SYSTEMA ETHICUM,
ANTIQVIS SOCRATICIS COMMUNE,
PRIMIS LINEIS DESIGNATUM,
QJJ OD,
VENIA AMPL. FACULT. PHILOS. UPSAL.
Ρ R JE S I D Ε
DOCT. DAN. ΒΟΈ
ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.
PRO GRADU PHILOSOPHICO
P. P.
GUST. FRID. BOHM,
Stipendianus Nesfelianws,
OSTROBOTHNIA-FKNKO.
m audit. gust. maj. die xhi junii mdccciii.
Η. Ρ. M. S.
UPSALIJE
Typis Edmanianis.
JiCT oftqvam Socrates , qvem Philofophiae Moralis Pa-
trem venerabatur Graecia et antiqva, Graecorum placi-
tis erudita, Roma, Philofophiam e coelo evocavit eam-
qve in domibus collocavit, ut omnino de bono et malo qvaereret, nemo antiquitus fuit, qvi fe Phiiofophum di-
cere audebat, niil qvid de moribus praeciperet. . Recen-
tiores qvoqve magnam parfcem Phüofophiae in officiiprae-
ceptis tradendis et confirmandis collocant. Non itaqve injucundus nec inutiiis Philofophiae cultoribus ceniendus labor, qvi in utrorumqve de re, qva nulla, me judice,
qvae follicite pertra&etur, dignior haberi poteft, placitis
et disqvifitionibus conferendis verfatur. Nihil enim ad
plenam et a partium iludio alienam veri cognitionem au-
gendam efficacius putamus, qvam qv se de una eadem-
qve re explicanda vel diverfe inchoatae, vel perfeftae funt, disqvifitiones, earumqve causfas rimari.
Non dubito , qvin pleriqve, dum fyftemata vel com·
petidia fyftematum Philofophise Moralis, aut Jurispru-
dentiae Naturalis, qvalia in Scholis didicerunt, cum iis,
qvae a Graecorum de moribus do&rina nobis reftant, conferre volunt, primo intuitu in bis defideraturi fint
omnia fere illa , qvae ad fcientificam rerum pertra&atio-
nem necesfaria duxerunt recentiores, reqvifita. Ethicas antiqvorum disqvifitiones egregiis qvidem abundare prae- ceptis facile agnofcent, aeflheticam modi eadem propo- nendi praeftantiam forfan laudabunt, acremqve judicii vim in particularibus qvibusdam locis illuftrandis admirabun-
tur : Univerfaiem vero totius ad juftum Syftema for-
mandum reqvifitam ideam, qva hsec fingula conjungi de- bent, diftinébtmqve principii, a qvo fluunt, expofitio-
neni, defiderabunt. Fateor qvidem, Antiqvorum de of-
ficiis praecipiendis curam vitae, ut par fuit, non icholse
A s. de-
deftinatam fuisfe, fed et eos errare puto, qvi antiqvo-
rum exemplo confirmare volunt defidiae faventem opinio-
nem, quse omnes eruditas et vulgo non ilatim obviaS
de rebus ad vitam communem pertinentibus disqvifitio-
nes faftidit, et eos, qvi fyflematicam officiorum doftri-
nam curae antiq vis fuisfe negant. Ad fententiam hane confirmandaih, prima Syftematis ethicae ftamina, in an-
tiqvorum Socraticorum fcriptis obvia, delineare conabor.
Inter Philofophos antiqvos Socraticos referimusStot-
cos, Peripateticos et Acadcmicos, qvi vel foiam, vel maxi-
me, honeftatem propfcer fe dixerunt esfe adpetendam,
ut Ciceronis utar verbis, qvem praecipue ducem in
hac disqvifitione feqvar; qvi enim ad voluptatem om·
nem de bono, qvaeftionem referebant, nihil de officio,
Ii fibi confenfcanei esfe voluerint, docere, neque ulla of-
ficii prsecepta firma , ilabilia} conjunfta naturae fcradere potuerunt.
In illa Philofophiae parte, qvam Ηύικψ vocabant Grse- ei, qum in officiis piaefcribendis veriabatur, dupplex fta-
tuebatur qvaeilio, qvarum una pertinebat ad finem bono¬
rum, Grsecis'leÅcs, altera vero poiita erat in praeceptis
vitae tradendis, Haec fcientim niorurn divido , ή eandem conferre cum r-ecentiorum res morales perhraélandi eon- fvetudine placuerit, eodem fere ipedlare videtur ac fi
nos Ethicam, praecepta vitae a fuis principiis dedu<5ta tradituram, a disqvifhione de origine et fundamento ho-
rum principioium fepararemus, et ut fas eil, Ethicam
ab Ethicae Phiiofophia, eadem fere ratione diiiingvere-
mus, qva Philofophiam Mathefeos a Matheii diveriam
esfe intelligimus.
