Tanquam a Philofophica diftin&ae,

(1)

a. d. m

DISSERTATIO ACADEMICA,'

De

INDOLE

COGNITION«

THEOLOGIC«,

Tanquam a Philofophica diftin&ae,

QUAM

Cum

Cotifenßf Sam, Facuit, Iheolog.

In Regia

Acaåemia

Upfalienfi,

P R SI DE

MAX, REVERENDO atquAMPLISSIMO VIRO

Mag. ENGELBKRTO

HALENIO,

S.S. Ibe&l, PROBESS.

Reg. & Ordin,

Examinandam modelte filtit

PETRUS HANDGREN,

AROSJA-WESTMANNm.

InAudit.Carol. Maj. d. xxxi.

Maji MDCCXLIX;

H. A. M.

upsaliie.

(2)

i'.kR',a

M.tis

MAGNiE FIDEi VIRO,

REVERENDISS1M0PATRI ac DOMINO,

Dn. ANDRbAä KALSENIO,

S. S. Theologias DOCTORI Celeberrimo, In*

clutae Dioecefeos Arofien/is EPISCOPO Emmen*

tiffimo, Ven. Conßftorii PRiESIDI Gravis-

fimo, Reg. Gymnafii Scholarumque S*

%

EPHORO Adcuratiffimo,

MJEQENAll MAXIMO.

i e audacics, MACENAS MAXIME,./»/-

/% j hi tribuas,

quodpagfflis hifce, pretio o-

i nÉV mni <f nitor e de(Ittutis,Jplendorem &

J W decus ex REVERENDISSIMO TUO NOMINEmutuarefuflinuerim* _Inqenuequidem fateor, baudquaquam dignas effe, qus TU UM fubeant con/pe- Bum; funt tamen tales, quales a me,fluBibusfortti'

ii£jaBatOy proficifcipotuerunt. 7amgratiofo vultu, hu¬

vaUimus ob/ecro, has excipias, quam pia & venerabun-

da mente ipfe easaem offero, mihique, julcris deflituto emnibus,portusfis &pmefidium tutisffmum• ffy/Vf^wft*

tendentJinqula, z//perquam longisffmeabfit dies, quo TE,MACENASMAXIME, defiderent Ecclefia, fludio- fa juventus, Farmlia Mobiliflima ^, clientes omnes & tota

denique Patria. F/'u&f autem, &pro[peritäte omniger

na diu Utus fruaris,

REVERENDISSIMI NOMINIS TUI

rzz//ördevetisfimus

PlTRUS HANDGREN*

(3)

Max. Reverendo etique

tsimplijjtmo

Domino,

Mag. J A G O B O

SVEDELIO,

Diceeefeos Arcfienfis ARCHI-PRA POSITO DignifR-

mol Templi Cathedr. ANTISTITI Vigilantifii-

Hio, Ven. ConfiRorii ADSESSORI Prima¬

rio, i^Equiffimo,

PATRONO MAXIMO,

ic, quam diu auxie åiscupivi, fponte jam fi _jefe offert occafio^, erga TE, PATRONE B MAXIME, venerabunäam mentem publice

declarandi• Patiaris itaque, humillime ro*

-go, ut, eum in finem, \\rimitias hafce lucubrationum

niearum leviffimas 1IBI confecrem. AmpléBaris has,

ea gratia, non quam merentur, fed qua, pro T. UA generoja prorfu? vtrtute & ffngulari benevolentia me-

tnetipjum jam diu foles, Confrvet TE Dens O. Af,

quam diuti(ffme, ut Ecclefia Ttne citrä concredita, Fa•

milia Clnriffima, Clientesque ^, fero valde tanto pri-

ventur fulcro, [olatio, refugio. Åd funus usque

maneo

Max. Rev. atque Ampliffimi

NOMIN1S IUI

cultor humiWmus Petrus Handgren,

(4)

VIRIS

Aämoäum Reverendtt _atque Preclari/fimit}

DaMag. SIMONI NAUCLERO,

Mag. NICOLAO RABENIO,

Dom.

JOHANNI SUNDIO,

Mag. OLAVO NORBERG, Mag. OLAVO KUMBLALO,

Mag. ERICO SERNANDRO,

Mag. AXELIO HELLBERG,

Regii Gymnafii Arofienfis LECTORiBUS, itemque

Vener. Confiftorii ADSESSORIBUS longe

Dexterrlmis,

PATRONIS & PROMOTORIBUS Exoptatiffimis.

'VIRO Pneclarisfimo,

Da

Mag. JOHANNI PLENNING,

CONRECTOKI Scholas Trivial. Arof.meritiflimo,

FAUTORI, multiplici nomine, aeternum colendo,

VIRO Reverendo atque DoEtiffimo,

D:no OLAVO

LUNDFORS,

V. D« COMMINISTRO in Lundby Weltmann.Lau- datiflimo, BENEFACTORI perpetim

honorando.

jTY)

_^

plttrima

in me c

oilat

a

beneficia,

ut

& in ulterio*

ris gratia fpem, munus hocper exiguum, cumfwné

m<zprofperitatis voto% dare dedicarevolui, quia

debui

Adm. Rev. Praeclariflimorum ^, Dodiffimi

NOMIA/UM VES1R0RUM

cultor bumillinmt Petrus Handgriw»

(5)

DEO DUCR

i t

PR&LIMINARIS.

ti mlla datur humam cognitio j, qua*

liscunque

illa demum ju, qua duobus

Ulis fontibus, rattoni & revelationiy originem fuam non debet; ita, qui vel

fiova addunt principia, vel toüimt borûm alterûtrum, vel unum etiam confundunt ^cum altêro, mn poffurit

non in

graviffimos

quoscunque

prolabi

^errores.

