& B. V.
DISSERTATIO GRADUALTS,
IRR ISORES
SCIENTIARUM
EXPLOSVRA,
QUAM,
EX SUFFRAG, AMPLISS. FACÜLT. THILOS.
IN ILLUSTRI ACAD. UPSALIENbi,
Sub PRjESIDIO
VUli CELEBERRIMI,
MAG. PET R I EKERMAN,
ELOQV. PROFESS, REG. ET ORDIN.
ad publicum examen
Alumnus Danckvarutianus,
BENEDICTUS BIÖRNLUND,
IINCΟΡΙΑ
- ΟUS.
IN AUDIT. CAROL. MAJ DIE X. SEPTEMBR.
ANNI MDCCLV.
JA A.M.
JΦI f · #. '·, Ϊ. *, ·, · ,4 "(Κ> i i i "β. , ·, 9 ·- ·. >, '·. '·..illHh
V PS A JE,
Excud. L. M, HÖJER, Reg Acad, Typogr.
FjtS:AM R:ÄM M:tbmS SfAGNf FI DEI VIRO,,
Muflrifftmo Genertßffbmque
COMITI ac HEROF,
DrADAMO HORN,
EegionisEqueftrisOft-GothicfeCHIEIARCHAiStrenuis-
6mσ;COMMENDATORI OrclinisEniiferoruro longe Spkndieiiilimoy DOMINO in fogelwik &c. &C·
MALENAir SUMMOv
ϊϊ^' v*rtus- Inffar; Margarißea-
**· AEque. Prétiofa. Sit.
fgnobiline.
Än. NbBili. Induta. Faerit. Habitu*
Tamsn. "'L
Hlif. Radiar. Mägnorumv Γη. SocietaCe. Viroruna^
Pe&bra. Ubl Occupaverit,
Quam. Ignobillunii Tuguriis.. Dum, Eatitafc
Hinc.
IUI. Majörav Vlrtutum. Kiönumfnfa».
>Eternicatis. Relinqvunt. Tabulis..
Quam; H3i
Qöod. SI. OB. Generofam. Menris. Ihdolem*
Ergaque. Aiios Bencvolentiam.
Olnnium, Célebrentur. Ore..
Nemo. Non. Hominmn.Eos..Ur. Oracula. Arque,Palladiai
Ufui: Mörtalium. Divinitus» Data. lotuetur.
Gumque;. ^
©B- Virtutes. Has. 'Fe Suipicianf. Singuli. Quidi
Mrum* Si» Limina. Tua. CelfiiHme, GOMES·- Jnvifansj
Älter;
feter. tios.Ego*Munufcuiorn.Tenue.Τη*Signum-Devotf*
Oblaturus. Anlmi.
Temeritati. Eeviter. Succenfe.. Meas*·
fantum. Aufag. Facinus.
, Nec.. Ad. Id.- Sed. Mentis. Adfedumi Refpicias. Humillime. Rogo.
$i.Ex.SoieJliuitrentur.Phnet22.CéferoqutnLuce.Deftitutll
Ex. Tuo; Opufculurn. Corufcet. Illuftri. Nomine.
Nitore. Orbafum; Proprio.
Qtiernadrnodum.
Gr t% Tu«. Celiiflime. Domine;COMES. Aura»
Mitiora. MihhReddat. Preeor. Fata^
VIvas. Célfiffime* COMES. Reipublicae;
Ärmisque. Stiecanis. Gloria?. Maxima?.
Vlvas Eiterarum. ΜSeenas, Familiae. Hluftriffimar. DieUS..
Clientumque,Ttuorum.ExoptatiiHmum..Vivas..Numeiv
Hutslare;-
evtfrorfütimiffuj&sdtvorifftmur,.
BENEDICTÜOiÖRNLUJ^D)
Aåmodwn Reverendo atau» Pneclarifjimo,
Dn. Mm- G Ε O R G I O
FRIDtRlCO BERHOLTZ,
FASTOKI Γη Sk ärkind meritilfirno,& adjacemis Diilri?
