Disputatio gradualis de philosopho curioso; quam consensu amliss. senatus philos. in reg. acad. Upsal. sub moderamine ... Matthiæ Asp ... placidæ censuræ sistit stipendiarius regius Olaus Vennerbom, V-Gothus. In aud. Gust. maj. d. 28. Novembr. an. MDCCXXX

jy.

Q. F. F. Q. S.

IDISPUTATIO GRA DUALIS

Do

PHILOSOPHO

CURIOSO;

QUAM»

Qonfinfa Ampltjf. Senatus Pbibfi

in Reg. Acad. Upfal.

Sub MODERAMINE

CELEBERRIMI VIRl

Mag. MATTH I jE

ββφ/·

Pogfeos Prof. Reg. & Ordin.

Placido: cen/ura fißit

Stipendiarius Regius

Olaus Vennerbom,

V

Gothus.

In Aud. Guft. Maj. d. ig» Novcmbr.

An. MDCCXXX.

UPSALiiE, Literis Wernerianis,

S:# R:® M:tis

magn/e fidei viro,

Perilluftn & Generoß·

fimo DO Μ

DnoCAROLO

von CARLSSON,

status,

qui ^res militäres regni curat, seg reta rio.

MAiCENATl ΜΑΧΙΜΟ.

axime 'Mägen _{as, veniam mitemquc}

Thalias

Da vuJtum, poiVes qupd pcut illa TuoS }

Nulla licet

decoret facundia linguam,

Noftraque non grato veiba lepore fliunt.

Praeftaret longatfi, Clio, fic ^carperc fioftena»

Öbicura&

iempcr delittiifle cafa ;

Quam celfum tauti adipettum (ubiilTe FAVRONI;

Qui, velut alter Atlas, fidera

petit.

Vilia fed trepidis quamvjs ego munera palmis

Nunc

geftem, pietas dat mcliora, ^reor;

Hinc

MjICENAS, fubmiiTa

rogate»

Suicipias animi pignora parva pii.

Atque lUuflre,

f atiaris No:.iE^ opeilae

Pra:fidium

lumen cqnciliare levi;

Dum mea Muiä

Sophis mecHtatur ponerc fiues, Quidque illos {leccat dedeccatque docet.

JHaud illam poterit tum nigro rodcre deute,

Plurima

qui följ

livor edax^

Sic

cfebra efFundam fido de peftore vota:

Hinc

abeas

ferus ad

poji,

Perilluftris & Generofisfimi

Ν OPINIS Τυι

Culfr

HumiUtmm

Olaus Vennerbom»

I

tJobtöfftwo Μ DOMI

IO:no OLAVO

Regia; Cancel

SECRE indi

Adm*Rcver* ti Praclariffimo VIR O,

MAG. ANDREi

RYDHENIO,

PRjCPOSITO & PASTORI in Jorif

f)em digniffitno.

IGnofcatu quod tanten tion ^> Ρ a tr otti cariofitate optimi, Philofopho quadanu ßtlendore Vefiro illuftrari cupit. 6>uod

Jfr a fecurue lateat ^, id ipfi ne denegetu ^>

qui pro falute VeftrA NobilifT, Adm. Rever.

nominuM

Culter obfcr

o.

τ, ·: ■ -

«ί Ampliffimo

ill _NO

3 ESTENBERG,

el laria: Archivi .Ε TAR10 cli

ConfuUiJßmo VIR Ö,

Ε D:no JONiE WOLLIN,

Φ CONSULL apud Mariacftadienfes

»quiflinio,

ι f

ho

Curiofo

ad Vos jam properanti,

n-*

fit

fed tpfe

obfcuritatu fu<e confciui, de

<od igitür ätixiits expetit, ut fub umbra Ve¬

it

tjju<sfo

_{mcque confueto} dignemini favorty

IrA free es fundatn perpetuas 3Γ. & Spe&atiiiimoruni

\M V8STR0 RUM

bfer ventiiilmur

o. y.

Ad

Oariffimm Dijbutationis

AUCTOREM.

T TT Aud

intendere ßnent

·*■

Scriptores,femper piurtma fcripta docent.