Inter Haereticos perplurimos, in his ^gra-

yiter pecca<ntes ^, nominale fufficiat

Pontificios%

qui imperfe&ionisarguentesScripturam

Sacram,

eidem adjungunt traditiones, five

verbum Dei

non feriptum, qued

ejusdem

omnino

effe

au- öoritatis & certitudinis, fi ^non

nnajoris,

impu-

riffimo contendunt ore, Videtur quidem hasc hasrefis Scriptura? Sacrae fuum

concedere lo-

cum, eo

quod traditiones

tantum ^,

ulterioris

perfedionis gratia, ei ad latus ponat; re tarnen

vera adeo fic Scripturse Sacra:

detrahitur,

ta«

liaque

traditionibus vindicantur, ex

quibus alia

A erul

(6)

% &&) ) o C

crui nequit confequentia, quam

quod

^re ipfa

pro nullo

illa

agnofcenda

fit

principio.

Cum

his eatenus amice conveniunt Embu(iafltey A-

iiabaptitt£,

Quakeri

&c. quatenus

exiftimant,

non ex fola Scriptura Sacra, quam infufficien-

tem, mutilam, obfcuram effe, & nullatn habe¬

re cfficaciam illuminandihominum mentes,cre-

dunt, fed ex Infpiratione Patris immediata, ex revelatione Filii interna effentialiter cum iis u-

niti, ex informatione Spiritus San&i intus lo- quentis Sc

docentis, colloquiis angelicis, fomniis

& raptibus

Enthufiafticis, haurieadam efle

ve-

ram rerum quarumvis, inprimis fpiritualium

atque cceleftium notitiam. Videntur & hiqui-

dem Scripturae Sacrae aliquem

eoricedere

locum, fiquidem ex ea

fubinde probare

conentur per*

niciofiflima fua dogmata; vere tamen utrumque tollunt omnis certa? cognitionis principium, im-

mediatis fiiis,non raro Sc rationi Sc revelationi contrariis, unice inhaerentes illuminationibus.

Adhuc impudentiores funt Scepiici, omnis veri

exiftentiam pleno ore negances. A

quibus

pa-

rum differunt Athei, _quousque

dantur,

ita

di<fti

Tbeeretici,öcqvidemin fpecie*//ra2/,qui,recIarnan-

telicet efficaciffima Scriptur# litera, reclamante quoque ipforum ratione

6c confcientia,

neutrum

taraenhorumfequuntur priticipiorum, utaliquam

Numinis exiftentiam largiantur. Quid porro de

Jmiifferentiftis five

Liberttnis

eft ftatuendum?

Cerce, pro ftlo, eoqueJatis vario,quo innegotio- reli-

(7)

t§m ) o ( && _i

religionisindifferentem

dogmatum

urgerit, gra«

du, ex ipforum hypothefi ^non poteftnon flue*

re omnis veritatis, (altem divinas revelatae, con- temtus _, damnum _atque ja&ura. Idem fere de Naturalißis eft dicendum. Quid opus eft reve-

latione, fi homo quiliber, uti poftuiant hi, du-

étu rationfs, omnia ad falutem fcitu neceflaria cognofcere poffit? Proxime horum veftigia pre-

munt Sociniani 5c Pelagtani, rationem humanam

conftituentes judicem & normam controverfia-

rum fidei, _atque ad ejus amuffin myfferia di-

vina trutinanda effe fentientes. Ab his tandem haud procul abeunt Fanatici

reliqui

^omnes, qui

vel _unum, vel plures fidei articulos, non nifi

ex folo verbo Dei revelato innotefcentes, ^ra-

tioni five intelle&ui hominis naturali, hujusque

lumini interno, tribuunt. Sic, qui nugantur, articulorum, de S S, Trinitate, perfona Chriffi ejusque incarnatione 5c opere redemtorio, pec-

cato originali 5c a&ibus gratias, cognitionem e lumine rationis erui pofle; ut <5c, qui articulos

pure Theologicos ex principiis rationis propriis probandos atque demonftrandos ftatuunt; quid

hoc ipfo intendunr aliud, quam

Theologia?

5c Philofophias confufionem peffimam, unde non nifi mixtum quoddam ex ambabus emergerec chaos? Quam graves vero atque horretodi, ^ex

diftinäione hac non obfervata, oriantur errores, fanus quisqueTheologus pariteratque Phi-

lofophus

faciliori

perfpe&um

fibi reddere poteft

A 2 nego-

(8)

) o (

negotio, quam ut

hic multis evinci

operas pre-

tium eflet. Quos ut vitemus, juftique inter

utrumque horum

principiorum

ponantur

lims-

tes_, de ftatura& ItidoU Cognitionis

lheologic<e

tanquam a

Pbilofopbica diftinCU,

pauca

heic diflere-

re apud nos

conftituimus, cui inftituto beni-

gnam cenfuram 6c

interpretationen!

a

B. L.

re*

veaternobis expetimus.

5. II.

Per cogmtionem

Theologicam

w

teilettam vola-

mus fapienttam

fupernaturalem,

esc

revelatione ^di-

vina hauflam ^, _qua Deum

&

res Divinas,

(mulque

viam, rationem & media ^, ^per quce bominespeccato•

res adfalutem perducendi fura aternam, mente

ib

(

hminatapercipimus.

