frlSSERTATIO MATHEMATIGA

V '«■

|V|| Ε 1

1

ΨΜ

i*. λ r.

frlSSERTATIO MATHEMATIGA

De

PRIMO MOBILI,

Quam

Ex confcnfü & Auäöritatc Ampliilimi

Ordinis PMöfophici in incluto Athenaeo Vpfalcnfi

Tlacid9 -Mriidt^rum Examini fubmittunt AUTOR

*"Μ.CELSIUS,

Et

Refpindens

Johannes l. sepeuus, Roslag«^

In ^Auditorio Guß: Maj. ad d. 7 Atrilii

Anm C10 lo C LXXXVlU^&å'·' 1

■

^ '

:/.

s:auu η am

'i*

UPSAJLA, Mxcudit

JiENRICVSKcrfer^, ^{a, ^}

.

' Φ _dfAdtmiå

Serenißimo Totentiftitnopu

D Ο Μ ι Ν 0

CAROLO _{Χ IL}

Svccorum, Gothorum,

Vandalorumq;

Principi Hereditariol Magno Principi Finlandix,

Duci Scanix, Efthonix, Li-

vonix,Carelix,Bremx, Ver- dxjStctini, Ρ omeranix, Ca£

iubix & Wandalix,Principi Rugix, Domino Ingrix Vismarix, ^{nec non} Comiti

Palatino Rheni, Bavarix»

Juliaci, Glivix &

Montium Duci.

IsdROLE,virtutum ß«

bolesfamacfc pa Totius _Ar&oi jplendidtt

TtL' gemma P

thcircumßantes _{quoties tua}

tiunc Reg ^{em, bos} _fafces

quisifc

*ßit<j.uoties ^blanda

fiumina

Miratur Cicero, Nafo

Märocßßupent.

"Nil nifi divinum,niß^ ^admi-

rabile tra&as,

Ni/ nifi finceragefia relsh

Tuum furgit ^ve-

locius ann'ts >

Nec} hiji magna ^> eupit mensgenerofa fequi«.

TvfATRlSexemplo jnagnis

praluder rebus

CcepiftiyReg ^um flos, quocfe magnus eris.

$icPÄTE,R _{ipfe Tuus} gradi-

bus virtutis ad alta

Jinitens, iftuc capit hono¬

ris iter,

Q nos felices\ efifö omnis s

TRIAfelix,

tantas magno robo-

refirmat opes.

Μ

Μ

KICOLAUS Μ. CELSIUS,

Λ

Fac expletunt poß fugitivi

temporis ^avum,

lEtberea fubeat _regna I *

beaiaplagce ^>

Et hur o aterna cingatur m

ördine Regum,

Qvo tamen ut ferus tran-

feat,

upp ^·

JPletate & animi iubjeftioné qu

maxima Spharricim hane infiuuat

BENEVOLE LE CTOH ΊΓ Τ fitariifima eil Merhodus3 qua difci-

I j ^{plinse traduntur} per praecepta Sc ^pr*-

cognita: eadem nobis in Aftronomia

declaranda eile reor.

Prscogaita iunc duplicia

Intmfecλ & ex*

trmfeca.

Extrinfeca ad difciplin« commendationem

faciunt: quibus bono jure hie fuperfeden-

dum, cum Sc difciplinx hujus fatis ablinde perfe pradlantia conilet, Sc optimusquifque

internus fit ad mirabiiia Dei in curia Aftro-

rum

iatentia, cognoicenda.

Intrinfeca _qux nobis paucis deiineanda,

vel communia funt vel propria.

Communibus pr^ceptis annumero tum originem Sc objedurn Aftronomiie ^> tum in Syiieniate Mathematico fericm Sc ordinem.

I MatheTeos objedüm eil Quantität, prajcife

in Te fpedata.

Qvantitas confideratur vel univerfaliter,

I nuilo habito reipedu quantitatis continuaevel

difcretx, demonftrando qu«dam, quae utri-

que aequaliter conveniunt; vel cantraftc ad

ctrum fpeciem quantitacis.

A Ex

«r.ij»

Ex hac coniideratione emergit Matheha Vniverfalis Sc Specialis.

Qvanritas contrafta feu fpecialis coniide-

ratur

vel citra refpe&am ntateriae, vei con- cretécum connotadone fubjefti cui inhaerec, autmateri.x, cui immerfaeft. Huic Matfie- fis vel Simplex eil; vel ^Mixta.

Simplex feu pura eil m qua quantitas pu¬

re

& abfolute coniideratur. Ε

prout dus

iunt quantitatis fpecies

ita etiam dax jfunt difciplmse purae: Arithmetica Sc Geometria.

Arithmetica coniiderat quantitatem difcretarn feu _numerum, Geometria continuam.

Mixtte düciplinae iunt, qua: obje&o pura-

rum

difciplinarum femper admixtam habent

fubftantiam

accidensaliquod Phyfücum.

Hte dividuntur in priores Sc poßeriores. Prio¬

res

piuis immediate oriuntur, Sc func

quatvor: Muße a

Optica, Statte a Sc Aßronomta.

Muiica

Arithmetica originem habet,

coniiderat enim

quatenus fonorus, Optica ex Geometria deicendit, oftend i t enim

&; expendit lineam, qua vifibilis ett. Statica derivatur Sc

Arithmetica Sc

Geometria,

corpus enim fibi vendicat quod ponderofum

dt: Sc fub

graviratis Sc levitatis j

proportione ponderum etiam opus eil, quam Arithmetica luppeditat.

Aitronomia etiam

utiifque puris, emer-

git, qui ope motus circulares explicat nom

tarnen ablquc fitbiidio ^numerorum.

Pofteriores Apotelesmaticae, a fcientifi-

caratione rrtultum abeünt, & circa itrdivi-

dua maxima

parte ©ccupantur: Tales funt

quatvor; Ex Geometriäenim oritur Geod-aßa

éc Aubiteäonica, cujus dtia: partes, Archtte-

ftura Togata &C Bellica feu Fortificatofia 5

ex

Aftronomtt Gecgraphia 6c Chronoiogta.

Geodariia docet in meniuranota inveitigar®

& dividere

dimenfiones rebus applka-

tas

Fornficatcriaproponit modum loca quxli-

bet idonea muniendi. Geographia trariat ter¬

rae

dimeniionem. Chronoiogia Hiftorias cum tempore evidenter 6c ^certo ordiné conne&it.

Füit ordo & feries dticiplinarurn Mathe-

maticarum, fequitur Aftronomiae DefinitioåC Divifie.

Aitronomiaeft frientia Mathematica mix-

ta_,

qua: aftrorum pun&orumque omnium cce- lefiium motus, iltus & habitudines fcrutatus

6c demonftrat.

Motus iite eil Duplex, Primus 6c Secundus.

Primus fit

feriem Signorum fuperaxe

8c polis mundi live Aquatoris, ab ortu per meridiem vetfus occafum _{8c 24} horarum fpa-

tio abfolvitur. Secundus fit iecandum iuc- ceffionem Signorum, luper axe 6c polis Zo- diaci, 6>C _pnmo quali contrarius, intequali

enim velocitate ab occafu per meridiem ver- fus

procedit. Hmc dujeetiam coniti-

tuuntur Aftronomiae _partes Sphmctt 6c Theoriea*

A

Sphs-

Sphsrrica quse apparentias & affedion<is.ex primo motu jfive diurno produentes confide-

rat.

Tlieorica

fecundo oriundas con-

iemplatur.

Priorem animtis eft fynopticé faltem ^pro-

ponere, juxta mechodum quam in iequen-

tibus videt Led: Benevoluä.

.

Aftronomia Sphaerica conftat duobus ^mem- bris, quorum prius eft Elementare, in-quo

conceila definition« Aftronomiae Sphaericaé

defiuiuniur objedum, principia & aftediones.

M$mbrum pofterius eft Problematicum, qupd cccupabitur in ftellarnm aftediönum

chdarum demonftratione, & incognitse ex

cognitis inveftigatione, idque vel per i, GIo- buin, a.Tabulas, _3. Calcuium.

Fateor quidem data opera me heic muka excluufle, quse ii adhibita fuiflent, jufto ^ma¬

jor haec creviffet Piffertatio, ideoque prae-

cipua tantum, tam Beati, dum vixit, Pa¬

reiitis, quam aliorum iniignium Mathema-

ticorum operå adiutus Tuse, L,B. candid«

ceiifur# fubmittere in animum induxi. Vale

& conatibus meis, ii _poteris b^nigna inter¬

pretatio ne fa ve.

