De Stockholmia urbe Svio-Gothorum principe, dissertatio academica; cujus partem priorem ... sub præsidio ... Laurentii Arrhenii ... publico candidorum examini modeste submittit alumnus Stieglerianus, Adolphus Johannes Grundel, Stockholmiensis. In auditori

(1)

STOCKHOLMS

URBE SVIO GOTHORUM

P R I N C I P E ,

D I S S E R T AT I O A C A D E M I C A

;

Cujus

P

a r t e m

P

r i o r e m

,

D I V I N A A D S P I R A N T E G R A T I A ,

Confcntiente Q f approbant? A m pltß. Facult. Pbtlofophica

in Regia Acad. Vpjalienfi,

Sub

P R Æ S I D I O

Amplisftmi atojue Celeberrimi V I R I

D O M I N I

LAURENTII ARRHENIL

H lS T OR. PROFESS. REG. & ORD.

Publico Candidorum examini modefte fubmittit

ALUMNUS STIEGLERIANUS,

A D O L P H U S J O H A N N E S ,

G R U N D E L ,

S TO C K H O L M I E N S I S.

I n Auditorio Guftaviano Majori d. v. Septembris

Anni m dccxxiv,

U PsJ l Ïæ _{~ Literis W E R N E R IA N IS .}

(2)

S:

r

*: R:

æ

M

itis

S V M M Æ F I D E I F I

R ,

R

egni

S

veciæ

SENATOR,

C A M P 1-M A R E S C H A L LE

,

U T E T

P R Æ F E C T E

Z J RBI S QVE G V B E R N A F

O R ,

ILLUSTRISSIME

e t

EXCELLENTISSIME

COMES

ac

DOMINE,

D

n

GUSTAF ADAM

T A U B E ,

M O E Ç E N A S S U M M E .

Eo.

QVO. PAR. EST.

VERBORUM. HONORE. ANIMIQUE. CULTU. TE.

CELSISSIME. COMES. SUPPLEX. PRECOR.

NE.

QVICQVID. HOC. EST.

QVOD. SUMMA. ANIMI. VENERATIONE. TIBI. SACRUM. FACIO.

ASPERNERIS.

NEC. OFFERENTIS. OBNOXIUM. TIBIQVE.

(3)

MUNERIS. INCULTO INCOMTOQVE. HABITU. METIARIS

NAM . PIÆ. OBSERVANTIÆ. SPECIMEN. «< ET. OBSEQVIOSI. ANIMI. INTERPRES. EST.

' TE. ENIM. A. QVO.

POST. DEUM. ET. REGEM.

OMNIS. SALUS. PATRIÆ. DULCISSIMÆ. STOCKHOLMIÆ.

PENDET.

VENERAMUR. COLIMUS. LIBAMINA.

QVÆ. TIBI. MOECENAS. SUMME. T A N Q V A M . NUMINI. PATRIÆ. MEÆ.

MEOQVE. TUTELARI. CONSECRATA. VOLO.

ERUNT. SINCERA. ARDENTIS. ANIMI. VOTA; UT. TA NTU M . SIDUS.

PATRIÆ. CARISSIMÆ. SPLENDERE. FACIAT. QUAM. DIUTISSIME.

SIC. VOVET. SIC. VOVEBIT. AD. CINERES. USQUE.

CELSISSIME EXCELLENTISSIMEQVE

C O M E S ,

I L L U S I R I S S I M I N O M I N I S

T U I

CLIENS DEVOTISSIMUS

(4)

Urbis [Sue

ST O C K -

M A G I S T R A

VIRIS Nolnkjjimh

,

Ani

D

n

. ANDR © î9 tÔ ® » 0 3 ie .

D

n

GEORGADELCRANTZ-CONST)

N e c

D

n

. JOHANNI HIOHLMAN.

D

n

. JOHANNI LEJEL.

D

n

. ISRAELI 3 0 9 1 3 3 1 ® 0ODÎ-

D

n

. JH SPERO STENORT.

D

n

. O LAG 6 3 $ 3 $ © S 9

D

n

. SVENONI WIMNELL.

D

n

. JOELI BREHMER.

D

n

. JOHANNI WONG.

S E N A l O

A d m in iftr a to r ib u s M O E C E N A T I B U S

(5)

ciæ Principis

H O L M i æ

7 V I IN C L V T O

•'

plifjimisatq;

_{Confultifimis}

**D*. .AXELIO AULÆVILL.**

D

m

.

J A C O B O B U N G E

L I B V S ,

N o n

D

n

.

JOHANNI S AL AN.

D

n

.

CASPARO WULF.

D

n

.

PETRO DAHLSTROEM.

D

n

.

BENEDICI O SCHEN1NG.

D

n

.

PETRO AULÆVILL.

D

n

.

JOH. BOSTROEM.

s e c r e t a r .

D

n

.

WILHELMO HELLEDAY.

D

n

.

JOHANNI DASSAU

R I B V S .

Juftitiæ Infignibus

Æ T A T E M COLENDIS.

(6)

Nobilifllmi atque Confultifl

lmi

V I R I

Gno feite y À/[œcenates, quod

pinguis mea

Adinerva lucubrationes fuas

exiles circa

Natales meas, non qua volui

t, aut debui t y

fed qua potuit y dexteritate, p

ro ingenii ac facuit a~

tum ratione y Nobilis fimis t'e

flris Nominibus faera-

tum ire aufa fit„

t'erum enimvero tanta Junt t

e -

fira merita, ut alias notam

impietatis incurreret*

Peflra fub umbra , t e f r i s

fub aufpiciis Stocky

y

holmia floret y fplendetque

,

Gives benevalenU

exultant ßn g u li, gratulantur

fibi omnes.

Su/ci-pite igitur, A/W Amplis [imi y

incomtum hunc inge

(7)

nii ynei f cet am , argumenti duntaxat nobilitate &

Offerentis pio animo commendandum«. Sufcipitc

clientem eflrmn , qui Se Jfesque fuas Nobis com

mendat„

_{M eum ent pro Neßrajalute, Cara pi}

gnora Urbis , Summum Numen calidisfimis fas

tigare fu ß in is. U t Nos incolumes Civitati incola•

mitatem prafietis. Sic ex non fucati animi affeSla

vovet

NobilifGmorum & Confultifli-

morum

Nom inum Veftrorum

Cultor oifertuntljßmus

(8)

S t l

£etx A D O L P H G R U N D E L ,

? å Svithurs

jp)idrta

tyan

bcfltifwa manbe/

©dtifce rafccr tfjcßa

ULPHILAS

frätt

Vaksheim * 1724 in Mart.

9Jt S v ith u r , ccf) b an $ (jem / fja m er dtt m ä n g a

ffrifm tt ;

Minnur (jôtDt OCf) fcDt/ ttril Mere ur

te fn a a n /

9 f 3 o ( n a D clg u r/ a f ttjcfj rn a n g u r/ b r e d a / b a n ;

Om

ftäDer fTrifter m å n g ’ / ocf) bôcfèr tfrifne blifrott.

6?n

T h o m a s Candisk

ftcf frtttg miDa m erlben w a n D ra /

Francifcus Draco

od)

t()CH

fam ttta

wägClt

fa ti/

(En

Simon Cordes

oA)

Ferdinand Ma ge ll an , Oliver

dfroen

tvål

/

f5 ru ta u fîere anD ra.

Sften tljen i ftvirran lanD m eb anD raé Djtar plöjer /

© n a r t fneDar l)dr t ocb ttvdr t ; gter anD raé ittb for ftU

J^m ab

Ariftander

fäg njeté a lla b aftva feDt;

JDur’

Cluver Habor

fäg Det

Stiernehielmen

ro/cr.

Ocb m ä n g en ftnner ftg / om

Svithurs

d b la D ela r /

© ä fttiftva/ fom en tiD Bombaft von Jpofcenbeim /

© o n t

faDe Stockholms ©taD läg

u ti

®aital)ctm:

.£m>ar |tu $ gan D tm d tarcn |o m i arétntet felar ?

(9)

' $ n elfte mutige _{(fie/font m et fttt indffo petitui/} Utf)fflfta jcrbrnd ftetj/ ofindlo hioarje oct,

2

_{BÜ Afers ftoarto fofcf}

til Mecca ®ubéftCtl(î bttftOO/ @il bet o f Afe

9

_{M n til Dalailama gd /}

0

_{cp ttnbee Kontaschs fontt Kutuchtas Ipbno fid ;}

2

_{Bil fccmittott- folcfeté feb/ font egen petttmo gifroo.}

■Sften Satur dnbCOCOlf; 1)1001' dr tttt Birgers fdfîe? $

5

_{r Agnefit nu (il'ifd tpen (tote Stockholms ©tob;}

2

_{i( ®om lo Upfaia för Äungor bôttber frdfo;}

üBtôtcfèn/ Sigtuna tttonb font Babel, Jorfala, Slllenoft leftoor (tnd oct) tecftt til ftdber ()0 /

SOtcn dtifdt Stockholm fe tpdr jfttwfl oct; ÄungjS&Uto dfo. S t ) gttttibot Gr u n d e l to dl / fottt S vithurs pierfO toifot/

2

_{p e t . £ a n bor febt ocp fcr; pon ingen frdntmanb’dtV}

t K _{$ $ 1 $ *}

4

» _4.

