HISTORIAM URBIS

£ F. F. QS.

SPECIMEN ACADEMICUM

HISTORIAM

URBIS

GOTHOBURGI

Breviter exhibens,

Quod

Conjentiente Amph/ßmo Collegio Philofi

in Regia Academia Upjalenß,

Sub pra:sidio

v I R I

Adm. Reverendi atq-, Celeberrimi,

Mag. OLAVI _CELSII

Lingv. Orien. Prof. Reg. & Ord.

ut & Pracpof. & Paftor. in 53ot)t/

Public<e difquifttioni modefle fubjicit

haqvinus e. setthelius

Gothoburgenils

In Auditorio Guftav. Maj. addiem ^xxn Junii Anno _{crp roccxv.}

υ Ρ S AL IS

Εχ Oificina W _ernerianA.

4 ^L-

A

' \

S:ae R:ie M:tis

magnie fidei viro ,

perilluftri atqueGenerofisfimo

B/IRONI ac DOMINO,

Dn CAROLO]

GUST MÖRNER,

Generali locum tenenti,

Gothoburgeniium & Prasfe&ura?

Bahufienfis

' Gubernatori Eminentiflimo:

Exercitus ad fines Norvegiaemill· ^ tantis Duei Strenuisfimo&c.

M/ECENATI SUMMO , ,

y^obis, Perilluftris D:ne Gubernator,

bis Gothoburgenßs magnis luminibtis ^>

plane atque immortalia funt ■> Vobis , in-

Gothoburgi levern adumbrationem , cum fpe D. D.

GeneroöiT. & Reverendiff

S:«E R:£C M:tis

magnje fidei viro,

' Revercndisfimo in CHRISTO

PATRI

ac DOMINO,

) Dn. JOHANN!

' POPPELMAN,

a? S. Theologie Do&ori celeberrimo,

DioecefeosGothoburgenfisEpifcope

Gravisfimo &c.

Patrono astatem devenerando,

9 ΰ Reverendiffime in Chrifto Pater _{, ur-} quorum in mufas pariter merit a , divina quam , MacenAtes propenfiffimi hane urbis

certijfima vefiri exoptatifjimt frvorit Ό.

Nom, Veft.

Levotijjimus Client

Haquinus Setthelius,

Vir o Admpäum ^{iu jer} endo, _atque

Pr<eclarijßmo

Mag. ISiCO

LITHOVIO,

Dicecefeos Gotboburgenfis Archi- Pr^pofito gravisfimo, Tempil Cathedralis Paftori

laudatisfimo, Patrono exoptatisiimo.

Plurim. Rev er endo, atque Doäijßmo

VIRO

Dn. ERICO

SETTHELIO.

In ©αίίίία & Paftori vigi-

lantiflimo,

Parenti optimo ^, & Ionge ca riilimo,

quovis honore & amoris obfequio

ad cineres usque profequendo^

Hoc. qualecunque. ingenii jpecimen. in

devot £ venerationis dociimentum

conjecrare voluit.

Adm, Sc Plurim. Rever. Ν. V,

H. S.

Fili intime Dilede.

Blennium ^{tam Salam} in celeberrimo ad ^{Athenaeo vix exegi-} inclu-

fti, & tarnen comperio te medios in-

ter armorum ftrepitus, onus humeris

impar , in deportando Gothoburgum

Upfaliam per exercitium Academicum

moliri : Quod egregium tuum cona-

men3 etii foetum _praecocem non po- teft ^non promittere j meum tamen_»

non erit remorari, fed potius calcar,

addendo éxftimulare, non fufflamina.

re, fed gratulando fufflare. Scilicet

reverentia erga eos, quibus fvadenti-

bus obfequium debes, & natalis foli

dulcis amor, ad haec tentanda te folli-

citarunt. Quo paélo UlyfTes ille Ho-

mericus ne immortalitatem quidem_f

Ithacas fux praeferendam cenfebat. Et quamvis vel conatus iimplex in rebus

arduis laudem mereatur 5 monendus

tarnen mihi in anteceiTum eris do Chronologia, quae hic plerumque ob-

fcurior _per incolarum ora circumfer-

tun Deum infuper iupplici veneror corde ut eximiis conatibus tuis opta-

tus refpondeat fuccefius! ^quo reip.utile

membrum evadere poffis. Sättila Ca-

lend. Decemb. A:ni 1714.

Ericus Setthelius,

Prcefatio.

Ρ mum Ar ^um fitbeo valentibus onus, Leftor htm er i i humamßi- graviffi-

me, Gothoburgi faciem> oculis ^tuis fub- jeäurus; quod inftitutum, ut decet, exfequi, prohibet divers-

tas _, etiam temporum, _^ in- cidimusy malignitas. Faciam igitur qmd yo/^;#, terrarum (ttus depin-

gunt, brevi quaft tabella totam ejus imaginem compleäar, //

jWi exprimere non valuero, animum

magis quam opus rejpicias, oro atque

tbteßor.

