Dissertatio de ideis felicitatis ac perfectionis ad legem moralem revocatis, quam cons. ampl. ord. phil. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu p. p. Olaus Forssberg, stip. Piper. Jemtlandus. In audit. Gust. maj. die XIV Junii MDCCXCIV. H. a. m. s

ny

D1SSERTATI0

DE

ideis felicitatis AC

perfectionis

ad legem

moralem

revqcatis,

QUAM

CONS. AMPL. ORD. PHIL.

PRiESIDE

mag.

DAN.

BO

ετη. et polit. profess. reg. et oro.

PRO GRADÜ

P. P.

olaus

_forssberg,

Stip. Piper, gfemtlandus.

IN AUDIT. GUST. MAJ. DIE XIV JUNII MDCCXCIV.

Η. A. M. S.

UPSALIJE,

2 De Ideis Felicitatis ac Perfeciionis

rit, ultimam metam, quam in rcgulis vitse &

formtm-dis & iisdern _{obtemperando refpicercnt homines,}

vo-luntatcm heteronomia; _{fubjecerunt, & virtutis fic}

prc-tium, fuani praeter opinionem,

dubium rcddiderunt. Ut

nau-fragio metuendos, rem iub novo

examine

rcvocan-dam esie viderunt noflri aevi _{philoiophi, qui im}

mor-tali cura _atque felici fucccsfu _extra dubium

pofucrunt,

quaerendam unice esfe in

rationis

ufu le¬

gem a£lionum

liberarum.

Enata

fic & monftrata,

qua morum re&itudo

ultimo

definiatur,

aliun-de, quam a felicitatis aut a

perfe&ionis refpe&u,

ori-ginem ducit. Scilicet, contraria parte

pofita,

certis-fimis du£li _{argumentis perviderunt}

_{aentisfimi ingenii}

viri, fi re£ta in phil'ofophando

tenderent,

ideam

offi-cii vanam fore, _certumque virtuti robur & conftans

fpem conciliandi perituram- At ne

fic

quidem

fubla-ta funt mortalium ftudia. Praeter rationem fenfus

quo-que iilis tributi iunt, quorum

ufu vitx

hujus

_{id folum maximi}

_eil

mo-menti, ut mores, fi re&os umquam & integros ve·

limus, _{prineipium ab}

_illa

ultimum.

Ne vero inimicam felicitatis & perfe£tionis fludio _es¬

fe hanc do&rinam _{tliquis fufpicctur,}

_paucis

_iliuftrare

juvabit, quomodo in harmoniam com

Lege

morali

itudium illud fit revocandunu

%. IL

Felicitatem diveriam esie a mera animi

transquil-Etate atque

bcatitatis

confciencia,

philofophi

conccdunr.

då _{Legem Moralem vevocntis. 3}

Hane in _{homines, utpote feniibus limitatos, haud} ca-dere _{posfe, quisquc videt. Ϊflarn nafci novimus,}

quuro aut nutiius indigentiae fumus conicii, aut nos-met defideriorum & indinationum flumine non

abre-ptos fuisfe, pcrfvaii fumus. Felicitas vero ab utris-quc imituatur. Non tantum negativa

pcrfundit

yo-luptatc, fed pofitiva ctianr, adeo ut, ii votishominum

refpondebit, fummum quid & maximum in fruendo

adfic, _{quod nullo cafu} aut tempore abrumpatur. Hane

conditionem, pro uniuscujusque experientia fumtam, quum a&ionibus exprimerc voiuerint, multis modis ingenia hominum toriisfe, nemo non novit. — Varia

a philofophis _confiua funt propofita. _{Alii, qux do¬} lores _{curasquc pariunt, removenda exiftimarunt,} vitx-que nccesfitates temperandas: Alii felidtatem deprc-hendi crediderunt in _{prlmis natura, & optime} nobis-cum _{agi, fi inter bruta ad iilvas confugeremus. Tur¬} pem Aristippi do&rinam fuperfedeo* Paucis:

fru-ftraneum _{opus, ii totalitärem hujus idese experientia}

noitra haurire velimus.

Hand _{magis convcnire pocuerunt, quid nomine}

perfe&ionis infigniendum föret. Eft autem hxc idca

totum rationis _{opus, quo, in quacumque fibi datare,} ad univerialia tendit & abioluta. Sic _{id, quod rem}

conftituet, ii omniafuo finiamicisfime _confpirant,

per-fe&um in fuo _{genere dicitur. — Stoici quidem} Ho-neftum _{Ejus conditionem in prafticis di&itarunt: at}

nihilo tarnen minus forma honefti _{ignota fuit. Ma¬}

gna dein pars contendcrunt, eam coniiftcre in

4 De ideis Felicitatis ac PerfeSlionis

bus nortris excolcndis & efte&ui dandis: alii autcm

in iumma _{gcncris humani falute promovenda.}

§■ III.