₄

_>

(10)

Zi

l

A U C T O R N.

?( bar Qrrt reittea reett / et redrM gt dtn n e fd b t/

Slt rein na pmnogt m dtt a f IdeDomd frud)tre r a r a / Q

3

’ a t 3 tröga fidt pd œtdbetd-flippan gdot ; Side

3

» d e t Stockholms (of f ô r l w a r a t <£atbcCcr

gôe 2det>e ôeonreil/ £ r t lof 3 »cf utbeeôee.

* * -Jf * %

*

@ d ftnejft odj fd ndtt 3 f ï il ô e a t a f / SjtttG R U N D E L, t S r t redet/ fom a f tf)e

2

deôe prjfad; Side fom t&ed dloee oct) tbeé uefpeung a f <Ee reifad /

font gaf;

9

ft bo î b e d afjïeifï b a t / <?et fnilïed afiïrift dger/ OcÇ> ©taOenutiDcan men <St fltt betont redeD fdger.

v

.

v

-Ç>ae We en reacfee © o n fôe £ i g (in pliclt lagt neßcr: ‘B l je n t d n ’ band reacïeajb belôtiter ?

3

® W nM je: görftreilredeSBidbetd^boe band (Ht met

2

agee trôna/

C . ^ Ca r l s so n.

(11)

C. L. S. & O,

N

E nur er is, L. Tl. quod publicum fpecimen Academicum exhibit urus, materiam Eruditorum Cenjaræ antea /ub» m iß am , Tib t r ur fu s fift ere audeam. Equidem haud ignoro , alios m delineatione hujus Urbis defudajfe, imo a d hoc Lyceum Upfalienfe. _{^Alter Jofephus Petri ITal-} Irn, Stockholmenjis, Disputationem de Or i finibus ffn- crementis Stockholmianis anno 1685 Stockholmi<e imprimi fscit. t_Alter non ita pridem Ericus Carlgrund, IT er me- landus, ///#/» /';/ indagandis Stockholm!£ Initiis anno 1706 exercuit induftriam. _{Orationes quoque inveniti nec me} f u g it, qu£ in laudes Urbis patri£ publice funt procla - m at £&> typis exfcript£. Quas omnes, ft orationem Petri Clarman , Stockholmenfis, exceperis, vide in Holmia Li* terata nominatas _{Rationes tamen mei propofiti habebis} ßquentes. Differtationum, quas dixi, prima, dabor at a licet & typis excufa, ob nonnullas easque gïavijfimas cait- Jas public£ luci eft clenegata. _{Nec m tÙa quid reperitur} p r£ te r generaliora & qu£ fcripturientis oculos tantum palparunt. A ltera, egregie fatis elaborata, initia tantum urbis prœciptte tangit. _{Hinc valde vereor neutrum ho} rum fuis, mitius aliorum, de(ideriis jatisfecijje. Et fi di cam quod res eß. Nefcio qui fa d um fit, quod illuftre & a mplum hoc argumentum usque adeo Je mihi commenda- r it. S£pius enim poftea hujus tam feft ini impetus me pce • nituit ; quum non femel, pr£Cipue Parente orbatus, in animum induxerim, quamcunque potius eligere materi am , quam in hac, tam ardua & prolixa, tenellas ingenii vires periclitarit Verum vicit Indulgentia Virorum Ce

(12)

leber-Uberrimorum, quibus morem non gerere fern per mihi re  ligio fuit > ut in propofito per fever arem. Delicies deni que Patriœ adeo obleâarunt ut cum Poeta Sulmouenjt e x  clamare neceffum habeam:

Nefcio qua natale foium dulcedine cun&os Ducit & imme mor es non finit elle fui.

Sic preeciptias habes rationes, quibus permotus Stock- holmiam, Ithacam meam dulci[]imam, delineare, felici utinam aufpicio , volui. Abfit tamen longi/fime a mea te nuitate , ut vel ali qualem cognit£ antiquitatis gloriam hinc aucuper, vel me debita äxfißsioc hanc fpart am obire poffe, minus perfeâum & obfolutum quoddam opus traditurum, pollicear. Ut enim nihil difjimulem) multa omifi, <7//^ multo fu dore conquifita , /ervo- Dolor enim do-medicus & curta rerum fupellex huic opelU limandœ & animum & tempus mihi minuerunt, cœptamque telam fufius & exaâius pertexere prohibuerunt. Interim f i

hœc utut levia, Jerena \tamen fronte fufcipere digneris, f i Deus vitam & facultates clementer conceßerit, illif quorum intereft, voluerint, qu& reflant, alio tempore w lucem producere conabor. Interea L. B. e a , <7//^ par eft reverentia, njg», pro rei dignitate ac difficult at e> nec non ftudiorum é r £ tat is imbecillitate-, innoxiis meis conatibus benignam pr£beas cenfuram. Vale feliciter.

(13)

1, N. S, S. 1.

C

a p u t

P

r im u m

.

$. /. Defcriptionem Infula Agnefit tradit. §.. //. 'Nomen Stockholm ia exponit. . §- 111. Situm Urbis delineat.

§- IV. Agit de Fundatore <&• Antiquitate urbis.

V. De ejus Incrementis, ubi fimul de Suburbiis & re- liquis partibus.

§. L

T O C K O L M I A M , patriam meam dulciflimam , quæ non folurru» C a p u t , ve rum & Cor totius r e  gni Suionici a) merito falutatur, cenfuræ ac confiderationi dum fubmitto a cc uratio ri, omnium primo infula Agnefit fele mihi fiftit. Haec num incolas tem p o rib u s proximis poft diluvium habuerit, noftrum n o n eft disquirere , fiquidem tam apud facros quam

A

(14)

profanos hiftoricos alto hoc involutum fit filentio. Faciles igitur nobis perfuademus , eam multis f e c u lis incolis fuifie v a c u a m , donec pifcatorum q uo ru n- dam cafulis ornari coepit. Hujus rei au&or eftM es- fenius b). A vilißimis , i n q u i t , prof edo initiis , a d modernam procrevit gloriam Civitas Stockholm en fis : fiqui- dem ubi hodie magnifica confpiciuntur princip um & civium aed'ficta, anno virginei partus m ille fimo ^ ducent efimo, qua- dr age fimo , c ont emptiffima pifcatorum c on fi r uda cerneban tur gurgufiia ; Quorum primum a quodam Epifcopi Stre • gnenfis pifcatore, ex Tinels'ô ob delidum in pifcium di (Iri- butione inaequali commiffum, ne illic jufia plederetur pœna, ad Stockjundium profugiente fixum , vulgaris quaedam, quae circumfertur in Sueonia, affirmat hifioria. Qualis vero fermo Epifcopum inter & iniqvum pifcatorem in te rc e ff it, antequam fugam ad infulam ad o rna ret Agnefitiam, ex lepido, quod circumfertur, colloquio hauriri poteft, Quod quoque Clariiï. Mag. Carl- gruhd c) adfert, qui tam hanc hiftoriam, qu am re- liqua , quæ incunabula Urbis re f p ic iu n t , fufius & eleganter p ro fe q u it u r, unde, cum ejus diligentia n o bis ouu m faciat, breviter tantum hæc delineare a n i m us eft , ne a&um omnino agere videamur. Quic- quid vero de pifcatore ac Præfule narratur, credibile eft non nifi infulfum efife , hoc ipfum in dubium vo- cante ipfo MefTenio d).

N o m e n hüjus Infulæ antiqvum quod concernit, hoc tenendum , eam alio olim nomine ance jadla u r _bis b) Sueopentaprot, c. 20. Conf. Heims Kringla cap. 22* c) in Differt# de Initiis Stockb, p, 10. d) loco citato.