ψ* å^å£M*É£åk

$#$#&&&##& %%%%é ύ%&

WWI.M.MI

Caput Primum

De Urbis Gothoburgenfis

rundatione*

§ L

glUarnquam in cele-

berrimarü urbiuni enarrandis laudibus»

antiquitate ne ma¬

gis ^an fuo fint ^me-

tiendas fplendore_»%

dubitari poffit, noftrumcp Gotho- burgum, regni Gothici florentis-

fimum etnporium $ a ja&o ful Fun-

damento vix integrü adhuc fteterit

ieculum : oppido tamen manife-

ftum eft in ilore fuo & vigoris apice jam exiftens, nobiliffimas qfuaseg Svecia? urbes fuperare?& Holmia*

A Orbis

2

orbis noftri Rom# fecuncfom me-

rito judicari poife. Ortum iuum ducit ex trium quondam urbium Lodofia?, Elfsburgi, veterisq; Go- thoburgi in unum coalefcentibus reliquiis.

Γ G II.

Nova Lodofia, Svetice SobCftö/ vuJgo 9ii)iofe/ Gothobur-

go ad orientem ccc. circiter pafii-

bus aberat. Nomen h#c debuit Lodofia? veteri, ad Albim Gothi-

cum Gothoburgo feptentrionem-.

verfus tribus _circiter lapidibus di- ifcmti, _quam populofiflimam olim

urbem fuiiTe vel inde conjicere li¬

cet, quod feptem templorum ru- dera noftris confpicienda tempo- ribus reliquerit. Necp Stockhol-

mia? eomparare hanc urbem dubi-

tavit Johannes Magnus ap Eodem, inquiens, tempore duo prscipua em¬

por i a combufla juerunt, Stockholmia

apud Sveones, & Lodofia apud Veßro-

gothos, forte ut fatalt mcendio often-

a) pag. 762, dereturf

.

i der et ur, neutruwi fine alt er o perkEi*

tari pojje. Pra?clarum autem ac-

ceiftt urbi faftigium a commodis-

fimo portU) ad qqem olim fita^

fuit, ut idem Johannes Magnus i>)

teftatur : Eß enim ψ ea terra popu-

his ad omnew humamtatew propen*

Jjor, habetque cornmodwrem portum3

in occidua fui parte Lodojiam, quam jit aliquis ^{in tota} relrqua Gothia &

Svetia. Fluvius ve ro in dies are¬

na limoque coar&atus, importuo-

fum hoc loco reddidit litus, unde

commereia cum exteris incommo- diftime exercere poterant cives,

Quare tribus circiter hinc millibus paftuum* nova? fibi Lodöfia? qu^-

fivere fedem: Haec urbs magna_^

qvamvis ceperit increrr.enta, vete-

ris tamen non aequare potuit fafti¬

gium, loci, quo condita erat,iilud

prohibente ingenio,ab omni quip-

pe parte excelfis fepta erat moti- tibus, unde hofti, tormentis «Sc globis ignitis, eam laceiTere faci-

b)pag,6yi· A ² Is

4

le fuit, usque dum Anno 1622. a

JefperoKruus Dano occupata igne

ferroque vaftaretur. Hodie voca- tur ©amfeftat>/ & Gothoburgo ad- je&i iuburbii fpeciem pra^bet.

5 III.

Arx & urbs Elfsburgenfis ad

oftium fiuvii Gothici olim pofitas

fuerunt. Illius hodie rudera fuper- func, urbis vero ne minimum qui-

dem extat veftigium. A:o 1612.

Danis diu ac fortiter repulfis, fub- fidioque fruftra exfpe&ato, arx tandem dedita eft, poftea vero pre- tio redemta ad priftinum domi¬

num rediit. Anno circiter 1 60.

vereri dirufå 8c folo fere a?quatå3

exftruda eft nova arx Elfsbur- gum, de qua infra.

$ IV.

Tertia erat Gothoburgum ve-

tus aufpiciis Sereniftimi Regis

CAROLI IX in Hifingiana infula*

e rpgione Elfsburgi, fundata, aöi-

pliflimisque ornata privilegiis,qaa?

incer

5 inter alia ad bellum nobis inferen- dum Da ^η os maxime incitarunt^,

ut hiflorias Svecanae fcriptores pas- fim teftantur. Memorat etiam Jo¬

hannes Meflenius hic medios in¬

ter Evangelicos CalviniftaruraL·

Menniftarumque furrexifle ecele-

fiara, & triplex ideo lilium inter pra?denias fpinas emicans, hifce

verbis appofitis : vekt lilium inter jpnias, pro infigni illis fuiiTe. An-

tequam vero latius fefe diffundere

potuit virus, fatis ceffit urbs.

§ V.

Hafce prxmominatas, partim

ortå belli tempcftate, partim a fe

invicem, una alteram luo deftru-

enté incremento, deletas, & ad priftinam fere pianitiem reda&as,.

nova excepit urbs Gothoburgum»

haut fecus ac fi cerneres, mediis

ex tenebris rutilans oriri fidus,

quod omnibus circa diicuflis tene¬

bris fuos ionge laceque per obem fpargeret radios· Operis hujus,

A ₃ atque

1 6

atque urbis clariflimae au&or &

fundator audit Rex quondä fveco-

rum Gochorumque potentiffimus,

nunc pia? 8c glorioiiflimae me¬

moria Guftavus Adolfus

Magnus, O *

qui prima hujus urbis fundamen-

ta orfurus datis An. 1619 privile- giis, & modo nominatarum urbi-

um civibusque huc commigrare_»

juiiis, Höllandis, quoque 8c Sco-

tis, quorum magna ibi erat mul- ticudo, hic cönfidere permifit,un-

de ad huric _usque diem platea po-

pulofiilima Batavorum, 8c qu£

nanc Regia,Scotorum olim adpel-

lata fuit. Urbis hujus nov<e [or-

ma circulari quingentorum circi-

ter paiFuum ambitu condendae,

anno 1620 faéhrni eft initiumu.