étus PR/ElOSiTO adcuTaiiflin.ö>
PROMOTORI & CONSANGVINEO honoratiffimo.
'Confultifiimo ac Speciati/Jimo V}RO,
D:no ANDRE iE BORELL,
SENATORI Curise Upfalienfis
Et MERCATORI maxime confpicuo,
NUTRITIO quovls honoire profequetido»
TfOBIS , PATRONI Propenfiffiml, utpa&ÜA h^per*
* pßuc<e litet, teiles tarnen fint mete, qua V OS pro*
fequor * veneratmnis , enixe rogo._ Favöris multa a VOBIS quidem expertus fum dotumenta; <2/ doleo nil ntfigratum animum, taaite VeRra celebrantem benefi-
cia, mihiadeffe, quo tanto fatisfieri pofjit officio. Pro VESTRA autemVESTRORUM##«? infolumitate ego vora ed Summum Numen talidijjima fundere nunquam inter-
mittam > perfeveraturus
NOMIN1BUS VESTRIS
äddi&ifjimusy
BENEDICTUS BIÖRNLUND.
/. jv. y. c.
«. L
utmquam Scienti® facera menfl a-
élionlbusque prajferant humanis
commemorabilem ufuroque infi-
gncrn prasbeant,· attamen nefcio, qui fadlum, utcaligine offufi per*
multi 9 de verkate hac evidentif- fima dubltarint. His enlm prar-
judiciis adprime infanisoccupati #
ex negte&u adtentionis ad rem ortis,ftatueruntScientias,
id , quod pollicentur , lucis non dare$ fed plus incom-
inodi, quam eomrr.odi, hominibus adferrc. Fateor non qutdem omnes eidem crimini gravioriexpofitas efleSeien-
tias,verum nonnullas magis,quam ceteras,&acerbius di-
vexari, at fingulas tarnen carpl atque reprehendi. Qut
error cum non parum officiat Scientlarum incrementis
& fpiendort, operam exifltmavi fore non inutilem , (1
In rationem iniquorum, de Scientiis, judiciorum inqui-
rerem argumentaque advetfaricrum, veritati utpotecon*
traria , refellerem. Quo3 ii defiderio Tuo, B. L non
åtisiecero, longe foiidiora, quam a mé prseftari pofiint,
A expe-
) 2.( as#
expetenti.. conafum fruncce qualcmcungue benigne lit
interpreteris, enixe rogcfc
§. IL
Qίχ Scientiis objeriant probra frfifertex earum, ad
duas ciaiTes commode referuntur: quarum illa excipit ju-
Hicia de Scientiis » in gerrere, inique proiata5 haec de frngulis» & in fpecie ita diriis. Sic duplex confideran-
dum mihi enafciturobjecftumj, riimiruni, ut velcommu«.
nerri iftam deliteris, earumque cultoribus, in multisin-
fidentem , opinionem examinem, quantumque pötuero, conveiiam; vei ut in cetera, uni vel aiteri harum im- pufara, crimina invehar fedulo. Hinc, in prima quaecon- tinentur familia» me quiiem judice , (unt (equentia.
§. KL
* Demonftrandi conatwn aprimisusqne PrincipUr /V-
rirumeffe ciamifant,cum obfcura plerum'quefint Princtpia coqniiionis nofir£\ Refp. PVincipia furst Axiomata, De- finitiones, nec non Kxperientiae legitimte , hrc autem fiflunt, fafennbus Omnibus, verifaf#s tant« evldentiee,ut»
nrfi vitio Seepficifmi laböraverif* de iis dubitaret nemor ergo dantor Prrncipia certa , adeogue demonftrandi ex his conatus'rninirne vanus" erif. .