AS-

%vtos*

AST R O Ν'. O .Μ I &

undas coiitemplatur, & fcientifice demon-

fträcleu determiriac.

il. Obje&um hujus fcientiac funt ftellae

5c pundta qusevis CGeleilia*., in quantum in

iis appareniias Sc habitudines ex motu diurno qrtk condderantur.

*

V. g. orcus, cufminatio, occafus Wtc.

jTon

ioiura conveniunt Soli 5c ί tel Iis

led cuiHbet pundto euam inviiibili 5c imagina-

rio.

III. Stellas funt corpora attherea (a) fpli#-«

rica, Lueentia iupfea terram, (U>) hi iublu-

naria infiuentia {c) 5c motu fuo tempora di- itingventia.

f a) Spharicas eile conflat ^{ι. ex} fenfu. In quacunque regione

& quocunque coeli ipatio

locata* rotünd« apparent omnibus eodem

tempore lilas afpicientibus, fecus feret ii pla¬

nne

effent fgura:, ii ^ve angularis, mutaren- SPHÄRIC1

Μ £ Μ B RUM Ρ R I U S ELEMENTARE.

Mein. I. ^X

A ₃ ^tue

tuf inim lottes, quoties locum&fitum mu¬

tant iili, qiu ex humili loco eas oblervatit,

2.

Ex ratione Mågneticac eonititutionis

ommum

corporiim, qua appetentia natur ali

omnes

partes cum ceniro uniri volunr. Pla¬

na tarnen

videntur od uuniam

nobis diftan-

tiam.

(b) Influxus aftrorum conftat ex variis re¬

bus prxiertim aeltu rttaririo, oftreis, humo-

rum 111

corporibus noitris _augmento Si üecre- mento, diveriitate tempeftacum.

( c) Qiicd mocu fuo tempora diftingvant ex

Soleapparet, unde annus &dies conicituitur,

ex

Lunaquae menfemdeter ni.ut,ab ortuSe

öccaiu iydeium, qui tempora feminandi,

ntecendi 6cc. agricoiis determinant.

NB.

Falla eft Definitio Ariftotelica,

qua Hellas eile partes fui orbis denfiorisaitir-

rnat, cum ejuimodi orbes reales in ccelo

non

dari, cometarum motus in coslo evin-

caut.

2.

Vana eft illorum opinio, qui ftellas

vocant

apparentias ignis feu claritatis cccli Empyrei,per rimulas Si foramina coeliopaci

vilas: figmentunl eile motus evincit Pianeta-

jfum gyros interiecantes efficiens. ^

I V. Stellarum alice funt Erraticte all# Fixae.

Illa; ^vocantur alias (a) Planetse velerronesßc

funtfeptem (b) juxta Veteres (r) Sat: jup. Mars

Sol Ven,Merc.Luna juxta.Neotericosvejro id,

ad·

*8(7)#

addunt 4, Circum joviales & £ Circumfa-

türninos.

(λ) Erraticae dicuntur 1.0b varium eorum

rei'pe&u,fix^rum motum, z.Qyia Veteribus,

quibus^oAlm ^motus incognitxis erat, irregu-

laris viius fuit, licet conftantifiimus lit,quod periodica tempora, 8c inxqualiEares appa-

rentes

perpetuo Tibi congruentes evidenter

evincunt. Ex. Gr. Soi in Cancro hoc tempore tardiilime movetur. Vid Vinsh.

pag. 88.

(b) Veteres circa Planetas varia, qiiorum prae- cipua Taut fequentia, notarunt; illos fcilicec

nunc

his nuncillisHorizoniis partibus oriri 2>C occidere, nunc boream verfus attolli, ^nunc im meridiem demitti, atque utrumque cercas inträ

8c limites Zodiaci

eosdé fixis

jungij nec tarnen pariter omnes refpe&uho-

minumin diverfts partibus habitantium, nunc

alio varie conngurari, 8c ab eodem tan¬

dem feparari, adeoque alios aiiis motu eile velociores, unius ejusdemque Planecx curfum

diverfimode fe habere, nunc remicti nunc ve-

luti fifli, nunc etiam in contrariam _partemre-

lu&ari-.apparentemque ejus Diam: modo am-

pliorem modocontra&iorem videri: Solem E-

ciipiin pati nunc totalem Ted icepius parrialem:

Lunam fingulis poft conjunft: diebus a Sole per 15 fiere dies removeri 8c accreicere _{8c per to-} tidsm poft Oppgf, eidem appropinquare 8c de-

crefce-

erefcere Gngulis etiam diebus ferius pervenire

ad meridianum _per 4.8 fcere minuta Sc hhic ^va-

rias förtiri Piiaies: hane quöque pari aliquando Eclipies totales & tantum in Öppofrtione

nec

quidem omtiiiedpoit 6 menfes fere: Ven;

Si Merc; alTiduo Solem aiteäui, eundemqjin-

terdum praecedere interdum fequi ^j Erranies

qtioque in eodem ioco terra; Si i ¹¹ eadem aki-

tudine ab Horizonte videri feipiis nunc majores

nunc minores. Hane fyderum varietatcm

111

Epicyclis fieri cxiftimarunt? quam ramen recentiones oculo obfervåtoris in alio diverio

centro

mobili a centro Planetarurnconiikuto adfcripfere. Adcuratiories autem Åftrono-

mi iniirumentis adiabre faftis laboreincredi-

bili Si multis vigiliis obiervarunt circa Lunä

motum non

tancum löngitudinis Sc latitudi-

nis fed varias etiam librationes circa propri¬

um

centrum non fölum in örtum & occafum

led etiam in rrieridiem Sc feptentrionem per 8 gradus: Eåndem varias habere maculasfeu

intequalitates itiliiperficie fua, maria, mon-

tes, vallesejufdemque generis alia reprseien-

tantes. V enerem Sc Mercur: motum circa axin proprium, phafefque Lunae fimiles habere, fu-

pra Solem poiitcs plenos Sc Diametro majo¬

res ;

infra vero corniculatos & majori adpare-

re

Diametro: Solem interdum quamplurimis

fcatere maculis limbo vel medio difci adhse-

rentibys j Maculas, antequam oculos noftros

45 (?) i4

fubterfugiunt, in faculas mutari: Martern

circa proprium axin motum exercere3 in quadraturis cum Sole cornicuiatum, magis ad oppoiitionem accedentem Διχοτομ,όν, in ipfa oppofitione rotundum f«ré, & in inferiori

parte maculam habere

evidens motus fui

circa proprium axin döcumentumj Joveni

tres, interdum duas faicias ealqifé modo

re&as modo incurvatas, modo ad noftrum

Horiz: paralielas, interdum etiam oblique poiitas cingere: Hinc motum vertiginis cir¬

ca

axin

obfeure probari, differentiamque

rheridianorü apte haberi poife demonftrarunt.

eruditi Eundem 4.Satellitibus> Sideribus Medi-

Cäeis diftiSj ftipari, quorum primus motum abfolvitl.D. i8.H0 28

30 f. Secundus 3.D,, 13.H.18 m. iof.TertiusD.7. H» 3.56 Π1.34Γ,

Quartus D. 16: H. 18,9. m. 15. Ε Horum in¬

terdum duo ab utraque difci parte Jovis inter¬

dum in ipfo diico quaedarn quaii macu- 1

conipiciuntur.Excircumjovialium etiam re- volutiohibus ut 6c hötölogiis penduliahaut ita

dudurrt loci longitudinem difterentiafque Me¬

ridianorum inquirere cceperunt Mathematici

Celeberrimii Saturnum primum Anno 1612

obfervavit Galikus

Galilaeis Tricorporeum

ficuti exipfiusad Kepplérum Epiftolis patet.

Hujus deinde obfervationes inftituere ccepic

Cl: Hugenius Anno lé^.&egregium edidit Syftema in _quo variae oculis noftris exhiben-

B tur

tur phafes. Anno Poftmodum ιό/ι, 1672, 1673. Tubis eundem Cl. Cailinus circumam- bulones habere deprehcndit, quorum primus

«iiebus^&H ^{1 3,} circumvoivuur, åker in- termediusab Hugenio obfervatus 16 dierum

ipatio indiget. Extimus a Catlino in ventus

iiium 80 ferediebus abiolvit. Nuper

icerum -j^Satellites detedti iunt, adeo ut £

jam fint Saturnini, quorum primus motum abiolvitD i.H

19 m. Secundus D.2 H. ty*

£43, Tertius D.4. Η 12. 27m. QvartusD.