Uc a _{vagis hifcc fibique parum} conrtantiblis

ad

damus ideas, obiervare _{juvabit, non quid hominum}

prseeipue arbicritim ducac, Ted quid ducere debeat —

Sunt, _{qui, ut hanc expiieent diverfitatem, virn}

adpe-tendi _{inferiorem a fuperiori ita diftingvunt, ut illa a}

fenfibus _{orratur, ibique quiefeat, hanc vero in intclli·}

gendi faeukate reiidere autumarint, Non ego is Tum,

qui magnos ceteroquin viros increpare aufim, at fr

hoc modo diferimen iliud unice fundatum

admittcre-tur, nullum aliud arbitriurn nobis concederetur, quam prouc gratum acque ingratum experiri cuicumque li-cuerit, & ad ultimum virtutem cum prudenter fa&is

male mifeeretur.

Ne vero _gratis quid

inferanius, ad

fe-licitatis idete adicendere liceat. Ii nati fumus, ut re¬

bus adficiamur, _{gratique objeÖivam}

_realitatem

quid-quid fuimus experti,

colligere,

judicetur, quid

minusvc adheiat, augeat gratorum numerum, an

no-ceat fua _{vehementia, novam creet} voluptatem, _an ali*

am excludat, posiit-ne in nortra esfe poteftate, _an

revera aut necesiario adilt. Extra _{gyrum, quem}

bruta animamia tenent, (ic omnino egresios nos eile

falfo nobis bkndiremur. _Quoniam vero, quod rtc

eu-étd _{Legem Moralem rtvocaiis. *}

cupimus,

adhuc

mum quid & pcrfe&isfirnum _in irucndo _pcrveniatur,

morem forte rationis _empiricae agnofcas. Ea _enim

eft indole haec facultas, ut, fivc (it cognofccndorum,

iive _{adpetendor.um, prius numquam cesiet, quam ad}

totum quid & abfoiutum adfcenderit* _{Hac forma,}

mediante _{intelligendi vi, feniibus addita , fludium fe¬}

iicitatis, experientiam quidem (uperantis, optandae ta¬

rnen neeesfe oriatun

i IV.

Sed _{neque hunc volendi ordiη cm , quo}

tantum-modo cura fatisfaciendi feiicitatis deiidcrio rationi de~

mandata _esfcc, numeris nos multis aniniantibus

prx-ffontiores redditurum _{esfc, per fe patet. Ejusdcm}

generis metam, aliis folum adminiculis, qusereret

ho-mo. Verum alia & altioria fpiramus. Non ad id

tanturn, _{quod grad} jucundique fenfum _cict, fed ad horreftum _{quoque ducet ratio. Eorum ope}

princi-piorum, quse ab experientia, ut in idea feiicitatis

for-manda fölet, traxic, _{praefcribere9 quidquid moraliter} reffum esie _{debet, abfonum föret, Nonofficia, fed}

prudentiae coniilia tunc orta contineret difciplina, at-que vis adpetcndri quae iuperior vocari fvevit , cum

infcriori ultimo confunderetur. Alius _itaquc quaeren-dus volitionis _{ordo, qui regulam sb ipfa rationis} fa-cultate, non a meta _{per experientiam pofita}

mutua-tur; adeo ut illa hujus ultima esie debeat conditio.

Scilicet formante univcrialiter _{atquc tbfolute, aut,}

ii _{mavis, objtöjve reffi ideam ratione, quippe quod}

non me folum _{iingulosquc bomines juvabit, fed quia}

6 De läeb Felicitatis άc _PerfeBtonis

omncs, _{quotquot hac augufta facultace gaudent, id}

adprobabunt; alius cxoritur benorum ordo, cujus

re-pracfcntatio voluntatem movere debet. Hoc vero

va-litionis _{genus nec utilitatis nec damni, (ed}

confcicn-tia rationis abioivitur. Si ulterius _{inquireres, cur} ar-bitrium noftrum indc _{determinetur, aut refponderem;}

quia id velie debeas, aut quia rationis, quam in finu

geris, conicienria id poftulet, quam alias cuis

dencga-res confiliis & aftionibus. Eft icilicet _fa&um^quod

a _{priori ipfi rationis facultati inhaeret, in} univerialita-tis _{requifitione legem eorum, quseiiberi arbitrii funt,}

contineri, quod ad fe ipfam converfa mentis attentio

cruit, & erutum, niii fibi _{ipfi contradicat, denegare}

nequit. Hinc formam judicii de liberis a8:ionibus eamdem & conftantem _{apud omnes obfervare licet,}