SCHÖL. Sequeretnr alias nuliam nos.verltatem per*
fpieere pofte cfcftinéte, quod expertentis repugnar, qua, in priéfenti literartirn ftaftudeprehendimus> nos muitas
veritates, legitimo rationum nexu, ex primis fuis Princi- piis indubitatis demonftrare. D'ftingueniumeftyfi analy*
fm notionum fpetftes, infer diiciplinas* quas, a priori,
conrihua rafioeiniorum ferie evolve re licet, &eas, quae, rvonniii a pofterfori, & per experieotiam nohls innote- fcunt, in rliis majorem idearum anafyßn facere valemus,
in his minorem : haud tarnen femper neceffarium in
quQÜbet dato eafu, examen ufqueeo cxtendere,ut deve-
"
niam
) 3 ( %$%>
niamadPrincipium abfolute primum, nempe Frinripium
Contradittionis; cum fubfiftere jbi fufBciat, ubi finisob-
tentus, cujus gratia hocratiocjnium inftitufmus, fubfiftit Ejusmodifuorquoque Princjpia^articuhrlbusScientiispro- pria,quihus iundantur reliquee omnes veritates5 in iflis ebvix, & ex quibus faciilime deduei poterunt.
5 IV,
Urgent porro åiftinciam rei alicujus CQfjw.twnem piinime däri, cum Seiend# /int incomprebenft'dles, Fac
nulla ingenu hurmni vi perveftigari Seienms,in toto jfuo
ambitu confideratasj inde tarnen»qiiodnonnullaeEmisad-
fediones nos latent, ad concludendum omnes fimiiiter igrxorari , nec ullam harum diftindam Cognitionen) ad- quiri, haud valebit confequentia. Experiemia tefiatur,
multorum nos folidam habere .ccgnkionem, & ufus plu-
res rerum eiTedetcdos inque poiierum, voienteNomine Provido» nulli crediderim dubium, plurimos detegendos effej undehaudirritum erjtcoiere Scientias,obmetumejus¬
modi,quodomnes emim recefTusmenti human# non fint pervii. Neque,nexus licet rerum cumfine ultimofemper
nobis non fitmanifeftus, inque adsequatas ideas cogni-
tio noftra refolvi poflitj ex eo obfeura, & faifa Scientia
nobis inhserens adpellabifur ; fiquideni fenfus, experien- tiaque fsepiilime, non finat dubitare nos de veritate cf- feduque rei, ignota quamvis fit caufifa.
$. V. ' '
Natura>inquiunf,finearte contite tantumefficevepot- eß\ ac cum illa conjun&a, nec arsfemper naturam per- ficit\ fedcorrumpit & confundir. Refp. Negamus hoc fieri, nifi dum ars male adplieatur , adque ufurn debitum
non coüineat, indigna profedo, qua? artis nomine infi- gniatur, Quamque nos fiepe adpeliamus natura-
A 2 lem
) 4 (
lem difpöfitioneni, eaipfa ur plurimum educationl, coa·*
fuetudinij firmoque propofito fuam acceptam reiert orl- ginem. Efto: valeat perinultum cfifpofitio naturalis» nun- quam tarnen ifl, quod arte fimul adjuta, fo!a praeilabit·
Quod ad alterum adtinet, quaft Ars five Scientia magis ltatum noftrum confundat & corrumpat,quam per- féctioremreddat: exiftimamusnon confundere Scientiam,
cum pariat diftfnélam re! cognitionem , qute femper ia
rationem inquirit , cur potius fit, quam non (it$ cur
hoc modo, & hunc nexum habeat cumaliis, nec diver- fum; adeo ut lumenfic in mente accendat Scientia. Et,
dummodö rite ad ufurn dirigatur, quod, quatenus eft Scientia,poftulat, baudmetumin jiciet alicujusconfufionis.