Namque a(tt hierum captafit famamque fugacem, Alqiee od to "veterum cunfta

Voiunt, Afl h&c pvegexues

fucata colore,

Leäort 'verteilt HoΧιa

f&pc fuo.

Numtnis ht htudem certam

generisque falutem

Humant

qu&runt, qut meltora docent, Angußas femper fecum perpendere

tut

Ingenit ξβ

hi didicere βιι,

Atter

ius (criptis igt t

Novitatis

Non addunt Itmam , non

(ua dicia crepant, Ppettd facient fugtentque Sepht,

ßire laborat»

Cum cura

hoc darum perlegat, hortsr, opus.

Ädpüluit

PBTRllS S HYLLBERö) Filius,

D.S.

4*4*4*4*4*4*4 4*4*4-Μ

iL· Hd M% å

*ΚΨ WWMfMWå?*™'™*

b: s. Μ Λ

§. r.

Ihii eiic in rebus humanis, quod mu- tationi obnoxiurtu

non fit5 Philofophiä

vel iuo exemplo nos docere poteftj quam cum ipfisho-

minibus fuam habuiite originem ^

communis doåorum tenet ienten- tiai enim noti taritum vari,·

am fbrcuttath _eXperta eftj huc ét

illuc migrando ^j fed etjarri in ea- dem _gente confiiiendo ^* varias

tmitatioaes fubiit* Aciioris etiim

judicii hominibuS rationes, qui- bus priores iuam iuperftruxef^»

A Phi*

*

«Ο ^α c

Philofophiarn

exceptione haud Ti

majores nonnunquam videbanturj _ρ

hinc indigentia eciam & neceihta-

te flimuLum addente

de antiqui ^

iyftematis Philofophici vel refor* ^ρ

matione vel abrogatione & novi r

inrroduflione cogitatum eil; quod g

argumentis firmioribns & majo- ^j

rem

reipüblicae utilitatem parien* ^r(

tibus, inaiceretur. Non raro et· p]

järn

vel novitatis ftudio, vel va- e«

n&

gloriolic aucupio obftetriean·' Vl te, ieceilus ^a recepta fadlas eil fi(

fententia

licet _parum eilet, quod *re

addendo vel detrahendo mutare- gj

tur. Hoc idem apud antiquos vari- et

fedlas & icholas introduxit, _{qua* ft,}

rum

quselibet fuas habuit peculia- ne

res

hypothefes, ut Pythagorica, Ca

Epicurea, Platonicä feu Academi- _qt

ca

See. His addendus Ariiloteles, jn

qui ingenii fui nervös ifti labori cii thcatos voluit, ne quid ^commune

cum

antiquis habere videretur ^*

Sc ide o iui asvi Philofophiarn in-» ^c.

no- Im

liovam formam conjecit, noa_t paucos fui ^amatores na&us

im·

mo

multorum _{oculos eum in mo-} dum perftrinxit, ^ut ii di<fti fint"

Philofophi, ^non _{qui rerum natu-"}

ram, Ted qui mentem ejus itlda "

garent a). Geterum excuilb tan-"

dem jugo Scholafticorum, noiu

reiigioni fibi cordari duxerunc

placicis Ariftotelis difcedere, ubi

eum humani quid pati animad·

verium eft: licet non diffitendurrt fur, ^eum in Philofophia tum Theo-

retica tum Practica excolendaegre-

giam operam prceftitifle. Immo etiamnum furgunt &, Γι qua po*

fteritas _futura eft, (urgent homi«

nes, qui huic operi ^manus medi-

cas admovent & admovebunt, de

quorum opera quid habendurn fit,

in praefenti opella, paucis diipi-

ciendum eft,

1 ^{A 2} _{§. IL}

a) Heertb. Målet. Philo/. Epifl. _pr<e»