quamvis prae _{tenuitate cognitionum, quando}

adpiica-tam _{voluerint, faepe errarint. Et licet iibera animi}

indoles, quam, ut necesfariam esfendi conditionem, haec _{requirat lex, noftra fcientia explicari nequeatr} eamdem tarnen _{denegare non minus abfonum föret,}

quam vires, quas naturs; inesfe videmus, realitate de·

ftitutas _{contcndere, quia, quomodo eidem inesfe}

pos-finc, _{explicare non valemus. Praeterea facti cujusdam}

realem veritatem nequaquam tollit, quod caus-fam

illi-us _{intclligere nequis, niii vini quandarn cum aliis vi¬}

ribus in cadem re conjun&is _{ab iisdem cogitando}

fe-paras. Quis enim gravitatis leges, fecundum quas corpora cadunc, fi£tas esié contendere umquam aufus

fuit, _{quamvis casdem eruere non potuerint}

philofo-phi, niii gravitatem a rcliquis, qua; materici infunt, viribus mentc _{feparacam examinaverint? <$.V.}

ad _{Legem Meralem vevocaik, 7}

§. v.

Data iic norma a felicitatis & _{perfe£bonis ftudio}

nequaquam pendcnte, fecundum quam velie &

age-re debemus, _{quomodo illa ad hoc fe habest}

ftudi-um, leviter pro n.ore noilro paucis explicabimus. —

Quoniam non ratione fola, fed etiam fentiendi vi funt

ornati _{homines, fines diverfos pro diveria harum} vi-rium indole iibi _{necesfe proponant, qnos intcr} agen-dum _{confcquantur. Fincm iic alium ratio per fe} imperat, alium fentiendi vis urget. Diverfa haec

fini-um _{genera, quorum alterum honeftum, alterum fe*}

licitatcm _{fpe£tae, ad quam etiam perfe&io commodc}

referri _{poteft,— illud nempe coniiflit in fpontanca le¬} gis univerfaHs obedientia, hoc in fa!ute propria,

qua-tenus omnibus iatisfaciendis deiideriis _{infervic,—duas,}

ut ita _{dicam, vias voluntati aperiunt, & has haud}

raro

tibi invicem _{oppoiitaSy Et niii nosfem non tam} pro-nuntiare _{racionem, quomodoy quam quid (itfacienduffi,}

forte viam _{Felicitatis omnium primam eligerem. Ar} illa _{-«ecesiiras, quam formulis, hane refpicicntibus» ra¬} tio _{expriniere iolet, iemper hypothetica eft. Colligerc}

quidem ab iis nititur, quae istilia inteileximus,

univcr-fitatem, fed _{quia fmitse intelligcntise fumus,}

generali-bus tantum moao enunciationibus contenta esfc

cogi-tur, _{quae quam faepisfime, n©n niii nobis, conducerc}

queunt. Sic fortitudinem, _{temperantiam, frugaiitatem} &c. _{imperat, quippe quse fere femper falutem}

pro-moveanr. At ii non e _{principio manent, quod omnes}

in univerfum rationales fecuturos _{vellcmus, neicio,}

annon

_f«penumero

g Deldtis Felicit.acPerfeSi. adLeg.Moral revocatis,

Nec melius _{agitrir cum perfe&ioiais, quam proprie}

vocamus, difciplina. Hcic enim ratio problcmatica

tantum vi _imperare fölet, quia _non ni(i _{pro certis}

fingulorum hominum conditionibus valet, cujusque

materia nota _{prius esfe debet, quam} inttlligcre quc-amus, quid illa requirat. Haec vero quamvis ita

fint,

felicitatis

perfc&ionis

ftudium, cum lege, licet fine quodam ad hoc

ftudi-um refpetfu formata iit & valeat, coniifterc poteil, nec eo _umquam fpe&ac Legis moralis confcientia, _ut

illud enecet, fed ut idem in harmoniam fecuin

redi-gat, quod fieri nequit, niit morali

legi

& _{poiitive fubjiciatur; prius enim ni ficret,}

_illud

_efficiendo

pcr-fe£fcionis & felicitatis curam inter officia _{ponit, qux}

non negligenda esfe ratio _per. fe jubet, modo reve-rentiae erga rationem nullo modo officiat. Hoc

jus-fu fenfuum illecebris non favet _nequc indulgct, fed tarnen eam non perituram felicitatis fpem _non

admit-tit _{folum, fed} excittt _{firmatque, qua intime perfvafi,} quatenus per omnes vitac

vicisfitudincs

aliud,

quae regnum intelligibilc cotum egisie oportuit,

icien-tes moliti fuerimus, fore, ucSummus felicitatis &

per-fe&ionis _{Largitor, qui}

_liberrima

gaudet,

felicicatem

perfe&ionern nobis