(15)

bis fundamenta , efie condecoratam , Veteribusque Agnefitiam appellatam. Unde vero origo hujus n o m i n i s fit deducenda Meflenius , ut reliquos antiquæ hi ftoriæ interpretes bene multos præteream , in fua Sueopentaprotopoli e) nec non in Scondia illuftrata t ) ■ ndicat. _{Rem in hunc fere modum breviter e x} p o n i t : Agnus five Agner Dageri filius mortuo patri iti i m p e r i o fuccefiit, fceptroque Sueciæ ornatus eft. H i c uc opibus & virtutibus clarus f u i t , ingenti mili

t u m caterva ftipatus in Finlandiam profe&us eft. Cæfo ibi Fin no rum Duce Froftone , Agnus arma fua late per Finlandiam circumferens, terram fibi fubje- c it præda mque opimam retulit. Quo fafto, filiam F r o f t o n i s p u lc h e r r im a m , nomine Scbialvam, velut o b f id e m , fecum in Sueciam abduxit. Captus dein a m o r e v i r g in i s , ut Stockfundium attigit, pa<ftum c u m ea invita inivit connubiale, prargrande cele b r a n d o convivium ; etjamfi alii in memoriam defun cti foceri epulas funebres folemniter eum inftituifle velint. _{R e g e m vino fomnoque fepultumSchialva} m o n u i t , monile e collo pendens regio firmandum efTe, ne amitteretur. Cui Rex morem gerens, cate n a m illam auream fortius adftringi fecit, priusquam c ubitu m iret. Atqui tentorium fub arbore quadam opaca , ad captandas umbras , in filvis fixum erat* H e i c Regem dormientem , Schialva , exuto omni a m o r e conjugali, adjuvantibus ejus miniftris nefa- r ï i s , in præfata fufpendit arbore ; eoque facinore

A 2

perpe-e) Cap. i8. / ) Torr. L pag. 20. can f. Konunga Sag. t ag

5

_{* g ) Locc. hiß. Suec. Uh. /. pag. 6.}

(16)

perpetrato , celeri contendit in patriam fuga. Po- ftridie pro eres, tabernaculum ingredi, fcelus cogno- fcunt, & Schialva nequicquam indagata, funus ibi r e g i u m , ritu i d o r u m temporum e x u r u n t , cineres- q u e , urna? inclutos, contumulant. Hoc anno falutis Humana? C D L Ï F fa&um ede narrat Medenius /?), NobiliflT. vero Peringfchioldh / ) ad annum poft natum Chriftum C C L referti: In quo autem infulæ loco hoc p e rp e t r

3

rum fit, varii varie difputant ; alii, & in his Medenius in ifta urbis parte fa&um vult, ubi ho< die Curia urbis k ) , alii ubi Janus publicus, five T h e - laurus regni hodiernus, Banquen, fitus ê ; alii ve ro ubi arx vetus confpicitur. Quorum opiniones .uni cuique, qui au&ores noverit o m n e s , examinandas modefte relinquimus. Hinc itaque locus Agnefit v o  catus , ubi longo pod: tempore Urbs noftra fundata eft. Fit autem non tam planitiem, quam potius e x  tremitatem terræ, in mare procurrentis, fignificat /).

5

.

n-Varia hujus Urbis appellationis ratio afferri folet* adeo ut in natalibus ipfius indagandis multum fane defudarint fcriptores. Alii, imprimis exotici, a p a lis quibus nonnulla urbis pars indftit, Stockholmiam n o m en traxide affirmant. Alii a tigno, quod Cives Sigtunenfes, poft exidium urbis fua?, per Carelos

5

c E f t^ h o n e s , auro argentoque impletum in mare pro

-j ec e-b) Tumb, c. 16. i ) Mon.Ullerak. pag.%T.%> k) Stteo-

pent. c. \ 8- conf. Locc. hiß. Suec. L J ,p .6 . I) V lius in Lexico Scandico pag. 72»

(17)

j e c e r u n t , _{Sors vero , aptiorem monftratura no} vo propugnaculo locum , undis ja&atum & al to , ad infulam , quam lanionum ædificia a par te boreali occupant , quæ cygnea dicitur , appu lit m). _{Sed non primis temporibus urbs noftra} palis inædificari coepit, neque etjam palis aut truncis tota infiftit, qvum in infula firmiffima ac colle are narum, maxima exparte, fit exftru<fia, adeo ut ædi ficia tant um aquis viciniora trabes ac truncos pro fundamento agnofcant »). _{Imo derivatio illa a} trunco Sigtunenfi fabulam potius quam veram hi- ft oria m redole t. Veru m utut nihil difficilius, quam eruere (originem nominum, quibus &vo veteri urbes ac regiones 'innotuerint 0) ; interim eorum fententiæ, utpote fa- miori & ab omnibus domefticæ antiquitatis fcriptori* Ibus recepta?, calculum qualemcunque addere noftrum mulli dubitamus,quia repagulo ligneo, cujus mox inji- (cienda erit mentio , originem nominis Stockholm de du c en dam aflerunt. _{Vox enim eft domeftica non} p e re g rina ex Sueonico Stock, trabe , St. Holm, infula mùnori p). Fretum vero boreale , N orreftrm , truncis aie trabibus, ferrea catena revin&is, ut repagulo, ad avertenda hoftilia incolis regni illata, antiquitus clau- f u m fuifle, ex fidis fcriptorum monumentis optime confiat q). H i n c , ficut fretum ipfum Stockfund, fie

A 3 _infula

m) Meß. Sue op. cap. r 9. ii) Gyllenftolpe Defcrtpt. Suec. L. 7, c.i, 0_{) Suec. antiq. & nov. pag. %. p) Gyl} lenftolpe De/cr. Suec. L.y.c. 1. q) vide Heims Kring- la pag. 378. Mefjenïï Sue og ent. cap. 19. Locc. biß• Suec. pag. 57.

(18)

înfula ei vicina Stockholm di6ta, a qua nomen deinde Urbi inditum r). Hic aute m obex freto huic ab Olavo, E r ici Vi d o r i 0(1 filio, quem alii Skottkonung, tributarium j-) , alii Skant - aut Shot - Konung t) , quali ulnis circumlatum appellant, impolitus eft. Olaus enimSan&us R e x N o r v e g i æ , Haraldi Gronske filius, in lacum ivielertim , per fretum hoc b o r e a l e , m agna cum claffe tendebat & Uplaliam petebat , ut in j u riam patri fuo, a Sigride Storrdda, matre Olai Skaut- Konung, exufto, A . 995* illatam ulcifceretur. Q u od & fecit multumque damni regnicolis intulit. I nt e r ea autem , fic graflante Olao H a r a l d i , Olaus Skïôt- Konung hveSonske, vel quod idem eft Swenske « ) , m ag n u m in infula Agnefit colligit exer cit um , & in- fuper fretum Stockjundenfe tignis catenisque ferreis claudit; fperans fore, ut fic Olaum H a r a l d i , e xitum pe r Koneflröm moliturum , cum copiis ejus occlu- fum teneret profterneretque* Quo vero c o gn ito , Olaus N o r v e g u s ifthmum quo Agnefitia cum fubur- bio Auftrali tunc temporis conjungebatur, effodi c u r a v i t , quod A:o partus falutiferi MVIII f a å u m eflfe volunt Chronologi v). S i c , multa fimul cadente pluvia, Olao N o r v e g o liber in mare Balticum , quod olim Scythicum dicebatur w ) , patuit exitus , & e

mani-r ) Vemani-relius in notis ad Hemani-rvamani-ramani-r Saga c. 5. pag. 79.

s) Locc. hift. Suec. p. 53. L. 2. t) Verelius in notis ad hiß. Got hr ici & Rolvonis c, i. p. 79 u) Hiß. Olai Tryggwœ filii c. 2 8 p.m. 111. i>) vid. Bronto • log Rbyzeliip.6o. vj) Grotius in Prolegom. ad hi(l. Got b.p .m . 17.

(19)

m an ib us Sueonum , ad borealem partem excuban t i u m , falvus a c præda onuftus evafit x). Unde lo- c o poftmodum ifti, tempore bene longo, nomen Ko* nungfund, fretum regium, tributum eft 7 ), donec So- derßröm nuncupari ccepit- Olavus Skiot-Konung, plu r i m u m indignatus, quod elabi permififlent excubi t or es ulterioremque metuens irruptionem , infu l a m Agnefitiæ oppofitam, oiim Granumckeholm ho d i e infula eque (Iris, Riddareholmen, di diam forti (limo pr op ugn ac ulo ligneo munivit z). Quo diruto, aliud a Birgero Jarl in ejus locum codtili latere eredtum e ft d). Quod adhuc fuperftes in ipfo lirtore juxta pa- laitium Illuftriflimi Rojenhanes , ftrudfura rotunda , conlpicitur. _{Ingenti quoque catena fe r re a , ab hoc} p r o m o n t o r i o , per totum extenfa fretu m , & conti nenti, meridiem verfus ei oppfitæ, defixa » fretumRe* gmm, Konungfund, claufit; audforeMcflenio in Chro» nacis Manufcriptis de Stockholmia,

$. Ill*

De Situ Urbis noftræ in hunc modum loquitur Buræ us b) : Uplandicarum, inquit, civitatum, totius - que Regni prœcipua eft Stockholmia, Jedes regia, regni- qire metropolis & emporium celeberrimum, in infula qua dam in faucibus M eleri, loco quidem fatis oportuno, Jpe- flatoribus îâjiïêH ob vicinos rupes non admodum grato f it a.

