Primae scientiæ educationis lineæ, quarum particulam XVI. venia ampl. ord. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... exhibet Jonas Petrus Melén, Calmariensis. In audit. Gust. maj. d. XVI. Febr. MDCCXCI. H. a. m. s

7

*

MSSMJg

#

r$

rrv'sr

is'se

(öj

sr

ss

o

&sö

LINEl,

AMPL. ORD. ΡHILOS. UPS.

PR/ESIDE

Mm.DAN.

boéthio,

ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

EXHIBET

SONAS PETRUS

MELEN,

IN AUDIT. GUST. _{MAJ. D. XVI. FEBR. MDCCXCL}

Η. A, M. S.

U Ρ S A LI

_IE,

SACRM-,REGIM

MMQW,'M

&£}%)§& ΨΜΟ

Έ3ΡΣ3€Ώ£>Ό%

_QU

_Ε:

Μ

JP

_Μοιο3

mowmm

ΜΑΕ.ΤΙΝΟ

GEOR<

WALLENS-TRÅL

MMCENAT1

in

SÄCRAM REGIAM _MAjESTATEM

SPECTATiE FIDEI VIRO

PROFESSOKI,

et ad regium lyceüm _calmarierse

s. s: theolog: _lectori,

MAXIME _{REVERENDO, CELEBERRIMO}

DOMINO Μ _AGISTRO

irocitüum bocce in_{fignum venerabtmdiyjuxta atque gratis}

fiwiτ animi facratum, τηhit

SJ0-C

APITAIN

vAlAdla

£Λ

ΝΙΛΈ,ΙΈΙ'Λ

Så

naturlig

Foråldrars rått

till

Deras

barns

tack-famhet _{år, iå}

_liflig

_år

_åfven

_min

_erkånila

_for

_Eder

omforg.

Jag

förmår vål

ej med ord

uttrycka den;

men

_jag

har

ej kunnat

neka mig

den

tillfridsftållel-fen, att

offentligen betyga

Eder den vördnad

och

kårlek, hvarmed

jag

framhärdar

MINE HULDASTE

FÖRÄLDRARS

lydigfte Soti

Ehicniionh Linets.

§. V.

In _{denegariöne ver© bom probe cavendum eft, ne}

ejusmodi bona denegemus, quae mox concedenda jubet

ipfa necesiiras, qualia funt e. g. ca, quibus ad vitäm fu-üentandarn nemo carere _{poteft. Nec facile hac in re}

pec-cat _{qui meminerit, parriculare quoddam <Sc difcretum} bo-fium vel malum sa _{perpernam voluntatis cornmorionem} non _{valere, niii ad ro cum indolenrise fenfum}

comnioven-dum _{adaptarum et directum fuerit.}

§· VI. . .

Quae de dire£lo poteiiatis ad educationem

neces-farisé _{ufu, qui in malo quodam infligendo confiftit,}

huc-usque diximus, de bonis, prserniorum inftar, educando

proponendis omnino valere arbitramur. Amica &

beni-gna concesfio innocuorum bonorum, quse forfan defidera»

verint _{edncandi, qui docilirate & obedientia fe} commen-dacos reddunr, arbitrariam omnem _praemiorum pollicitatio-nem & _{diftributionem, fupervacuam fere reddere poteih}

Obedientiam enim & obfervationem _{officiorum, qiue jure}

ab iIiis _{poftularrms, ftatum quoque adferre libertati &} defi-deriis fuis _{convenientisfimum, & doloribus maxime} va¬ dium fenfim _{experti, falutari ipfis impoiito}

jugo fponte

fe fubmirtere _{illud que amare difcunu}

§. VII.

Hac bonorum concesfione duo _{praecipue, ab arbitrarie} prορolitis prsemiis^haud facile ieparanda, _{vitia evitamus*}

quorum alterum mercenarios format animos _nihilque mo-lientes niii _{quod parriculare qtioddam commodum}

polli-ceri _{videtur, alterum vero in} eo _{confpicitur, quod ad}

defideria, quae alias _{fopita jacerenr, intempeftive}

tan-122 Prima Scientia

tanda, conferat; quod quantum educationis fini officiat,

facile videbit, qui meminerir, non ad defrderia, fed ad

vires _{augendas refpicere}

_{debere reilam de educatione}

curam.

