Bono cum ΐ>ΕΟ!
SPECIMEN HISTOR.ICUM,
De
R ϊ T L Β U S
BAPTISM I
V Ε Τ Ε R U Μ
SVEONUM,
Quod,
Cum confenfu ©5approbat. Ampi.
FacuJt.PhilofinRegiaAcad,UpjaL
PRISIDE
AMPL1SSIMO atqtte CELEBERRIMO
DnXAURENTIO ARRHENIO,
Hiftor. Profess. Reg. & Ordin.
Tublico bonorum examini jubmittit
Ericus Wall,
U Ρ LANDUS.
In Audit Guft. Maj. d. 19. Junii
An MDCCXXIX.
UPSALIAl, Typis Wernerianis4
S:M R:/E M:TIS
MAGN£ FIDEI VIRO,
Reverenditfimo PAIRl ac DOMINO,
DN. E R ICO
BENZELIO,
S. S. Theologiae DOCTOKI,
Celeberrimo , EP1SCOPO Gofho·
burgenfium Efninenriilimo. Con-
lift. ibid. PR/ESIDI, GymnaiiiScho-
£;
laruraque, per Dicerefin, E-
PHORO Graviftirno,
M/ECENATl .
Gnofcas , humillime oro, jVlaccenas Oprime, quod
literashafceoculisTuis,ni- hilnifi expoktum pofcentibm,fitb-
jicere aufmßm. Caufjam> φ&
motusy wiesbafeelucubrationesad
"Γ77ΓΤ7—:τ Inni-
limmaTua deponam,βa me ex
gas, nonaltaminvenies,quampie
tatem in venerabnnda mente diu latentem. 7ot enim tantaqueex- tant, ReverendisiimePater, be·
neficentia Tua? in medocumenta,
ut eis recenfindbs hac occafio non fujfciat-, neque illbs compenfandes
unquam meρarem arbitrer. Ac*
cipe itaque , Msecenas Optime, jerena fronte> leve hoc exercitium
Academicmn , venerabundi ani- mi pirnm. Tanterea tuteL· Tux £ff patrocmio humiUime me co?nmen-
do,qmproTua,Nobilislimaeque
Familixfalute, cahdisßmafun-
dere vota nunquam intermittam>
Reverend i ffimi PATRIS
& EPISCOPI
HumtUimm cllertt
ERICUS WALL.
Conßtltisßmo atque Amplhßmo
VJRO ac DOMINO,
Dn. JOHANN Γ ]
HILLESTRÖM,
SECRÉTARIO Provinci^ Uplan· J
dieχ longe dexterrimo,
Ρ RO Al 0 TOR1 Certisfima.
AdmocL Rever. atque Prxclarilhmo
VIR O,
Mag. C Α Ν ü Τ 0
L Ε Ν Μ Ο,
PASTORI in Eftuna meritiffi·
mo, ut & adjacentis diflriåus ,
PRäPOSJTO adeura- tiflimo ,
PAUTQRl Howrati/Jima.
PErmittite,de RitibusPromotoresBaptifmi Sveonum*&Fauto
tiefteια, devott äffedus interpres·, tu
Confultisfimorum at Nominum \
Cultor
ericüs
Confultisßmo atque Amplisfim
VIRO ac DOMINO,
Dn. JOHAN N i
S T A R L I Ν G,
Juftitiae apud Upfalienfes CONSU»
LI cequiiiimo, ΉENEFACTORl Optima.
Admod. Rever. atque PrxclariJJimo
VI R O >
Mag. N1COLAO
STENH AMMAR,
PASTORI Orlundenfium meritis- tiilimo, nec non Scholz Trivialis
Vadften. RECTORIadcuratiflimo,
ut ancea ftudiorum moderator!
fideiiffimo,
Ita nunc FAUTORl exoptatijfimo, piamente colendo.
res exoptati/fimi , ut Hißoria hßcce, ßt, ob multa in me meosque coilatabet jfftem ulieriork favoris cemfjimam
que Praeclarisiirnoruna
Veftrorum ßrvanti(fmut.
Wall.
In
Eruditam Differtationem
Dn. ERICl j
Amici fui in paucis dileåi.