lim. _{p. 5,}

4 <■

Vocabulum Philofophi, nobis bre«

vitatis ftudiofis, remoram injicere

non patimur, cum ejus natales

nulli non notiifimi fint* Nec vox Curiofi ulteriorem discuilionem po·

ftulare videtur, _{quam ut} dicamuS

eam vel bona? vel mala? notionis

eiTe. In bonam tunc fumitur par*

tern, cum hominem fignificat af-

tente operantem rei convenien*

ti

qua? fru&u & ufu in Vitä-<

humana non carec. Multa? enint

res altioris funt indaginis & funv

rna? fimul utilitatis, quas locordeS

iicco pra?tereunt pede : hominis

Vero prudenter curioii eftj in ea·

rum naturam penitius infpicere*

cauflas rimari, & quid in ufus ho'

minum inde redundare poflk, eli*

Cere, In fequiorern vero fenfunb accipitur, cum denotat homitietf

ßulte fe ingerenfem rebus inucili-

bus> fine fru&u & emolumeritös

Et in hac (igtiifkationfi farpiffi'

Si ) O ( SB S

me

hane vecem, fuada» medulla,

e* Cicero uiurpat. Sicdicit: non de*

tö cer ein allena republica ejje curiofitmbX

[es Et hujusmodi curioiorum homi-

o* num omne svum ferax fuit, cu-

)0·

jus _generis in Philofophia etiam-

u$ num meffem metere licet uberri·

lis mam,

§. III.

at- Originem eurtoßtatis licita?, tum

■n- |n intelleélu tum in voluntate _qus-

äj rendam & inveniendam effe, rem im ab ovo repetentibus patet, Cir-

nv culi intelleélus humani, quamvis

jeS per labern originalem turbati fint,

niä quod quivis in feipfum defcendens,

ea· non fine fufpiriis deprehendit; ta-

rej men, quod bonitati 'Divinae acce*

[ίο* ptum ferendum eil

refidua ali-

eli· quot femina cognitionis habet, quae,

ttb inftar fcintillarum fub cinere gli-

etfl fcentium, hominem ftimulant ad

ili- earum rerum inquifitionem

quae

ito. inträ circulum Philofophicum ter-

(fl· A 3 mi¬

me b) Lib. L de Offic, cap, 34.

6 Β Ϊ ^o c K i

minantur: unde Ariftoteles, mål·

t

ες, inquit, αν^ξωτα τ£ ειδέναι όβ- γοήαι ίυ) φύσει. Hoc fciendi deli*

derium menti hominis adeo in- fixum eil, & ad ^examen rerum

impellit, ut, nifi natura vis fiar, fupprimi nequeat. Hominis enim eil propria veri wquißtio atque inveßi*

gatio c). Quod fciendi defiderium

multos homines adeo pellit, ut nec opera? nec labori parcant in veri-

täte indaganda. Hic etjsrn fciendi appetitus non parum exftimulatur

recordatione amifia;, in primis pa·

rentibus, fapientia?, & iktdio re·

parande qucdammodo ja&ura? o·

lim faöia?. Ea enim mentis humant eil indoles, ut jactle m rei, ji ea fye*

ciofa apparet, aämirationem rapiatur»

quam magna cognofcendi cupiditas fiuh·

jequi folet; qutbus β additur dolor all*

quis, qui magni cujusdam boni amiffm·

ne compungtty bete non poffunt ^non ad Jedu·

ö) Cic, Hb, /, de Offic* cap. 3,

m ) oc w t

y. fedttlam inqmßtionem ^{quam v} ehernen ·,

I- tiflime hiftigare d). Cum etjam ho-

ii« mo confiderac, fe ^non fruftra in-

i-

fignibus donis ornatum eiTe; fed

m ad Datoris gloriam & fuum alio-

ir, rumque commodum promoven- ξ\f dum, iis uti debere, fuum etianv Ii. eile deprehendit, ^non finere has

rn dotes otio torpeicere, & ideo Plii^

ec lofophiam fummo ftudio excoiere 'i- aggreditur. Ipfum denique ftu-

di dium averruncandorum malorum,

ur & commodi reipublic« promoven-

3.

di, ^non parum huc contulit. Cum

e·

enim cordati viderenc, in quas

o· prsccipitia homines ferebantur, vel

n& proprias falfas opiniones iequendo,

\e>

vel aliorum

acceptando,

>r, eosque preecipites fic agi dolue-

h' runt, ideo huic malo _pro viribus

ι

Ii* obviam ire iunt conati. Licet

ro fic indigentia hominis ad pro- ad greflum icientiarum & curhjita-

lU' A4 ternt

d) Tafchius de Novis inventis,cap%

2.5· J.