Non hujus esfe volui loci disqvirere an prior illa Ethicae antiqvorum pars Ίελοε, feu fines bonorum vel fum-
mum
mum honum traditura, fundamentaqve doéfcrinae morum
ftabilienda fpedans, recentiorum fyftematicorum de Philo-
fophia praftica univerjali vel moralis homimtm naturer, aut rationis practica indele eruenda, curis poftponenda fit. At-
tentum tarnen et de meta, qvam ipeclare debet his de rebus disqvirendis ftudium, ihibruébum fugere non posfe puto, plerasqve , qvae folvendas tanrum recentioribus fa- cesfiverunt negotii, qvaeftiones antiqvitus non ignotas
nec negle&as foisfe, qvamvis aliis, qvam qvas recentiori tempore ufu venerunt, verbis propoiitas fuerint *). No-
bis curse erit, fyibema qvod in ipßs praeceptis vitas tra- dendis et inter fe conjungendis adoptarunt antiqvi, pri-
mis deiignare lineis.
Principii loco vel fontem, a qvo emanarent omnia officii praeeepta ideam honejli feu % zoe,Å8, turpi feu Ίω
αιςχξω oppofitam pofuerunt; eamqve ut ingenitam animis bominum, videndi etjudicandi rationem per fe confiften-
tem et a nulla alia derivatam confiderarunt. Utiqve me¬
lius et ad fenfum verbis his fubje&um adcommodatius,
qvam interpretatio vocis honeibatis, quse ex Lexicogra- phis tradi fölet, Garve in Germanica verfione Iiborum CiCERONis dt oßeiis eandem per perfedbionem Moralem, Moraltfche Vollkommenheit explicat: fed, nifi valde fällor,
a Recentioribus mutuata haec loqvendi formnia magis
vaga eft, qvam ut realem fenfum vocabulo honeftatrs ab
antiqvis fubjun&um rite indicaret; fignificare enini mihi potius videtur qvaeftionem ad folvendum propofitam,
qvam refponfionem, qvam antiqvi per ideam 1a kcc?\8 de-
A 3 dis fe
*) T11ίs tarnen asientiri non posfum , qvi recentiorum de princip]o
virtutis iormali dogmata in antiqvorum Platonis prcecipue & Stoico-
rum Piiüofop-hia ciudum Jrradita esfe contendere non dubitant. Digna fuut,. qvae hac de re legantur, quse attulic Platner Pkilofophifckt AphorismtnII Theil, Ganz, neue aufarbeitung. Leipzig igoo. &dg.3g6»
6 "—
disfe fine dubio ilbi videbantur; vix enim credo ilfoS confesfuros, fe tautologiam commifisfe, qvando ad «qvse- ftionem recentiorum: qvid eft perfe&io moralis, reipon-
dere valuerunt: eft honeftas. Scilicet a natura ipfa indi-
catam viam magis fecuti videntur antiqvi, de praeceptis
vitae eorumqve nativis et domefticis causfis qvaerentes,
qvam recentiores, qvi, de officiis philofophice disqviiituri,
antea adfveti ftierunt extra fe et in aliena voluntate eo- rundem fontem collocare. Diétainina confcientiae homini-
bus ingenitas ad generalem qvandam ideam referre pri-
nium ituduerunt Socratici, qvam communem omnis de
confiliorum et aétionum humanarum retfdtudine judicii
fontem agnoverunt, qvo fublato, omnia, quae de offiiciis praecipi posfunt, fenfu et veritate vacua forent. Sine du¬
bio ad hanc perducebantur curam tacita confcientiae ad-
monitione, qvae docebat, nihil vere laudabile ab ülo pro- ficifci posfe, cui non is esfet animus, ut omnia laudanda fponte fua fedlaretur. In hac vero idea qvaerenda acten-
tioni eorum ultro fe obtuhsfe videtur, qvem qviiibet ra- tionis particeps in peftore gerit, rerum laudabilium et re«
verentiae dignarum fenfus, q vem honeflatis nomine in- iigniverunt, et qvem nos Svetice rite explicari posfe
credimus: Kdnßan eller medvetandet etf det aktningsvärda.
Forfan illi, qvi debita accuratione verlad funt in eruen- dis in humana indole altioris vel moralis naturae indiciis,
nobifcum fatebuntur, primum et minime fufpe&um ratio«
nalis indolis praéticum in mente humana effeftum pri-
inumque, qvo divinior animi noftri vis fe prodit, phae-
nomeson esfe hunc Iaudabilis et reverentise fenfum, et ab illius cultura inchoandam esfe omnem ad virtutem
progresfionem. Hunc ceu immutabilem & numqvam pe- nitus tollendum a natura datum videndi etjudicandi rao- dum Socratici primum Ethicae fuae principium ponebant
et formam, qva ex illo vifa placebant, generali denomi-
na-
TS Vrf-'T 7
natione καλοί', honeftum, vocabant, atqve ex illa piaecep- ta officii derivabant.