JUyenesvia abripifaepeatquea veradeduci,inclarefcendinemofiol
videt: Ted Tu,miamiciiiimeDn.WALL;
ut «ngenium bonis artibus aciiterisex·
colere didicifti: mentém ab ignoran-
tiae tenebris liberafti & pravis cupidi-
tatibus fracna injecifti, ita hunc virtu-
tis & eruditionistuar frudtuminlucem>
jufto tempore editum publice confpi'
cimus. Quid Prarceptorum tuorumj fides, quid bonorum exempla & mo-
nita apud te valuerint, quid denique
tua diligentia ac fedulitate confecutus
Iis, non iine maximo meo gaudio, o- mnibus ex hac erudita tua differtatio-
ne confpiciendum reliquifti. Perge a-
mice integerrime ut caepifti, Π orba-
tum Te voluerit Deus Charrilimis pa-
rentibus, ejus tarnen indulgentiaad fa-
ftigium quodoptas& anhelas felicifuc-
ceffupervenies. Quodexanimoprecor
Wadfteni die 9.Aprilis
^729· Amicttts. UtitiateßßcdnÄ&
ergo occupati(ßmnfftrtpßt
N. STENHAMMAR.
Red,Sch,Wad.ScPaft,Orlun</»
ι Ν. f. S.
$. ι-
Explicationem tituli* Cff originem
vQCumSkira& Döpa continet.
bers, operae pretium eile exiftima-
vi , in Veterum Svio-Gothorum
ritus circa baptifmum inquirere«»,
quaequede hisapud fcriptoresfpar-
fim reperiuntur, in unum collige-
fce , & fpecioainis Academiciloco,
Uum omnium
gentium hiiloricis
curas hierit, cere-
I monias , circa Sa¬
cra ufitatas, defcri-
A puhii-
% 4M ο
publica? luci exponere. Quod dufft
pro viribus facere conor, fulifumj r L. B. favorem & benevolentiam.»
Tuam imploro. Vox Baptifmi
fumpta eil a βζπτειν intingere, βαπτΐζειν mmergere. Baptisrna ergo
vivociSjdenotacloiionem,quacun($
ratione inftitutam. Salvarori pla- cuitOptimo, taleiti intin&ionem>
feu lotionem in N. Teftam. eite Sigilium foederis noilri cüm
iive,ut indicaret eodem modo nos interius abiui, ficuc foris aqua_j : mundarour, five etjam , imitatiö· ι
fte quadam veterum Iotionum,qu£
in typum ipiritualislotionisordina-
verac Deus 5 quod Theologis ex·
aminandurn relinquimus. Lotio¬
nem hanej feu Baptifmum variis, majores noftri nominibus infignie- 1
funt , utpote Skira & D'öpa, quo-
rum fignificatiönem oftendefe co-
nabor. Skira, gerninam habere fir
gnificationem , probat ClariiT. Ve-
relius Ä) ut non tantum baptizare.
4M o Mfr·
fed etjam « crimine fe purgwe, ^
innocentem oßendere demtet, quod
confirmat Froft. T. L Manh bal.
Nema hanJkiri{ig medtyiftar edifi.e»
mji duodecim teßibus jufatis fe Inno·
centern oßenderet b). Nos per vo·
cem jhra> hic iactam lavationem
ieu Baptifmum intelligimus. Ma¬
jores enim noftri, Ut ex biftoriis
patet, femper dixerefiira pro ba-
ptizare Se luftrare , luftratum vo- cabant Skirdr luftratioaemJkirn, 6c
facrum illum fontem , qüo animse iordes purgabantur,fkirnarbrmrc).
Idqjpfecerunteam ob cauiTam, üteo magis efteétum Baptifrniexprime-
rent) quoniamDöpa&Dopeljeexter-
namtanturniignifijabata&ionem.
Döpa, diäum eft ab externa aftiöüe. In primitiva enim eccle-
iia , Baptifmus , tantum immerfts
öne peragebatur, quod iacra pa-
gina multis in iocis probat, quse per longum temporis ipatium de*
„ tade duravit. ReverendiffEpiieo-
A a pus
4 ° Jél·
pus Eri, Benzelius ίη Μ.Γ. hiftoria?
Svecanae obiér.vat, d) merfionem
illam , tempore regis Anundi Car-
bonarii ufiratam foiiTe, ita ut non
tantum aqua adipergerentur , ied
etjam toti aquis immergerentur,
in morem veteris eccleii<e. In me- moriam hujus immerfionis, ma¬
jores noftri , tale huic aåioni
impoiuerunt nomen, quod rraxi-
ine indicaret modum mergendi antiquum. Ulphilas, GothorumE-
piicopus, fernper utitur verboD^·
flakquod aliinitatem quandam ha- <
bere videtur cum Svecano Dopa.
