Disputatio philosophica theoremata miscellanea exhibens, quam ... cum ampliss. facultatis philosophicæ, in regia academia Upsaliensi consensu, sub præsidio ... M. Martini Erici Gestrinii ... pro supremis in philosophia honoribus consequendis, publicè dis

' """-c**?

ssx «o? ses m, m

or aor nar 'oc

DISPUTATIO PHILOSOPHICA

iTHEOREMATAjf

_:co

MISCELLANEA

*

exhibenr9, JguäVLj

Deo

Altißimo Attfpccj>

\Guffi Ampliß facultatte pbilofophica, in Regia

lAcademia

iU/alienfi confenfu>

SUB PR^SIDIO

) ; ,

yiv

Viri

Ciarißimi fff- Excel!entißiml>

Wl M ARTINI ER I C b G ££B

STRINM,Math.inf. Profefi ord,Praßcepto-

ris ac

fautoris ^ful jugicer obfervandi^ ^

fupremte in Philofophia honorihw conjequen- dte,publice difcutienäam proponit

LAURENTIUS

JON JE HALE-|j^||

niu s Bothnicniis,

Clementifs. Regiae

, ^

Sdpendiaritfsr'.

t^sidåiem f^ovemb.Anm16^1 loto &* h&rüuptåiis.

U

B S A L I SL*

Excudebat Efchillus Matthix.

^

IIM

^6OO6O6'ao©6©0©e>£'®o©6©ötvexox:©oe50^^

tAdmodum Reverendo ätq7

extmio Vir

o

ac T)omino3

Diu PETRO KENICIO

S.S.

Theologias & Fliilofbphi^e Doftori prseclariffimoi' Regni Svecias Archiepifcopo dlgniffimo; Regiae

Acadcmiae Ubfalienfrs Procsncellario Ma«

gnifico in Chriüopatri,ut& avunculo

ac ftudiorummeorum magno pa-

trono, omnihonorisgcncre profcqucndo.

NEC NON

ReverendtSy

clarißimts, confitltifiirni*?

experten-

tißimts

atc^

doBißimis

Dil-,. PROFESSORIßllS,

PR£CEPTORX-

bus>

fautoribusac benefaftoribus meis,

unice ac perpetim

veaerandi^

Difputationem banc Pbilojophkarn, in qnalecunfa grd-

t&mentüdocumentum,acperpetu£ recordationps ™pre/m

reverenterac

ofßciofe

^o

ff

ero ac

infertbo.

Laurentius Jonae

Haleniur\

Au.hor

fj KtCp.

- i

A

A-l

-r

:r

•■rf 7

i

-i

TirÄ»?fru&iferafrondibm>quA in ramis

a-

|fM)

^gitäntur,ornatumafferrefölet, etiamfipomtsijs%

rVv>

^

pulchris actempeßtvupracipuo quafimuntreab.

jmmAs*.* to #mtntis humana pracipuus apuidem

acgertnanm fruBwefl Peritas :hämotarnencumfe, utl&qui*

turu4rif. i. Pol. _{cap« 2.} ♦v<r<w 7toXikxh &(pvo-eiri oauaj er

xtéfjivc$j*7 X9iVüviou>, «0« mdtcorum efl, «ffe([e poteß afåione

böni tanquamfronäibm ornari, qua&fru&umtueantur (fa.