Verum,uticontendunt, in datuNaturscorruptc3nontantΛ tapaxe(l diftincizcoqnitionis & emendationishomoexScien¬
tia, quantam promittunt Eruditi; quidigttur opus eam addifcere , prxjertmcum cxperientiaåoccat, Pbilofopbi-
tam negotiorumpraxin parumfeliciterfuceedere inrebus
jyrmte perendis , fiquidem fegnius omnia adminiflrenturi
nec quid pr£flare urilitatis, cum plurima pendeant ex fwtuna Cf Providentia Divina? Refp. Tantam anima capU Scientiam , quantam ingenii humani conditio
permittit $ &, fit licet iilud Jimitatum, tarnen longius progrcdi poteft in veritatecontemplanda eruendaque, adn
tentione adres fa&a,nec non diftin&a de illis judicia &
ratiocinla formando. Ethinc patet, diftin&am darimul-
tarum rerum cognitionem : quxii non fuppeteret, pro·
babilia , certitudinis gradum proximt adtingentia, ar¬
gumenta.Jöcüm tantiiper obtineant. Quod fi vero, ex officii tatlone, in focietate civiltcuipiam nequeotiuin, nec
poteftasfit Cognition!invigihndi univerfali,tum,qusemo-
tutn doéfrinamfpetfUnt,maxime perfpe&a habeat, incete-
rls adprobatä ä plerisqué judicia fecuturus. Sic Philofo- phica negotiicujusdampraxis minimenocebit3 cum hfnc
aäionis
«KS> ) t ( «s®
a&ionls indoles, circumftanti« & eventus öptlmecoii*
fpiciantur, unde num bona,anmala,num fini conveniens,
anfecus, pateat. Certe alioquin, veluti bruta animan-
tia fine judicio huc> illuc, vagaremur $ & evenfus ftul··
forum primus magifter foret. Efto: futuri a&ionls ca«
fus omnes anobis praevideri nonpoilint$male tarnen cul-
paturconamen tot indagandi, quot, ratione maximepro«
babili, prssfcire valemus olimexftituros, reliquoa providac
DEI cur«atque nutui commiteentes»
§. VI.
At acriter inflant: Plus Bonus gu/lus exemplumque ßliorum eßieaäß babent in perjitadendo , quam ri^orofd demonftratio veritatiss ergofubfidium aptiusfine dubioefl·
prreferendum. Refp. Forte guftus bonus idemerit,ac Ju¬
dicium naturale bonum & ufus Logicae naturalis* ad ha*
bitum aliquem exercirio deduébs» quo in cafu ^ haud
plus defiderabit ars» quam reguiaruta cercarum cognitio*
nem atque adplicationem. Et argumentatio talis in fer*
rnone familiari dominatur, inque aliis veritatem propo- nendi aéiibus, qui tantum rigorem indemonftrando non exlgent. Tum enim argumentandi modi , minus or*
dinarii, interdum fine vitio adhibenturj in rtiente pro*
pofitione retenta fatis per fe nota, altera tantum dum
fjrolatayllogiilicafuerit:ibi nonadeoadpareat,&ut, explicitequaformamlicet argumentatio5 tarnen im*
piiciteadfit,quodeodem redit. Verumtamen guftus hicce
bonus non femper fufficiet ad finem j veritas enlm ri- gorofe demonfiranda , a certis usque Principiis, legitimt*
juliciorum nexu, deducenda eft. Hinc ifti argumentandi
modineque qua materiam,neque qua tormam fepeperfe»
&i, minus veritatem indagabunt exponentque,dum ratio
fei fuftiriens illis fimulnon adlegata fuerit. Cumque allo*
rum imitatfo minus a ratione pendeat, n.eo Certitudinem Cognition!«* anhelanti illaprobandi erit» SCMOL*
mρ ) β c (sj®
SCHOL· Permittuntur Oratoribus & Poétis fepe
fåles concludendi modi, ob finem eorum in perfualione politum. Hi enim adcommodabunt fefe Interdum ad vul¬
garem cogitandi modulum , utadfenfuseofacilius obtinea-
t ur iilorum, quibus veritas, Γι per falebrofa folkte de- monitrationis compita. obiata föres, difpliceret. Et, preeter hos, in plebejis imperitisque hominibus toiera-
tur talis veritatis expofitio ,utpote non ab arte eamque
aciplicandi peritia inftrudlk.