Anno autem fsquenti, die S. Bo- nifacii , fereniflirnus Rex urbem

privilegiis diutius duraturis, iisq^

ampliilimis, artieulis triginta 8c feptém compreheniis, clernentifli-

me donavit.

7

Caput Secundum

De Nomine & ficu.;

§. i.

Nomen Gothoburgi fonat pro-

pugnaculum Gothorum. Gothos au-

tem gentium omnium , quas fol

vidit, bellicofiiTimos fuifle eorum per totum orbem fparfa prasconia,

& exemplis heroicas eörum vir-

tutis pleni veterum fcriptorum li-

bri iatis fuperque loquuntur. In-

dicant quoque fortitudinem Go¬

thorum bellicam illorum infignia,

quas Gothoburgo indulfit idem Se-

reniffimus Rex , & quidem hifce

verbis ^: dM5tt)Cborg (M fotO ttl

tuopn en ΜΑ fti6lb meb 3 ftvommar

up emot bogte (t)ban/ bar uti ett fußfomligtt gulbraget Seien / fopau*

Μ Ät toanftra Rauben/uti ben bo*

gra Hoen ett broget fwarb / oeb t

ben tudnftra uebanfore bnlianbeé en MA jitolb/ber ut 13. gula fronor/twä

A ₄ of t

δ

efrcanföte οφ en unter I flit efter

te ©tåtDarö fatt. vid, Privilegia Gotheburg. artic. i.

§ II.

Situm eft Gothoburgum ίη_>

Veftrogothia, Provincia Elfsbur-

genfi, & territorio Safve-dalia_i

(quod ^etiam inter alia complura

eft ditionis Goühoburgenfis) &

quidem ad litus Albis Gothici in

campoGullbergiano. Ab urbe,quå

ad meridiem & orientem fpé&at,

campus eft, quem medium ^inter- fluic amnis Gullbergianus, qui etiä foffafatis ampla in urbem dedu&us,

duas in partes eandem dividit, ^au«·

ftralem nempe, cui adjacet caftel- lum Gothica Corona di&um; ^Sc orientalem, juxta _{quam alterum}

caftellum _Leonis Gothici nomine

infignitum. Ad latus occidentale fuburbium Haga cernitur, ipfum-

que mare occidentale quingentos

circiter paffus ab urbe remotum.

A feptentrione _{vero, & ex parte}

etiam

tt etiam ab occafu moenia alluit 11- ia quore fuo notabile ilumen Gothi-

cum,quod hic quocg Safvae &Moln-

dalia? amnibus receptis eft latiifi-

^ mum. Extra urbem & vicinos

r- campos aquis irriguos, loca funt

j perquam montuofa, qua? hoftibus

*a afperitate fua aditum facere pos- 5c funt difficiliorem. Hifce vero ru- n pibus nemora5 hortos, pra?diaque

iå & amceniffimos profpeétus natura t, admifcuit, quos vel enumerare_»

longum föret; in fubjeéla vero pla-

ä nitie eminent turrium decora fa-

ftigia, ^mox civium rubentia te&a,

i- & fublimia urbis moenia ab _omni [- fere _parte conipiciuntur.

B Caput Ί ertium

e

e De munimentis, fuburbiis, ^ae-

dificiis praecipuis aliisque urbis

s ornamentis*

SS yr

1 § i. in-

10

§ I.

Inter potiora urbis mummen-

ta ( qu*e fingulari eura ferenifti-

rnorum Regum fortifllma evafe-

ruat ) primo loco pr^celia moenia ipfms urbis refenceri merentur, qua? Taxis poliris pari acclivitate

in altum confurgentia in muniti-

ones varias operaque fuis quaeque nominibus diftin<fta extenduntur;

neque defunt tormenta bellica; an- té vero foiTa eft altiilima. Extra urbem _Corona & Leo Gothicus ( vulgo & 0uHbdrq ) ca- ftella confpiciuntur munitiffima,

quorum prius non multos abhinc

annos in pnerupti montis jugo fir-

miliime conftru&um atque con-

cameratum murisque lapideis cin-

<ftum eft. Pofterius vero a Rege Birgero conditum fuifTe conftat_».

a) A:o 1612 menfe Januario ca- ftellum hoc, _oppugnante Dano,a

centurione Martino Krakovio e-

egre-

d) Loccen. Hiß. Suec. lib. ni. p. 103.