Dum vero ad diftin&iorem hujus principii ideam ad-
fcendendum esfet, omnis autem de principiis, qvibus in-
nicuntur judicia hunianae mentis, disqvifitio, a particula-
ribus judiciis eorumqve infcer fe comparatione incipit, ut
in certas clasfes fecundum id, qvod pluribus commune fuerifc, redigantur, et qvid in iingulis conftans et neces- farium fuerit a mutabili et contingente feparefcur, naturam.
lecutos fuisfe nobis videntur ducern, qvando καλόν illud
feu per fe iaudabile, ad qvod adprobandum iniita vi fe-
runtur humanae mentes, certas in ie continere partes docuerunt, a qvibus iingulis, veluti totidem ab una ftir*
pe necesfario oriundis ramis, omnia, qnae officii nomine
unqvam venire posiünt, pullulanfc. Frimigenii hi honefta-
tis rami, feu, ut iilas vocare folitum fuit, honeftatis par¬
tes, vel genera virtutis, plerumqve qvatuor ab anti- qvis numerabantur Foriiiudo fcilicet, Graecis avbeta, Pru-
dentia, φξενησιεi Jußitia, Αικαιοσυνη et Moderatio feu Mode-
ßia, Σωφξοσυνη. Qvando Cicero docet, officio duci ab hone- ftate atqve ab omni genere virtutis, verba illius ita inter-
pretor, honeftas feu menti humanas congenita laudabiiia
seftimandi ratio, vel refpicit Fortitudinem animi, hoc eft,
ineeptorum feu confiliorum humanorum ab omni ignavia
rerumque extra fe liberamqve voluntatem pofitarum vano
timore vacuam villi, vel Prudentiam feu iincerum et in-
genuum veri amorem, qvi refta et optima in qvacunqve
re qvaerere et inufum converterenumqvam negligifc, vel Juftitiam five animum omni proprii commodi ftudio, re- fpedtum ad alioruui falutem et defideria excludente, va¬
cuam; Notisfimum enim eft Juftitiam non folom negativa,
qvae aliis debemus, fed pofitiva qvoqve officia antiqvis
indicasfe; vei deniqve refpicit σωφξοσυνψ omnia humilia,
indecora afpernantem animi vim. Si praeeipere vis officia,
qvaere
8 W'Si-V"
qvaere qvid forte, quid prudens, qvid juftum, qvid tern- perans, seqvabile et moderatum fit in omni vitae ratione, id enim omne, qvod his confentaneum eft, et ab hispro- ficifcitur, libejra animi vis, honeftum et laudabile a turpi diftingvens, tibi obfervandum atque vita et moribus ex-
primendum praefcribit, et quod iliis contrarium fuerit in-
ter vitia ponit.
Forfan majorem evidentiam origini et fundamentis naturalis hominum Ίο καλόν judicandi rationis conciliare
posfunt recentiorum in Philofopbia Ethices enodanda iiu-
dia, qvam qvae ab antiqvorum de iisdem argumentis dis- qvifitionibus hauriri poteft—·. Sed qvamvis majori luce circumfundere principia et originem moralitatis, feu, ut cutp antiqvis loqvar, honeftatis etiam valeremus, annon
haec qvoqve lux, fyftematicam fuisfe antiqvorum de of-
ficiis tradendis curam, magis in aprico poneret? Si enim ab autonomica liberse mentis videndi ratione, ut recentio-
res docent, ortam habemus moralitatis feu honeftatis i-
deam, an aliud illa ad res humanas dijudicandas converfa contineret, qvam quod ανΰξεια, φξονησι, Δικαιοσύνη, et Σω- φξοσυνη indicare voluerunt antiqvi Socratici ? Et cum ni¬
hil repugnet, qvominus Ethicam antiqvorum more per fcientiam rerum propter fe laudabilium, Läran om det akt¬
ningsvärda, definiamus, hane vero omnem ab autonomica
mentis videndiratione, ceu ultimo principio derivare fas- lit, an forte, prudens, juftum et decorum non prima illa
ftatuere posfemus axiomata, a qvibus omnis, qvae hujus
Scientiae indoles permittere poteft, demonftratio incipiet,
et ad qvae fyftematice ultimo reducitur? Si enim demon- ftratum fuerit in liberae voluntatis effeétibus inesfe qvid
vel fortitudini, vel prudentiae, vel juftitiae, vel modera-
tioni contrarium,vel, ut Sveticedicimus, någotfegt, tank- loft, egennyttigt eller lågtp-eos officiis contrarios esfe, per fe pateret.