§. VII.
SiScientia$trgunt,adfelicttatem utfettuneceffariz,fin¬
gul* addtfrerenturjum nonnifi fuperficiariaindefuboriretur toqnitwiunde åoStrina confufa,atque Jalfatnecnon opinion
nes, pefitlentiora fåneReipublic& mala viferentes , quam nuda ignorantia, ex eo emergerent: ergo ratio viaque re-
teptafin SchöltsZf ad Academias, plures solendi Scientias, efi perniciofa, Refp. Sufficit, fi peculiarem quandainam-
pledatur ftudiofusScientiam, genioejuj & futuro vivendi generi refpondentem , & in hac , ad unguem usque , ut ajunt, addifcenda, defudet: pereras, cum illa connexas
praecipue, nonnihil quoque delibando, Quofado, nul-
lus confufae cognltionis metus hinc oborjetur cuipiam;
etenim parum referre exiftimaverim , quam multa, fed quam multum hauriatur , ceteris, quorum haud diftin&a datur cognitio,fepofitis;undenec oplniones, Rei- publiciequidpiammali accelerantes, dimanare poffunt.
SCHOL· InterScientias, omnibusLiteratis fcitu per-
neceflarias,numeramus literas,quaedicunturHumaniores.
H« enim praeparabunt ingenium, ad alias deinde Scien¬
tias addifcendas. Et homini, in quocunque vits? fbtu fpedato, proderunt eruntque decorl. Quod ii fara per- mittunt, reliquastantum deguftare fat erit, ut Principia iingularumfint perfpe&a &veranotio evolvatur.
$. VIII.
Quid,quod,omni de Scientiarumufu idcirco literarum irri·
«33? J 7 ( t»
Irriföribus videtor dubirandum, quod oßendit expevientia*
beno t atque virtuti convementer, multos 'viverei qui Scientiavum ruäes juni, ac illarum litte collußratos:
nec ßudia liierarum quid, contuliße ad tmendationem
mor um. Refp. Si piebeji &imperiti deprehendantur seque bene, qua mores externos vivere, ate unquam Eruditi;
id ex variis peodere poteft caufTis , ut metü pcénae, fi tranqui'litatem tgrbent externam -y ex bona ftientif pro-
penüone natutalijex ftudio nominis confervandi exiftima-
tionem· imitattoncdenique morum allenörum? non vero
'
exinfeitia, ut hujus rei cau/Ta, Etctir Dodi minus fsepe
virtuti congruentem vltatn dégant, ratio non con-
' tinetur in Scientia; fed abufu Illius, ad fmem debiturn nondiredee, nimirum emendationem morum. Sed, hoc
remoto,. quidni perfpiceremus in illis majoremvitsfe in*
tegritatem, uipote virtutis prateeptaontnia adque eam mo¬
tiva eiarluspereipientibus?In officiisyhoneftateconvenien«
terqueiegidirigendls,occurruntfa;pe multaecircumftantise, ingenii acumenfingulare requirentef,quasdifeernere atque
dijudiesre artis rudis non ita valebit: onde thefeos no- ftraepatefeit veritas. Hujus certe teiiimoniurn fuculen-
tum multi praebuerunf in Graecia Philofophi, qui, quo- usque penetrare virtus poilit,faceSeieniiarum colluftrata,
vitafua docuerint.In horutn eminentchoroSocrates,Plato,
.& alii. Vid. Diff. Ct. Magiih Petri Svedelij Veitin.habit.