Necmultum difcrepantalla? gentes
circadenominationem hane:Anglo
Saxonibus enim eft Depån, Όψ*
Alematinis Taufan , Toufan: Danis
Dobe: Belgis Dooben &c. e)>
d) inmdice fcytho fcandi<e p. 22g.
b) cap. 10 c) Vereliusin not., adHer.
hift. cap.io. ä ) lib. a,, cap. 2. é) Junii
Gloßar. Gothipag. 139»
5.1'·
O
§. IL
T>e Baptifino Gentilium.
OMnibusad facrafereChriftianagentibus,antequamcoiiverfe funt, in ufu fuiile baptismaris , vel
luftrationis fpeciem per aquam, ex hiftoriis patet. De Romanis tefta-
turOvidiusFaftor. Ob. 2,
O riimiumfetales, quitr'ißia crimim
caedis Tluminea toüipofjeputatis aqua.
De Baptiimate infantum in India
Occidentali confuli poteft Joi. Aco-
fta lib.f.hift. Ind.Occidental. 0.24,
& J.C.Loefcherusin obf.Sele& Fa-
fcicul. IL obf,5. p. 45,dum in vefti«
gia religionis Chriftianas, qua; in-
tergentiles obfervantur, inquirit.
Septentrionalesetjam noftri libe-
ros fuosaquabaptizarunt, eum tan-
tum in finem, ut immunes ©fient,
ab omni vitas drfcrimine & pericu*
Jo, ut teftatur au&orCapituli Ru- nici;/) Tbad kann eghitprettanda,
A 3
6 -m o
ijfthegnumungumm verpaskalegval·
neii*, munat ber falla, thott er hann
t folk kome hnygratfahahrfyrerhor·
rumm. h. e. Bud decimum tertim novi, fi tenerum puerum aqua adfper-
gam, nonin armis occumbet, quamvh
in aciem veniat, non cadel vir i/lefer¬
ro. Ad aétum hunQce adminiftratt- dum, fen aquam fuperfondendam
liberls nobilium, honoratiores vi·
ri eligebantur; quod probat hiftoria
SnorromsSturlef. ff) Sawarflått
umgöfagramannabom, atwandamen miog til at auja vpatni eda gefa na\n:■
h. e Ohtinuitveroconjvetudocircana·
biljumUberos, utiis, velex luflratione·
Jufcipiendis, velnominibusimponenåisy
honoratioresqmlibet adhiberenturviri.
Exempia bapnzatorum, antea cita-
tvs au&or, adfert in hiftoria regis
Haraldi Pulchricomi£): palagoom
ηottma νφ land , par ol pora barn
uppid bellumνφ hryggiojporppatvar jveirnbarn. SigmpurJarl jos fveirin
vaim oc kallapi Hakon ipttrfeptirfi'
•m O t
mmBacom Hlatyct farit: h.e, cum·
que nothi adlittusngvem applicuiffent,
tbijuprapetram jiixtaponthlatuspro·
lemmafpulam emxcteftThora,cuitnox
aquam (uperfuditfigurdusfiarhs, &
ex nominepatris Rakonk, quifarlus
erat Ladenβs , cogmminavit. Sic
quoqjjaquafuperfui3eftOlaoTrygg-
wonis filio h\ De baptiimoCanuti
conferatur Snorro Sturle Ϊ) ubiex-
preftis verbrs dicitur , ilium more
Ethnico baptizatum efle. Olearius
in Itinerario PerC teftatur Livones»
infantes, ritu Chriftianorumferne!
baptizatos, gentili fua luftratione
iterum inquinafle k).