Vocabuium

_Theologie, _quod, _vi _vocis, }Jycn> Ttipl t2

&eS9

five

fermonem

6c

fcientiam de

Deo notat, a Gentiiibus dudum ante naturn Chriftum eft ufurpatum, qui

hac denominatio-

ne longe falfiflimas fuas de Deo opiniones 6c

do&rinas infigniverunf. In lacrisliteris non ni«

fi concretum hujus vocis legimus in Epigra¬

phe Apoc. Job.;

periphrafes

vero »quipollenees faepius occurrunt, utpote i Cor» 11: y. Att.XVIII:

26. i ThefJ. IV: 9, Tit»I: i&c. Accipitur autem

vox Tbeologia fenfu prascipue

quadruplici

6c qui-

dem j:mogeneraliffime, pro quacunque de Deo doårina; quo fenfu Ethnicos, Judaicos 6c Tur-

cicos non

refpuic

errores. 2:0 Generaliter pro >

omni

(9)

mg ; o ( mg ₅ omni rera de Deo rebosque divinis fapientia,

in quocunque

fubje&o,

ex quocunque prineipia, confiderata. g'tio Specialiter, uti fupra ett defi*

nita, 8c 4;to

fpecialijfme,

pro ea tantum acceptio-

nts noftrae Theol. parte, quae vel de Deo agic tritium, vel fpecialifllme de divina Qhrißi Salva-

toris natura. Prima acceptio uti ^nomen

TheologU

non nifi fenfu abufivo _meretur, in(ecunäa ve-

ro nirnis late, 5c in quarta ftri&e nimis fumb

tur; ita Cola tertia hujus loci eft. Et licet hasc,

in forma fua laxiori, quoque Cognitionen! ^ra¬

diärem 8c ita didtam eatecheticam comple&arur,

tarnen prefiius, ufu communiori, folum deli-

gnat cognitionern rerum facrarum habitualem,

| eamque foirdiorem & ampliorem, cum prom»

titudihe demonftrandi 8c vindicandi conjunétam^

HocmodoTheoJogia confiderata nequaquam fy«

nonyrnum eil fidei 8c Cbrißtanijmi, ut volunt No-

vatorum plunrni.

Iheeiogia

^enim babim⁹ ett, in

inteüedu refidens, 8c licet, intentione divina,

cum praxi intime connexa]

eße debeat;

hujus

tarnen abfentia non deftruit ipfam Theologiae fubftantiam, quod infra

pkiribus probabitur.

Fides vero non in intelle£tu folum, fed, _{qua es»}

fentiam confiderata, in voJimtate prascipuatn fe¬

dern habet, & haec ambo junftim, cum fuiscon-

fequentiis, fumta,Cbrijliamjmum abfolvunt.

Tbeol.

ulterius eft cau[fa; fides vero 8c

Cbrißiamfmus ejus

funt ejjeäus. hüTbeol. denique, hoc

modo,

ftri-

n ftiöri fenfu acceptam, plus

luminis

requiritur

I 3 ---

(10)

<£££ ) o C

in intelle&u, _quam ad fidem &

Chrißtaritfmim:

nonenim omnis fidelis> omnisque Cbrißianus, fta*

tim eft Ibeologur, licut ab altera parte nec omnis

Jbeelogus ideo ftatim eft

fidelis

& verus Cbriflia•

ms. Quare non confundere oportet

babitum

cum

öda, cau(Jdm ^cum fine, fruClu & effsäu, fidem,

qua creditur, cum fide, <700

credicur,

Cum cognnioms rheologica tradere conftitui-

musnaturam <& indolem,adeaomnia attendere ^nos

prohibet

temporis tacultatumque plus quam ni- mia, qua circumfcriptos nos reperimus, angu-

ftia, quae ad nobile hocce non minus quam am-

plum fpe&ant argumentum: la pr^fenti iraque fufftciet nobis, fi pr^cipua tantum attigerimus

momenta, per quäe a Pbilofophia fe vult

Tbeologla

diftin&am: quod fi, quid

Theologia

^cum Phdofo.- pbia non efti commune, diftin<fte fuerit incelie*

élum; ^non facile _quemquam ulterius latebit,

qu» fit cognitioms

Theologie

a natura indoles.

$• ,IL

Derivanda autem eß h&c diflinåiio, primo, ex iiverfo diverfa indolis cognojcendi principio,

quod

Tbeol. agnofcit

filam

fupematuvalem revelationem_per Scripturam

facram)

Pbilofophia autemfanamrationern, fibi IoIi,

fiiisque

viribus o

principiis,

^relidlam at qite nixam.

Cum diverfa ftatuimus

Philofophi#

^atque

Theologia?

principia, non hoc ipfo volumusre«

pugnantiam

aliquam

vel contradiåionem veri

no-

(11)

€*£ ) o ( (&*£> 7 Hominis inter ha?c ftatuendam. Ucienim, ab

una parte de infallibilitate veritatum revelata^•

rum nos non finit dubitare teftimonium Spirij

tus Sanfti, cum revelato verbo itidivulfe con-

jun&i; ab altera vero ratio humana, abftraflive

five in fe fpeéhta ^, non poreft non, qua talis,

inträ limites fui fori _manens, _vera docere; ita obftat verhatis natura, quominus veritati un- quarr? poflit contrariari: quorfunr accedit, u-

triusque auåorem ipfum efle Deum, _quem Ir bimet ipfi contrarium ftatuere, non minus fö¬

ret ablurdura quam impium, quod tarnen le-

queretur, fi ^, fub juftis vers contradi&ionis le¬

gibus, quod in Theologia verum, in Philolo*

phia effe falfitm, & verla vice, crederemus.