II

gregie defenditur; huic vero jatn

vulaerato fucceiiic uxor, quas ope nonnullorum militum , porta η_*

tormentis diruptam, omnibus, ^qua»

ad manum erant, pr^ftruendo ^, &

fervens lixivium in capita oppu- gnantium effundendo fortiftime fe geffit; tandem vero poft impetus

•hoftium quinqj acerrimos, caftel-

lum deditione occupatur: poft au-

tem noftris iterum reftituitur. Ca- ftella ha?c tum ftrudura _murorum,

tum etiam iitu, non ipfa tantum ab hoftium teiis tuta funt, ^verum

etiam urbem tutari, & hoftes ^a

vicinis montibus propulfäre va- lent. Hifce haud immerito aduu-

meratur geminum ilhid Promon¬

torium intra urbis mcenia, Otrülct diftum, quod ad urbis partem oc- cidentalé monti Ramberg, trans- iluvium ßto ( quod alias hoftium

molitionibus accommodatum cer- te foret ) natura commodifiime oppofuit j Hodie munitiffimum eft,

muros-

murosque ilJud ambientes ^? turrl·

um initar. lummum ipiius montis

asquantes jugum, vix quemquam fnie admiratione adfpexiiTe certo mihi perfvadeo; quantumque ho·

fti damnum afferre poffit, qui o·

culis illud fubjecere, facile intelli*

gunt. Neq; iilenfio pnetereä quod

de ejus adpeliatione refertur me*

moratu digniflimu; Sereniffimum

nempe Regem CAROLUM XL·

gloriofiflima? memoria?, _Promon¬

torium hoc contemplandi caufa a- fcenfurum interrogaiTe optimatum quendam ^, imde Promontorium il¬

lud Orrilla diceretur ? Qui ftatim refponderit: Otrilla adpellari quafi

CDrtiXat / cum ab hofte _nunquam fuerit occupatura.

$ II.

Suburbium eil Haga ^, quod

occidentem verfus parvo fpatio ab

urbe diflitum domicilia habet ele¬

ganter extru&a, ac amoeniflimoS

hortos. Plures etiam hic merca-*

tori-

π

Tj, toribus funt portus, unde malos

tjs & aiTeres ad exteros exportant»

1Π1 Modico hinc fpatio filva viret pa-

,t0 !atma(@Iå£jiogcn) fpatiofiffimum

l0. excipiens campum ^, quo plurimi

0. ex urbe confluentes hcneftse re- yj. creationis gratia varios ixiftttuunt

0(j lufus; ab utroque autem latere_*

e- quafi in gratum fpe&atoribus the-

atrum amceniilima virgulta fur-

ry rexere.

t ^{§ IIL}

a> Publica fequuntur jam aedi-

m ficia, inter qua? templorum facien-

da _mentio Templum Svecatium

a Guftavo Adolpho conditum, com- ß ditorisq; adpellatu nomine, piÄuris

variisque ca?!atis nitet ornamentis.

Circa urbis primordia Paftoris pari-

ter ac Superintendentis heic fun-

$us eft munere Johannes Phry-

.

gius, quem fecuti funt ^: Andreas Prytz ^, qui templum Svecanum in-

jg auguravit A:o 1655, Do&or Eri-

^ cus Brunmus, Profeflor anteaUpfa-

: * len-

14

lenfis; Do&or Zacharias KÜngius,

fub _quo, conftituente S. R. M:te Epifcopalis faéta eft hsec cathedra

cum antea inter fuperintendentias,

ut vulgo loquimur ,numerata, non multo dignitate inferiorfuerit. Ma·

gifter Laurentiiis Biliichius. Μ Da·

niel Vallerius. Dodtor Johan Carl- berg. D. Laurentius Norman Pro-

feiTor Upfalenfis. M. Olaus Neze- lius, <Sc hoc tempore Dn. Dodtor Johannes Poppelman, omnes pie-

tatis <Sc eruditionis laude viri ma·

xirne confpicui. Templum Ger-

manicum Italorum more artifici- ofé conditum eft, & Regina? Chri-

ftina? dicatum, cujus <Sc nomenj retinet; hujus tempii parietes E- pitaphiis <Sc toreumatibus ^auro ar- gentoque fulgentibus veftiuntur,

huic fplendorem quoque addit il-

luft. Comitis Askenbergii monu-

mentum. Pra^fidii urbani tem¬

plum ^, £w>nt)Ufet didtum ^{, arma-}

mentario jungitur, armis variaque

js referto Yupelle&ili bellica. Curia

I ' fplendide aedificata una ala forum,

;„ altera _aquam praeterlabencem afpi-

arg ' cit. Gymnafium, & ichola tri vi«

aiis fpatiofis auditoriis ad occiden-

? talem foiTam a Margareta Hvitfelt

^ A:o 1662. exftru&um ^fuit. Sti-

1

pendio quoque ex prasdiis red.un-

dante munifice illud ornavit; Quin

'

& regiis ftipendiis hic aluntun..

I ^quam plurimi, Aidificium bilan-

i _; eis ferrariae aquis undiq; cin$um

II] ^{eft, ita ut} exönerantes& reeipien-

tes ferrum ab omni parte huc ad-

'.

pellere poffint. Eadem commo-

.

ditate gaudet domus mereimonio-

rum, quo merces nuper aliunde ad

^ ve&a? primum inferuntur, ut &

penarium publicum. Arx Regia magnifica fane, & ampla, ad Al-

' bim pofita Gubernatori domicili-

\ um prsebet.

§ iv.

