil ich an N i c o l a o M agn o) f ich tb arl i ch e r f ü hr e , die g r o s f e K r a f t g ö t t l i c h e r Ver ~ heisfunge, nemlich dafs das Ev a n g e l i u m von C h r i ß o eim g ö t t l i c h e K r a f t f e y e , die f e l i g macht a l l e y die darant g l au be n. E s f i n d deiner Liebe nicht unbekannt, die m i r g e b o t h e n , ich f o l l t e nicht mehr p r e d i g e n , das der G l au b t:
allein g e r e c h t v o r G o t t und f e l i g ma cht : und flehe „ diefe mac he n, das ich mi t besfern Gewis fen und deflo"
reichlicher v o n C h r i ßo f c h r e i b e , bis fo lang ich w i e d e r um m i t Freuden von der G e r e c h t i g k e i t des Gläubenss r ühme, und diefen Spruch erf üllen helffe P f : 118 • M a m f i n g e t m i t F reuden in den H üt t e n der Gerechten.
D i s f w o l l t e ich d i r , Al l er li eb fi er O l a v e , Zu er ken
nen geben als meinem Freund, der wei fs, dafs ich am keinem O r t ohne redlicher und Chrifilicher U r f a c h e wohne; Darnebe n dich auch vernähme nach C h r i ß o zw- forfchen in der S c h r i f t , und an unfere F r e u n d / c h a f t Z u gedenken, alfo, dafs du nicht allein diefen n i e d r i g - f i e n , a u f welchem der Hdchfie f i e h e t , f o n d e r n auch dem g el e hr te n G e o r g e n G e r a e ) Kö n ig l ic he r M o je fl å t a u f
Chrifilichfie b e f el he ß : So wollefi du f r eu ndl i ch er Olave' die..
0 L. B. de O llnö, Regni Senator 1554, Legationibus & ftudiis clarus,, atque ab Erasm o Læto in rebus Danicis celebratus, v. Stjeru'nan Höfd. M. p. 215.
diefen K S n i g l . PJalm vo m fe li g c n Reich un/ers Hey fon
des J e f u C h rißi g e r n annehmeny wie einen Spiegel dar- innen man f l e h e t , wie Chrißus im Himmel feine Chri- f t e n h c i t a u f Erden r e g i r e t U n d dafs G o t t nichts He
b er s in einem Königreich f e h e , denn dafs man G o tte s E v a n g e l i u m von Chrißo nach diefes Pfalms Tenor g e - t r o f t p r e d i g e : welches auch G o t t der Heil -G ei ß in die- fern P f aim gebeut und wie man Chrißum predigen f o l l e y f i i r f c h r e i b e t . Ich w o l l t e auch diefen Chriß-Pfahn der g o t t f c l i g e n Frauen B r ig it te n Anderfons mit ihren ed
len K i n d e r n M o r i t z e n , E v a y In ge bo rg z u lefen J en d e n : f ) und euch allen durch JSicolaum Olaiund Ericum
* L a u r e n t i i darum freundlich g r ü s f e n , dafs unfere Freund- f c h a f t auch in Schweden bekannt würde und w ir allefamt b e w e g e t wü rden, G o t t f ü r alles G u t e uns in Chrißo e r z e i g e t durchs Evangelium z u danken. D i e G n a d des H e r r C h rißi f e y mit uns allen Amen. Gefchrieben ( Lübeck) in der W eb e St. Ja co bs am dritten O ß e r -
T a g e 1550.
U ltim um An hang Chr ißophili Gedanken über dem%
J i f u s in d er K irc h e z u lehren befohlen, p. 37.
f . ) B r ig itta ffo a n n is Roos, quæ tertiis ominibus nupferat Regni Se
natori Chrijlophoro Andreœ Roos de Skälleryd, cumque eo duos habuit liberos, filium M auritiern, in juventute mortuum Lutetiæ Pariliorum & filiam ffn g eb u rg im , nuptam Regni Senatori Gu/lavo gfohannis Roos. Per Evarn autem indigitat Ebbam, quam ex al
tero cum M a g \o B yntcnis Liljehdk, Regni S enatore, connubio eduxerat, elocatam Regni Senatori L. B. Stenoni Erici Lejonhuf.
vud. Cfr. Lônbotns Hiftorilka Uplysoingar, P. 4. p. 74.
THESES
i.
IPL nni.g & impolita gen tis Ifraëliticæ conditio & fepara- ta utriusque S e x u s in Oriente vivendi ratio effecere, ut in Sacris V eteris Téftam enti Oraculis im agines occurrant, quæ delicatiores noftras offendunt aures.
II.
H inc ad Auditorum indolem locutiones fuas, etiam e x Sacra Scriptura m u tu a ta s, accom m odare debent S a cri Oratores.
III.
Cum in L ibros E cclefiæ noftræ Sym bolicos jarare debent fin g u li, qui muneribus inter nos publicis admo
veantur; e re eorum e ft, ut hiftoriam atque contenta horum Librorum difcant.
IV.
Credendum v ix e lt, ad captum vulgi adplicatam do- ftrinæ Chriftianæ inftitutionein adornari p o sfe, qnamdiu m inor L utheri C atechism us fundamenti loco eft adhi
bendus.
V.
L icet illorum morem non inprobem us, q u i conciones fuas e x charta praelegant, majorem tamen vim & effica
ciam apud limpHciores orationibus e x memoria recitatis tribuimus*