Addit pc) Mefft Scond. il. T. 1. pag. 78. _{y) Locc. hi ft. Suec.}

L. 2. p. 57. zjjfleim s Kringla p. 378. a) conf Verelii not. ad Hervar ar Saga c. 5. p. 79. b) De- Icript. Suec. p. 28.

(20)

Addit Gyllenftolpe, emporium hocce celeberrimum ac nobiliflimum feptentrionis, inter eximium ac du l cem lacum Maler ipfumque Balticum m a r e , fitu <

3

c loco commodiflimo fundatum & fub ligno Scorpio nis , tefte Ægid. Aurei. Upfal., fitum efTe, & quidem fub elevatione Poli 59 gr. c) min. 3 i. Latitud. & 39. Longitudinis. Merito igitur ob litum , quem nadta eft feliciflimum, porta & clavis totius Sueciœ falutetur d ). Hac enim exftru&a, hoftes, utpote Efthones, Rufli ac T a v a f ti , quimultoties antea per fauces Me« leri circa Stockholmiam in regni iplius vifcera i r rum pen tes , multis i g n e & ferro confumtis u r b i bu s , fpoliis onufti impune abierunt, reprefli funt. A n n o enim i i87 Ed hones principio menfis J u lii, celeberrimum

illud in lit ore lacus Meleriy & illa tempe flate opulent ißt • wum frequentifjmumque emporium Sigtunam exußerunt. Et deinceps pridie Idus Augutli Johann em II. eccleju Up [ a - lenfis Archtprœfulem in prœdio trucidarunt Almerßechenft e), Mecum heic facit Laur. Paul. Gothus : Ex(\ru6lay inq uit, Stockholmia, ut cives perpetuam pacem affe 4 tti funt ; ita hoftes Jempiterna formidine , vijo tam

infupera-bili prœfdto, perculfi, a diripiendo agro Suet ico in omne reliqvum tempus abftinuerunt f ) .

Situs alias quoque eft amcenifiimus, cum aquis d u l c i b u s, interdum leni , interdum vehementiori tra&u fluentibus, abundet. Lacus enim olim Lagern feu Laugurin g ) hodie v ero Malern ab ejusdem nomi

nis cj Defer. Suec. L. 7. c. 1. d) L. Paul. Gothi Hift. arfl. L. 2.C. 56. p. 126. e) Meffenii fc il. T. 12. p. 107. f j Hifl.arfitL .i.c .2 1 prj6. g ) Peringfch. Mon.Upl p.%.

(21)

trispifce, qui ibi frequentior eft h) appellatus, ah occi dente eam alluit. _{Hic fpatiofifiimus totius Uplan«} diæ lacus in ter Uplandiam, Sudermamiiam, Nericiam <& JLefhnanniam viginti præter propter milliaria, inde ab Urb e noftra excurrit.

Ultimo circa fitum Stockholmiæ obfervatu di g n u m e f t , quod non in ultimis Regni finibus, fed in meditullio fere imperii Suio-Gothici , qua fi p y ro pus in annulo a u r e o , pofita fit. Hunc autem locum regiæ fedi effe accommodatiflimum , variis firmis- que arg umentis probant Politici i). In confinio R e  gionum , Vplandiœ & Sudermanniœ. , quarum limites intra ipfius urbis parietes hodieque oftentantur, fita eft. Cura enim magnorum Ecclefiæ Antiftitum & Archiepifcoporum Kenicii&Paulmi fa&um eft, ut cir ca annum M D C X X X I I I , renovato lapideo m onu m ent o, juxta ædes viri Iconfpicui civisque Magni Oiai in platea Wdfterlanggatan, terminus , infculpto crucis fig n o , itidem monftraretur. Incuria vero au- r: 33 rum] fra&o ifto lapide , ante annos 44 & quod ex cu rrit, alius ibidem ere<ftus fuit cum Infignibus Uplandiæ Sudermanniæque , collateraliter adpofitis; hac c u t i infcriptione :

U P L A N D S och S U D E R M A N N A - L A N D S SKILNAD k).

Uplandiæ

_{vero mentionem & heic injecimus,} prout ex divifione antiquioris æ v i , T r e s

Folklan-B dias,

b) Joan, Magn, in Trœf. adhifI.Gotb.Sueonumquecap.4.. peg. i i . * j vide Loce en. de Republica apum, k) cfr.

(22)

d i a s , Tiundiam, Attundiam & Fierdbundriam in fe comprehendebat ; non autem fecundum divifionem recentiorem hodiernam in duas Satrapias , Stockbol- menlem& Upfalenfem, de quibus fuo loco. Hac e n im r at io ne Rodin, ut olim, five Roslagia, ut hodie n u n  c u p a t u r , fuburbium fibi attribueret feptentrionale.

§. IV.

A fitu ad antiquitatem tranfitum facimus. Q u a m u t eo felicius indagare queamus , tanti operis c o n d i to rem ac Fun datorem in fcenam primo producimus. H u n c fuifle Principem, optime de Sueciæ re gn o m e r i tu m , illuftrem H e ro e m Birgerum jarlum II, de prædio , prope Sc he n in g a m , equeftri, Bielbo , t e - ftantur unanimiter Scriptores antiquitatis patriae omnes. Hujus originem , profapiam & praeclara facinora, f u m m a , qua fieri poteft brevitate, e n u m e r a b i m u s ; fiquidem haud parum fplendoris addit u r bi claritas Fundatoris. Patre natus eft Nofte r M a g n o Minneskiöld , Oflrogothorum Legifero ; m a tr em vero habuit S u n o n i s S y k i , Ducis Oftrogotho- r u m , filiam I n g r i d e m , c o g n o m e n t o Ylfvam. H i n c pa ter num genus ad celebris Folchungorum familiæ, u t plerisque, placet conditoremFolchonem Cr a iïu m , m a t e r n u m vero ad Suercherum II, Suecorum r e g e m , refert /). Filios habuit W a l d e m a r u m & M a g n u m , co gn om en to LaduUs, u t r u m q u e Regem Sueciæ, E r i - cum , Ducem Smolandiæ, & Be ned i& um , Ducem-» Finlandiæ & Antiftitem Lincopenfem, Hos ei p e

-p e r i t

(23)

perit filios Ingeburgis > foror Regis Erici Balbi. Hic illuftriflimorum haud degener filius, & potenciffimo- r u m R e g u m Ducumque Pater , Ducis titulo ac infignibus , eaætate in Scandia nuper admiffis, A:o 1256 co ndecorabatur m). Ab affine Erico Balbo, de con vertendis Tavaftis follicito, cum grandibus in Finlan-

diam expeditus copiis, Dux toti exercitui A:o 1249 præficitur »). Heic omnibus bene geftis,& mortuo E r i c o , Rege Sueciæ, triumphans e Finlandia redux, t u tor filii minorennis , Waldemari Regis regnique adminiftrator conftituitur. Cui muneri per annos 15 prudentiffime præfuito). Novas enim leges rogavit ro gatas antea emendavit, juftitiam inviolatam fervavit & divinum cultum ftudiofe propagavit, templa mo# nafteriaque erigendo, templorumque proventus au gendo p). Id vero omnia Birgeri magnifica facino ra fuperare v i d e t u r , quod praecipuam Sueonum C i vi ta tem , jam Regni C a p u t, Stockholmiam e funda mentis e r e x e r i t , muris ac mœniis forciffimis cinxe rit ac validis præfidiis contra omnes incurfiones ho- ftium firmar t <7). T andem Birgerus, plenus ætatis ac laborum , Anno 1266 die 20 O&obris in prædio natali vitam cum morte placide commutavit.

Cor-B 2 poris

m)

MelJen.Sc.il

_{T . i z . p . w y . T t y p 38. n) MeJJ.Sc.} //. T. 2. pag. 36. _{Torn. 12.pag. 117. o') Meß en. Sc.} Tom. i s p. 3 7. p ) Joannis Magni hiß. Goth. Sueon, L._{19. cap. i %.pag m. 720. PufendorJ. intr. adbtft.} Suec. p.85. _{q) Joann. Magni hift. Goth. Sueon,L. 19.}

(24)

poris ipfius exuviæ fepulchro conditæ funt in m on a- ft^rio W a r nh em e n f i in W ef tr og oth ia; p ro ut M e ft e - nilis**) folidis ftipatus a rg um e nt is , pr xci pu e codicil lis fiiii, M a g n i R e g i s , 1286 editis, contra quosdam fcriptores erudite ac falfe probat. Cui quoque b. m . Archipræful Spegel s) adftipulatur.