§. VII.

Obfervamus praeterea eo magis

prteftare

hane

ad

commovendos & ailiciendos animos viam, quo facilius

eidem iniiftentes remedia contra concesfbe iibertatis

abu-fum invenire _{posfintj facile enim qua;}

_deneganda

_Tunt

fapiens videt inftitutor, dum, quae

concesfa

in

abufunv

& licentiam trahuntur, obfervar.

5. ΪΧ.

Hic _{poteßatis ad educationnm}

_necesfarix

_ufus

fapi»

_direflus,

_poiitivas

_praernia~

que ex arbitrio

propofita

adhibendi

necesfitatem

quam-vis non omnino tollat, eandem tarnen minuit. Non

vero _{eapropter eorum}

favere volumus

opinioni, qui,

nefcio _{quo, molli & delicato in}

_liberos

vel

_{ieftimatione,}

_crimini

_educaturis

fo-lent omnem _peenarum pofttivarum

ufum$

haec enim

poteftati

qui

edu-cationi _{praeesfe debent, fubtrahantur}

_educandi,

fie

_formandos

_iniri

poiTunt, confilia. Poreftas

denegandi

praecaria

haud

esfet, Γι tolleretur facultas poiitiva

vi

cogendi.

I X.

Prima eetate, quando extra fenfuales &

individuales

ideas vix afcendunt homines, mens ad iram & pertina-ciam _{proclivis haud compefcitur,}

_nifi

_fenfuali

tio-Educatioms Leitete.

rione _{praefentis cujusdam phyfici}

mali cum his animi ad

perverfa ruentis affe&ibus. Sunt _{prasterea quidam}

juve-nes,aiiorum turelse_{traditi, five naturae iive}

negle&a?

edu-cationis vitio fa&um esfe _{dixeris, contumaci adeo & reffa·} £taria _{indole, utgravioribus & fenium}

phyficum malo

po-fitivo afficientibus _{animadverfionibus}

egeant, ne vel

alio-rum _{poreftati fe fubje&os esfe}

oblivifcantur, vel eidem fe

opponendi licentiam fumant. His _{pcenae & caftigationes}

tempeftive infii£he necesfarise _{funt, quamvis infipienter}

& contra humanitärem _{agere illos}

arbitramur, qui virga piagaque fe omnia eificere _putant.

§. XL

Natura enris libere _agentis

répugnat, pcena

pofiti-visque malis, arbitrarie _{infli&is, ad agendum}

ftimulari,

hoc enim coniiiio fi _{adhibentur, fervilem}

depresfumque

coercendumque

a-nimum _{aptiores iunt: cum e contrario}

praemia arbitraria,

quando non ad _{ftimulandum, fed coercendum}

proponun-tur, aut effe£tu _{carent, aut mercenarios &}

fimulantes red¬ dunt animos.

§. XII.

Ubi _{pcsnis arbitrariis}

opus eft, fupervacaneam esfe

arbitramur anxiam follicitudinem in _{eligendo particulari}

illo _{malo, quo ple&endus fit reus. Malum}

quodlibet

phyficum, quod valetudini educandi non _{officit, huic fini}

infervire _{poteft. Minus quam forfan}

quibusquam videri poteft, in exercitio _{poteftatis paternae, valet atixia}

regu-larum _{, qua? juri puniendi in civitate re&e}

prtefcribuntur,

obfervatio; fufficit, ut non in fe _{fuamque falutem infeftum}

fufpicentur educandi _{ejus animum, cujus poteftati}

fubje-&i funt.

124 Prima Scieniia

§. ΧΜ;

Prasmi'a ücfi _{βζοκψ. iic diila a poreftate ad educatio*}

nem necesfaria direiie derivanda vix uila ad; finem

edu-cationis _{attingendurn ufilita.ce fe commendare arbitramur,} quac in eorum loco praeter ea, quas §, VI.

commemoravi-mus, fubftitui debenr, indicabimus, quando indire&us

pcteihnis liuj\is

uftis deferibendus

nobis

erit..

§. XIV. .