8

m ) ^o c «

tem tnulrum fecerit; vix tarnetv-»

cum Pafchio facimus dicente.,;

quod ji Adam

ejusque pofleri, in terreftri parad/fa vixijfent femper,

peque ar tes wechamc#\ nec jcientm,

qu£ nunc in Jcbolis docentur, habuis-

lent lo cum e).

Ί $. IV.

Vitiofa autem curiojfitas, μ tion·

ge diverfurn intendit'finero, ita-i

etjam diverfiiiimos ^fui fontes _agno- fcit. Ut nunc nihil dicamus de lu«

gendo ifto novitatis ftudio, quod

fe in prima humani generis ma·

tre exferuit, 6c inftar hereditatis ad omnes pofteros defcendit, 6ζ adeo inficit, ut, niii obex ei po·

natur

de omni vera Philofophia

a<ftum (It ; fpecialiores quaedam-»

cauilie adducendae iunf, Intelie-

$us humanus

valde anguftuS fit, 6c non nifi _magno adhibito la*

bore rerurn naturam infpicere-»

pofflt, 6c iiomines in veritate, e%

alio*

#) Cap. 1. de luvent Nov. Antiq. §. 3.

«JMS* ⁹ aliorum fiepe non contemnendis fcriptis eruenda, patienter perfe-

verare non didicerint, ub mentem

auftoris exhaurire queant, fit ^ut

non trutinatis rationum popde-

ribus, eum errpris damnenc, &

de nova iententia proferenda co-

gitenr, Huic mox frigidam itn-

moderatus iui ipfins amor fuffun·

dic, qui facit, ^ut multi rn ipfa-*

meridiana luce titubent, Quando

enim homo nimis Tibi ipfi placet,

ι

infira fuarn dignitatem pofitum ar*

bitratur, ofculari aliorum veftigia:

ideo rejeétis aliorum plaeitis, (uum immaturum fcetum aliis obtrudere laborat, illa fe inveniile gloriatus,

qua? omnes priores ingenii fqi a*

cumine indagare haud yaluerunt.

Studium contradicendi multum ad illicitam etjam curiofitatem ^con-

fert, Multi etenim quamvis aliQ«

rum iententiam rationibus nid*

firmiffimis videant

δς animus

eorum eos convincat nihil di-

Α 5 gnum*

*°

8 ) ° C $1

dignurn critids Ie&orum unguibus ibireperiri; ex odio tarnen, quo feruntur in au&orem, nullas non comminifcuntur tricas, _{quas eum} vel praeteriifle vel obicure tra&afTe,

criminantur. Uc

au&orem le&orum manibus excuffum _eant,

tot fpinofas & conrortas quxftio-

nes, nullius utilitatis, neåunr, ut

numerus numero propemodum^

careat. Hoc contradicendi vftu- dium it

tandem ingravefcit, ut qui

eo

laborant, apertijjmis ér ^evident is- fimis veritatibus contradicant /). Lon ^{^}

ge plures hujus mali cauilaj adfer-

ri pofTent

fed propofita bevitas

hifce nos contentos eiTejubet, &

folum addere verba magni Baconis

de Verulamio

Appetunt homines Jcientiam, aln ex injita curiofitate

irr

qui et a, aln ammi caitjfa de-

leliationis: aln extflimationis _gratia 5 alii contentionis ergo, atque ut in dis»

Jeren- f) *Budd. Pbilof inftrumental, p. u

ti» 2« 37.

Μ ) ^© ( i i

Jerendo fuperiores fint: plerique pro- pter lucrum & Vitium: paucifjimi ut dottum rationis, divinitus datum

in

ufus humani _generκ impendant. lib. i.

de Augmentis feiern. De licitae &

illicit<e curiofitatis fontibus, vide Pipping. de Curiofo Novitatis Stu¬

dio cap. 3.