Urbs palis humido & limofo

ue loco fufptnia reguläres adeo ^ha-

16

bet plateas,ut nulla _{in parte} defle·

$ant,quare ^a Batavis novum4Am·

ftelodamum nominatur. Sunteti·

am platea? lapidibus optirné fira·

ta:, & ab omni immunes fqualo·

re, quandoquidem aqua undecun-

que veniens ab omnibus partibus

in fofTas defiuat. Utrasque foiTa-

rum margines frondofa? prastexnnt arbores, _gratum prsbentes adfpe-

iium cum ad aquam habitantibus,

turh in plateis incedentibus, & iu foflis navigantibus, nam cymba-j

totam fere circumvehi urbem, ^e-

andemque litori, qua velis parte;

applicare potes, quoniam gradi-

bus ab unaquaque domo ad aquam defcenditur. FofT# plures fuiit.

Una major mediam urbem inter- fecans ab amne Gullbergiano, ex¬

tra urbem manante derivata; ab

hac autem tria dein de brach ia feU minores foiTa: du&a: Tunt. Has

vero omnes quatuor fornicati &

fedecim circiter iubiicii junguüt |

pon-

3 _% f le° _m' ponres. PoiTa major in fui ofiio

aquatilem molam habet, & in vi*

:tl' cinia bilancem feriåriam, cujus o- fa' peroium asdificilim aquis undique

l0"

cingitur ^; proxime foiTam excipit

in· Orientalem , binc forum majus,cu-

^Ps riam, templum Germanicum ^, ali*

ia"

aque fplendida aedificia praeterfluitj

int magno deinde jungitur pugilum

?e" ponte / ©tote Sdnipebrpqqan / tri-

bus tantae magnitudinis fornicibus

in exilru&o, ^ut eorum arcus rrajo-

^ _ra etiam navigia fubire pcffint ;

e* Hic lapidibus quoque ih*atus,mul-

tumque fuper aquam aiTiirgehs,in

di' quatvor angulis, ftatuas habet, no*

mi minatiilimorqm in Svecia & Go¬

tik thia plägilum Vitulfi, Starchateriy

ίί" Arngrimi, & Haldani, una manu

■X" urbis infignia, altera haftas tenen»

ab tium; ^rrox foiTam occidentalen*

bli recipit, & forum minus regiarrc^

^as prasterlapfa, fub ^ponte pentili

& iluvium effunditur. Per totas no*

I <&es in omnibus lucenc pontibus

η* B laöt*

i8

lampades, ut homines ipfo quafi meridie>ne tenebris viam ocultan-

tibus, ca?co errore in aquas ubi$

obvias incidant, tuti incedere _pos·

fint. _Inter urbis quoqf; ornamen-

ta porta? ampliflimae & in his Re¬

gia fplendidiifimo opere exftru£a,

nec non Typographeum, Pharma- copolia, Ptochotropheum, panno¬

rum texendorum officina extra-·

urbem pofita, molae, _qvae equis, aquis, _ventoqve circumaguntur,

merito numeranda funt.

Caput Quartum

De urbis Gothoburgeniis gu-

bernatione, cofrierciis & portu.

§ l

Urbis gubernatio in principio

uni Burggravio, tribus Praefidenti- bus, & duodecim ienatoribus una cum Sveco Germanicoque Secre-

tario, commiiTa fuit. Burggravii

autem hi fuere : Van Dyk, Dani-

19 el Lang, Andreas Apelbom ^, Ifraél

Norfelt, Gerhardus Lejonkrantz.

Préfidentium primo vices permu- tabant inter fe Senatores, poft ve-

ro perpetua fa&a Prasfidentium di-

gnitas ad fequentes deferebatur ^:

Primus, Rutgerus von Ackeren ; quem ordine fecuti: Petrus Hö¬

ger, Petrus Rofenfckiöld, Petrus

Knutfon Befverfelt, Laurentius

Broman _, Antonius Knip, Ifraél Norfelt, Jahannes Spalding, Ma¬

gnus Gripenklo, Abrahamus von Eyk, Johannes Makler, Alexander

Kock. Confules fuere: Gerhardus Braun-Johan. Andreas Spalding.

Hoc autem tempore Dn. Jahannes

von Gerdes,& D. Wilhelmus Si- lentz confulatum gerunt viri meri-

tis & sequitatis laude clariflimi.

Secretarii partes fuftinet Dn* Ha-

quinus Eekman, vir praeclara em- ditione atque do&rina, qui rnulta

ad urbis illuftrandam hiftoriam-.

benigniilime mecum communica-

B ^ζ vit i

SÖ

v.it t quam humanftafcem _laulloncm tempore, mente gratiiHma _agno-

fcatn. Senatares _funt duadecim i

quarum fex ad literarum incum- buat ftudia ingenuascß calunt Mu-

faru artes, reliqui negotiationibus.

vacant. Et hoc quidem _tempore-*

Senatum Gothoburgenfem magna

cum laude conftituunfe viri fequen- tesgraviilimi: Johannes Bechman, Jacobu.s Wadft ,Francifcus Schrö¬

der, Ja hannes Böcker, Wilhelmus Utfall, Ericus Gederberg, Abraha-

mus Bruhn, Gerhard us von öl' ken, Ghriftaphorus Ghriftopho-

ri, Johannes Rambeau, Cornelius Torion, Rilianus Svartz»

$ Ii.