Nec obftat diverfitas hascce principiorum, quin rationi, in Theologia & rebus fidei, jufturn

(uum & certis limitibus circumlcriptum largia-

mur ufum. Eft^enim ratio vis perfpicienåt nexum reritmlive facultas illa, mediante _qua homo cognofcit, judicat & ratiocinatur. Haec _quoque eüfubjeflam Theolcgiae _recipiens, quatenus re-

velats, _atque _a fupernaturali principio haurien- ds, five mßrumcntum & _organon

pafjivum,

quod

fi plane velimus tollere, nullius _unquam rci,

ex quocunque principio & fundamento, imbui

poterimus cognitioae- Oportet prsterea, rationem communicareTheologo velprincipia for- malia, organica & wflrumentalia, ad Grammati-

*«myLogtcam & Rbetcricam? pertinentte, quae

do;

gmati'

(12)

% ) o ( <£*?>

gmatibus fidei

certo

refpeöu explicandis, &

re¬

läte ad alios confirmandis, reåiflime adplican*

tur, iti eruendo nempe vocum fenfu &

fignifi-

catione, expenden-dis figuris

modisque

loquen- di, & monftrando nexu & modo argurtientan- di, definiendi, dividendi,

demonftrandi,

&do-

gmata

Theologica rnethodice proponendi

atque tranandi: ve!prlnclpa, quae

Phtlofophica

abjolute neceffaria

& univerjalia auämnt, qualia funt;

//»-

pojjibile eft, i dem /tmulejje, &1 nonefle;

omne tom

tum eft nmjutjua parte; bis duo fimt quatmr, 6$c.

quae, uti

adeo efTentiaii

6c

fimpliciter neceffa-

Ho conftane terminorum ^nexo ^, ^• ut nulla, ne in ipfa

quidem Theologia, reftringi poffint

in-

ftantia» ita, quin in

Theoi.

naturali pro

cogiii- j

tionis princjpio

adhibeantur, nihil

piane obftat, quin potius

neceftarium eft; in revelata

autem lisdem uti quidem licer, non tangett iit

pröptiis, primariis 6c fundamentMus, fed

ut

principiis

com- wunioribus, Jecundartis &

mimfieridibus,

adinte-

grandum fyllogismum Theologicum fuperad-

ditis, Quid? quod 5c

ipfa

facra pagina ad rationis judicium, uti vere docentis, provocat, Ef. XLlV: i8. ieq. Luc. XII: 57. 1 Cor. XL*15.

i4# Rom, I: 19. 20, i Reg. IV: 55. Vide

ulterio•

rem hac dere

explicatwnem, in

Huetii

concordia

rat.

& fidei.

Hasc jam

praemifla

utinon

inficiamur; ita

äb altera parte

probe

obfervanda eft

diftin*

jäio inter utriusque,

Philofophi*

nempe

&

^\

Theo-

(13)

«ä# >o( _S Theofögi« principia, ne h«c confundehdo in Secinianorum prolabamür ^errores, ftatuentium,

fola ratione dijudicari foßtbiiitmem avticulorum fin

dei; non effe credenia, _qu<e menti impoffibilia viden-*

tur; fummmn

religionem

ejje rationem q$c. Quid

hoc autern aliud eft, quam rationem conftituere cognitionis Theologie« prineipium ? quodabfo-

num effe, ex fequentibus efficaciflime probatur argumentis. I:ö Spe&emus rationem homi¬

nis irregeniti. Si h«c, in lege divina, & qui*

dem morali , qu« tarnen fphaera ejus quodam-

modo contineri videtur, errat, tantaque laborat ignorantia, Rom. I: ^21- feqt Epb, 1F: ^17. iß. ut

ne pravam quidem concupilcentiam peccatum effe Iciaf; Rom. -VIk _7; _quam _occaecata _{non e-}

rit circa Evangelium, ^non continens, nifi myfte-

ria in confello magna? 1 Cor. I: & II; Job. I; 5.

Epb. V: 8. Ad h«c aliter certe fe non habet ratio, _quam ad folem oculi no&uarum. Si es- lentiam & attributa divina confideraverinnas,

non potefl: ea perfeäione, qua Theologia, h«c

docere Philofophla, nec eo gradu, quo ratio illuminata, haec illa, fibi reliåa, comprehen-

dere, fed quadantenus tantum, _per triplicem

ita di$am Scholafticorum viam,

caußalitatis

nein- pe> emwenti# & negationis. 2:0 Si vel maxime regenita fit ratio, tantum tarnen adhuc femper

ei adhaeret nativas caliginis, «chic non nifi im«?

perie&e & ^ex parte cognofcat; i

Cor,

XIII: 12.

fdeoque

femper Jublimiori prineipio, & divi-

B niorl

(14)

iß maz> } • C

spori hujus virtute fublevari opus habeat. Ba?g'

talia obftare, quomimus principium ratio agno«

fci poffit Theologue, quilibet fatebirur» curre»

ligio fuerit, Theologie principium iroperfe*

dum» caligittofutn, obfcurum, fic confbfunn

fub 1^ruere. _%vo> In Articulis pnris proponendis*

cxplicandis & confirmandis Chrißus, Prophe*

tae & Apoftoli uon ad rationetn, Ced ad foium Bei verbum nos remiferunr, ^utr _patetex Ef. It

20» Luc XXIV: 25. 27. AB. XlII: 27. c„XVlfc

2. ?. 11. z Tim. III:: 15. id 4^0 ß ratio normo

efiet Sc principium credendorurn, fequereturto-

tam

religionem

Chriftianam effe ^mere naturalem

b. e. lumine natura? eognoreibifem 5t demon*

firabilem; nulla forerryfteriaadeoquenullam,

gratiam inter & naturara, nullam,, inter reye- lationem Bei generalem fit fpeeiaiem, nullam denique, tofam inter