5. V.

In his Omnibus, qui fic ^cen-

foriam virgam iminerito in alios ftringunr, non content! fua lau- dare, nifi omnia alia dilanient, a-

deo fuffeni, ut fe errorum ifhunes

ja&itent; in his, inquam, obfer- vandum, quod, licet ingentem lu-

cem fe rei conciliaturos promic-

tant, plerumque tamen tenebris

eam involvant, cum humeri eo-

rum oneri levando haud fufficianr, quamvis fi&is iuis varios colores allinant, ut irrperita? plebi fueum

faciant. Unde non facile applau-

fum inveniunt, nifi apud juvenes,

judicio exercicato deftitutos & no-

vita-

η $$)ο(Μ

vitatis cupidos. Multi erjäm, ne-

fcio quo artificio, mutationem tan-

tum

& terminorum aggre*

4iuntur,ut aliquo Novitatis Iche*

mate fua commendent, & novae

Philofophiap parentes falutentur;

quibus (i hanc larvam detraxeris,

non omnia nova eile deprehendes,

quo novitatis ftudio blandiuntur.

Sed optandum eftet, ut hi dnftato-

res faftuofi meminifte vellent, asque homines eiTe, atque a pro*

feindendis aliorum fcriptis abfti-

nere debere ; quod Γι nolint, non

indigne ferant, fi, aliorum detra*

hendo famo, propriam amittanf,

§. Vf.

Cum igitur pruritus ifte fcri-

bendi multa librorum plauftra-·

protrudat; quoritur, utrum anti- quioris aevi Philofophi recentioris

aetacis fint proferendi, an poft- ponendi? Certe Ariftoteles, ut ali-

os omittamus

eo ftudio rebus

Philofophicis vacavit, rerumque

natu-

i ) ö Π ι$

naturam rimatus eft

tion irrito faepe labore, ut ftulcum eiTe vide¬

retur, ab ejus latere difcedere vel¬

ie; ^cum & uberrimam occafionem pulcrum excludendi fcetum, mu*

nificentia _regum Macedorti# ei ob-

tulerit: quod tantum abeft, utre-

centiores negern:, ut faepe ejus ri-

vis fua irrigenc arva* Et licet ^e-

jus libri non fint errorum plane

immunes; tarnendefe&umomnem

adeo fupplevifTe videntur pfseftan-

tis ingenii viri fuis laboribus, ut

jam noilro aevo quidquam itt illa

re tentare velie

irritus conatuS Videatur. Praecipue cum & illi,

qui ante nos vixerunt, non mi*

nori ingenii acumine prasditi fue-

rint, inrerum cauffis perfpicien- dis, ^ac eorum pofteri< Prasterea

in tanta Scriptorum copia magis

dubii redduntur animi legentiumS

& quamVis recentiores varits ar- gumentis fuas aiTertiones fuffulcire

videantur, facile tamen cogitari

pot*

*4 m ₎ o ( m

poteft, eam i pils gratiam ^a ρα·

fteritace referri pofie, quarr, illi

fuis majoribus retulerunt; & ideo ad haec aliaque dubia tollenda-#

prasitare, ut prascepta veterum te-

neamus.

$. VII.

Verum enirr. _vero conflderan- do

_veteres fapientiam omnibus

numeris abfolutam tion poiTediffe

nec omnes eruditionis fontes ex·

hauiifTe, facile patimur nosadduci,

ut credamus, recenriores non_*

modo anriquioribus aequiparan·

dos, Ted etjam ils nonnunquariL.

pra^ferendos eiTe ^: ita tarnen^

ut nihil laudi horum detrahamus.

Cum enim veteres proprio Marte

in mulris glaciem quafi fregerint,

& variarum _rerum cauflas ape- ruerint, illis carenres fubfidiis, qui- bus pofterior a?tas utitur

hinc fua laude non fraudandi funt, nec ii ferendi, qui canina rabie furen- te?

in ^eos fine modo invehun-

tur.