At feptentrionalibus noftris an- tlquus eratmos,nonomnesluftrare
& educare infantes, cumin cujusqj
arbitrio poiitum erat, nuperrime
natosexponere, Expofitio hicc fie- bat antequam imponebantur nomi-
na, nam nullam poftea fa θ:am }e- gimus. Hoc confirmat hiftoriaO-
iai minor vl): Nu vilGudbrandurla·
Α 4 η\
* #f Ρ |φ-
tabgrautbarnet, or #//#<$? eigi vifa f/eda Haralde barn. Enn menn bidia
han eigi pädgefa; oc RaneJeigr at
peffe (vein man verda mikil fyrt Jer*
Eingu kemurodruvid, ennbarnetver- durut atbera. Enn par hafdeverit
adrforη skemma, ocafrafretj pau-
gat varfpeinin fardur oc fattr niår
igrof eina. h. e. Gudbrandusinfan-
tern exponere voluit, negansfeHaral·
doprolem alerevelie. Orabant auteift»
nehoc faceret, & infuper addidit Ra¬
ne,puerulum huncegregiumvirumcuttt temporefuturum. EruftratarnenIva*
dent, exponendusqueomnino eft infans,
fruit autemibi hypocaußum vetus&ß'
ne teäo : illucportatur infans , &1 dt
fcrobe deponitur. Simile quid legi-
mus in hiftoria Hervora?, de fiiia
BiartmariJarli II): pädvarmargra vilie, ad ey veri uppfeett: h.e. multo-
rutn voluntas erat, ne educaretur.
Hujus deteftanda? rei adeo tenaces
erant Gotlandenies , ut prius noß defiilerent, quam regjis prohibe·*
renrur
<m o p rentur interdi<äis, utlex eorum te-
ftatur: Barn hvert fcal ala fum fyt verpr a landi oru , oc eckt utcaßa:
h.e. bifans qui najcttur in nojtrapa- tria, educabiturér non exponetur.
Praeterea, iicutmos eil Chri- ilianorum , dona natalitia baptiza-
tis a fufceptoribus dari: ita inGen- tilifmo dabantur ifta ab amicis,con·
fanguineis & parentibus, cumden-
tes iuccreviiTent infantibus , additä gratulacione, quod ad illam pérve- niflenc setatem, qua alienis denti-
bus uti, opus non habebant. Do¬
na hascce vocabantur Tanfie, h. e.
in pretium dentium, vel propteL-»
dentes ni). SicHaquino Jarlo,re¬
gi Norvegiae , fervus Thormod
karkr datus fuit in donum propter dentesn), InhiiloriaHerraudi quocß
legitur, ferpentulum,Thor£e,ipfius
iiliae, datumfuiileinTanfie:o)Suo befar Jagt verit, adi egginttjem peir Bofe Joktu til Biarmalands , hafclu fundifl Irkngur,faergutlslytur vara: ocgaf
A 5 koh-
3& «8φ4> O
kongurhanporudotterfinne i Tanßj
i. e. /å årfagt, »ii egget fom Ikr'
rödoch Bofetogo bort ifränn Bictrim·
land, fans en ormwige gidfärgader:
cch.gaf Konungen then ath fm dotter
Thora, närhonUegynte fä tender.,
f) cap. 2i. ff) p. 218. g) cap. 4°<
h) Snor. Sturl. hiß, Olai Trygg,cap. *·
i)p. k) hb.2. cap.9. 1) cap.6. #)
cap.6. ni) Verel.Lexic,ρ.25j. n)Snart*
Sturlρ. 145- ο),ρ,67.
§. IIL
JWorem, adfluminafontesfyh'·
pttXAndt,mtiqmsfimum ejjeo-
ßendit: originem cjuotfe vo*
eisfunt demonftrat.
INternafcentisorrmesecclefia?facile conftat,exardiO,inipfoApo·
itolos ubivis locorum, facrum ad·
miniftrafle lavacrum, prascipue ad
flurninaFontesque. Hinc omniuffl gentium mos erat, baptifteriis
nondum conftitutis in fontibus
t>aptizare, Luculenta feript0"
rum
*> ^ Ϊ1 rum teftimonia iatis comprobani,
illud quoque in parria cariffima^
accidiiTe : an vero ante con-
vetfionem, tempore Olai Skaur- konungii faftam, modus ille bapti-
Zandi hic inufufuerit, non invenio.