*5. Η 23. 25 m. Quintus D. _79. H. 21. o m.

uti tam publice quam privatim me docuitCe- leb: Dominus ProfeiT. Spole qui in his aliisq;

rebus fcitu neceiTariis nunquam mihi fuam denegavit operam.

(c) Seriem Planetarum ^veterum probabi-

liter colligit Arift: ex motus periodici quan- titate. (itaut qui citius periodum fuam ab- folvunt

motionis minus diftent.)

Alii evincunt parallaxij quo enim Stella

Terrae vicinior eft, ^eo _{majorem habet} paral¬

laxin. Demonftrativé concluditur

Ecli-

pfibus, quae enim ftellam altcram confpeftu

noftro fubducit _interventu iuo, ea ipia nc- ceilario minus diitac

motionis. Ε G.

Copernicus viait Lunam tegere Venerem:

Mxftlinus in arftiiiima Conjunftione Martis

& Veneris ignitum Martis jubar dignofce-

re

potuit, ergo Venus obfcuravic Mar¬

tern;

«8 OOS*

tcm: Mars fpe&ante Mseftlino tcxit Jovem»

ut

de hujus iplendore nihil remanierit.

V. Steil* (4) fix*, qu* firmamento quafi

adfixae iunt (b) lentiffimo motu progredien¬

tes eandem (c diilantiam, eundemque or- dinem iemper iérvant.

(4) Stellas non ideo fix« dicuntur quod

non moveantur, aut fixae prorfus permaneant,

ied quod in iiiis Veteres nullam quoad mo- tumiecundum animadverterent mutationem, quippe qu* tandem ^a poflerioribus deprehen-

faell: Hae iemper eundem inter ie fitumordi-

nem

atque diftantiam fervant, iemper namque

tres

ftellae illuftr|s illius Orionis cingulum

conftituentes _perpetuo lineam quaü re&am conficiunt, idemque in ftellis Urfae majoris

minoris &; denique aliarum confteilationum

obfervatum eil.

(£) Motum fixarum primus animadvertit Hipparchus ante Nat: Chriit: 160 cirtiter .annis, cum Timocharis obiervationes cum

fuisconferebat. Timocharis obfcrvavit Lunac

appulfum ad ipicam trp Anno ante natum Chriil; 222, quae tum fuitin 22 gr.44. ϊΐρ.

(c) Motus illarurn lentiilimuseit: periodüs

enim unica requirit ultra 25000 annos,

quippe progrediendo iingulis annis 51, m. 70 annis gradum feré abfolvunt. Situm non mutant quod ex ordinatione divina fa&um eft, Ptolomaeus. qui vixit circa .annum

B

Chri-

(phriili ioo, mediantibus obfervationibus ^Ii»

nearibus, figuras fiderum nobis reliquit, quas hodiernis temporibus confpicimus eafdem.

VI. Steile fix« veteribus cognit«, qu«

in Globo ilellifero exhibentur (a) afteris-

mis 48 inclufie rcperiuntur, quarum 21 in

parte forte Mundi boreali,

q in Auilrali,

12

in ipfo Zodaico reperiuntur, qu« his ver fibus continentur, (b)

Ad bore

partes ter feptem fidera fulgent Stgnifer mde fubi bis fex quem fidere complent

To fl ter quinq> tibi figna lue vertuntur ad aufirum.

(4) Ufus eorum eil ut fint fubfidia

moria

& ut eo facilius cognofci atque difcerni pofiint. Vetuiliffimam effe hane ileliarum in certas effigies diftributionem

patet ex Jobi cap, 9. v. 9. Amofi 5. v. q.

>*03 Orion, unde menfis Kisleu for- fan derivatur. Deinde

Homeri carmini- bus & Hefiodi, _quorum ille juxta Gellium

■

6oannis

Romarn cond: Hic teile So- lino in ipfis aufpieiis primae Oiympiadis

mortuus

eil. Seneca annis 1500 ante fuam

setatem

ilellas

Graecis vocatas fuiffe dicit teile Junftino Tom: 2. p; qq6. Col. 2. Pri¬

mus tarnen earum

inventpf teile Plinio At¬

las fuit, qui anno 40, ut nonnulli putanc

poil mortem Abrahami Anno ante Chri-

ilum Nat: 1705^ fph«ram coeleilem globi

imagine expreflit

flellatumqu? aliquot aile-

Ǥ(*3)S*

Ii- fifmos licet 'ruditer, ut credibile efi:, AftroncC

uas lim

per gradus ad hanc perfe&ionem lente

fuccreicente. Hinc data Poetis occafio fähu¬

nd

iandi Adantem coeium humeris fuftinere»

ris- Ratio denominationis etiam obfcura Sc am¬

in bigua eft, quidam enim putant pofteros gra- Ii, titudinis vel fuperilitioi'as pietatis ergo, no-

/ec mina eorum codo intuliiTe, qui vel de Ailro-

nomiå vel de patria prsclare meruerunt.

Qvaedam ab externa iimiiitudine ^{nomen ac-}

ent ceperunt, ut Trigonus, Corona, Sagittas

ηκ Libra, Lyra. Qvscdam ab effe&is ut Leo

le-

ob caliditatem, Pifces ob frigiditatem, Aqua-

u«

rius ob humorem See. Nomina ifta quia

ne

Ethnica funt nonnulli abroganda fuadent

m

nomina Sandorum Apoftolorum Sc Pro he-

y. tarum furrogantes ^, alii opponunt au&orita-

r-

tatemjobi, Arnos, Lutheriqui ufu reeeptis

ii- nominibus fydera indigitarunt. 2 addunt

m

rationes, coiere Idola, non nominare pecca-

0-

tum eile, nomina praeter neceflitatern multi-

lis pUcan,qu& res non leviter turbar^t difeentes,

m

impediret confesre obfervationes <pum veteri-

;it bus

unde ^motus certitudo elicienda: vel labo-

1- rem eorum duplicatet, dum nova nomina

c.

antiquis fuper addifeenda elTent. Denique fee-

cundam litium fegetem eile expe&andam, di- fputari minus ^an haec vel lila ftella Petri an Pauli eilet See. Itaque potius retinenda eile,

£um Sc coufustudo rationem legis iubeat.

B 3 Ut

XJß Ut de novis ftellis _pauca etiam notemu»

non

incooveniens fuerit iieic loci tradere _quas circa fixas demü Recentiores deprehenderunt.

Tubis enim Opticis} quorum beneficio admi- randa mulra in Phyncis & Aftronomicis ha- bent hoc tempore explorata,quae Vcteribus vel

ignota prorfus vel in ievi tantumodo conje&u-

ra

poilta fuerunt, obiervarunt Galaxiam fieu candorem vi» latteae nullo modo aliquod elfe

meteoron, ut veteres exiftimarunt, fed piu-

rimarum minutiflimarum Itellarum congricm:

Stellas

in eadem å terra eile diftan-

tia:propriam habere lucem 8c

lentilii-

mum

ab oecafu in örtum: Harum etiam quas- dam nudis oculis vifas primique honoris habi tas} iis quibufdam, qu» funt fecund» vel tcrtix

magnitudinis; minores conipici, interdum ap- parere, interdum evanefcere, quarum nume-

ad

extendit Riiccol: Tom.

Al

Nov, lib. 8.

p. 131. & feqq: I. Eft PLejadum qux tempore Trojae vila perhibe-

turOvid: 3-fafl. Galil»us in nuncio fidereo _p.

17. ultra 40 inter Plejades fe vidifle teftatur.

CL _fteilas Montanarius _in Prof: Bonon: fecundaeMag:

puppi navis & tranftris evanuilfe fcribit vid. Cl. Merc. in Append. Aftron.

pag, 279. II. Eft _{qu* tempore} Hipparchi

125. annis ante natum Chriftum apparuit.

III, Hanc excipit ftella qu» tempore Ha-

dnani imperatoris circa annum 130 ante

na-

nu!

natum Chriilum fuliifle traditur, _quam ίη

,ua

laudem Caelaris fidam fuifle perhibet T.ycho

mc.

T. i. p. 331. IV. Sequitur ea ψχ circa arv- ni- num ChrilH 5I9. inftar luciferi fplendefcc-

ha- bat} quam Cometam fuifle autumant Thycho

vel T. ^i. p. 605. Prog: Sc nonnulii aiii. V. vifa

^u. eft itella ^anno Chrifti _392., quam Cometar»

feu fuifle exiftimat Cl. Riccioius T. 1.1.8. §. 2«

;fr0 c. i.p. 732, de hac lege eciam Niceph.l. ^12,

lu- H. Eccl. ^c. _37. VI. Claudiani fydus de quo vid«,

,m:

Thych.T. i, Prog, p, 542. Sc Cl. Ricciolum.

in.