Cognito fie fundatore, felicius antiquitatem U r bis rimari licet. Hinc firmo ftat talo , urbem e a , quo vixit Birgerus , tempor e fundatam ed e; a n n u m vero fundationis manifeftare , labor fere Hercu leu s eft. Communis equidem eft fententia Stockholmiam fundatam efle Anno 1260. Quæ autem minime n o

bis arridet ob difcrepantiam (criptorum. MelTenius ipfe in Scondia fua vacillat ; nam in Anale&is / ) , fundamenta a Birgero jadta Anno 1264 vel certe 1260 dicit. Eos a u te m , qui annum ponunt 12 50 aut 12 5 4, erroris ac falfitatis accufat. Mox in Epitome Scon- diæ ii) eos accufationis abfolvit, fe ipfum corrigens, dum annum fundationis ad an nu m qui nquagefimum lecundum Seculi XIII refert. Rev. Spegel v) fu ndatam dicit anno M C C L . Q v u m igitur inter fe diften- tiant Hiftorici , ab ipfis dilcedere neceflum habui» mus. Probabile eft hanc ur be m non fimul & femel fundatam eiïe. Si enim prima incunabula infpexe- r i m u s , omnino a tempore Olai Skaut-Kommg funt a r- ceftcnda, quo uterque Meleri exitus in mare m u n i

m e n t o r ) Scoiiâ. il. T. 12,12.p. 12;. $*124. s) Hiß, ecclef,

pars 2. pag. 304. t ) f. Tom. 12. Scond. pag. 123. u) f' T . 1 5 ^ 3 8 . v) hiß. ecdef pars 2. pag. 388.

(25)

mento cuftoditus fuit; unde in ufum præfidiariorum cafulæ n u æ d a m fuerunt exftru&æ. Tandem vero Bir- gerus Nofter, adminiftrator Regni conftitutus, ufi fe- c u ri t a t e m regi regnoque conciliaret , loco munimen

t o r u m , ad oftia Meleri , lapideam vaftæ molis ar c e m Efthonibus , F i n n is , Carelis ac cæteris ab ori e n t e Baltici maris accolis , piraticam in Melero ex e rc er e confuetis , ut fupra di&um , opponere confti- ttuit. Quod a primo adminiftrationis ejus tempore f a& um effe vel inde conftabit; fi enim anno demum M C C L X illud inchoa vifTet, vix aene vix quidem ante m o r t e m abfolviiïet, Proinde tam au&oritate Adm. R e v er . ac PræclarifT. Viri M. Andr.Ol. Rhyzelii,Diœ- (cef. Lincop. Archipræpofiti, qui in Hypomnematis (circa Stockholmiarr. , benigne mecum communica- tti s, quem ipfius favorem colo & veneror , eandem Ibac in re fovetfententiam; quam rationibus fat validis mi fi, adfeveramus fundatam efTe Stockholmiam ante a n n u m 1260, annis fc. 1252 , & 53. Quin & valde c r e d i b i l e , prædi&um Birgerum Ja rl, non tantum ar c e m condi fecifle, fed & infulam Agnefit, in qua nunc uurbs, ad mare, muro & turribus munivifle, imo & wflium auftrale, Suderjlus, propugnaculo, quod ibi diu f i t e t i t , cuftodivifTe. _{Interea operarii & mercenarii} iimfulam domunculis o p p lev erunt, atque in eonjtn

Ifiuftentationem

_{vicini terra marique merces, im pri} m i s efculenta, abunde adferebant.

Annum fundationis, fupra a nobis pofitum, cor r o b o r a m u s exinde quod inveniantur liter*,

(26)

14 S T O C K H O L M I A .

miæ Anno MCC LII datæ , quæ adhuc in Arc h iv o Collegii antiquitatum Reg ni fervantur. Sic quo qu e Schefterus w ) literas de decimis pauperum folvendis, profe&o exilantes & Stockholmiæ Anno M CC LI I 14. Kal. Septemb. datas a Birgero Duce, citar.Unde n e - cesfario (equitur Stockholmiam eofuifle ann o, n a m alias neque ledem ibi habere , nec mandata R e g n i colis ex hoc loco da re, potuiiïet Birgerus. A cce di t & hoc in majorem rei corroborationem , quod B i r gerus Jarl Anno M C C L V Urbem noftram privilegiis ornarit & muniverit; u t ex Manufcripto b. m .P a lm - lkioldii de Stockholmia didicimus ; cui etjam Sigis- m u n d u s de Vogel x ) allentitur.

$. V .

Q v u m j am fundamenta Urbis pofita eflent_j, opus paulatim accrevit. Area autem Urbis p r i m o non tantæ fuit amplitudinis, quantæ hodie eft; q u o d Laure ntius Petri y) hifce indicat : Man jk a l iveta> at Stockholm icke 'war Jâ widt begripit med det J ö r ß a , Jom det nu â r% utan at ftaden ta tcke war (lör r e , an then delen ar , fom fedan wardt kallad och ännu kallas innan eller mellan murarna. Incolarum n u m e r u s quotidie cre fc e ba t, undique e n i m , tam ob portus c o m m o d i ta te m , quam proprium c o m m o d u m huc confluebant mercatores & alii ; quibus j u r e ci

vitatis zv) in Chronie. Archtepifc. Upf. pag. 3 7. x) in Delineat.

Civit at. Stockholmen/, y ) t hfl. Sue c. MJcr, tn v ita Birgeri ffarl

(27)

vitatis conceffb, cura ac mandato Principis,urbis fu- turæ limites defcripti, plateæ ingeniofe difpofîtæ & aedificia, fed non niti lateritia, exffru&a, funt; prouc procefTum hunc operis folus delineat Meffenius z ). Siquidem vero [olum illud intramuranum tantæ mul titudinis capax non effet, neceffum quoque erat, ut extra mœm*3 exftruerentur ædificia. Palis igitur, ubi folum defecit firmum , domos fuperftruxerunt; un de u rbs eam na&a eft amplitudinem, qua hodie«» gaudet.

E x ipfa Urbis infula tranficum fecerunt omnium p ri m o incolæ in infulam urbi pro x im am , antiquitus a Monafterio Francifcanorum , Qrâmunckeholm, h o  die ex palatio Ordinis Equeffris , Riddareholmen , di- d f a m , ibique fedes fixerunt. _{Hinc ad fuburbium«»} boreale transgreffio fa&a videtur. Heic nulla aedi ficia exftru&a (unt, antequam ædificari coepit Mona- jftenum Clarenje. _{Ipfa planities , inter colles arena-} irios, non nifi frutices humiles offendebat. Hinc pars ifuperior borealis , hodie collis regius, Kungzbacken, ttunc temporis Malm dicebatur. Malm enim majoribus moffris fuiffe arenam, licet nunc hac voce non nifi me- ttallum indigitemus, fatetur Maxime Rev. Dr*Ericus IBenzelius, filius a ), fe ex Ulphilae translatione Evan- g e lio ru m gothica didiciffe. Suburbium hoc fitum eft Kiodie, prout veneranda antiquitas ordinavit, in fecun d o Uplandiae diftridu five Folckland, Attundiay pro- wincia Sollendahundœri & quidem parochia Solrio five.»

Solna z_{) in Chronie. Mfcr. de Stockholms a,} _{a) in notis ad}

(28)

Solna-, quod ex tabula lapidea, fupra januam h u j u s templi pofita , patet ; cujus infcriptionem vi d e re licet apud Dijkman b). Dividitur in duas pa rte s quafi generales fecundum altum montem Brunconis, in Juburbium ni mi ru m orientale & occidentale. In fe autem comple&itur nova illa fuburbia, Ladugardzlan- det & Kungzholmen. Illud quod novum[uburbium audit, a granariis regiis, olim ibi habitis, nomen fortitum eft. Meridiem verfus ju n gi tu r urbi ponte, lapidibus ftrato. Alterum, quod ad occidentem eft, olim Arn'ôn, ofra- & undra - Munckeliderne five Munckelägret di- å u m eft c), quod Monachis Francifcanis & Moniali- bus Clarenfibus hæc infula conceffa fit. Ub i q u i da m e or um fepulchra fua h a b u e r u n t , prout p r i m i inhabitatores, cellas fodi curantes, obfervarunt. A:o * 6 7 2 , juftu ac aufpicio S:a? R:æ M:tis , ingratum il

lud nom en abolitum eft, & infula Regis, Kungzholmen, appellari cœpit.