Philolophiam

fit Theolo- giam

eß- diftin&ionem

^* contra apertißima Scri*

prura? S^ rse

teftimonia

Pj. CXLVII: 19. 20»

Matth XVI»17» AB. XIVr 16 Rom. 1: 19. c„Iis

14, 15. 1 Cor. II: iQ. Porro fic nunquarn ratio

in obfequium

fidei

eßet captivanda ^, _nunquam abneganda ^, ad ßlentium redigenda* regeneran-

da, renovanda, transformanda, contra expres*

las S ripturae Sacra adlertiones Rom. XII: 2«

Matth XVI: 24, 1 Cor. I: ig. feq; ² Cor. X: 4.

Tandem etiam fequeretur,, quod quo perfpica-

riori quis

pradicus

eßet ratione, ^eo foiidiori

^ooque

polieret Theologien

cognicione,, contra?

«r

(15)

WH3* ; o c _fr

$1tpérléfttiam

omnis a?vi

luculentilHmarn,

Ser|-

pturae Sacra?

eftatis

fuffultam, vid. lup* ⁱ Cor, I:

ig. feq.

Matth.

XI: 25. Non igimr ratio huma¬

na principium eft Theologia?. Similiter, ß mo¬

do leopi eilet noftri, facile eilet oftenfu, nec aliud

quid,

^praeter Scripturam Sacram Theolo- gica? cognitkmis

eflfe

principium, I:o enim Scri- ptura Sacra

hunc ßbi Coli vindicat

honorem Ef.

VIII: 20. Luc. XVI: 29.

Job

V: 39. Gal I: 8- 9.

2 Tim. III: 16.17. 2 Petr. I: 19. 2:0 Si verieates

revelata? fupernaturales ex alio proficifcerentur fönte, quam ex revelatione divina in ^criptu-

ra Sacra; effe&us tum lua cauffa eilet nofailior, quod

impoflibile.

3:0

Omnis

a?vi ecclefia, in

conciliis fuis, ex folis facris Pandeétis exortas

perpenderunt

decideruntque

controverfias, ad exemplum ipfius Salvatoris* utSc Prophetarura ejus Sc Apoftolorum»

5.

IV.

Secunäo, afe imkem dißingvuntur objeEo. Thi•

Ußphia

enim free ratio pro

objeEo

^non habet, niß res

viere naturales, ex farnz , fuisque

viribus naturalibis

reliflx, rationis diciamine

eognofcibiles

CS demonßra- biles, _qua feientiam fui naturalem in illa gignere

CS

terminare funt _aptse. Objeclum ^veree Theologiefuht

Artkulifidei, five veritates revelat&, fupra ^omnem

rationis reeeptivitatem naturalem poßtös, eo

quod ad

naturales bujus

cognofeendi

vires ^non

ßnt

proportio¬

nal, tum

quibus ideo Philofopbitc nil eß

commereiß

B 2 Lev

(16)

i® ) o C

eo

quod fint fupcrnaturales,

rationi

inevidentes, &

ex ;principiis rationis indemonßrabiles, iftTß» r£-

Jpechi

^vocantur

myßeria,

^ex

quibus

per revelationem

eognitis

oritur

fides, teflimonio infallibilis

Bei, Scripturam Sacram,

ultimat9 c?

»«/V*.

Uu ex diverfis profiuunt Philofophia atque Theologia principiis, quod fuperiori often-

fum ivimus; ita per pronarn inde confequentiarn

efficaciter concludrrnus diverfa quoque efleob*

jecffca; naturalis nempe principii res mere natura¬

les, filpernaturalis autem fupcrnaturales. Natura¬

lis aurem rerum cognitio ea omnis eft dicenda,

qua? i><?/ in facris lireris non eft revelata; (ed

ab homine fibi reli&o, ad maruritatem ingenii atque

judicii prove&o

^, Sc rite faculcatibus iftis _j

utente, propria induftria aliorumque informa-

tione naturalster eft haurienda* vel licet maxi-

me fit revelata, nihilomiaus absque illa ^reve-

latione , propriis viribus, percipi poteft. Niti-

tur cognitionis hujus veritas 6c certitudo demon- firationephilofophica, qua? probatio eft propofino-

nis cujusdam, ex certis, naturaliter evidentibus,

& indubitatis rationis principiis. Sunt iterurn

principia illatria: definitiones, propofitioms inde•

tnonflrabiles, Axiomata

le. vel poßulata, &

rienti<2 denique naturales indubitabel five judiera intuitiva, Ornnes jam veritates, _{qua? ex}

hisde*

monftrari poftunt principiis, proprie &inrigo-

re Philofophico

fciri,

non credi, dicuntur, earum- que

habere

dicunur fcienttamr.