ßteMumpr&beant

nonwjucundumu». Linds (fAriß> duplhtm facultatem bomini datamejfe, sarumqf unam ad contemplan-

dum ,adagendum alteram, deam: c. 7, eßendtt; »*#- to fuarum verum Cognitionen naturainftfam s(JeL^ de

am. c. concludit 1utra^igiturßudiess psrfictenda,(fex ca.

lendatrit_\ quod cum Philofophu ftudio accedat, ejus ehcomia, laudes acwtilitaeésmultäs>multienumerare, iw/xgenetrittm, virtutum par entern,vitiorumtfc expvltncemappeilare³ acfitm»

moßudio^,fummacp animi contentionedignißimam ajftrm&te,

nondubitärunt. *#c /?. ßmWPbilofophiam aßtmavie,

torpfDtcsantrnos excitareatq; å terre»is fiuxisq;

rebus addivinas& fempitcrnas asctoilere,ft&iueret. Sed

teftimonijs verhörutnqxluxuritquid eflopus,re ipsa,ncctßtatey

tttiiitate acjueunditate(ud loquentcs ? Ex eaenim tan quam

rofdrio fiofculis pule herrimüac roftsfrag^rantiftwisreferto,&-

nimanoßra ^coronam feitntta teximue. Tempus ergo non per.

äunty necmalt(3tu aberrant, numerurtfq;& frugesfecoo-

üurcere aatosnondeclarant} quiinftudio

pbilojophicopro

tn-

% genß

tfij

modul$

tempm

(f

opemmponunt*

Hac cogiiatione &

ego

commottu, tempert* quodam fpatio bukfludio me confecravu

Und*impTéfentitrumremd propoßso^meo

baud

altcnam,alijsfa

eidemßudio fe

confecrantibus

nonwgratam,me

fafturum

^reor,

fiex ampltßimo Philofophia campo(more rofctum aIi^quodin- gredientium,acdiverfas rofas colltgentium )

Tbeoremata

non»

nuHa, binc indeexcerpta,publice t>entiUndaproponerenti qua

occaftonepUnioremmihivtatnad

fcientiat

eas%

é qmbu* b&c

funt feleftafernerem, atiisvetoanfamsa

ultrtus rimandi daretiij,

theorem!

^i.

Philofophia

nec

Deo

nec

Tneologbe adverfa-

tuijfed in ea

ufum

habet xnagnuriL*.

Evocum

ambiguitate, quaeuti-

gnis

fatuus viatores in devia dcducc-

refolct, nodrum hoc Theoremain reprobum trahaturfenfumacå Veri¬

tät«alienum videatur,vocum o^u- vvfzictinprirais

difcutienda venit,

Su-

rwiturenim Philofophiaå nonnullis

pro varijsvartarum

opinionum feftieac intricatarurn qutflio-

namcopios* celluvie, qua

Philofophi Dei gloriam

,

fedu-

lamvcritatis indagationcm, ardentem

virtucis

^amo-

rem acferiam vitiorumfugamnon quacrunt;

fed fuis

potius

honoribus velificantur

^>

undé in

cam

merito

plurirai magno

detonant fulgure,

quam

& nos procul

cxulare&å Philofophia verås natur» ac

re&aerationi

confentanea difiingvi volumusr".

Deniqj

quo res

fit

prseftantior,eoejus

abufus pleruaoq; fit perniciofion.;

XMingvcndum

proindc crit inter Philoiophia© in ufu

& ab-

Sc

abufu

fumptam:Hoc

modo

ptap/ct

t$ ©c$ dicitur:

illovcroabOrigene, divin* fapientU sdminiflra,veritatü iognttioybtne vivendi ratio, redé appcllatur, atqjåCice-

rone 3. off. totafruBtftra (f

fruftuefa~>,

^■

Expläcatoproinfiicuti ration«

priori Theorema¬

tistermino, poflerioriscciam, Ibtologuiciliccc, cujus

accuratadißindiononminuscdneccsfaria,prscfertim

cumdePhilöfophiae in Tbeologia ufu agatur,pr*cipu-

as aeeeptiones^ex Meifn. Phil.Seb.part/.qu&ft.gen. anno»

tamus. Frimöaccipitur pro fimplici articulorum fidti cognitioneacreligionsChrißiana,qnae omnibusdodis

ac indodis cd communis; _qua rationc finguli fidelcs

indiferiminatim Theologi dicuntun.» 2. Sumituc prominißeriiEcclefiafticiadminißratione, in docen-

do verbo&Sacramentisadminiftrandis; _atq; fieverbi

minifiriindifferenterTheologorum titulo ornantui^,

•3. Frequcntisfime ufurpatur pro accuratå ( ut vitas

conditiopermittat) fideiChrifiianse Cognition«,con- jun&acum facultatc,^veramfidem confirmandi,defen«

dendi^achajreticorum argutias refutandi. Hocmodo jntelleda inOrdinariat» ac Pxtraordinariam dividituiL..