Hujus præcipua pars, (mo ntibu s repleta funt r e liqua) ædificiis fuperbit egregiis, quæ, poftquam i n fula h æ c c e , munificentia Chriftinæ, Re gin æ S u ec iæ ,

ædificiis ornanda civitati tota concefla eft A:o 1644, furrexerunt.

Suburbio boreali aliæ minores adhærent infulæ Quippe or tu m verfus habec infulam navalem, Scbieps- holmen; quæ vel vetus, hodie infula ‘Blafii, olim Ktep• lingen, vel n o v a , ad q u am C la f l is regia antehæc fta- tionem hab uit , nunc vero Carlscronam translata.

H u i c b) in Antiqutt. ecclefiaft.pag. 3 1. conf. Teringfch. Mon.

(29)

H u i c verfus orientem oppofita eft infula, quæ olim Waldemars• five W almun s - on dicebatur d). Si quidem vero Reges Sueciæ, multis ferarum nobi lium generibus eam impleverunt, qui eos fvaviflima venationis recreatione exhilarant , vivarium Regiumy Diurgarden dicitur.

Hinc ad Suburbium auflrale properantes praete rire no n decet infulam, urbi incluto ponte Norrebroo jun<ftam , quæ antiquiflimum nomen a Xenodochio Spiritus S a n tti, olim ibi exftru<fto , Helge a ndzholmen, hodieque fervat e \ ln qua Equile Regium fplendi- du m fatis confpicitur, quod deftru&i Xenodochii occupavit locum.

Sic inoffenfo pede progredimur ad Suburbium auftrale, quod in tres partes generales, £)(lra-Waflra- & Indra^Qwarteret, ditfitur. Egregie hoc refpondet feptentrionali, nam perplurima, haud ignobilia , loca ei qu 0que adherent. Utpote Långholmen, injula longa, ob forman longiorem fie *di<fta, hoc nomine A;o 143 5 i n f i g n i t a / ) . _{Huic ponte jun<fta eft alia infula a} parte auftrali, ob amœnitatem infula liliorum, Lilie* holmen y nuncupata.

Verfus meridiem a mari huic Suburbio adjacet portus infignis, una cum tabernis mercatorum pici nis , nomen a refina picea fortitis, Tiäruhofvoet & Beckholmen. Situm eft in peninfula Tœrnoa meridional

C

_£9

à) Per'mgfch. Mon. Vllerak.pag.5. &• 6. Conf. Chronic. Rythm. Hadorpbii P. 1. p. 3 61. P. 2 .p.2 67. e) Me/J. Sueopent%ç . z \ %_{/ ) Hadorph. Chron. P a .p a g ^ \.}

(30)

U , no (Iris Toren g ) five Törn , Sudermannia. Qua?, du&a linea a T e l g io r u m inde urbe , ad fluvium u s

que borealem fefe extendit h). Ipfe tra&us, in q u o fplendida ilia furrexerunt ædificia, $[wn di<ftus eft / ) . Quamvis ioca perquam m o n t u o f a , perplurima heic vi fu ntu r, iis tamen hortos amœniflîmos natura a d - mifcuit. Hinc in primis urbis incunabulis cives fedes heic figere haud dubitarunt. Circa annum igit ur 1288 aedificari coepit & quidem tanta ædificiorum c o lebatur multitudine, ut Archiepifcopus Jacobin Ifraelis fuburbium hocce Diœcefi fuæüplandicæ accenfere co - n a r e t u r ; cui vero fele oppofuit Epifcopus Stregnen- fis eodem anno 15X3!. Julii, ut ex literis ipfius p a t e t .

C

a p u t

S

e c u n d u m

»

§. I. Templa commemorat & fimul Paflores enumerat♦ §,11. De reliquis Clerici ordinis Terjonis, deque Con[iflo -

rio agit.

5 . I.

T

EmpIorum p ri m u m & antiquiffimum m e r i t o cenletur T e m p l u m Cathédrale fplendidum fane & auguftum. Bykirka olim vo cab atu r,

nam urbem antiqui Tly v o c a r u n t , ceu notiflimum. Hodie templum Ur b ic um , feu Stadzens Stora Kyrckia9

quod cæteris majus f i t , vel etjara Cathédrale d i c u n t ; fiqui-g ) Burœi Defcript. Suec. p. m. 29. h) Perinfiqui-gfch. Mon.

(31)

liquidem heic præcipuus fitlocus judicio feu Confifto« rio ecclefiaftico a). _{Quo etjam titulo quoad dimi} dium , ut loquitur Meîfenius b) , gubernacula Re« gni tenente Guftavo I :m o , conlenfu & au&oritate Papæ R omani, condecoratum eft. Verba ita habent ;

St adz Kyrcktan wart prydd wed half Dom, Jhär til macht hade han ( Rex nim.) frän Rom.

Hinc quoque a b. m. Peringfchiöldh c) Ecclefia Ca* thedraiis Stockholmen (is , Svetice, Stockholms Domm Kyrckia, audit. Cui aflentitur b. m. Epifcopus Stre- gnenfis D r .E n c u s E m poragrius,qui plerumque tem plum noftrum Cathédrale vocat d \ _{N o m e n vero} Nicolai cui præcife d e b e a t , tuto aflerere non poftii- m u s , fiquidem Scriptores hanc rem alto involverunt filentio. Interim exittimat Mag. Andreas O. Rhyze- lius , Divo Nicolao, Myrenfium in Lycia Epifcopo, Ru (Torum Patrono, effe confecratum. Et niß v aide ja ilo r , ipfius funt verba * , augußam & amplam hanc aedem divo huic fuo cognomini conjecravit Archiepifcopus Nicolaus Albus [eu H w i t , cum encaeniis hujus templi prae fuit_{, anno circiter M CCCVL} _{Tunc enim aedicavit} 6. S. S. Nicolao , Er ico & Olavo, inprimis vero Nicolao, ut nomini Archi- Epifcopi aliquid honoris vel memoriae inde tconciliaretur. _{Alii vero , ut Sigismundus de Eogel,}

C 2 ita

a) Locc. antiq. SueoGoth. L .i. c. 2. b) Chronie. Mfer, de Stockholmia c_{) Mon. Upl.c.^-.p.ft ?. d ) Vide} Conciones ejus funebrales Slockholmiae habitas.- * /« Hypomnematis circa Stockholmiam benignft, commu nicatis d. 18, Sept em br. 1723. Lincopiae.

(32)

ita nun c up at u m dicit in honorem Nuntii c u j i r d a m Apoftolici, Nicolai Albanenfis, cognomine Breckfparre9 natione A n g l i , qui ab Eugenio III. Papa huc m idus u t Ca thedram in regno Sueciæ Gothiæque Metro politanam fundaret e). Sed quisquis hic demum«, fuerit Nicolaus, a quo templum noftrum fit d e n o m i natum, c er tu m tamen eft, non fuide Nicolaum Sche- ningen(em,Lincop. Epifcopum. In literis enim Archi- epifcopi Petri Philippi Stockholmiæ an. M C C C X L V I I confignatis exprede dicitur Sanfilt Nicolai Kyrckia i Stockholm Hujus autem Canonizatio anno tandem M C D X C V II I impetrata eft.

C o m m u n i t e r exftru&um vel potius fun dat um perhib etur anno M C C L X I V a Birgero Jarl / ) , u n de eundem agnofrit fundatorem ac urbs ipfa. Quis v e ro uttimam impofuerit manum , vix dici poteft. U ni u s nec viri nec leculi opus efïe confiât. Ab i n i tio Seculi X V . majorem nadtum eft l a t i t u d i n e m , adeo ut a parte boreali & auftrali tantum adau<ftum fit, qu an tum fpatii eft inter columnas parieti p r o x i m as & ipfum parietem. Abfolutum autem fuiffe ho c opus anno 1478 indicare videtur tabula orichal- cea , oftio occidentali affixa, quæ hdec ve rba , ftylo Monachali deaurato , habet : Anno Domini 1478 conßtmmatum eß hoc hoflium * in honorem Dei San- filorum ejus memoriam. D.ni Andrea Pauli de Schanila, L a t e r e co<ftili ab imo fere ad faftigium usque m o r e

ve te -• Meÿ. Chron. Archiepifcop. p. 164. Conf. Ùmhielm

H iß. eccl 4 9 . 1 1 9 . f ) Spegel biß. eccl, P. i.p, 19. * pro oßium.