VerU x i

(17)

&& ) ö > m Veritatet auteni revelata duplicls funt ge ne- ris: aul enim ex folo revelationis tonte Scri- ptura Sacra deducuntur & probantur» aut ejus

quoque func indolis, ut cirra revelationem di«

vinam, fana? rationis du&u, majori vel minor!

perfeciione & evidentia, apprehendi, ^& ^{ex eo-}

dem fönte quoque demonßrari poffint, licet m

canone Scriptura? fimul fint exprefla?. Ma, ^ar-

ticuli fidei mixti dicuntur, illa, puri. Duplici i-

terummixti arttculi veniunt confideratione, Qva-

tenus enim veritatibus conftant naturaliternotis, adPhilolophiam pertinent, proprieque dici pos- funt 8c demonflrari 8c /ciri. Quatenus vero ut revelata? confiderantur, eo ipfo ^, ut Articuli concipiuntur fidei, arque hadenus

Theologie#

^u*

tique funt ^, qua? ideo in

diverfa

hac conlidera>

tione^ tum credi debtnt, tum fciri poffunf* Ar¬

ticuli veropurt dogmata continent, qtase omne rationis acumen fi giunt, omnisque, pedpica-

cifiimi licet, intelleéhis naturalis vim 6c cogno*

feendi facultatem, _qua propriam ,

lotigiflime

excedont, ita ^ut naturalis homo, quibuscunque feliciffimis natura? inßrudus dotibus, cognitio«

Iiis eorum neutiquam compos naturalster

fieri

poTit. Unde fequitur, easdem veritates

efie/«-

pernaturales, cum

fupernaturale nihil aliud fit,

quam quod ^naturs vires transgreditur, ut in¬

trä oßendemus clarios. Hinc ^nec dici poffunt ejusenodi veritates detnonfirtibtles, in rigore

Phi-

lofophico

^, ^cum ^earutn prorius

fit ignara

ratio:

(18)

i* «*» ) *-(«*»

öon enlm continenturin

fph®ra

ejus,

Äeceftss

couftituunt bbje&usa. Habent nihilominus nots

snodo in fe, fed Sc reläte ad homines regenitos

Sc expertos, certitudinem tana firmam 8c apo*

di&icam., ut hac in parte aott modo non ullt

cedat _earum, qua? in fpbaera rationis atque na¬

ttur« fiiat cognofcend«, atque ope deraonftra-

tionum pbilofophicarurn folent innotefeere; fed

Sc certo refpeäa multum anceceilaat. Pro Fun¬

dament© enirn Immediato veradtatera habent

ejus, qui, ialva fua efientla, nee fallere, nec falli poteft, ipfius nempe Dei; nnde ^quoque

non ftri&e Sc in rigore di&a feientia fed fides

ortum ducit. ConErmatur lioc ulterius inde,

quod yeritates ha?, qua?

Theologia?

conftituunt objeéium, myHeriofa fint, _atque hoc praeeipue

nomine fupermturales, quodnon modo ratio, per fe, «arum plane fit ignara, fed Sc eidenf, vel

tnaxime fuperne illuminat««, atque fic exiften-

tiam harum cognofcenti, maneant tarnen,

quod

ad modutn exiftendi, Sc rationem connexionis

prasdicati cum fubjeåo, imperlcrutabiles & im- penreöigabiles, h. e. fint myfleria> _qua? credi volunt, non inveftigari. Probatur hoc ^ex locis

Bph. VI:19. Col. 1: 2f. 26. 27. c. II: 2. C. IV:_j. ₁ Tun.

III:_9. Chriftum de feipfo myfteria propofuifie', agnofeitur ex Luc. XVIII: 91./fcj.

fyh.

XIV: 20»

Sic Sc Apoftolos tnjfteria doeuifie oftendunt lo-

ca t Cor. XV: _51*

Epb.

V: 92. 1 Tim. III: ¹6f qjuare Sc 1

Cor, IV:

1.

Apoftoli

dicuntur difpen-

fatores

(19)

}o( vm-

fktores rtyfteriorum divinorum. ExempFi Foc©

sr*anea-mus inmagno Mio pietatis reyfterio, quoct

Densmampflatus fß in carnSy 6c apparebie^ iliudy .licet revétatum» omnern raiionis captum efib

«ransgredurum, Quomod© quaelo pofiihile vi¬

debi?ur rationr, finkorn ita 6c eatenus fafteni

eapaxfieri

infiniti» urhumana & divina natura

un um faeiant fuppofitum ? ut Dens de homtne>

& borna- de Des proprie Sc in cafu re<fto praedi-

cetur t ur idiomata infinita de ente finita,, pro¬

prie & fine omni rhetoriea colore,, & verfa ^vi¬

ce, dic antury hoc modo ⁱ hmo eß omnipotettF»

mriiproefem Öcc» Deus eft

pafitts, erucifixus,

mor?

iuus &c- Eft igitur myfterium ab omni ratione

i incornprehenfibile. De hoc vide uberius agen¬

ten* diftertationem editam _»7*& ^ Jenar ven-

tiktam,; ufei deienditur myßeritr

darr

Cbrißianis- miy contra Änglum quendam

Anonjmura

^, qui ibrißmitynotMyßericus b. c. Cbrifiitmifintm nom

myfticum^y in

trakta

tu quodaim*

fubeotitula*

^a-

cxiter conatus cft muaira

§. V.

Ut Bac omtm thvierer evadanty fr ultima*

mfirmentur, attendendum eß 1. ad vires ratioriw

ßyt tnulliäus humant

^y

(bt reUél'ry nihil fercipien~

tis torum_y qua furst

fpiritus

Dei^y

fr

^11»

ad mdtletm

frnaturam ebjefliy ftvt rerum

fgirituaUuw$ fager*

Wmdium fr

myßermm~

(20)

s® ^_ _&& y ^° ( wüp

Quod ad vires rarionis hurnsna? pofl

lapfuln

refiduas attinet, certe non difiifemur, easdeo%

ad res naturales indagandas, adhuc fupereffe val¬

de praeftances, licet in his qaoque magna fobo-

rent infirmitate, 3c fat aräis circumfcrlptae fint

limitibus. In

fpiritualibus

vero easdern fefe lon-!

ge aliter habere contendimus. Intelieåus _enim,

-veneno peecati etiam inft&us, adeo denfis ob- Öuåus eft tenebris, ut non folum Eph. IV. 18.

obtenebratus ab Apoftolo dicatur, 5c occaecatus,

verum & c, Vi 8. quoad omnes aå s fuos 3c operationes, totus crxoTsg five tenebr# ^audiat.