Olaus enim erat primus rex Chri- ftjanus, qui a S. Sigfrido, Ärchiepi- fcopo Eboracenfi, deinde Epifcopo
Vexionenfi, facrse lotionisaqua tin- dus eft, in fbnte Weftro · Gothias prope Hufabyam; quod comprobac appendix legum Weftro Gothica*
rum , hifce verbisip) Olawr Skott~
komm.gr varfyrßi komngr fomkriflin
variSveriki, Han var dopter ι fciäl·
du therre vidh Hofabyligger, okheter
!Byrghita, afSigfridt"Bijkitp Hifto-
ria S.Sigfridi a Reverend.Epifcopo
Benzelio, inter Monurnenta Eccle- i\ee Svio Gothlcae, edtta, teftatur, duqdecim viros , qui fide juflTores
aliorum inmyfterio baptiimi fufci- pieudo, exi erent, a. f. Sigfrido baptizatos eile in fonte,juxtaOftra- bo
Iζ ο £4g»'
bo montern, manante q). Prasfe*
rea multi inSvecia exftiterunt Fon¬
tes, ad quo§ bapnimum peregrini
facerdores adminiftrabant. Sic in-
ter vicum Sandftad & templum Munkatorpenfe/ö/zr invenitur, ubi baptizafTe S. Davidputatur; fonsΕ-
fchilli non procul a Stregnefia; fons Svmegarnenfis prope Enecopiam, qui San&ae crucis fons nominaba-
tur. Succeiiii temporis, tempHs
exftru&is, baptifteriisque confti-
tutis,fuperftitiofa plebs, ad hosfon*
tes,facras fufcepit peregrinationes, J
ita ut extranei quoque eos venerati
fint: quod certum eft accidiile fon*
ti S. Efchilli, a Guilielmo Moltek Anglo, facrificandi cauiTa viiitato,
Anno MDCLVIII. r) Nec mirum hoc erat, quoniam patriots curi#
Romanas, fuarum eile partium rati
funt, utlucri occaiionem captandi k
non dimitterenc τ quapropter fum-
moftudioperfvaferuntpopuIo,gra·
tzffimum foreDeo, fanite frequen- . <
rare
·4φ-| Q 2$
Care loea; Eosque edocuerant,quo plus auri argentique in illos depo-
nerent, eo quoque magis eorumL.
juftificationem coram Deo a?ftima-
ri., Vifitatio autemhasccertistem-
poribus multisque ceremoniis fie-
bat, & ad tempora regis Gloriof,
memor.Guftavi I:midujabac, quod
exepiftola Archiepifcopi Upfalien-
fis Laurentii Petri colligitur; is e- nim coniultum judicabat, fontes il¬
los terra laxisque implere , ad re- movendam fuperilitionem Papifti-
cam.
Templis exilru&is , asdificata-·
quoque funt baptifteria, qua? idio-
matenoftrofunt, five fontardicun-
tur, quamvislubens tatear,, origi-
nem horum noneffeSvecanam, ied
a ÜnguaLatinaexorta. A peregri-
nis facerdotibus > ex Anglia aliisφ
locis huc venientibus', line dubio introdu&a eil illa vox, pofteaque
retenta in memoriam baptifmi peraåi in fluminibus föntibusc# t);
BeU
i4 o
Belg?s enim eii vonte. Anglisaßnt-
te, Gallisfonts, Itaiis fönte, Ρ)PaE<9>· φP> 6. r) %Joh.G.Hall¬
man ae vitisOlai& Laurentii Petrip,
145. s) Idemp. 147. t) Dikmansun¬
tief, Ecclej, flock21.p* 29g»
$. IV.
De loco Qf confecratione Bapttfierii,
QUemadmodumptifteria habuere pofitaaYtx gentesin (eptiSBa*
ecclellarum, ita noßris in uiu ifuic
collocare illa adjanuas templi, ad
Bgnificanduiti prirmim Chriftiaiio-
rum in eCclefia introitiim* Hac da
te habemuS certiiörba trßimonial Schefferus enim in Upfalia antiquä tt) obiefvat, olim non proculaiö-
ribus templi Cathedralis pofitunu
fiiiile baptißeriuni. Qnöd videre->
adhuc licet, SnteroploS S.Triöita' tis, ubi Iocum adhuc obfinet vetéA
iem. Bapcifteria hascce éx lapide-»
coit-
»4Φ-2 ο S-t?» i?
eonfe&a, in medio perforata hie-
runt, ut aqua exinde in terram de¬
filieret. Superftitiofa enim plebs
eam fan&iiBmam habebat, & eam
quoque ei emcaclam attribuebat,
ut morbos corporurn curaret, &
fterilitatem fceminarum tollerer^.
Qua re etiam Keysler in antiquita·
tibus Ce-lticis queritur, quod quo($
ab tsdituh aquambaptifmath emant «).