Upf. 1754anßudia literarumquidquamconferant ad e- mendationem morumrPerftanfautemindicendo: virtutum meditatiovitiaetjam,utoppoßta,nonßnitiqnorari, ,utad nialumpotiur propendemus,quambonum ißcEruditiadmala aliiserunt proniores. Refp. Si vei maxime concederemus
tentari iilos magis ab cupiditatibusexortis; fuafio tarnen baud neetffitatem inferet ad peccandüm,cumlonge illisät-
ptiora fuppetant remedla» &ad cavendum expugnandum-
qu - hifcé diffieultates,perScientiam,quamhorum ignarisj idquetarn exnaturee, quam gratiee lumine.. f. Uk
g» )S( &&
v/: Λ- v ' - $. IX.
Sic perfsepe, idque graviter, queruntur, qtiod vitaf
Åä\normam intelietfns maxime compofita , permolefla fit%
ttec felicitatis genitriχ ulliuf. Refp. virtus eft habitus, Legi Naturali convenienter adioncs iuas dirigendi> h«c
vero ftatum noftrum perficit, perfe&io voluptatera con«
ciliat; flatus autem gaudii durabüis vocatur felicitas:
-ergo virtus per fe felicitatis parens,ηοη infeiieitatis no-»
ftne erit.
&CKOl~ Tantum abeft,utanirnus, licentia effrenus,
felix dicatur,ut vel infelix maxime fit homo, legi alie-
niffimam vltam degens. Etenim tarn peena naturalis,
quam, juila Providentia; Divinae vinditfa, irroganda,
manet talem peccatorem, quo in flatu vitse fiat, five in hoc, five in futuroj nifi alius interceflerit reconciliatio, fuppllcium toilens ceteroquln iuendum.
SCHOL.Damnamusverovirtutisftudiumeoprogres- furum,uttandem in Vitium degeneret peenitendum, quo*
it,quando, ex cura unius offieli nimia, negligaturalte-
rum seque neceflarium: e.gr. ii vitaducaturfevera, gaaf- dio minime curis Interpofito, honeftaque a labore re- creatione, animo concefla, ad vires mentis corporis-
euc collapfas reficiendas.
§. X.
Heefutre probrofse criminationes,quibusScientias, in genere profeindunt earum Irrifores. Addi, fateor, pof-
fent nonnullie, ab illis proferri folitse, nempe, quod fub-
tllitas in philofophando plus obfit, quam profit: quod
adfidua harum tratfatio fervidam ingeniivim exftinguat,
& ftupidioremreddatmentem: quod Marth & Mufarura
baud detur fvave confortium, & plura ejusmodi: fed
hifee jam fuperfedemus extricandis« ut potiores., ir*
fmgulas fere Scientias per fe fumtas, effutitas ratiuneu·
las, pro viribus, excipiamus 6t confutemus.
§. XI.
) 9 ( ξ XI.
Γη Literas Ilumaniores injuriofi funt , exque his, in Eloquentiammaxims, dum ornatu ipfiusVeritätetnad«
modum obfcurari di&itant. Refp. Quum ornatusOratorius
vi vide res ad fenfum reprcefentee, hic utique modus pro-
ponendi veritatem aptißimus erit illis, qui ob adtentto-
nem debilem & Judicium, a fenfibus non parum pendens, exemplis&fimilitudinibus veftita poitulantargumenta,id, quodverum.eil, illisdemonftratura.Undeex ornatualiquid
obfcuritatis accefiurum non putamus oration!> modice praefertim fi adhibitus, ad eorumque ingenium reiatus Λ
luerit, qui per hanc viam verumfibi maximecupiunt iri expofitum.