Unde conclufionem elicimus talem, qualem A- poft. idem i Cor. II.* 14, animalem _nempe ho-

minem, _per fe ineptum plane efle« _{ad perci-}

f

pienda ea, quae funt Spiritus Dei: mjfteria fi-

dei ^non efTe ei nifi ftultitiam talia eum non

pofle cognofcere.* fpiritualiter dijudicanda effe.

vid.:}. III. Haud parum quoque ad ineptitudk

nem iftam confert, quod et voluntas peccati Iubje6ka fit fervitio, 3c per Aimmam ad bonum fpirituale eligendutn dfowpLlav, & ^rerum divi-

narum averfationem naturalem, haud exiguas

intelleétu) offundat tenebraS: quas omnia tolli

non poflunt 3c fanari, nifi divina & luperna-

Curali potentia. \

Spirituale five fipernaturak

aliqitid

duplici

(enfu dicitur, 3c quidem ^i.mo fi refpiciamus

ad caufiam efficientern, ^3c fpeclalem örigmis modusn, id omne fupernaturale efi:9 quod all- ^. ^*

quo f

(21)

) o ( $*9- if quo modo

viribus legibusque

natura?

fuos

no»

debet nacales* Ted ex fonte & principio altiori

& praeftantiori

effluxit.

^a:a &

magis propria eft

acceptio, inqua non

ad

originem

folura

8c ^caus-

fam efficientem proxknam

attendimus,

(ed 8c

ad ipfius rei naturam interiörem s ex (ua,

ad

vires cognelcendi naturales, proportione

a?fti-

matam, ubi nempe illam ejus deprehendimus sndolem, ut per folas natura? vires eatn no»

valeat attingere facultas noftra cognoicendi,- adeoqne taiem, ut

fi vel

maxime ponamus

omnes

perfpicaciflimi

intelle&us

aétioncs

na¬

turales? & omnia conaraina, qua? unquam con-

cipi poüunt ^ex

domefticis viribus poffibilia,

ta»

t men ignota maneaty hinc non tantum in

moåo

crrtgiriis ^, five ratione

primipii cognofcendiy (ed

8c

in enttiau five {ubfiantia _ipfa, res

ejusmodi,

^no-

va prorfus fpeciali & a priori

diftinåa

ratione,

fiipernaturalis

atque

fpiritudis dicitur, 8c

ut

talis

a-gnofcit'ur.

Ejusmodi verkatis

tria

potiflimuna

adducenda funt criteria. i. Si ea eft veritatis

cognofcendae

indoies,

ut ratio

adfentiendi

in ea

ita unice au&oritate nitatur, ut extra hane re- velantem plane

detur,

vel

dari poflitnulla,'

eo

quod omnera rationis perfpicaciam, 8c per i-

deam repra?fentandi vim natviraiem,

fugiat.

2.

Si, poftquam ratio, fuperne

conceflis inftru<fta

& fululta viribus, hane cognoverit,

eandem

^ta¬

rnen, quoad rnodam &

indolem, ?non pofik ita

percipere, ut

ejus fibi ideam diftin<äam

atque

C com-

(22)

18 &XJ0 ) o ( <£*!>

complefam valeat formare, _quaeque adeo, ob

manenrem adhue inevidemiam, credi mavulr, quam fciri, & 5:10 denique, fi res aliqua per ta- tem unice innocefcic veritatem, _{qua? non} in fe folum infallibilis fit, fed & de infallibilitate fua

omnes convincere valet, adeoque non opinio-

nem, fed cercitudinem firmifiimam _g'gnere _a- pra eft: talis res talrsque veriras fola eft pro-

prie dicenda fpiritualis, fola fupermturalis, fola wyßeriofa. Siquidem vero, hike crireriis, a

Philofophicis difcriminentur verifsres Theolo¬

gie«, ftriöe ita dicendae; ideoque

fpeciali

ra-

tione tales, non ali«, Theologie confiitu-unt ob- jeäum, &

Theologiea

dici merentur.

$. VI.

Ex modo diflts haud ob/eurefatet, nullam eße

relationem veritatumfitpernaturalurn advires bomb

ms cognojcendi naturales. Unåe facili quoque neg o- tio eritinielhgendum^

quid

de Ibeologica Cognitionen- regeniti, falva fidei analogi^a. ßt babendum.

Eft hmc qucfcftio inter iplos Auguftana? con- feflionis Theologos, feculo fuperiori, in contro- verfiam _vocata, & foknniter agitata. Deinde poft quinquaginta iterum annos eandem exci- tandi occafionem dedic Jenenßs Tbeologus DoéL jfob. MnJ&us, ad The

ologi

^am requirens, ex parte voluntatis, habitum pi&

ajjedionis

^, idque ^{ut o-} pinantur multi, haud ita pravofenfu. Poftquam

vero opiaionem hancce fuam defenfitare ca?pe-

*

*atV

(23)

)ö(

rat, fidura el fe pra?buit paraftatam Spenerus, (U-

tuens, ornnem ita dibarn 7beologicam Cognitionen*

jrregenitorum, protali minirr.e

eflejurehabendam#

fed potius PhHofopbiam de

rebus

divtnis, eam eflV

dicendam. Aceedentibus deinde huic feticen«

tise fociis aliis, eo tandem perventum eft, ^ut

omnem ejusmodi cognitionem mere naturalem4

nec Logice nec

Metaphyftct

veram, ne c ullo mo¬

do piritualem, néc in fe

falutarem, Ted falfam

f

carnalem, fler

dem,

^nugacem, immo quod horrea-

dum eft vel cogitatu, diabolicamy proclamarint Zieroldus, Langius 6c reliqui.