Ad directum _{poteftatis, de qua loquimur,}

_ufum

ter praemia Sc _paenas, de

quibus

jam egimus

pertinent

qiioque admonitiones,. ne,

quid in

poreftate, cui

fubfunr,

ρofitum fit

obliVifcantiir

educandi.

Qui principia in

qui¬

bus conveniunt, qute hucusque propofuimus educatio-nis _praecepta

_meditati

_fuerinr,.

_facile

noftbam

fenten-tiam' de harum admönittomim vi odorabuntur. Sei-·

licet minus necesfarias easdem habemus, fl totus vitae

noftrae habitus ad arnicum bonis Sc inimicum malis

e-ducandorum coniiliis animum monftrandum compofitus

fuerit_{j perniciofas vero, ii ad}

_crebram

_arbitrariae

_confugiendum

bis _{esfe putamus,.}

§. XV.

üt _{peeme proprie fic di&ae interdum necesfariae}

cenferi _{posfunt, iic quoque comminationes}

_feu

admoni-tiones _{de peena a£liones fubfecutura nonnumquam}

_haud

fine fru&u adhibentur·; probe vero obfervandum esfe

cenfemus, omnem harum admo-nitionum vim ex eo

de-rivari, quod easdem vanas numquam esfe certe fibi per-fvafum habear educandus».

Eäücatioms Linea. 125

§. xvi.

Parum vcro efficit hic poteilatis,

educationis

causfa

concesfe, ufus, nili· totus viree habitus

inftitutoris ira

poiitus fuerit, ur

fuo

exemplo

minus

praecep-tis docear. Quce Cap. Ii.

pofuimus principia

fatis

mon-ftranrillum, qui educaticni

praeesfe cleber,

ad

propofiros

effe£lus

producendos

fufficienti eiFicacia

gaude-re, nifi fingulae, quce in iua

perfona

colligere

tuerit, vires in uno, ab educafcionis meta

determinando,

confilio amice confpirent., baneque metam

fapienti

con-ftantia _{fpectenr. jam vero}

_videndum

_vis

exem-plis ineft, cc

quomodo

edücat-ionis fine

confpiret.

§. XV1U

Aristoteles re£le hominem ζωαν μιμητιχωτατον appel-lar. Una cum fenfu virium oriens mfiis easdem

exer-cendi, cum prima aetate propter finerh, proprio

coniilio

vivimus, mores habitusque imirandos haud alicer ac per

infHn£fcum fertur: hinc. formam ab aliis hominibus

mu-tuatam & confvetudine firmatam, tam externornm

mo-rum, quam cogitationum Sc affe&uum, induunt homines, antequam quid r.edtum quidve fecus iit ipii cogitare

cceperintj quam deinde non iine labore exuere

posfunt.

Exempla igitur per fe valent & in homines

effe&um

producunt, quousque ipfi a£lionum

fuarurn

exa-sninare vei non valent vel minus curant.

§. XVIII.

Habitus _{moresque hominum praeter vim, qua ad}

ifnitandum ailiciunr, aliam quoque habenr efßcaciam,

12β Prima Scientia

qua rerum inftar, quibus circumcingimur, mores Sc con-iiiia in certam _{cogunt formam. Haud alirer ac tenerae}

ftir-pes a reliquis arboribus, Taxis aliisque rebus, qua? ipfis in altum creTcenribus remora _{Tunt, a ftatura, quam in}

campo omnibus impedimentis vacuo, plantatae attigisfent,

defle£tuntur. Dum enim _{adpetendo hominis confurnirur}

vira, in alreram _quafi naturam fénftm convertuntur

conft-lia ab eorum indole _{defiimta, quos propter appetitus}

evita-re, amicos -nobis reddere aut _{quibus refiftere cogimur,}

% XIX.