VII. Qvae ^a Cypriano Leovitio in defcriptione

(fr. ftelhe 1572. Anno C hr i flå945. fuliifledicitur,

as-

inter Cometas numeratur vid; Cl. Ricciol, abi Tych. lo eis cit. VIII.Stella _quae Anno 1264,

ίιχ

apparuit in CaffiopeaComecamfuifle fine crini- Lp_ bus putat. Tych. Camerarius Sc Pontanus ^eo-

ie-

'demAnno incoelo Cometam micuifle crini-

m>

tum 8c candentem fcribunt. IX.Celeberrimam rfr iliam in Cathedra Caffiope# Anno 1572 pri-

)C-

mum vifam perque tres annos durabilem

p# Nob. Tycho optimé delcripflt ^8c obiervavit

jr>

uti ex ejus fcriptis liquec. X. Anno 1596.13

,σ.

Auguft. tieilam tertiae magnitudinis in Ceto

j^c obiervavit Cl. David Fabritius. XI. De Hell«

in pedoreCygni An. 1600 vila lege Kepple;

.jfr Blancanum 8c Ciaramontium contra Licetuni it. y*c:6· XII. Anno 1602. Obiervavit 21 Dec:

a«,

Kepplerus ftellamqua; per annu duravit. XIII.

lte

Stella Serpentarii Anno 1604. vila Jovi&Ve-

a-

m

iieri Équalis de qua Nob. Keppl,& Riccld-

lusl. _{14.. c.} B. T. 2. Alma Nov, XIV. Stella

in Cinguio Andromeda; apparuit Anno

*612* de qua legatur Simon Marius in

Prsef: Mundi Joviahs. XV. Cla. lib. 3. c. 6,

dicit ftellam novam ι6γ 8 confpeftam

Pontelioni in navigatione ad Indiana Ori¬

entalen!. XVI. De ilella obfervata 1638.

a

Johanne Phociilide duo ad Mathernaticos

monita milit Cl. Bullialdus Anno 1666, XVII. Catalögum flellarum Auftralium in

Infula S. Helens obfervatarum Anno 1679.

in lucem edidit Emundus Hallejus, cui novaä inferit ftellas multum

véteribus diicrepantes.

VII. Signa indigitata. Xll.Singula con- ftant triginta gradibus, quorum quilibetiex- aginta icrupulis primis, fcrupuluro primutri fexaginta fecundis &c. conilat." ac duplicitei

confiderantur, vel refpeftu interfe&ionis ^ver-'

nas

(<t) & autumnalis, vel refpe&u Afteriimi,

a

quo fignum primam accepit denominatio-

nem.

hinc iigna in pofteriori refpedlu vocan-

tur

ίνας-fjpi in priori ανα$·Ρβ¥

(a) A Ptolomaeo ^vocantur dodecatemoria;

Haec ab interfe&ione

femper incipienda

per ι ζ aeqüalia. iigni Ratio diviiionis Zodiaci

in

iigna squalia hare eft: Θ dum Cir-

eulum iuum

percurrit fpatio,}

duodecies Soli jungitur, cum igitur }> hane

in feilis fuis celcbjrandis obiervarent veteres}

mani!

*80 7)2*

måniFeftam itaque itineris Solaris (Ecliptic®)

notam

habuerunt. Zodiacum autem uti &C

qucmvis circulem in 560 ^partes diviferunt,

1110

quiå i.Circulus lexies ex radio circumvo-

^ luto conftat, 8c Sol fextam hane partem όο

"

^ diebus in zodiaco perambulat. 2. Sol annuo

"

.

fpatio cum Lunaduodecies conjungitur, 8c in-

. „

ter qvamiibet conjun&ionem intercedunt dies

* '

quati 30. 3.Nullus numerus diy.ifioni apcior iQ,°* iexagenario, 8c qui inde exiurgit 360, prior

ü." etiam habet

exaftos divifores, pofterioc

1111

23. Vid. Alfted. 1. ιό.Colin, c. 4.ρ.95?·

79" _4. Duftus ^naturae obfervatur, qui ad nume-

!vas

dierum anni 365 proxime accedit,hinc

partes Circuli vocantur gradus, quaft greftus

?n*

Solis. Etil in Circulo nullum detur prineipi-

um

(pv<p{, &i<ri tarnen Aftronomi Signorum

initium faciunt ab interle&ione Äquatoris 5c

Ite£ Eclipticoe verna. Seimus enim prineipium

leu Epocham efte vel motuum vel tempo-

,

rum,illam Aftronomicam ha'nc Clironologt-

a0_,an

cam^Epocha Aftronomica eft certusin coelo

locus unde

üipputantur, nuili certo

tempori adeommodatus. Ejulmodi temporum

,na'

prineipium Aquinoftiutn Vernum Aftrono-

nda mi conftituunt. Nonnulli prebabiiiter tan-

tum

exinde hoc faftum efTe judicant. 1. Quod

>ir*

«quinoilium Vernum fit prineipium medie-

>

Ϊ tarisiepteiWrionalis, _qux dignior auftrali,

ailC

Exiftimant _Menics Ecclefiafticos He-

re!s G br«-

am*

brsorum, & Annum aftronomicum ^{a vere nu-} merari. _3. Eit prnicipium vens, quod

omnium temporum pulcherrimum. 4. Pleri-

que autumanc Solern in vere creatum. Vo- cabulumSigniquadrupliciter accipitur. i.Pro luperfccie gibba contineiis in Longitudine 50 in

latitudine iB.gr. 2 Pro pyramide quadrila-

tera

cujus baiis eft difta luperficies, Vertex in

centro

Terrae. _3. Pro fuperficie quae ab Fcii- ptica in utrumque polum dirigitur. 4. Pro

corpore cujus baiis eft iignum in tertia acce-

ptione

& vertex in centro terrae, ita totus mundus dividitur in ¹² partes aequales.

VIII. Signa ifta XII värié dividuntur.

«.

Alia en im ftinc Cardinalia,quae inchoant 4

ann

i quadrantes, quorura alia Aquinodia- lia, uti Y & alia Solftitialia ^ut £0 & t3

2.

Alia feptentrionalia: ut V ^ Π jip.Merid. £!z Wt j? lo ZZ

3. Alia Alcendentia in quibus Meridianus

in di es fit alrior ρ

K &c.

4. Alia Vernalia γ χ ET, Äftiva q5

rtp, Atumnalia ^{λ VH, ·?}

Hyemalia

p XZ }f

IX. Steliarum difFerentia kapparensani-

madverti

fixarum inter fe', tum Pla¬

netarum

inter fe, tum Fixarum &c Planeta¬

rum.

Caj DifFerentia apparens

dicitur quod ex icniu vifusnon vero demonftrationibus oriatur.

i.Stel-

ι.

Stell« Fix* inter ie differunt Magnitu- dine^Coiore, Scintillatione, Figura, Arieris-

mo, ßc Situ, juxta magnitudinem iteilae

qu« nudis ocuiis obiervantur 3 in 6 Clafles

Tulgo diftingvuntur, quas etiam hic ad-

jungere voluimus: Sunt enim aliae Ma-

gnicLidinis i3 2, ς, 4, 5, 63 &c. Reli¬

quie autem qua; Tubo tantum obiervantur,

nebuloi« vöcantur, quod valde obicuram

nobis videantur habere lucem

quas ad certum aliquem ordinem redigere valde eft incertum,

V

5 tantum oblecvarunt 3 Recenticres

muito plures, Prxterea obiervandum eft

quod juxta lucis magnitudinem longe aliter

poil Tubos mventos itell« deprehen'duntur.

Statuuut nimirum o.dineseaium Recentiorea ßc accLiratiores Aiironomi longe pluresjita

ut

minimas duodecimx \ocent niagnitudinie

tum

dem

nebuioias. Videantur Ricci- olus3 Holuus, Mercatorßc alii quiegregie,

hac de

icripferunt.

I. II. III IV. V. VI. Stell; Magnit.

Numerus Ad parte Bo-

real.