Verum ut rite folvatur quaeftio, notandum eft, hane jam nobis ^non

efte,

de quovis ^re-

rum _, quocunque refpedu facrarum ^, notitia ,

utpote

hiftoricarum, geographicarum,

aliarum»

que naturalium in

Scriptura Sacra paflim

^occur-

rentium, ad qaas, qua taies, percipiendas rationis vires per fe utique funt aptas; fed de ea

jam inprimis quasritur notitia, ^quae circa arti-

cttlos fidei puros , circa veritates

fupcrnaturales

5c wyßeria verfatur: an illa foh»natur& viribusparä- bilisfit? id quod omnino negainus, Nam apud

omnesin confeflo eft, interpotentiam cognofcendi,

& ejus objedum cognofcendum ^, aliquam inter#

cedere debere proportionem.

Ät

talem inter na*

turales intelle&us vires, 6c myfteria divina,noa

efle

majorem,

quam inter naturalem hominis

videndi facultatem 6c objedum immaterials fi-

ve fpirituale, contendimus. Gerte

adhibitis

qui-

G ² bus-

(24)

•*b 'm® ) O C

É#

buscimque armis 6c mediis, fpiritum ocufo na', turalr nemo videre unqmm poterif. Parker no- titiarh pure Theologicam naturali hominisrnen- ti, quahtirmvis peripicaciftimze 6i ^omnes fubtf-

lirates rerum nactiralrnm penetrant!, fine illir-

rr.instione fbpernaturali & fpirituait, tribuere, absqtfe errore Pelagiano, nemo potent. Qui ve-

'ro fibi ftufte perfvaderet, talem nolitvam, onde parntenria Sc tandem fides erit exoitanda, elfe

mere naturahm_^ fåne quominus 6c regenerationen

renovationem pari ratione iibi eadem abiurdi-

tate fingat naturalem, plane nihil obfbr. Aä

vero, uti omntssvi experrentia, pariterque ^ma- nifeftifiima Scriptune fitera, ^{non uno} loco tefia-

tur, notiriam Theologicam, hifee ufibos 6c ef*

feStibus deftirratam 6c infervkuram _> _rn kregeni- Jorcadere; ita eand^rn haéienus ^non naturalem fed fupernaturalem effe toto afleriraus. Originern

enim debet, uti fupra oftenfum eft, non natu¬

rs aut ejus viribus, fed iumitii fupernaroralit

verfåtur circa res, fupra ^omnem- naturalis co«

gnofcendi facuhatis captom pofitas? cognitionis hujus fubje&um, homo adhuc irregenitus, ocn*

Tos habet velamine ignoranti# 6c caecitatis ob- te&os, quod nifi virtute Spiritus Sanéfi ill^umi¬

nantis fuperoacurali fuerit_remotum, quominus

notitiar hujus evadac capax, omnino impedit.

iCor.HU 14. Tendit denique haec _cognitio

ad

fin^em fupernaturalern, falutem _nempe _asternam*

a Im;_{Uk 15.} Eft ergoomnis notitia, quam

ha-

(25)

^ )0f **

bet irregenitus

Theologieam, proprie didhnrr,

quoad ^totum elfe fuuro,

Jupem Muralis', ad ter*

t'ium, non ad primum?

Chriftianae fidei articu-

lurn, referenda. Ex i isdem fere

argumentls

e an¬

dern Cpiritußlem

effe conclüdimirs. Ex principio

enim orta eft Bsowsv?», quod patet tx capitis proxime allafi

vcrfu

i&, cum quo

principio indi5-

vulfeconjtrn&useftSpiritus

Sanéfus, peridipfum

tenebras naturales tollens, 8c illurmnafionem

inchoans: pro obje£lo

habet id

rä wsvptoiTog

t£

&sv ⁱ Cor. IT: 14. & ftnem intendit fpirirualem ,

illuminationern nempe8c converfronem hominis*

Hinc fequitur,

eandeni irregenki notitiam 8c

Logice 8c

Mctaphypce, & haüenus

^quoque

in fuo

gradufpirituahter,

efte veramdgnoicznåam. Pro*

fiuit namque ex ipfo fpiritu

veritatis,

cum ver*

bo le&o vel audito inlepsrabiliter

conjun&o,

a quo nihil

falli,

^quacunque

confideratione, oriri

potefl: 1 Cor,

VI:

^7.

Epb. I:

13. 2'

lim, IT:

15*.

adeo-

que pLcpQwiv

habet

irr« genitus iqg yvmeug

nah

dir,Bs'lag Rom, II:^20. unde & alios

docere

8c er-

rores refutare poteft

ib.

v- i8- feq

Quod nififta-

tueremus, lequeretur ^, ex contraria

fententia,

omnino plurima, eaque

gravißima, abfurda.

Nempt,

Hlaadmifla,

in

converfrone hominis

irregeniti aut nullam

pra^cedere illuminationern

oporteret,

adecquefidem

m

adulto

8c generari 8c

lubfiftere polle fine nocitiar autetiam,

vel

^rne-

diante fallacognitione pratcedanea, vel median-

te _nova quadatn

jmßiediate infula, illam

e^lfe

pera-