SQHOL Fateor loquendi modos elegantiores, afen¬
fibus petitos, confufiquid fpirantes videri,perfe confide-
ratos, cum a propria dicendiforma recedant; haud ta¬
rnen obfcurierunt intelligentibus, qui, his auditls, non
tantum quidUlis iignificetur, facile cognofcunt, fedmul-
to magis excitatam ad rem adtentionem nancifcuntur cognitionemque hinc derivandam pleqiorem. Nullusita-
que dubitaverim, quinPropheta Nathan David! »que il-
luftrarit atque expreflerit» parabola ex divite & egeno fumta» atrocitatem adulterii &necis Uriae illatse, inde-
que oritura malai ac fi nudis tantum verbis id retu-
liiTet. Unde &Ipfum Servatorem ejusmodi fimilitudinibus
ufum frequenter fuifie literae tradunt Sacrac , dum in
veritatibus aitioris indaginis occupatus eiTet ex- hibendis.
§. XII.
Qiiod ad Linquas adtinet, extftimant multi, erudt"
tas melius·· ufufolo9 fine duBu artis Grammatic<e,dtJeii quam ad tlUus requlas examinateβ fimulfuerint. Item,
Hebrdeam atque Graecamminißerii facri Candidato minus necejjarias, cum confuli pofftnt Verßones. Refpondemus
paucis ad fihgüla, uiu quidem addifci folo Linguse pof-
B tot
) 10 c
fijnt, non tamea absquernetu erroris & vitiif igitgr, ut
certa conftru&ionis ratio adfit, evoivantur prsecepta Grammatica. Hebrsea atque Grceca fefe commendant lin-
guee cuivis, facras fiti enti veritates, cum authenticae fint, & emphafes vocum melius, quam ulla Verfio, ex-
primant. Hinc, qui propriisoculis,non alienis, fsepe fal¬
lo llbl reprsefentantibusres extra fe pofitas ,intueri velit,
ne decipiatur,. vel aqua ipfi haereat, iinguas calleat iftas.
§. XIII.
InHißoria coniignanda, haud judicium requiri non- nulliprsepoftere opinantur;fed fufficere,fi faélatantummo- do aliorum referantur. Verum hi perpendant judicio uti-
que opus effe Hißorico, in rebus,, ordine jufto traden-
dis 5 & poftulari etjam, quandö diverfa inter ie, fed ta¬
rnen, qua partem fimiiia, comparabit -> dum aliorum fen-
tentiarn examinabit, dum argumenta, probabilitatem vel
certitudinem gignentia, conquiretj ex his maxime ido*
nea eligety quando Criticurn agetj virgulaque res geftas
aliorum cenforia perilringetj & deducet unum bona con-
fequentia ex aliteropropriaque de diverfis judicia, ubi
opus fuerit, adjunget. Ex quibus omnibus elucet, quanta.
fit judicii in Hißorico necefiitas.
§. XIV.
Metaphyficam,haudpauclejusindolem ignorantes, ha-·
bentnonnifi proLexico lerminorumPhilojophito:quse fen-
tentiamaxime a veritate aliena eft, nam Lexicorum eftr
vocum tantum fignificatus filiere , & voces unius lin-
gUK per voces alterius reddere; in Metaphyfica autem inculcantur generalia cognitionis human® Principia adfe-.·
^ionesqueEntis cornmunesj, ergoLexicon Terminorum
perperam adpellatur.
SCHOL Per Metaphyficam hic intelligimus, Onto- logi® nomine alias quse fignari fölet, Scientiam. Ce¬
lera in.illam conjecla crimina funt fere haec : quod pan-·
dat:
«22? ) II C
dat viam adÄtheifmumjquod prseceptaejus ita cuivis finf evidentia,utnulla egeant demonftrafione5 hac enim fif,
trscistantumutinvolvanfur, nulli amplius ufui futuris &c.