Hanc _{propter causfam defe&us, quamvis vel} rnaxi-me _{proprer imbecillitatem humana? natura? excufationem} invinire _{posfe-nt, ab educando in inftitutore obfervati,} raro eiFe£hi ad iliius indolem formandam carenr. Hinc

quoque derivamus beneficam Sc fini educationis amicis-iimam _{vim, quam e fideli Sc non intermisia cuftodia}

ordinis, cui tarn in ie Tuasque a&iones quam eorum>

quos fua? poteftati Tubje&os habet, vitarn moderandas,

iapiens adhirret inftitutor. Iliius enim non intermisfa

cura, ordo Sc rationis lumen ad eundem fervandum necesfarium, tarn arcte cum omnibus coniiliis Sc

conati-bus _{asfociatur, ut ficut Taniras a corporis iic quoque or¬} do ab animi indolentia _{feparari nequeat.}

§. XX.

Quemadmodum non femper _{fieri Tolet,} ut vitia

eorum, quibuscum vivimus, ad imitandum alliciant, Ted

interdum _{quoque deteftationem Sc odium pariant; Tic} quoque virtutes, ad quas noftra? poteftati fubje&os

no-ftro _{exemplo formare volumus, animum eorum a debita} imitatione noftra _{culpa avertere posTunr. Imitamur vitia}

appe-Εducn12övis Linea. _\ιη

appetitibus noftris faventia; fed Ti effe&us viriorurn, in iis,

quorum poteftati fubTumus, conipicuoium, nobis incom-modo & _{perniciei esfe numquam non experimurb eadem} eo _{magis horrori habere difcimus. Virrures, quas} comi-tate & amieo in nos animo nobis commendabiles red-dere nefciunr _{ii, quorum curae Talus noftra commisTa eft,}

fpernere Si odisfe adTveTcimus» §. XXI.

Ad _{exemplorum vim, qua ad imitandum allicimur,}

augendam multum conTerre, neminem fugir, ur illos

quorum mores referre nobis injunébum eft, non tantum

amemus, Ted Tulcra cjuoque amoris habeamus a iincero eorum reverentia? _{affe&u, qui de i1!is judicia ferre} audi-rnus & ab eorum _{praecipue amore, qui cidern nobiscum} poteftati Tubje£li Tunt» Parerfamilias, a Tervis minoris ha-bitus vel _exoTus, a 1iberis debitam reverentiam Si

amo-rem raro Tibi _{pollicere poreft. Qui undique magni} ha-birus & adamatus _{fuerit, in trifti raro Te pcfitum videt} neceslitare Tuae curae commisTos monendi, _ut Te _reverentia

debita _{proTequantur, moresque Tuos referant.}

Cap.

IV.

De ind'mäo

_{poteßatisr ad educationem}

necesfa-ri<ey

ufu..

§. i*

Ad indire£lum _{poteftatis, propter educationeii*}

ne-eesfariae, uTum reTerimus eam Tingularum rerurn, quae

educandum circumdant, dire£tionem, quae educationis fini convenientes effe£tus ad voluntatem;

128 Prims Scientiß

dam eo modo producunt _{, ut} eosdem _{non ab a-rbi·}

trio _{inftitutoris, fed} a rerum neccsiaria indole,

derivan-dos esfe confeat educandus, Heic _{itaque quaeritur i.o} de vi, qua per fe res gaudent ad voluntatem

commo-vendam, 2:do de poreftate, quae fingulis hominibus

com-petere poteft ad res ita disponendas ut edueationi

con-veniant Sc ad eandem _juvent.

§. ii·

Res, quibus circumdantur homines, funt. vel

phr-ficae vel _{morales, hoc eft, vel res, proprie iic di£lae, vel}

perionse, quarum neutra ad ingenia moresque

forman-dos effe&u _{caret, quousque ad defideria excitanda}

con-fert vel deiideriis _{quibus agitatur mens vel officere vel}

prodesfe videtur.

§. ill.

Res _{proprie iic di£lee feu phyflcae, ad fortudinem} Sc _{prudentiam excirandam & augendam valent.} Perfö-nae vero non rantum ad forritudinem & _prudentiam,

fed etiam ad moralem earundem iηdolem formandtim

efficacia _gaudent.

§· IV.

Quousque defideria· a rebus medlats auc immedic.te

ita excitantnr, ut ad nullam aliam quam propriam

per-fonam relationem habeant, viribus innocuo funt

incita-mento, nec unquam ad erudiendos animos effe&u carent, nifi _{iniipienti hominum follieitudine impedirus fuerit.}

§. V,