In Zodiaco

AdpartéAuftr.

dxcellus ad

*"5· 4.77 ^217. ψ)·

3: ¹⁸ j 81 ^{l77 <8}

5· 9. 64. ίίί

^■Ι-

"

7_

^8. rfo. ^167. 4i

Ϊ07tf

'*4 87. ^72* [κ ^{ν· Μ}

magnitudinem Terr* άψβ

C ζ

Qyod

«8(io)gi

5. Qvod Cölore differant oculis manife- ftumeft, quaedam enim rubicundo fulgsnt

colore

Ardturus, humerus dexter Orionis, Lyra, Aldebaran &cc, Qvidam albicante, ut

Sprca, Capeila &c.

3. Scinnilationedifferunt, aliae enim magis,

alix minus icintillant. Cauiam fcintillationis

alii ponuntin longinquirate a Terra, aiii in

moCLii volubilitate & pemicitate, alii in va-

poribus inter corpus ftella: & oculum noftrutit interjacentibus. Alii denique in vibrations quadam materiali in aliis minori aliis ma¬

jori, qua: ejaculata remearet ad ipiam fiel-

lam _per omnium corporum conftitutionem &

vim magneticam. Atque fic ftellas ^non efFe-

Äivé & virtualiter, fed lubjedtive & iplo

adtu calidaseffe. Experimentum aliquod ad-

ferunt ex Soleurente feu liquefaciente plurn-

bum per arrificiola fpecula, quippe eftedtus

ifte

acceptus ferenduseft aéri, nec obje¬

cto liquelcenti, puta plumbo vel glaciei, nec aliquid confert inftrumentum, quod iempet friget: Ergo a folis radiis ifte eftedtus prove- nit. Radii ergo revera Sc fubjedtivé calidi, uti-

que etiam Sol ^a quo ejaculantur. Qvod ii vero Sol fubjedtivé fit calidus, utique etiam ftelk

propter communem naturam: at fi calidse in

fenon abfurdum quoque eft ejaculare mate- siam inftar ful minis,

4. Fi'

4%(n)fa

Life- 4. Figurå differunt: Ali.r enim ad hunc,

rent

alire ad alium referuntur Afteriimum,

nis, 5. Situ:Ali .v luntPolis viciii2e,ali« non.

,

ut II. Planetae differunt ab iilvicem, Motu,

Magnitudine, Coiore, Luce. 1. Motu. Nani

igis, lubcerto temporis intervallo inspqualiter ^pro-

anis greiii depreheriduntur

ita ut periodum iuam

i in abfoivant Planera: Saturnus annis 2 5>Diebus

va·

155. h. z.om,o i. Jupiter 11. Annis D. ^113.

rum

H. 1.7.0.m.o. f. Mars An. 1. D. 321. Η iza

ione 30 m, ^o. f. Sol. Dieb. 365, H. 5. m. 49.f. «6.

ma-

9 D. ^224.. H. 16.40 m, n f, MercuriusD: 87.

[tel- H.

3.1401,16!. 2) Dieb.27. Η. 7. m 43.1.7«

α

δί 2. Magnitudine Sc luce Θ. J. $. %. ö*. ¥ ^·

fte- t>. niininius eft lucis debilillimat.

p{'o 3. Coiore: color quippe Saturni Candidus

ad- clarus

d igneus, © candens, $ fulgens, $ ra¬

mi·

dians, Lunae blandus. Vid. Plin. 1,2. c. 1S.

£tus X» Phylica principia, quibus Aftronomia

3je- Sphcerica ut conceilis ha&enus poftulatie

nec

ula fuit, Junt feqventia.

per I· Ccelum vulgofphatricum feu rotundum

,ve.

ßatuitur.

Uti- II. Terra Sc Aqua conjun&im unum con-

er0

flituunt globum.

Ha III. Globus Terrenus ad ampliflimumcee-

in tim collatus obtinet rationem pun&iPhyiici.

:e.

IV. Terra videtur effe Centrum Mundi hujus viiibilis. *

V. Ccelum perpetuö & exade revolvitut

pj. 14 horarum fpacio, t.Fi-

1.

Figuram iphaericam Peripatetici ccsleac^ ' attribuunt, nixi 110.11 demonftratione aliqua,

ied probabiiibus tantum rationibus, quaruin du"

prima perfediliinio Sc capacitiimo corpori de-

*

beri perfeiliffimanr & capaciilimam tiguraffi,n"e

qualis eil rotunda, quia(4)uiiQ tantum ciau· ]

ditur termino ,umca tantum peripiieria atqua·c ~ biliilima. (£) Omnia circumferentiae' punda Slu aequaliter a centro diitant. (c) Principio & f.U)

fine

phyfei, nifi utrurttque aifumaibus * ^

arbitrarium„

Circulum

planas " 1 figuras, & fph-arram inter lolidas maximas ^

etie capaciratis omniurn lioperimetroruffi in confeifo eil. 9(ϊ W

2.

Arg. Omnia corpora naturalia haciot-

q

ma

gaudent: Ergo eiiam totum Syitema ho-

rum cor

por um. ^

Concavum Ccelum nobisapparet: Ergo

-j

fuperius eil convexum.

4. Si Coelum natura eil fluidum & uni-

*Um habet _centrum, neceffario itaque erit 1 fphaericum, _fiquidem omnes luperficiei extimac

partes per vim iuam Magneticam, quaappe- q(

tentia naturali

tcqualiter appetunt,

form

rotundam conficiunt. NB. Rotundi-

tati Terra: nil derogant montes, etiamli ad tai

duo niilliaria afcendant perpendiculariter, _pt

wt

Pico del Teneriffa, qui per 4 gradus a ur nautis confpicitur, quia Mtitudinis ratio ad _^L1

Semi diametrum Terrae

eil major quam t

cc»|9ad 8 6o. Et piper licet eminentias Sc conca-

qua

vitates habeat longe majores, tarnen rotun-

iruIB'äum dicitur. Vid. Våren: _p. 89.

Nos

nuliam figuram ccelo conve-

.am

nire poiTe arbitramur, cum id non al 1 ter iaii-ac indnüniaim poiiit concipi: ii enim noois

Q

de finibus mundi conftarec, Svhrnunduni fi~

nth Sur^ ^liqua praeditam icirenuis, tum quidem

0

^ probab ilite r iphcericam hgurain pptius quam

s

aliam coelo competere peile colligeremus> exi»

anas|ftimabant Veteres, Γι ccelum non rocundum

• '

„

lUtueretur. aliquem locum vacuum före, ^atque

\nrx _{r Γ}

\

5

^ w

lic corpus hne loco repenn,cum ramen alia

materia lacunam illam repiere potuiiiet, iine

^ meru & fuipicione vacui.

I I. Terram &aquam in unum coire glo-

1 10

bum, cordrat. ^1. ex nayigatiohibus, nam

Magellanus &£ alii orbem circumnavigarunt.

"^0

Firmiiumé ex Ecliphbus lunaribus: ^um-·

.

bra enim clauditur imnlihus iupernciebusipii uni." _{O) aco.}

.

erIt III. Terra in Te fåtis _magnam habet quanti-

imae

tarem, cujus Diameter eft

/ χ 8 & dirtiid, miil.

PP^" Germ; Circunifeientiae vero maximus cir- UlqL> eulus 54.00 Mil. In comparatione ramen ad

ndi- ccelurn punftinon Mathematici quidem, ^at-

1 tamen

Phytici vicem iuftiner. Ecenimaflum-

ter> pta ftellarum fixaram diiimtia, qux omni-

uså um

maxima

4,000 lemid: Terra:. Eii ira-

'

ad

que Diameter Terra: Diametri fionamenti

1X1,ζ

a pars

4ί(ΐ4)δ*

pars 14000. femid. Terrae. Cum itaque fph#-

rae

fint in triplieata ratione fuarum diametro¬

rum

juxta tüt; ¹² Euclid: mukiplicetur

Diameter

cubice & provenit 1. ut & fit-

mamenti ₁₄₀₀₀ & provenit 2744000000000.

Qua: igitur ek ratio unitatis ad hunc nume-

rum, ea ek terrae ad firmamentum, ut-ve- r&

ratione firmamenti pundtum dici pol- fit, quamvis iciamus diftantiam kellarum a

Terra

in omnibus kellis eandem eile.

IV. Solem eile Centrum omnium feréPla-

lierarum

demonkrant Tfiyco, Kepplerus &

Galilaeus, quia t> a Terra dikat 10500 ie-

midiametris, & ex meine Thyconis intet fphaeram fixarum & t> tantum intercedant

3500 femidiam: Terrae, probabile ek Solem

cite ^centrum totius Sykematis Planetarii.