SS ) o C SE i*

tur. Interim neque diffitendum

eft, recentiores iis inftru&os efle

adminiculis

quibus antiqua Phi^

lofophia earuic. Recentiores fane,

humeris antiquiorum fubvedti, lon-

gius videre poffunt, quam ii humi

ftarent, Unde Pafchius 1. c. p. 511.

quemadmodum ^vet eres t an quam pnmi

verum inveßtgatores, noftris libris &

fubßdiis deflituti, proprtis tantum je·

rebantur alts; iPa poflealeve reddide*

runt

ad i labores conjtgna - ta monument a, qu& confulere, ^milia¬

re

in ufusquei convertere nobis inte-

grum: ut proinde mirum non Jit, β

äuplici, propriarum videlicet alten a- rumque alarnm remigto jubvedi, eo tandem pcrvenimus, quo pri/lin# atati

baud patuit accejjus. Ad alrurru, faftigium recentiores iingulas Phi- lofophias partes evexifTe ^, ipia loquitur experientia. Quantum^

incrementi fcientias Machematicse na&ae funt, recentioribus _tempo- Bibus ? Multa _qua? antiquioribus

iacredibilia vifa, firmiflimis ra¬

tio?

ι6 r Μ ) o ( Ü

tionibuS fubniXa eifej probåVitfe«

centior «tas. Multa, qu« olim>

tanquatri pro aris 6c focis, propü*

gnarunt, ruinoiis fundamentis fü·

perftru&a eiTe, argumentis eXc£-

ptione majoribus hanc oftendiffe*

multaque ab illis inchoata _planio^

fa reddidifie, quis ignorac? Et ix

verum eft Judicium viri vaftae eru*

ditionis Hugonis Grotii, in _egre- gia pr«fatione

aureo libello de jure Belli 6c Pacis pr«mifTa, $. 42.

ntillam ejje fedam, qu<s omne verum

Vidtßet & nullam, quee non ah quid etf r

Vero t fed veritatem jparfam per fin·

g 11 los ejje.perJedasque difiujam/ qu«*

quaefo, tune non eric recentioris

Philofophi« pr«flantia> qu« caecö au&oritatis obfequio liberata

per annales eundo 6c veritaci confor- mia eligendo, gratum quoddanu

fiorum corpufculum conficit.

$· νια.

Cum igitur Philoiophia egre-

gia inde ceperit incrementaj quod

C«ed

Μ ) ο ( ■ it

caeco au&oritatis obiequio demum

liberata fuerit, de hac aliquid di-

cendum eit. Niii dicere velimus, Deum fruftra indidiile homini ra- tionem & indefeiTum fciendi de- fiderium, neceflum habemus ei

Π Philofophi partibus rite defun-

gi velic, vindicare libertatem-·

quandam. Cum enim

ut fupe-

rius di&um, non omnis fapientia antiquis in poffeilionem venerit,

fed ipfi faspenumero & in ipfa ve-

ritate & in modo verum indagan«

di errarint, fequitur, nos, eorunt

nasvis animadverfis, de methodo

& rei veritate altius cogitare de- bere. Cordate itaque dixit CL Stur¬

mius ; Itbere] philojophandum ejfe ^*

üureola funt omni cedro dignfjinA

ver b

quid ergo octilos noflros ^prß- ßrwgi nuda clarorum virorum au£to~

ritate patiamur, β fulficienttbus non ftabilitur rationibus ? quare ftia tili-

que ftet audoritas, fed Veritäti tri*

umphus. Cfr.thef.I. intér mifcella·

B neas

I* i)o(ü

neas

ventilatas 1673. Altdorfii. Ipfe

finis, _quem, nocturna diurnacp ma¬

nu aliorum fcripta volvendo, inren- dimus

quam neceiTaria libertas

jfit, admonere nos poceft, Ille enim

hon eft, faltem non eile debet, ut aliorum mentem tantum rimemur,

& ut in eorum placitis acquie-

fcamus

Γι ve ea cum veritate con- cordent, ii ve ab illa recedant; fed

ut informemur, & ^eam deinde in¬

formationens ad gloriam (ummi

& optimi Creatoris

ad nbftrum

atque nöbiscum viventium ufum

convertarnus. Quod fi deprehen-

derimus

hailucinari

quos coniulimus, Philoföphos, quis tunc

tant# erit dementi#, ut nos cum

illis

cogat ? Et cur minus'

libertatis hodie philofophantibus

concedendum erit, quam antiquis ?