Quod ad confecrationesbaptifte-
rii attinet, du# erant, in defcri- ptione quarum, Per. Dikman in an#
tiquitatibus Eccleiiaf. , fecuti iu-
mus t>). Ad baptifterium igituE>
cum ardentibus cereis venerunt
confecraturi, induti äibo veftitu;
hosprasibat unus, magnarn (erens
raanucandelam, quam nominabant magnamPajchatis, indicaturus Chri*
Rum. C#teri, qui fequebantun»
4 cumardentibusiampadibus ,exem#
plum ab illo fumerent in vit# novi#
tåte ambulandi. Hoc modo perto#
k ^mPafchatis feptimanam baptifte#
rium
ΐ6 Ί&Ζ o $4*.
rium vifitarunt, & ha> ceremoni®
retent^ funt ad tempora regis Gu*
itavi I. Adhuc aiia erat confecra* '
tio parva di&a, quar fieri debebat,
antequam infans baptizaretur, ac*
cepta prima benedi&ione , idque
eam ob caufTam, iiforte quis bapti*
flerium profanaffet. Hacde re le*
ges Veftrogothic® χ): Sidhenskal
forit vigiå, Praßer barn dopa. Ne*
mini enim erat permiilurn,finepce'
na, manum baptifterio irnmittere, exceptofacerdote&^dituo; depos*
na ita ftatuitjus vetus Uplandicum
y): Nu taker moghandi madher 'dM |
kuna hand ifontkar, bote fex ί?α>
Q/7d dyli medh tvem mannum ok βφ
ver tridhi. Gibr ovormaghi9 fva, va>
ri jaklbs, thy at han igh b&er kunåe,
Leges Veftmannicas tres oras fta'
tuunt, ab aedicuonegligentiorefoI>
vendas , ζ) quod etiamDalekariic#
confirmant: Nu skal klockarefitß
väckta, han skaldi l&ng&ryppwftfl?
da ftn fontar vighif ok barn dbfifi U Startår
o li ιStander han langar yppjn, kan folck
hemdom igripa,gåldt klockaretre ota.
In quibusdam ternplis tegumenta baptifteriafum, ex iigno confe&a, adhuc fervantur.
tt) p. 174. ») Μi?· *0fioc&8·
ρ. 118· *) Kiyrck Ήαίν.ι.flock y) Kiyrck. Balck. 13 flock. &) Kriftm
Balc, 18. flock,
§. V.
Ala]ores noflros in exotich ter*
res baptrzjttos ejjé probat*
ÄNtenis lucemintrodu&am$ multimajorumvera? religio*no-
ftrorum hinc abivere ad exteras
gentes, ubi dcinde bapttéatifunt-,*
De Danis hoc eercum eft, hiftoria
enim Snorron. Sturlefon. teftatun*
Olaum TryggWcefonium in Gras-
ciam profeÄum eiTe, ut in vera«·
fide inftitueretur, & in Anglia ab Abbate, infulas Silimgar incolente, baptizatum eiTe a). Haraldus rex
Danige, una eum conjuge, fratre^
B &
-Φι» o
& ingenti Danorum numero, apud
Ludovicum Pium baptizari faritb).
Sed quid opus eil, exempla addu·
cere aliorum , cum pr^clara habea·
mus teftimonia domeftica. Hifto·
ria enim antiqua, caJci legumGot·
landenfium adjeéla, magnamnobis
adfert lueem : paut Gutar katnirvå·
ruy paufilgdupairmipCaupmanndjcaj)
innan allland badi Criftin oc Hatdin, pafaghucaupmen Criftnafidi i Criß-
mim landum , ta lituJumir Jtc |W Criftna , oc fyrpu til Gutlandz Prep
fii c). Sveones enim noilri velmi·
litaturi, vel fpe lucri foris merci·
monia exercituri, occafionem na-
£H funt, & audiendi & cognofcen-
di veram religionem. Simile ac-
cidit ßotvido, mercatori Sveco,
quem facerdos inAnglia, dum illic permutandis mercibus dabac ope-
ram, exgentilifmo convertebatd)·
Haec teftimonia nobis quidem de-
monftrantmajoresnoftros,mercan-
di cauiTa, patriam egreilos avide
ample·
o 19
amplexos cceleftis do£rina* noti-
titiam , unum tamen adferre iubet,
deprofe&ionibus , religionis & pie»
ratis difcendx caufe , ailumtis, id-
que ex oratione feniscujusdam ha-
bita in conventu regis populiq; ad
confulendos Deos iuos, an conce- denda Ansgario venia annunciandi
Chriftum populo. Senex hic ßul-
tum eiTe pronundabat , opportu-
nam hancce occafionem rejicere,
cum antea voluntate fpontanea ad
Frifonum Dorftratum itinera fuice-
piilent, ut in religione Chriftiana
erudirentur: iive ut ivecus inter- pres habet: Enkom for thy, at the
mfatoßk ther lata ertfina, /om the a-
ßundadho medhgodom vilia e). Quod
etiam Gualdo hifce verficulis con-
firmat:
Quam remJupremis, experti fiepepe- riclis
Exnoftris quidam DorfiratiJponte li-
turam
·* Ehrtjmatis facrumjamperceperela-
vacrum
B 2 Qu<t-
«ο Η&-2 ο S-@f~
Quererenunclibuit,proculadnosgra'
tiavenit
Et nunc in manibusJpem libertatis hß>
bemus. /) d)P* 2 3 7· Ansgar, tätap.%\.