(33)

v e te r u m exftrudium amplum fatis adhuc confpi- c it u r , quamvis anno MDALVIII Rex Guftavus I. m a g n a m illius partem ad orientem defolari fecit-,. I m o quod arci nimis propinqvum & capta ab hofti- b u s u rbe valde periculofum efle videretur totum demoliri Rex d ecreverat, fed a quodam fibi fami lia ri, viro Generofo, Olao Skieppare, admonitus, ani m u m mutavit g). Longitudo templi hodierna eft p e d u m 196, Latitudo 104.

Varia facra? hujus ædis fuere fata. Anno 1567 d i e i Junii i&us fulminis homines, in templo facra p e ra g entes , ingenti percufht m e tu , quod his ver b i s exponit Ampliflimus Rhyzelius h): Mânga flego futb igenom fenftren och fick doch ingen fkada til lifwet. Thär jämte kom et mächtaßarckt wâder, fa at Kyrck'tan nßades^folcket Jade fig fe otaliga mânga fpetjar och fward flyga kring Kyrckian och fia ihop. _{Anno 1569 die} J o h a n n is Baptiftæ tam horrendum fuit tonitru, ut pler ique urbis fimul & templi fubvererentur ever- f i o n em /). Anno 1595. die 28 Aprilis hora circiter t e r t ia matutina tempeftas orta eft horrenda, tonitrua graflabantur & tribus in locis hujus templi detonue r e , ita ut flammam conciperet, quæ IaAe mulieris exftin<fta eft k). Confervet hanc facram ædem in p o fterum S um m um N u m en ut per multa fplendeat fecula.

Exterior nunc fuccedit forma. T ria oftentat N o f t r u m t e â a , ære fuperindufta, quorum infimum

C 3 _vigin*

f ) Me ff en. Chron. Mfcr. de Stockb. h) Brontdogia

p.

6 y,

(34)

viginti-quinque turres minores ærata? ambiunt. Ad occidentem vero faftigiata eft turris eximia? & m a gnitudinis & elegantias, a fundamentis templi c e n tum quinquaginta quatuor ulnas in altum exfurgens; ad eam quippe , qua antea gaudebat, altitudinem, v i tempeftatis violenta? difrupta perduci non potuit* Hujus apici quinque globi inhærent <

3

c grandis g a l lus affabre conftru<ftus , cui infignis Corona infidet,

quae o m n ia, excepta ipfa turri , quæ ære fuperbit, auro fuperindu&a funt purisfimo, In medio fere_* turris egregium oftenditur horologium , quod a d m i rabili m ovetur curfu. Anno 1470 Steno Sture S e nior , qui templa multis honoravit donariis , h o rologium quoddam propriis impenfis erigi fecit_,. N u m vero idem fit, quod hodie viget merito d u b i tatur. Supra hoc videtur fignum quoddam, au r e u m an de aur atu m , quod nonnulli ftatuam S. Nicolai a p pellitant, fed male. Arm ato enim oculo accuratius inipicienti Infigne Stemmatis Wafianæ.Wafafamiliens, effe facile apparet. A parte templi boreali, qua o c cidenti vicina eft, gradus ac introitus ad tur rim fpe- f t a n t u r , qui in g y r u m artificiofe flexi ad fornices usque lapidei funt , hos lignei excipiunt , atque ad eam curris partem p e rd u c un t, in qua campana? p e n dent. Ha? numer an tur quinque, quarum pulfu c œ- tus ad facra ordinarie convocatur. Haru m prima_» & m ax i m a, cujus forma auguftisfima & fonus fua- visfimus , in medio pofita , anno 1638 per G e o r - gium Putenium fufa eft Stockholmiæ. Hanc in c ir cumferentia ad imum infcriptionem, Stylo R om a n o

(35)

Ccn-Condolui Regno Patrio dum maximus Heros Gußavus nigra contegeretur humo. U t disrupt a dedi diri prœfagia belli ;

0 ! ut in am pacem fic rediviva feram. Reflituere Patres Holmen fes munia vitee,

Formam Putenia fed mihi dante manu.

Un fummo eft di<ftumPfalm#XCV. 1,2. Agite, cante mus Jehovee, clangamus rupi [alutis noßree &c. In me d i o ad auftrum ipfius Regis Guftavi , equo infiden- ttis, cernitur effigies, tali cum inlcriptione : Moritur IRex Guß avus Anno 1632. d. 6. Nov. fepultus eft 1634 die 222. Junii. _{Secunda muro boreali pro xim a, quae} Slondagz Klockan vulgo vocitatur, anno 1631 fufa_* e?ft a M. Henrico von Dame. In fummo apparet di- £fcum Luc. 2. Gloria in excelßs Deo. Ad occidentem hiæc inferiptio : Regni Gubernatore illuflr. Principe Ste- mone St ure primo fufa eft heee campana A.oD.ni 1495. A d orientem : Régnante Serenifimo Principe Guflavo Adolpho Suecorum Gotb.Vand. Rege&c. refufa A:o 1631. T e r t i a , muro occidentali proxima, quæ Hwardags-fekx TBon-Klockan vulgo cluit, anno 1693 a JacoboBirman rtefufa eft. T alem ad meridiem oftentat inferiptio- mem , Stylo Romano exaratam :

Cum dolet Ulricam Rex Carolus Eleonoram Non potui Regi condoluijfe meo.

Nam disrupt a citee fueram preenuncia mortis Et triße augurium muta ßlensque dedi. Cum tegitur bufto Regina beata refundor ;

Curator Paftor Doäor Jferus erat*

(36)

In fummo eftdi&um Pjalmi CL. Laudate Deum âe fa n - âitate ejus, laudate eum tympano , laudate eum Cymbalis JonorisJaudate eum fiftris. Sequitur q u a r t a , quæ IVùrd- vel corrupte W&l-klockan dicitur. Quinta, eaque m i nima , vulgo Pinckan vocatur.

Hinc jam defcendentes& templum intrantes, e ju s praecipua ornamenta contemplaturi, m o x ad f um m u m A l t a r e , hodiernum facris præbens ufum , nos c o n f e rimus. Ho c valde pretiofa & infignis ornat tab u la ,

cujus parem in univerfa patria, ne dicam Eu r o p a , vix invenire licet. E x auro enim argento & e b e n o confe&a hiftoriam nativitatis, pasfionis ac refurre* ô io nis Salvatoris , in iecula b e n e d i & i , Jefu Chrifti, præt er multa alia facram hiftoriam illuftrantia, fiftit, æftimaturque thalerorum 80000 cupreorum. H o c m o n u m e n t u m aPerilluftriDn.AdlerSalvio dono d a t u m eft, prout fubjun<fta docet infcriptio tabulae a r g e n teae : Monimentum hoc Arce decoro jaeratum in Numinis ter Optimi <&* Maximi gloriam , facrœ hujus domus onia- mentum nec non Ecclejtce huc confluentis decus & ufum ab olim Periüußri, pice modo recordationis Domino, D:no Johanne Adler Salvio, L. Barone de Oerneholm &c. dono de flinat um, Derelifia vidu a , PeriUußris Domina, D.na Margareta Salvii, L. Baronifa de Oerneholm & c. in pree- fa ti Beati Domini & Jui ac utriusque Cognatorum dura- turam memoriam, erig i, ponique curavit Anno 1654. E x tre ma hujus m onu me nt i forma, quatuor enim j a nuis occluüim eft, caelaturis nitet aureis , quas i m pends trium millium thalerorum cupreorum Vir S p e r a b i l is Dn. Joha nnes Zedritz Anno 1706 heic p o n i c u r a

(37)

-curavit. Tabula, qua? heic antea fuit & hodie facro ufui templi Kongzhohmifis infervit, a Senatore Regni illuftr. Vir o, D:no CaroloCaroliGyldenhielm in o r n a m e n tu m templianno 1629 dataeftSc anno 1693 ere- & a , q u a m , diruto quodam Monafterio Jefuitico Brunsberga? in Boruflia Polonorum anno 1626, prae dam acceperat. _{Chorus amplus fatis & fpecio*} fus e ft , rifco , Skranck, ex ligno querceo, arte (cui- ptoria confe&o, & 14; pilis artificiofe ex orichalco fufis, ex orna to, impenfis thalerorum tredecim mil lium , cin&us. In medio fere ejus , prope aram-», c e r n itu r candelabrum orichalceum, quod, fiquidem feptem habet lampades, v u l g o Siußakanaudit. Hoc in m em oriam Principum, E ric i& Waldemari, anno 1317 in arce Nycopenfi inedia confum torum , & q u o r u m corpora anno 1918 Nycopia Stockholmiam delata, in hac noftra bafilica ante fummum altare m an dabantur terris, a Conjuge W a ld e m ari, Inge- b u rge , monumento ipforum fepulchrali fuper im- pofitum eft. _{Huic hodie in fefto Nativitatis Chrifti} candela? cereæ maximæ, fuperimpofita?, lucent. In illo fepulcro hodie tantum requiefcit exanime cor pus Divi W a l d e m a r i , funus enim D. E r i c i , opera conjugis Upiaiiam anno 1922 translatum eft /). E x eunti jam portam Chori auftralem columna quaedam fiftit fefe obviam , in qua lapis confpicitur m arm o reu s , a præfe&o arcis Chriftierni II, antequam u r be potitus effetGuftavusI, infixus. Figuram

reprae-I) fentat

/ ) Maß. Sc. il. T. 12*pag. 172. & Peringfch. Mon. Ul- krak.p. 57,

(38)

fentat anguillæ, quam Leo mas 6c fœmina ungvibus t e n e n t , tali cum infcriptione Saxonica:

Der Ael t ft fett ok ein ftarck ftjk,

Mit ledigen heiiden ifs he nicht gut to fangen dat is w iß t 1 521.