Attamen Akrononjiae Sph.ericae nihil incom-

modi iniertur

ir Terra inmedio mundi hu- jus vifibilis katuatur, cum adhuccertis, apo·

didticis, & evidentibus rationibusminimede-

monkratum fit Solem vel Terräm centrum obtinere. Et quamvis palmam reliquis, qu£

in hunc uique diem exkitere, Philolaicum Sykema prsripere viiumek,quippequodcce-

teris & brevirate compendiolius 6c ordinatio·

ne

hmplicius, cognitione atque uiu facilius caufirtjue rerum cceleiiiurn reddendis luffici-

entius exikir5 interim tarnen adhuc igno-

tsm ek num idipiuin genuinum fit ideoque

tam

«£>

c**)89»

tam diu fufficere vei tolerari poterit Theoria

vei Syftema quodcunq; modo calculum obfier-

vationibus öi phcenomenis congruentem ex- hibere vaieat.

V. Ob motum primum diurnus åliquis

motus

neceffario eft concedendus, utrum ve-»

ro

is Coelo

Terrae fittribuendus, adhuc

iub judice Iis eil. Peripatetici au&oritate po- tiffinium Ariftotelis commoti coelum

ri contendunt, quibus Pythagoraei prägnan¬

tes haice rationes opponunt,

I. Corporis fimplicis, fimplex tantum unicus eil

naturalis,

II. Kullus

fit in infianti fedfuccef- iivé: admodum enim certirequiruutur termi- ni, qui per medium conne&untur, quorum alter dum relinquitur & alter adquiritur, temporis id aliquo fit intervallo.

III. Steliae _quo magis diilant ^a centro lut

motus, eo tardius moventur.

IV. Natura quantum fieri poteft ordinarie agit éc CGmpendiofiffiméi

Ut ut fit, heic immatururn

adhuc

iufpendo jiidicium, etiamfi quae contra mo¬

tum

Terrae reperiri pofiint argumenta, fen-

tentiå Pythagoraeorum levis tantum fint mo-

menti, praeter Au&oritatem S. Sacrae, ubi di-

ßingvunt inter ^res Philoiophicas & pure

Theologicas, in his igimt qu» falutcm con-

D csr-

cernuntS, Scriptum Auftoritatem fal ^v am νβ·

Itmtj '6l liormam aci quam omnia fidei dog-

mara funt exigenoa: In Philofophicis vero

Si potithmum in Phyiicis naturam pro genu¬

ina ^norma agnolcunt.

Χ I. Principia Mathematica Aftronotiiis ^re'

Sphxricae infervientia, pfxter Arithmetica feu ^pe

Geometricå

quae coniiderant partim Trigo-

nometriam Sphxricam, partim notiones Cij-

culorum & angulorum. Qyoniani vero Si

Arithmetica 2c Geometria e peculiari difcipii-

na

profcrenda, itaque ad Circuios & Angitfos.

XII. Circuli (4)111 Aftronomia Sphxrica,

alii funr maximi, ) qui Giobum in duaspar¬

tes

aequales, alii minores, qui Giobum 111 du-

as

inxquales partes diifecant.

(a) Circuli iiU non funt reales ( feu potius

maceriales) fed mentis opera in coelo ^conce- pri, ad apparentias rité dernoaiirandas Si

menfurandas.

(£) Qvia tranfeunt ^{per centrum} Sphxrar.

XIII. Circuli maximi vel funt famoiiores

feu pnncipales

i£quator, Ecliptica, Hori*

zon,

Meridianus, Si duo Coluri, ex quibus

Horizon & Meridianus dicuntur mutabiies (cjrcliqui Hxi: vel ^minus famofii.e. minus principales

ut Circuli Declinationum, Lon- gitudmem, Oiftantiarum, Azimuthaies, No"

liageiimi gradus & Pohcionum.

(O Ala vero aamobiles vocant refpeßu

.

^ Iphae-

«Sortis*

va*

Sphitrse materialism qui vero ipfum ccelum·

*°S" _quam ejus effigiem afpicere malunt, per mo-

ver0 biles intelligunt Hörizontem & Meridianuni,

inu'

quia pro Polorum mutatione rnutantur, pec

immobiles ieu potius immutabiles intelligunt

reliquos, qui in quovis Sphaer# poütu lem-

1

*eu

per lidem manent.

Qu< XIV. Circuli minores funt Tropici duo

,

fy &&·£>, Polares duo, Ardicus &. Antardi-

jpjp cus, Almuchantarath Latitudinum, perpe·*

tios.

tU2e apparitionis & occultationis ³ qui lingu-

ica, ^ ordine definiendi.

par· xv. Äquator (d~) eft Circulus maximui

^u* Sphxrae mundi, interjacet medius inter Mundi

Polos, habetque axin & Polos fuos cum axe

)tius

Pol^g Mundi communes.

nc^" (d) Proprer äqualem fuum motum in omni

8

& fitu Sphxrae, quo non folum ^{tempus primi}

motus

menturatur, unde ßcgradu's ejustem-

£tx<

pora appellantur, fed etiam ad hunc omntuitf

ores Circuiorum anomalin, prajfertim vero Ecli-

lori- pticae examinantur & xquantur, unde non

ibus immerito Äquator dicatur. Dicitur aliaaf

oiles Äquinodiaüs ab Äquinodiis, qu«, Sole ad

inus hunc delato, fiunt. Dicitur etiam circulus aitf

,on·

SoifUtii, refpedu nempe eorum, qui in Sphxra

No* reda habitant. Aiii parallelorum maximum

Vel medium deicriptorum nominant.

edu Χ V I, Ecliptica (<Oeft Circulus maximti*'

h«- D

amo-

«motu Solis proprio in extremo ccelo nota ©n tus, ccelumque dividit in dpo hemifphxria, Jc

boreum de meridionale.

(a) Circulus ide vocatur Ecliptica ab ^jr

*Εχλ<Η7Πΐν deficere, quod in eo, auf circa, b

omnes confingani Solis Lunseque ciefeöius c feu Eclipfes. Item via Soiis, ηλιαχάζ, ai quta Soi perpetuo fub lpfo incedit, annuo g.

curla lotum permeans. interdum iinre dilcri· c\

tnine

Zodiacus, ob fummam _quam η

cη m

ipio Zodiaco habet conveniemrara, u Conveniunt

im in _eo, quod eunderri ha· ß

beant axin

eolderrlque Polos; Se in hoc ίο'·

lummodo diiferunt, quod Ecliptica ht Cir- ti

eulus iinc latitudine in medio Zodiaci, Ζο· *■

diacus

iit Circulus

Zona potius, h

latitudinem habens penezo graduum,nempe *■

ab utraque parte Ecliptioe gradus prope 10, c

Sub

Planets perpecuo exercent luos mo- tus, interdum ad Septentrionem, interdum (

ad Meudiem ab Eciipuca exfpariantes, led 1 quia in Gjobo, latitudine Zodiaci ad 20 gra- c

dus determinata, non indigetnus, fola in eo

depingitur Ecliptica, vid, Biaeu de Ulu

Glob,

.§.

XVil. Horizon eil Circulus maximus &

(£) mutabihs, hemifphaerium mundi confpi-

suum ab inconfptcuo tei minans,

(b) Mucabiiis ^dicitur quü accuraté loquen- i donepedem movetepoffumus, ubi non iub- 1

oriacur

I

W19) 9

no*J

oriatur

Horizon. Horizon in fationa-

ena, lem åc ienkbilem ^dividi ioiet. Rationallsqui concjpirur ii planum tranfiens ceuirum Terrae

3°

in

ccelo Horizonten! formet. Senii-

rca, bilis ό^ωννμ,ως accipitur 1. Si planum non per

öuj

Terr#

fed per oculum lntuentis duci

,Xßi} atque ad extimum coeium pertingere intelii-

inuö ga c ur, atque fic p2rum a rationaii difiert,

leri- cum Semidiamecer Terra; ad coeli diilantiam

uarn

nullani propertionem obtineat. 1. Eil fpati-

;am,

um Terrae _taatum, quantum oculis noitris lu-

h> Urari poteft. Hujus diameter definiri non po-

: io·

teil, antequam akitudo irituenus determine-

Cir- tur, Macrobius ilatuit diametrum ejus 180

2> ftadiorum h. e. 4, mil: Germ.fere

fed tanto jUS) intervailo tumör terrae ciefcit 250 pedibuk

1Ίρβ Crugerus circurnferenciampoiiit 5 Miiisnum

IOl

cum dimidio.