t)p. 50. §. ι, </) C)rnhtelm. hiß. Be¬
ckj.llb.1.C.22.ρ 3 29. <?) Pt*
iap. 104.(^105. /) Pol·
matain Ansg. Vitap. 207.
§ vi.
Linguam, ώ Bäptifmo admi*
nißrandoutebantur,oßendtt,
DElingua,mis témporibusqua Sacrapeta&a funt*afttiquiifi-
noii orrirles conveniunt. Sacefdo-
tes* ex Angliä aliisque locis, huc
venientesveratn pröpagaffeReligio·
nem idLomate Rumcoy five Gothicö
e&iftiriiat Per. Dijkrtiart Senior g)i idqueex forinula precationis eippis
Runicis expreifa^ ut, Gud Hialbi
Salu. GudHialbißalfi Hrun. Gud
Hialbi Ant.Kiriß Hialbi Sial&c. Sed
«*§-3 o 2|
quis hinc facile concludet, majori-
bus noilris verum Dei verbumGa*
thice annunciarum effe, cum fcul·
ptores hi, formulas hafce , idioma-
te fibi maxime noto8 exararintL·», Nec credi potell;, quod Joh. Ma*
gnus traditft), illos adfe mutuo in-
feliigendos adhibutjjeinterpretes, vix
enim illis confidebant in annunci*
anda veritate Evangelica,
Etquamquam nihil certi hac in
re ftatuere poffim, tutiflimum ta·*
men videtur illos fequi au&ores, qui facerdotps ex Anglia evocatos, idiomate fuo veram propagafife reli*
gionem confirmant, idque excon- venientia linguae, quam Roderi-
cusToletanus dicit unameandemqut φi idiomatibus tantum dißmäam i).
Sententiamhanefcriptores antiqui- quitatum Patriae corroborant; ut- potePeringichiöldius in Mon. Upl.
hifce verbis k): Vera cenfenda efl caujja, cur majores nofiri> exßirpata
tiiupaganica, Epifcopos.facrarumqut
R 3 anti*
11 ~%§·Ζ O
antißites, ex Anglia buc evocarunt,
qui communi utriquegentt hngvafacra adwiniflrarent. Sic eriam Reveren-
difHmus Epifcopusßenzelius in cob legio hiit. idem eomprobat, cujus
verba adducere lubet /); Det ga-
gnade dhem fvenskom mycket, at dhe Engelska kommo hit, aläenßund dhe«
rasfpråk kommer måckia vål bfver¬
ens medh vårt. Och var ifymierhet
dhen tiden enβor6/verensjlåmmelje
dhem emellan, få atjåmvålvårgeme¬
naalmoge fbrftodutanfvårhet dheras.
Eråfter, ßraxt dhekommo hit bfver.
Hisaddatur NobiliiT Örnhieimius, qui affirmat, lingnam ipforum cwn
Scandica, bellijfime eotemporeinph*
rimis convemße II). Prä;ter horum teftimonia, quas hane rern fatisde-
monilrant, habemus vocabuIaEc- clefiaftica, origine Anglica, quibus
adhueutimur, ut Hußel, Oblat,
Vatten, Müßfibakel, hmt &c. quae
ab Anglis iacerdotibus huc intro-
duéla iunt, poileaque recenta*