Ν

11

omnino libertatis ejura·

tionem deprehendimus in Arifto·

tele. Hic ecenim ex multorum-·

fcriptis, qUce ipii ad manus e·

rant,

Μ ) ο < Χ ψ

rant, quod fibi arridebat, retinuit,

cerera

damnavit, & defeéfcum fup·

plevit, de fuo addendo. Quam-

vis debeamus antiquis tempo-"

rariarn fidem judiciique fulpen-"

fionem

minime tarnen plenarn"

liberraris ejuracionem ^{, per} per "

peruam ingenii fervitutem, cum"

honos lic iuis conftet au&oribus"

Ut nihil veritati derogetur. Baco

de Verul. Üb. I. Quid aliud te- tricae barbariei & ignorant^ ho»

fpitium tam diuturnum prasbuit,

quam illa fufflaminario ingenio-

rum ereöiorum, quod jugo fer-

vitutis papalis fupprefla folurcu

Ariftotelem ofculari cogerentuL,, Ideo modo laudatus Baco de Ve-

rulamio Üb. I. de Augrnento icien-

tiarum dicic, hane di&atoriam"

auåoritatem ingens attqliile-i"

fcientiis damnum, tanquam prae u cipuam cauiTam, qua? tantopere^

illas affiixit & depreflit, ut fine"

infigni aliquo augrnento exfan u

B 2 gues

*0

^

S ) o ( 8B

,,gues jacerent. Et Grotius vere

dixit, veritatem rnlla re magis op-

frimi, ^quam Arißotelts nomine, cum

principatus ejus in tyrannidem abiißet:

ioco antea cit. Difcuflis vero pa-

palibus tenebris, & jugo auöori-

tatis fra&o, tarn infignia prorfus

augmenta Philofophia? & Theore-

ticas åt PraftiCce acceilerunt, ut-»

ipfa ad faftigiurn fuum jam pro*

perare videatur*

$· ix.

Quo certius igitur conftat Ii»

bertatem Philofophandi eile pla¬

ne neceiTariam; eo magis caven*

dum, ne hasc in foedam licentiam,

omnem Philofophiam corrumpen»

fem

degenerec. Quod ne fiat, Ii-

jnites quidam conftituendi (unt: &

pt Deus au&or åt dator re&se ra*

tionis eil; ita hujus operationes

ad ejusdem laudem «5c gloriam re¬

ferendas funt, ^ut åt ad hominum

^omniQdura. Qum enim, ut fu-

ge) o ( »

^

*t

periori di&um

ideo Philofopho

libertatem afferuimus

ut nomi-

nis Divini gloria & generis hu-

mani commodum promoveatur,

prono alveo fluit, ^eam libertatem

turpis licentiie nomine venire,

qua? hos fines labefa&at & ever-

tit. Hinc fequitur, nemini facul-

tatem datam ehe, ullius lententias patrocinium in fe fufcipere, quae vel dire&e vel indire&e fontes If- raéiitarum turbåt & obftruit. Ea

enim nobis efll· debet Scripturas facr^e veneratio, ^ne quid aflurna-

tur, quod adverfa fronte hane pe¬

tat: praeftatenim ignorantiae, quam impietatis argui. Quid igitur de

multis hodiernis PhilofophisChri«

ftianis habendum fit, facile eft in*

telleitüjqui illotis manibus fcriptu-

ras adeunt, & ad proprium cere- brum mifere corquent, ut fuaniu·

hypothefin fartam te&amque Ter«

vent. Pra?terea cum Talus reipubli-

C3£ fuprema fit lex; hinc nihil ad»

i)iöri

mittendum eil in Philofophia,quod

hane labefa&at, vel juftitiae &

honeftatis fontes pr®cludit, ßne

qua falus civium confiftere nequir,

Sc contra maximis feekribus la¬

tas aperit feneftras.

■5. X.