§. XV
Etil varise proprietates laude digniffimseMatheßn o-
mnlbus commendent; haud tarnen defuere tam priftino,
quam recentiori,asvo, Illam reprehendentes dicendo,quod ejus cultura ad impietatem adque rationi nimiam in ve- ritatibus facris dljudicandis confidentiam , animum invi«
tet alliciatque. Sed hoc Verität!'adverfari'quis non videt?
narr»tamordo,quam modus demonftrandi,abMathematico
adhibitus5 quoacertisPrinciplis procedltadqusefitumob- finendurn,indicateumoptime ratiöcinari; Necmethodurn
hancafpernantur dogmata facra, fuum etjamhabentiaPrin- cipium,undededucendafuntreliqua. Etinmyßeriisriman-
dis quod Tibi adtribuat virium qüidquam Mathefis, haud probari poteft, cum, ut rationis imbecillitatem in longe plurimis aliis obfervat ejus cültor# ita magis autoritä¬
rem Divinam venerabitur in rebus,captumipiius exfupe«
rantibuSo Utque Mathefistam egregiaprcebet adrninicula religionis , quam alia quaeiibet Scientia; fie per fe ad im¬
pietatem ullum, meliora fapieniem, haud ftimularepoteil/
§. XVI;
Nee Irrtfor partim ignorantia, partim ccecoodio, du&us, verecundatur laudes Hiflori# Naturalis Oecono»
mi# & Medicin# juftas denegare, de qua prima , cum
myderifmo feifeitätur, cuinam bono inferviat? In alte¬
ra,omnem Theoriam damnar, vix utpote ada&um dedu- cendamjtertiamomnium incertiffimam proclaftiat, obque
id agyrtis & circumforaneis potius committendam mor- borum fanationem, quam artis Coryphaeis. Quse fingula
multis refutare haud conabimur, cum putida diiTentien-
tium judicia mox adpareant : nominale tantum iufficiat,.
qpod deicriptio reipramittenda fit cognitioni ufus,, qul
utU-
<g*i> ; is (
ütiqueinOeconomicaarte traditur, ubl innumer» corpo-
rum, quse recenfet, naturalium utilitates oftenduntur,
tam qua vi&um, quam qua cultum medelamque morbo-
rum, nec non ut vitam, & commode & jucunde traducen- dam, confe&emur. Oeconomicam artem leges Natur»
enodatlus expiicare nemo infkias Iblt : hinc ut ge¬
nerali Pby/ices notitia , Mathefi, Cbemia atque Hifloria Naturali,utpote fundamentis,nititur; itacongruenter illis pertra&anda erit. Attarnenejus praeceptiones experimen-
tiscomprobandse erunt; quse dumveriutemharumconfir- mant,talpa cceciorfit,neceiTe eft, quitum fidem illorumin dubiumvocaverit.QuodadMedicinarn adtinet,fatemurva- rietatemcorporum,& circumflantiasinmorbis ejusdemge¬
neris,nunquam fere omnes easdem, ignorantlamque pro natura relfemper adplicandi medicamenta, efficere,ut ars
praeftantlffimanonnunquameiudatur,excidatque fuovoto:
verumtanien concedendumjuxta, certitudinemMedicam
inmultiseffe maximamindiesquecreicere. Sed quodagyr- tae feliciter interdum morbos fsnent,idvel cafui, vel, quoti
medlcamentls ab aliis praefcriptis heroicis utantur, adfi- gnandumrcumveroeffe&orurnratlonemredderenequeant,
& variata vel minimum morbi conditlone, quid capien-
dum confilii, nefciant3 ex preecellenti artis Do&ore quin plus opis & adcurationis fit exfpedandum, ignorat nemo.
H»c fuere tela Jrriforum, debili jam vlrtute repulfa, fuppetunt quidera Ulis alia, nondum a nobis in fcenam
protraéta, nec quorumaclem obtundere iicuit,fed fufficit i&us evltafle potlorum. Rogamus interlmDEumT.O M.
velit Scientlas non tantum in prsefenti confervare flore,
fed &*;lus daee illis Incrementi: fic fiet, ut luce harura quisquecolluftrari optet, quo officia DEO, fibi
fe aliis debita melius exfequatttr*
TANTUM.