1Ώ0-

XVIii. Meridianus eil Circulus maximus

lum (A) mutabilis, per ioci cujuivis verticem &

fed mundi Polos dudlus, plaganv orientalcm ab

gra- occidentali diiterminat.

ι eo

(a) Dicitur & hic circulus mutabilis fed jfu non in omnem piagam,ut Horizon, namdi-

reöé mauilrum vel ieptencrioiiem promoven-

s

& tes eundem retmemus Meridianum

qui vero

fpi- ortu™ vel occaium verlus progrediuntur

novum adquirunt Meridianum. Vertex per

len-

<luem Meridianus trankt Arabicé Zenith,

ub- pun&um oppoiitum Nadir appeilatur» Omni-

»cur

«ξ(?ο)&4

um

Meridianorum in Sphaera vices lubit -n

Meridianu$ orichalceus

Horizontis item reäi

in Sph^ra obliqua: ac in eo notaair pun- ju ftum Zenith, Sc Elevario Poli. rj, XIX. Dedinationum circuli, func circu«

Ii Maximi _per PoIqs Mundi Sc quodvis cceli £

punctum du&i. Horum, quoniam funt infiniri, cj omnium vices in Globo Ibftinet Meridianus:

attamen quia duorum fpeciaiis adiiuc eil uiiis qui U) Coluri dicuntur, per pun&a ^Equi-

no&ialia Sc Solftitialia in Globo tranfeunt. _pe

(a) Coluri dicuntur a & χρλ ( mutilus Sc cauda ) quod in converfione diur- ^οι

na

nunquam incegri ^ut reliqui (iucceffive ta- ρ

men

) Ted mutiii in Sphrera obliqua cernan- tur, portio enim Polo depreflo adfita ^{nun- a}

quam oritur. t.

Χ X. Longitudinum [b\] circuli, funt cir¬

culi maximi tranfeuntes _per Polos Eciiptices, r Sc datum in ccelo pun&um, determinantes χ itellarum vel punftorum coeleftium longitu- f

din

(bj Hi ab aliquibus dicuntur circuli latitu- ^<

dinum

male, cum circulos tantum

longitudinum non latitudinum deHniant. In

Globo

12 depinguntur, fcindentes iin- gula iigna Zodiaci; reliquos adumbrat Quar« j ta altitudinis Polo Eclipticar impofita.

XXI. Circuli Azimuthaies leu verticales iunt circuli maximi tranfeuntes- Polos Hori-

zon-

<|;(3θ8$

srontis ad data coeli punita

horum Azimuth

in Horizonte determinantes.

Inter hos fpecialiter comprchenditur circu« x lus Nonagefimi gradus, [a) qui per Polos Ho-

rizontis tranht, Öc iimul per gradum Eclipti-

cx

nonageiimum ab ortu vel occaiu in eadem

Ecliptica numerarus, cujus uius potiffimum

eft incalculo Eclipüum Solarium, parallaxi-

um

& akitudinum Solis.

C a) Notandum Eclipticam quidem fempeE

ab Horizonte biilecari ·, non tamen Non: _gr.

femper coincidit cum Meridiano niii orientibus

occidentibus Äquino&iorumpun&is: nam orientibus 6 iignis prioribus aut occidentibue pofterioribus Non: gr, diftat a meridie ver- fus örtum de contra orientibus pofteriorijpua

ac

occidentibus prioribus Non: gr. inocciden-

tali plaga reperitur. ":V~

XXII, Diftantiarum Circuli funt circul»

maximi tranfeutes duo puncta cceleftia, quö®

rum

diilantia determinari debet, funtqueiri- finiti, ^nec certum Polum circulumve refpi-

ciunt. Vices eorum iupplet Quadrans altitu- dinis, vel Circinus manualis, _quo diftantu

accepta in >£quatbrem translata manifeftatur.

XXIII. Poikioitum circuli (έ) funt cir¬

culi maximi, tranieuntes interfe&iones Ho»

rizontis di Meridiani.

Hi funt quidem infiniti refpeftu punöorurr»

^ quator is, fed principales funt lex, per tri-

geii-

ϊβ(3θ»

géfimiim quemque jEquatoris gradum duåh ^VÄt qui mediahbusab Horizonte inicium fumen· _(/,)

do SSS domicilia cceleitia notant. fcrj (b) Qvibus rnediantibus Themata Code* tur

ftia eriguntur, I

XXiV. Tropici duo funt Circuli mino-

jres, ex Mundi Polis per punära SoUtuuiiaj _pCi delcripti, adeoque ipfi Äquatori paruiieli,

quorum alter per Sol flit iaie punktum aefti* cli

vum

tranfit, dicitur Tropicus Cancri, åket {c per hybemum Solfticium means dicitur Troi

picus Capricorni. jui

XXV. Polares, (c) funt circuli minores ex ti<

Mundi Polis _per polos Eclipticte deicripti. pt

(c) Veteres non ahos Polares circulos al

agnokebant quam hos circulos perpetua: ap- in paritionis & occultationis, hoc modo inn· ci

nitos Polares ftatuentes.

XXVI. Almucautharath funt circuli mi- Ε

iiores

infiniti, ex Polis Horizoncis deicri¬

pti, alias circuli alticudinum difti, quit

altitudines horizontales pun&orum ccelefti-

um

in verticalibus _numerant. Horum vi- t

in Globo fuftinet _Qvarta altitudini. ^r

XXVII. Latitudinum Circuli _iunt

li minores infiniti, ex Polis Ecliptkge delcri- <

pti

quibus latitudines fteiiarum & punöo-

rum

cceleftium determinantur. i

XXVIII. Perpetuae apparitionis circuluJ cft Cheilitis minor, qui ex Polo mundi ele- <

vatoj

«<»>»

i&ft _våto, juxta quantitatem elevationis Poli

ien'

(i) defcribitur: ad eandem quantitatem de¬

fcribitur circulus ex Polo depreifo, qui voca»

κΐί"

circulus _perpetuäe occultationis.

(b) Unde Hella, cujusdec&iatio börealis

!no'

major eft complemento elevationis Poli, per-

ialia petuo apparet»

*di

XXIX. Anguli präecipui funt i. Angulus de«

Ε&- clinationis feu maxim« obliquitatis Ecliptic^j dterj quae iemper invariata eft 13 g. 50. m.

Et'01

Angulus Ä,quatoris&: Horizontis, (d) cu«

jus menfura in Meridiano nqmerata, eit eleva-

sex

tio ^quatoris. 3, Angulus orientisquem Ecli-

i. ptica facit & Horizon. Hujus menfura eft

ulos altitudo gradus Non: Eclipticae, ab Horizonte

ap- in circulo N011. gr. numerata. 4. Angulus

inft- culminantis, ab Ecliptica& Meridiano for- matus3qui variatur pro varietate pundorum

mi* Eclipticae culminantium (e.)

feri- (c) Hanc mutabiiem eile ex veterum ob-

quii fervationibus conciudunt Aftronomi.

ein'· (d) Ex hoc angulo oritur tripiex Sphaerse

vi- ^terrenae conftitütio Redae, Obiiqu« δ£ Pa¬

rallel«.

reu-

(<0 Culminare dicuntur punda cosleftia

cri- dum Meridianum tranfeunt.

So- XXX. Longitudo eft diftantia pundi vel

ftellae ab interiedione verna five prineipio

alus Ύ SSS in Ediptica numerata uique ad

elec circulum longitudinis.

aso, Ε XXXI-

«S(?4)S»

XXXI. Latitudo cft breviflitr.a ftellas di' g'

ftantia ab Ecliptica in circulo longitudinii

numerata verfus Poium Eclipticse proxi· _t0J.

mum, hinc duplex latitudo exiftit borealif

& auftralis.

XXXII. Declinatio eft breviffima dati ^-t

puniti vel ftella: ab Äquatore diilancia, in

circulo· declinationis verfus Polum mundi

proximum numerata. Eitque itidem duplex ^ _^ borealis & auftralis

XXXIII. Diftantia

Meridi^no eft aren

ς ^

Äquatoris, inter Meridianum 'Sc circuluin _jL]

declinationum per centrum ftellée tranfeun· _y

tern

interceptus, in quamcumque plagam nu·

meratus.

XXXIV. Elongatio ftelb a motidianoei! jn, _i0

arcus

VEquatoris a meridiano. ufque ad circu-

Juni deciinationii iMLe, verfus occaium faltem numeratus.