De ipfa curioßtäte, vel, ii ^ma- vis, fubtilitate Philofophica, pau-

ca

ante dicenda funt, _quam por-

tum ingredimur. Hanc Philofo»

pho nemo denegat, qui intelligit

eum

ultra vulgus fäpere debere. O-

mnem cerre Philoiophiam plebejis

hominibus derogare non poifumus:

habent enim illi fuam & Logicam

Sc Phyiica'm See. licet quid nomen Logic® Sc Pbyfic® fit, ignorent.

Philofophi autem longius proce- dere debent, Sc progreffi funt. In¬

terim tamen Sc hi fuis cancellis circumicribi, Sc omnes otiofae fpe-

culationes

cordaro Philofopho

exfulare debent. Ut enim inrer Grammatici virtutes efle folet,

inquit

m ) 0 c Μ ^*?

inquit Quincilianus, qua?dam igno-

rare; ik incer Philoiophi virtutes ponendum cenfemus, iis abftine-

re

quaeftionibus, qua? Tantum ri-

xas pariunc. Eos igirur peccaré arbitramur, qui non repurances intelle&us iui anguftiam

abftru-

fioribus fe immergunt meditatio»

nibus, quibus plus oftentationis

quam utilitatis ineft. Vera omni-

fto funt verba Epifcopii ξ) ^quam-

Vis ipfe perverium intenderet ii·«

„nem: Scio, inquit, acumineali-

„quando ^magno opus eile ad di*

„rimendas fubtilitates quorundam,

„qui Theologi ( Philoiophi) vide-

„ri volunt Sed & fcio in fubcili-

„tatibus iftis pervidendis Theolo-

„gicam ( Philoiophicam) icientiarn

„non confiftere, quippe qux fine

„periculo ignorari poflunt; & tu*

„tius fcepe fatiusque eft, eas non in-

»telle&as negligere,quam in iis in-

»telligendis ir.ultam curam & ^ope»

„ram

g) In Inflitut. Theol lib, i.

24 SS- ) O ( Ü

„ram potiere. Nec fcienti profunt

,,nec ignoranti nocent. OptimeL»

autem homines hane nifi>iam ^cu- riofitatem evitarent, fi in fe de- fcenderent, & anguflias, quibus

intelle&us circumlcriptus eil, ex*

cuterent. Ut ut enim quis natu-

ram fautricem in tribuendo ex- cellenti ingénio & acuto judicio

na&us eftj tamen queri necefTum

habet: quam multa funt, qua^ i-

gnoramus IGonfideratioetjam mul-

titudinis neceiTariarum rerum, qui¬

bus vita noftra brevis perfcru-

tandis vix iufficit, a nimia quo- que fubtilitate animum revocabit.

Eos, qui hasa non perpendunt, vi*

demus in res fubciliilimas multum

temporis & operas ponere, a qui¬

bus nulius proficifcicur fru&us;

hos eosdem etjam ^cernere licet läepe in maxime necefTariis cali-

gare; ignorant fcilicet necefTaria,

dum (uperflua qua^runt. Quod

ut omnes, qui animum ad res

Phi-

Μ ) ° ( Μ _άι

Ε Philoibphicas aliascp tra&andas ad-

»

vertunt, cogitare, atque in Omni¬

bus futnmi Creatoris gloriam ho·

minumque commodum quas-

rere velinr, _optamus,

SOLI DEO GLORIA.

I

s

Clarifjimo Philofophite Canäuhto,

Domino OLAVO

VENNERBOM,

Elegantiffimae hujus Difputationis

AUCTORI,

Amico fuo in paucis dileclo.

DUm Tu, qua Sophia ßt

danda

pandis, lic en'

Ingenit vires pandis & ipfe Tui:

Eximios igitur gratatur, Candiäe Fr at erj

Progreßßus tenuts jam mea Mufas

Tibi.

Namque iterum redo penetraftt ad tul-

mina Pindi Tramite

Phaebeos ßc decet tre Vir os»

Augur or: imponent capiti nova (ert a Cd'

mena,

Daphne (ß compoßtas lamhet amica to¬

mas»

Sic Heliconiades referent Tibi pramia no-

ßra : At DEus omnipotens über i or a dabit.

Sic prolixo afFe£tii fcripiit

Olavus Frygmer»