Cum Indigenis frequens eå

commercium _, praecipue ^vero fi- uitimis, ut Bahufiis , Wermelan- dis, Weilrogothis, Smolandis, &

Hallandis, unde _magna vis ferri, malorum _nauticorum

, aiTerum ^y

piq&» aliaque adyehuntur innu-

mera

21 m mera s qua? hitic ad e^teros träns-

> portantur. Quantae autem ad hu-

15 jus _generis commercia requiran-

V tur opes, facile eft conjeélu. Fer-

U- ri qvotannis Gothoburgo ad exte-

us.

ros tantum deportari affirmant,

Lä quantum, β viliilime seftimetur,

i;a fummam exaequet 6. auri tonna-

\-

rum. Cum exteris commercia^

i _% longe lateq; per utrumque & Bal-

>- ticum & Germanicum _mare, ima

is per ipfum oceanum Athnticum ^>

i- 6c Mediterraneum mare, in Afia,

I- Hifpania, Gallia, Britannia , prae-

>- clariilimisque mari Balthica adja-

is centibus urhibus _exercet»

§

Portus fpatiofus eil pariter ac ft fidus ,.nova arce Elfsburgo <Sc fitu

i- & _opere munitiffima iilum defen-

v- dente. In hac arce reperitur tern-

% p!um, ubi papulus in tribus- con-

i, gregatus contignationibus m.e-

y dia facerdotem habet, quod aufpt-

i- ciis Nobiliffimi D;ni Chriilophori

•a Vit·

Wittingii, Legionis Pra?fe&i , ex«

quifita arte conftru&ijm eft. Sta·

tiones navium duae funt vetus &

nova, vetus ab urbe G. circitecj

paflus diftat, ubi ^naves conftruun·

tur. Heic etiam fedes Ciaiiis Ρπε·«

fecfti Illuftr. _Comitis Axelii Lejon·

hufvud. Nova ftatio circa fluvii Gothici oftium,a veteri quingentis

abeft paflibus, littusc# proximuffl frequentibus te&is occupatunb eft, ut urbis fpeciem praebeat_».

Hase ab ipfo fundo firrniflimo ope·

re munita eft, ut omnes tempe·

ftatum marisque impetus frangat;

aliquot tarnen abhinc annis acci·

dit, horrido fpirante coro, ut flu-

<ftus praeter folitum intumefeentes

naves aticoris male firmatas iru

ierram ja&arent.

Caput Quintum

De Memorabilibus & fatis ur-

bis Gothoburgi praeeipuis«

Anno

25

x. Anno 1643. Danus ^{xi. na} vi

>a. bus Gothoburgum cingere & com-

'

$ meatu intercludere conabatur, fed

L) fruftra: noftri enim per auftrale^

in> oftium abunde commeatu fuppe-

ditato, fuis navigiis navem hofti-

m. lem Kopenhafven incendebant. A:o

vjj 1644. ^cum Danis faéhim prselium,

tjS quo cives in piano loco SRattftt'

flen/ illis obvii, gloriofam duce_j

^ Haraldo Stake reportarunt vidto-

;

t riam. A:o 1655. d. 10. Septembris

Regina Chriftina Gothoburgo jus

e. ftapulse conceflir. A:o 1658. Co-

r mitia Gothoburgi habuit gka? m:a?

cj' Rex CAROLUS Guftavus de bel-

^ lo Danico profequendo. A:o 1660.

teS ab eodem habebantur Rege Co-

mitia, quibus durantibus é vita ^ex- ceflit, & regni ha?res declara-

tus eft CAROLUS XI. A:o 1669.

magna pars urbis incendio con-»

fumpta eft. InundationibusGotho-

1Γ- ₁ burgii noftrum tepiusjoci iic feren-

te natura } fme ullo tarnen ^lamno

no ob*

Η

obnoxiü fu _itÄ:o 1673. in Hifingianä infulacaftrapofuitDanus, ^montem-

que Ramberg occupavit, a noftriS

Vero mox fufus fugatusquet _quip·

pe magna hoftium multitudine_>,

tormentis äb Otriila ceterisque ur*, bis propugnaculis deje&a, _pontej junxerunt noflri iiuvium, & in ho*

ftem nil tale opinantem fubito irruentes, _{magnaque eum} clade-»

afficientes, urbem obiidione libe*

rarunt. Ultimo coniideratu di-

gniilimum eft, urbem Gothobur·

gum ad ha?c _{usque tempora, vir-} ginei nominis decus iervare, cujus

animum precibus, vel pudicitiam

viribus fle&ere & expugnare nul*

lus unquam potuit procus. Quod

fupereft, ardentiilimis a Deo opti-

mo Maximo expetimus votis, ut hane ipfi fortunam a?ternet, in fui

nominis gloriam ^, Regnig Sveo-'

Gothici certiflimam falutem

& immortale decus.

SOLI DEO GLORIA i

To _my Feiend and Conßn ^,,

M:r HAQUIN SETTKELIUS,

When he was putting out bis DifTer'

tationabout de City of Gothenbürg.