Wer hm wil verwaren

He mot neue Jecke edder kiften nicht jparen. i. e. Anguilla pinguis & rohußus eft pijcis , vacuis manihus dif - ficilis captu ; qui illam prohe voluerit conjervare, nullis facets vel ciftis parjurus *. Quid vero per leonem anguillam indicetur docet Loccenius m). Hinc p e r chorum tranfitum facimus & vetus quoddam bapti- fterium conte mpl amu r, quo, calicis modo ex l a p i de pretiofo confe&o minimeque vulgari , olim i n papifmo utebantur. In eo recondebatur c ol ym be- thra , ex qua infantuli facro baptifmate p e rf und eb an tur. Circa oram haec verba , ftylo monachali infcul- p t a , leguntur : Domine apud te e ft finis vita - h t in lu  mine tuo videbimus lumen. Circa pedem vero : '^Anno Domini M DXlllI. Sit Deo laus.

Sequitur ja m fuggeftus , etli ligneus, pretiofis- fimus tamen cælaturis nitens affabre exfculptis & d e

auratis. E x munificentia b. m. Dominæ Elifabethæ Funck anno 1701 impendio 10600 thalerorum c u preorum , templi confecratus eft u f u i , & anno 1702 ab Epifcopo Arofienfi, Reverendifiimo, D06L Mathia Ifer, tunc templi hujus Paflore, inauguratus. S u g - geftus, qui ului ecclefiæ antea inferviebat, e g re g iu s

quoque,. * MefJen.Sueop.C'ii.p.m%\o 2 . w ) H iftfiuecp.ioj,

(39)

é£

q u o q u e , anno 1605 ab Andrea Laurentii, Cive, do natus fuit, ied anno 1702 , priori conte&o, in ufum Ecck'liæ Kongzholmen/ixconcefTus eft. Hunc auterr? pr æc edentem anno 1524 Guftavus I:mus Rex Olao Petri fabricari juflit. Hinc Catholici per convitium Olaum ex corbe eum vocarunt n).

Huic ex adverfo lychnuchus fpe&atur penfilis, m ax im e confpicuus, nam ex 78 libris , cum dimidia puri argenti affabre & opere cadato, confe&us eft ; in ufum vero ac ormanentum templi liberalitate 11-

1

_{uftriflimi Comitis , Jacobi De La Gardie , ejusque}

conjugis ceflit ; ut hæc ejus innuit infcriptio , ftylo in lamina argentea Romano : Gud til iihra , tïl àwin- 7iel[e, Jtg och jm fahl kidre Herre och Man, den HögwäU horne Herre, Hr. JACOB DE LA G A R D IE, Gref* we til Ldckoô, Frijberre til Ekholmen , Herre til Hapfal, Dagdöön , Kolcka , Kyda, Rtwfa och e^Arno Riddare, Swerjes Rijkes R å d , Rijksmarsk och General - Fältherre, Jampt Lagman of wer Upland ; Hafwer denna Liuscrona til detta Rum förahrat, den Jahl Hogwalborne Grefwin- 11a, Fru EBB A B R A H E , Bohren grefwe dotter af Ifii - ßngsborg, Grefwinna til Lâck'ôô, Frijherrimta til hkhol* men, Fru til Rtwfa, Axholm, TttUegarn, Sundholm,^Arn^ on och \ Kugelholm. Emedan Hon med ftn Jahl. k. Herre ä r här i Kyrckan blefwen wtgd anno 1618 den 24 Junii% och fedan den fahl. Herren här begrajwen a:o 1652 den

14 November, jåföm Och Hon ßelfa:0 1674 den y Apr Hit. Gud deras Si alar ew inner ligen f r ögde och Hugfwale. Lam pa des habet viginti quatuor. E t fiquidemin mentionem

D 2

(40)

incidimus Lych jio ru m > de reliquis quoque , q u i novem funt, dicendum eft. In medio ipfius C h o r i lychnuchus fpe&atur penfilis 30 lampadum , qui a Domino Martino T r e u t z i g datus eft , ut hæc infcri- ptio ex ponit: Marien Tre ut zig , Catharina Han s doit erm Extra chorum a parte auftrali alius fpeciofus pe nd et lychnuchus, 60 l a m p ad um , donum Secretarii o r d i nis equeftris Nobiliflimi Johannis von Ridderhufen 8c Conj u g i s 'Ehfabethœ von Ridderhufen anno 1651. H u i c alius luccedit,qui, in medio fere templi pendens, p r æ reliquis maxime eft confpicuus. Sexaginta enim h a bet lampades, quæ quinque continentur gradibus. Hic in ornatum ufumque templi liberalitate D: ni Adlerfchiold ceftit, ut hæc docet infcriptio : Eh- re Jey Gott in der hohe ; Lydert B. Adlerfchïôldh och Hans k. Huusfru ^Anna Adlerfchïôldh hajwa for ab • rat denna liuscrona anno 1687. Hunc ad au ftrum alius excipit, prope ad fubfellia m u lie ru m , Qwins^Lacb* taren * fexaginta quoque lampades continens. D o num eft Comitis ac Regni Marefchalli Jacobi Ponti De La Gardie. Huic proximus lampades habet fede- cim. Hunc rurfus alius fequitur lychnuchus 2 0 l a m - padum , prope ad m o n u m e n t u m lepulchrale Sal vi i a Martino Asmundi datus. Inter ut rumque ad fepten- trionerr lubfelliorum ordinem duo quoque fpe&an- t u r lychnuchi penfiles, prior ac fuggeftui propior l a m pades habet 30. Pofterior ad occidentem 10, d o n o datus a Petro Grönberg. Huc denique referimus l y c h  nu ch um illum , qui in facrario minori p e n d e n s , fa- cræ huicædi a Matbia Petri datus eft anno 1632.

(41)

N u n c Organum pneumaticum fefe offert, de q u o hæc pauca habemus. Anno D:ni 1498 magna quidem organa fa&a fu n t, quæ vero poftmodunu. fublata fuere *. Hodiernum anno 1627 aedificari coe pit , anno autem 46 Seculi praeterlapfi tandem abfolutum. Anno 1698 , cura Do&oris , fæpius Laudati, Mathiæ Iler, arte vero Georgii W o itzig reparatum eft & accuratiflime confe&um ; adeo ut hodie v o ces habeat quadraginta o<fto. Parietes templi E p i taphiis ac pi&uris auro argentoque fulgentibus ve- f t iu n t u r ; quibus haud parum fplendoris addunt ele- gantiflimae tabulæ a praeterlapfi feculi Apelle, D:no K lö c ker Ehrenftral pi<ftæ anno 1694. Quarum altera e x t r e m u m judicium tam vivis coloribus repraefen- t a t , ut ho rror em infpicientibus injiciat, altera vero Salvatoris Je(u C h r i f t i , in crucem fublati, imagi n e m exhibet, Hæ tabulæ, ut lu&uofo iHi arcis R e giae incendio 1697 eripe ren tur, in templo depofitæ f u n t , poftmodurn v e r o , munificentia R e g i a , dono i n perpetuum datae. Inter alia toreumata & caelatu r a s , queis nitet aedes noftra , pulcherrimus cenfetur Coloffus D. Georgii , Suet. Riddare S.'Joran, five ut_* olim Örjan 0) vel Jorjan • & Jorgin. Qui equo infi- dens gladio micanti adverfus Draconem pugnat, p u ellam ei ob je £ a m ab ejus liberaturus impetu. A d mirabili hic artificio, fumptibus Stenonis S t u r e , a fculptore quodam Antverpiano anno 1489 formatus eft. Plura , quæ Ge orgium noftrum concernunt,

D 3 curta

* vtde von der Hardt Conjpefiu 3. Monum. antiquitate

0

Hadorph. Rim