XXXV. Afcenfio (λ) ut Sc defcenfio Redl _pV e{

eft

^quatoris, interceptus ^a principio

γ

Sc punito /Equatoris, qtiod Horizonteiii νί

reitum vel Meridianum ejus, vices obeuntem

ftringit. _]y

(a) Diiferunt Afceniio Rcfta Sc Obliqui [r

äb alcendere rede Sc oblique: nam reite afeert· Ε dere etiam in Splisera obliqua dicuntur areul \\

Eclipticae, cum quibus major portio de vEquä· a]

tore aicendit, quam ipii in Ecliptica obti·

neant, Oblique vero cum quibus de -^qua·

toii

tore mirior poitio afcendit, quam ipfi de

Ecliptica obrinent. Maeftl;pag. ^149.

lims XXXVI. Alceniio obliquaeft arcus/£qua-

toris

principio T numeratus, ufque ad

"

pün&um viquaroris, quod in Sphaera oblique

, ,

una cum data ftella iupra Hotizoncem aicen-

d>ti dit.

>

1Γ XXXVII. Defcenfio obliqua eft afcus lu?d ^quatoris a principio T numeratus ad pun-v

Ρ ftum ejus cum data ftella in Sphacra obliqua

cooccidens _j vel eft arciis y£quatoris ab inUr-

l!*cu® le&ione vcrnå, ufque ad Horizontcm occi-

lluIT1

duum numeratus.

cun'

XXX VlIl.Differentia Afceniionalis eft arcus,

nu'

abalicujuspun&i Afcenfione Reda & obliqua

p

interceptus

vel eft portio ^Equatoris ^a circu- [oc'! lo dcclinauionis ftella, adpunftum y£quato-

irc"| ris cum data ftella cooriens numeraca.

dum XXXIX.Altitudofeu Almucantarath ftelfte eft

circuli verticulis inter aliquod cceli

Leds punftum & Horizontem interceptus: hujus cip1D complementum ad Non. _gr. eitDiilanria a

item

vertice.

itefli

XL, Altitudo feu Elevatio Poli eft arcus

Meridiani inter Horizotem & Polum mundi jiqui interceptus. Ha:c ^{non una} eademque eft ^cum

cefr latitudine loci quamris lem per eidem ftt aequa- itcui fts< Eft autem Latitudo loci

Meridiani qua· ab vfquatore ad verticem numeratus.

>bti* XLI. Akitudo Aquatoriseft arcus Meridia-

quä· £

ni

to«

Ί

ηί inter Horizonrem & Äquatorem intet·

ceptus, eitque complementum Elevationis

Poll ad ₉₀ gradus.

XLIL Altitudini opponitur depreffio

qua eft arcuscirculi verticalis inter Horizonten!

& iteilam lub Horizontem latentem inter- ceptus. (4J fpecialiter de Sole notandum, qui

cum

18 profunditatis gradum juxta Ptolo·

msum» 20

vero fecundum Recentiores tene·

at, incipiunt vel definunt crepulcula,

(a) Circulus qui ex Polo occultato ^per a t &

2

o profunditatis gradum Horizonti GrfepXkr

λως deicribitur appellari foiet Linea Cre·

pufcpüna.

XLlil. Azimuth ftellaeeft arcus niimeratus

in Horizonte a Meridiano, ufque ad circuluffl quiZenith, & ftellam traniit, affumptum. Eft-

que vel Orientale vel occidencale

vel boreale

vel aullrale, prout plagac mundi &; Meridia-

ni pun&a oppohta coniiderantur.

XLIV. Amplitudo ortiva & occidua, eft

arcus

Horizonris, inter ftellam & punöum Äquatoris cooriens vel condeicenderas intet*

ceptus.

XLV Arcus femidiurnus eft arcus J£qui-

tons inter ftelbe afcenhonem & culminatio-

nem

comprehenfus; Arcus vero ieminoftur-

nus

eft

^Equatoris inter ftellae defceniio-

nem

& imam depreffionem interceptus.

X L V I. Diftantia fteilarum a le inviceffl

eft

m cft arcus circuli maximi incer duarum ileüa-

onii

_centra, vel quHibet duo c cell pun&a in-

terceptus.

q® XLVII. Dornus cceleiHseft.arcus Eclipti-

teni cae

inter duos poiltionis circplos per 30 quem-

itcr* que Åquatoris gradum tranfeuntes, vel eft

qui ipatium cceli duodecimum ^, inter binos poix-

olo« tionis circuios per 30 quemque J^quatoris

ene> gradum tranieunces comprehenfum.

-

XLV Iii. Culminatio(4)eft traniituspun-

8 & öi per Meridianuni, 8c notatur per gradum

&j| Eclipticse vel ^quatoris in Meridiano coexi-

2is- ftentis.

(λ) Vocatur alias mediatio cceli, culmen

atus cceli Sc medium cceli, prout oppoiita pars di-

[uni citur imum cceli Sc angulus terrae,

Eß. XL IX. Ortus Sc occafus Aftronomicus

ealc (^) eft elevatio ftellae fupra Horizontern vel

occultatio infra eundem juxta arcuru Aqua-

toris

ipfa aicendentem vel defcendentem.

cft Illum igitur determinatit Afcenlio, huncde-

:um icenüo Refta vel Obliqüa, prout in poiitu

ter· Sphacr« Refto vel Obiiquo confiderantur.

(b) Ortus Sc occafus vel abfoiute coniide-

ua.

rantur vel refpeftive ad ^quatorem vel Solem

tio- u°de duplex ortus oritur. Aftronom'i ertusSc

:ur-

^cafus ad dEqnatorem potidimum referunt

C10' & adcommodant, quemadmodum Poet« ad

Solem: unde Uli ortus Sc occafus Poetici di-

m

cuntur,

€ft Ε 3 L, O«

L. Ortus 5c Occafus Poéticus Solem re(pi-N

ck, ica di&us quod in defcriptionibus tern- porurn anniverfariis a Poétis adhiberi foieati 1 Eftque vel Cofmicus, Acronichus, veiHeli- n0i

acus. <*u<

LI. Ortus Coimisus (a) five matutinui

eft emeriio ftell# fupra Horizontem una cufn 1

Sole, propter cujus radios illa tamen videri _^

noii poteft. Occafus Cofmicus eft demertio

matutina ftellae lub Horizontem occideiiralem Sole

adverfo Oriente.

(a) Dicitur Cofmicus quod fiat orienti _c0

oculo _LH. mundi Crug. ^{p. 104,.} ^

Ortus Acronychus G) eft emeriio _^ 1

ftelbe veipertina fupra Horizontem

Sole ex

oppoiito occidente. Occafus vefpertinus eft

dcfcenfio ftellse (c)

Sole.

(1b) Dicitur (χ,κξόνυχ!^* quod fiat in prin- cipio no&is.

(i) Ergo ftella quac cofmice oritur, ds*

fcendit acronicé, juxta verfus.

Cofmice de fcendit fignum quod Cronicé furgit1

C ronke de fcendit ßgnum quod Cofmice furgit. _«|

Lill. Ortus Heliacus eft emeriio ftellae e"

radiis folanbus. Occåius Heliacus eft occul* Jj

tatio ftelU

radiis iolaribus. Hic fempet j obiervatur in Horizonte occiduo, ille in _jj

orcivo.

LIV. Ere&io domorum cceleftium eft to· jj tius cseli fecundum ^tricenos Äquatoris gra- _pr

dus *

. v

JV du* ab Oriente fecündum feriem iignorura diftinftio, & ftellarum nobilium in iis>

j·^ notatio, qui modus eft Regiomontani, rcli-

quos miflos facimus.

j LV. Direitio (a) eft inverfio arcus ^quato-

-um rts *nterccPta inter Promifloris δζ Significato-

ris alceniionem & defcenfionem, _lupra vei

>rß0 lub circuium pofitionis tanquam Horizon-

,

tem iuum ad determinaudum _tempue futuri

accidentis.

(a) Dirigere nihil aliud eft _quam movere

Spnsram, donec locus iecundus,id eft, Pro-

P miftor traducitur ad fitum primi hoc eft Signi-

;ri°

iicatoris & contra, Joh: Reg in Tab: Dire<ft„

probl. zy.

Tantum de priori membro, rin-

MEMB RU Μ POSTERIUS,

PROBLEMATICLTM.

Enumeratas fequentibus jam fteilarum via triplici affe&iones demonftrare in

cotiabimuiL

I· Per 0LOBUM ruditer & Mechanice.

"· per calcvlum tabu l arv m, Iii. Per Problemaca calculum _{duo pro} trigonometricvtd, reftificatione Globi prsmictenda,

v

<'Z

Piobj