Sir

X? In ding me felf, bot b by "way of Friend- fcbip and relation, under an obliga'

tion _f to toncern me in your intereft} I defire leave at t he _pre fr η t opportunity for to corne > and congratulatc Witbyou ⁷

upon t he neat and ingenious difcourfe ^>

tvhicb _you feem prepared , vithin forne

of thefe days , to make public at this U- niverßty. On \vbicb occaßon ^, as you

probably have made a nice and curious draught, not only of the fituation ^, by tchieb the fea-Port ToTvn of Got ben bürg feemes by naturc it (elf, to have been loo-

ked ^out for a confiderable Place of Tra¬

de and Commerce in Europé j but alfo ohferved the great induflry ^, due means and ivays, ~ti>hich the lnhabitants of this

Place y ever fnce tbeir once being cftabli*

fbed ^t have made ufe of ^·, in mounting the Top of tbeer prefent Wealth and happi- neff. fo you have at the fame time gi¬

ven unto the public a very effential and

remarkable proof of ^your ύ\νη induflry

C and

and commandable frogrejfes in your ßu·

dies· Whicb, tbat they one tirne or otber>

may j according to your merits be ^re¬

ite ar ded \vith abundance of joye ^> profieri·x

ty and fatisfattion , / Ivifh of aü mj he art and foulj affureing you in the mean white of my being confiantly for tbe futur Witb all fincerity conceivable

Sir

Upiala d, I^th·]] your faithfnll friend and

of Jun 1715. mofthnmbk lervant AND. BRATT Mor um a c Ooärinx elegant ia ^pr nu-

tijfimo Juveni

D.HAQUINO SETTHELIO,

ÜRbem quid celebrem cumulatis lau- _{di bus effers ?}

Majorem nefcis laudibus eiTe tuis?

Duceris hac patriae magna dulcedine

terrae,

Scilicet, &tenero gentisamore tuae·

Ingeniuni labor ille ^{tuuno cum} prodat

aperte,

Qux dederit fvuclus, urbs erit illa?

tibi.

Uyfal. 16. J;tnif It a gratuLittir

l7i}'

JONAS EKMAN.

Sudernrarmus.

Ornatiffimo Doflißimoque

Viro Juveni

D:no HAQUINO SBTTHELIO, γΜνεις $yj ΓΟΤΟΒΟΡΓΟΝ εϋχτί-

μενον πιολίεΒαον.

Υμνήσει ^σε πόλις, Κ'άγλαα αΒλοί

νεμει.

Holmi& 6. "junti adpUudit,

MDCCVr.

Α. ANTONIUS

©itmiincm;

£ü Refpondenten

$l\ HAQUINUS SETTHELIUS, 2)4 fyatt om Sottgf. etapuiftafcett

©btfyeborg berömmen t Upfala difpute-

rade.

fty^iéfoarbigf miftbei «r/αίί fiafma noga Fattning

JK öm utlanöé ortet mang, for ben fora beta tiuU/

2lf anbroni larb αφ flof / ja ffattatf albelö gtll /

£>φ uti rotéöomé Fonft et lj)dltaé for en främling.

© minöre prté man bor tillmäta fdbottf Ftmne /

©om forfi ftg Funnogt gibr l;roaö bemma brtföom port /

§or an bet Fovar ut på någon utlånjl ort;

©om låver Fånna ftg / famt lanbämånS avi οφ tynne.

Sr) ruirtr nr&ngen p!a / fofr / fala / ramla ?

Dm ^bet fmu albrtg fattar fifutol [tor t o&/

©om IjaDe l/an befetr tljcn bcla to( a jo: b gajt f;an om egen bi)gi> maft fela/ rotlfc famla.

$?en bet nr ofbrffåub"; fafi annat finne forer/

Sar larbe ©tbtbarS man/ fom rätfltg fbrftlcf framjt/

2kfer fin fcbflo ort / οφ Ijtoab fom ligger narmft/

3ag menar ©otljebcrg/ bet l;an meb flit omirbrcr,

Sit fitotlfené toacfra toarf/ (fom b ^{a it t} bag fcrfdffar/

50?eb ubje οφ beröm) fnoar man fan ©olflartfe/

•pati* fiitpcf iärbomé punb/ οφ be ta toftéorb ge /

©om tele Momus fidf meb aftottnb fin infrdeftar.

St) bo' fom bet et fett / ratt (Me nu påf;t'tfa/

IHtf •©otbarx" fa fr a borg / ar nfigra refor fl \)ttl

§6r att bet Me foft/ οφ jirltgt bit bepri)bt/

SOieb ftavfa fwntfar/ |Iatt/ att tger i ro fan fttta Sfren ratta ©otba af / fom nogbag nu att firtba/

SDten 3utf)e/ Danff ocf Dtorff/ jag lägger 3it)f

tljer till /'

$3?eb ^alacf/ anbra fler' om jag beffriftoa toilf

£)em alla t en gdltg/ for Ijtotlfa tot nidft liba 1 Dm tcfe fom i bag ttplofning mdfte gtftoaé

Slfldrbonrå loittra toett/ örn todr setthel of

ter

3 Itufet barilgi fränt/att (war en flarltgfjer/

$ur fl;eé fbr^anner gibt/ att man tltec wal fa«

infamt

•£>nn borg οφ fdfte atv for alla tappra ©bffjarf

©t npcfel ill todrt lanb/ f;o ar fom tcfe töet/

Sit f)«tt ^t mången fdtgb / bar toift ftor tapperfjef/

SDteb murar toal befaft; οφ tttfl4o( bävba ftbtm'·

50?e»

Üft 'u fom nu'j bemm ftnb en borg od) fdfre faifa

Den njj bcffvtfn-tn dr/ i>cif artt'gt οφ behånbfi/ /

Sa ητάοφ s ETTH el en bom bd bit fm a namb/

gor b t) (φ οφ lårbom fin blattb månncr/ fråuber alla,

$mab aiaöic ttfivaf <Sr / ^oraibrar Sr lar finna

0'i)iTon afmrumai οφ många numncv fler' / 3 a a et η f ίο ra fatt / mc bniTarbefio m r/

3111 j jlåbs! ^ι r ^- nf?a må ^/ fa ftabfg fram, ang mititia;

3a gifme btmlen att i ftll bet mal må Fr mma / ^{^} 2l)er lager Sr ftllbtubS/ for amvåtib fit fül lott

?5rr bt)gbcmanbel (Er / ben jag ait®uDei jon /

21 f Ijtcrrai 6nf!a nnll/ meb mticfett mera fromma.

j. SCHOUGH.

Gothob:

Pereximio ? ommsque elegantioris Doffri-

n<e latidibus con[j>icuo

D.HAQUINO SETTHELIO

Gothoburgi patriae fuae Origines.

erudita Differtatione explicanti

LOdoß& Deformata (itu, atque örtum -veterts vix cogriita rudera, 3 fupremaquc fata foedo ; Translatasque tliinc fedes, vetcresque penates

Omine felici migrantes., conditaque Urins

Tc&a No-v£, narret quis digna eulpide cunfta?

Hane _quoque cedentem fatis, furgentiaqtie inde,

Quas ftupet atttonitus, Gofhoburg/ca mtrnia, Mavors

Et refugit metuens nec cernere fuftinet hofl-is,

Sülendorernq; urbis, ilatuas,fbra, templa, domosqj,

Aut memoret portas, oras, pontesque luperbos.

Et

/

Et quarum cives legum tcneantur habcnis, Juraque; fummorum Svcciae" dementia Regum Qux Gothoburgiacis conqeiTit civibus olim Qajs fiicat, dignåque ferat quis laude per orbem?

Quxque occulta diu multos latuere vetuftis Huc illuc diiperia libris quis pandere do£to

Suilineat calamo ? Quis tanta rccludere clauftra,

Abditaque obicuris ipiffisque immerfa tenebris Tam fecreta almas producere ^{lucis in} auras

Impiger audebit.1' Tantumque fubire laborem Quisvolel&pc>terit ? Tu folus, dode SETT HELb Quem libi naicentem quondam delegit alumnum FhöebuSj Sc Aonides gremio fovere tencllura,

Tu dulcis patrix jufto ilimulatus amore, Hoc primum ingcnii ipecimen doftique, piiquc, Edisj Sc intrcpidus nulli tcntata capeilis,' Atque crit, ut, Patriae _per Te dum gloria creicit;

Sic quoque condignas quondam Tibi Patria laudeS;

Concinat Sc tabula Patrio de marmore leulptå

Hominis haecce Tui non interitura recondat, O; nimium felix> praeconia: Quis quis /-» iß λ

Tiofvcs Hjferhcrea Kentens loco diflita gentis 'jrlagnißco ßec'as hae teela mfentia luxu Terroeemque hofits Mauortta meenta arees x

St * tantas mirans o fes, β (ußicis urhem J Hurte fart t er Jwvenem merttts quoque latidibut

effer ,

Ter quem ferfetuA foßhac ^mea giorta farna Traditur, ξβ toto nomen eelebrabitur Or be,

Vpiälis d. 14 Junii 1715.

J. F. F.

A Monfteur SETTHEIJUS

Sur

Sa belle DiiTertation de Got¬

tembourg,

JA ^De dis ^{voir par on} dit que Gottembourg Neptune en fon colére empirin ^y

borné>

Fit publier des defenfes feveres,

Four rabaiffer un jou r fen eclåt enoié,

Mais vu bien tat que Pallas & Mer-

eure

Travailloient de concert ? four le faire fleurir ;

Se deßfiant de fes cruels Mur murcs,

En fin il fAmploia pour _# le s faire _' ^re ii (fr,

Aiηfi levant Ρ aigreur de fes defenfesy

Cent peuples, atirczpar ce brillant du Nord,

T vinrent pour aportcr Id abondance j Et meme pour joüir du bonbeur de fonfort.

Mals a qvoi bon eP en loüer L avan¬

tag e ?

Parce qid en vous montrant vous men-

trez, eher amif

Que Gottembourg ett bien pourvu de

g*Ze

Du fuccés 5 quand il faut en foutenir le

ρ rix.

Stokiholm le2icic Tum , . _

1715. J. Ahlilrom.

yl cl eundcm.

ITJUm ^tu virtytem pariterque fideliter

^ artes

Excolis ingenuas, & fuavi fcedere jugisj

Ac limul 'iniig η em, patriam ^, perdivite

vena,

Cuncelebras urbem, robur columen' que Gothorum .·

£t patria & vjrtusipondent tibi prsmia

; magna.

Hermannus Kolthoff, Henr. fil. Vernd.

EIDEM.

Dum facili <£r dofta piitgis amice

manu,

Ardua opus certo comitatur gloria pajßi ^:

Virtutis riitidxprcemiajuftaferes.

Gothob. Ρ rid i e Calendarum Junii Anni MDCCXy.

P. W. J.