Fofitis bifee dißindionibus breviter Sc(ineverbo-

rum anfradu fingula Theorematis raembra probabi«

mus.Et quodad primuattinetjPhilofophiavera&inve¬

to ufuDcononadverfatun». Nam 1.fi fit^{vera ac}inve- roufu(deea enimloquimur)nihil falfi continet, fed id

folu quod Dcu* verüefic dixit, crcandoq,* in naturam acredam rationem impreffit, imprefiumq;raortaIibus contemplandum exhibuit,- Deoigiturveritati ipfiquo- modoadverfaripoteft ? 2. Philofophia nonnéeß do-

trum Dci & å Deo,cum nonfit_peccatum? quatenuser-

gdeßa Deo, ei non adverfatur-.. 3« Oinne Ens eft

A ₃ bo-

honom&bonitatera

aliquam

Ohlconvenientem habet

Svaretx. diß>* contt$* quod in initio ejus dkpu-

eationisadeöverum eile dicir, uc nulla indigeac pro«

bationo; At Phüofophiaeft Enscumfit aecidcns,^*

tob.OWart. Exerc.Met< t. Erg6 in f« eft bona: aft bonum

uc bonuro Deo bonitatis fonti, å _quo omnis bonitas fiuit; non adverfatun,.

Secundo quodneq, Tbeologia? adverfatur, patet etiam: liquidem ut contraria? & oppoika? voluntates

in Deum non cadunt; eft enim VoiuntasDeiipfa Dei

Eflencia^, Scheibl. lib. ^2. Meta. c,$%t, //. /. Jacob. CV.ari.

L2.Met.j. 2% q. //.Jtaetiäea,qua?innatura nobisreprae- fentac, non pofrunt per fe elfe oppofita ijs, ^qua? in fa-

crisliteris nobisproponit, cum utrumq,ab eadem Dei

voluntateprofieifeatur. Etproutin rebus divinitusre-

velatis folå authoritatc divinå, ita etiam in Philofo- phia non

hominum authoritatibus, Ted rei viritate

uc Ariadnesfilo pendeamus. Hinc infero:

Qu&cunfyabeademDetVoluntateprofieifeuntur,

ftbi tpfts

nonfunt contraria: At eay qua in natura &quain

fuo verba

Deutnobitproponit,ab eademDeivoluntate

proficifcuntur:Ergb.

2. Äuttota Philofophia Thcologia? contrarictur

autpars;Sitotaetiam& hoc; Deumeffeprimam

Caufam:

Homintvivendum eße iufie &c. & alia fimilia PhilofophU

ca:fi^vero pars, nominentur particularia illa& appare«

bitcaveiefle falla vel falfo(enlu applicari. ^3. Si Phi¬

lofophia iheologiae

eflet

contraria, ejus

fobria cognicio

Theologonon

inferviretin facrarum

rcrum

pereepti-

one, accurata explicatione ac adverfariorum ftropha*

rumrefutatione,fedutfchismata,hxrefes,vcl aliaquae*

damres perniciofisfima,ftudiofe

fugienda

eilet, ut

de

Philofophia,qua? fobria

cfle defink,concludk£>,£>0 Mcifn,

Phif.

Pill. Sot.p.t q.gen. Haeeäutcm

ratio

^ne

principiå

petat, neceflecftut ccrtium theoreraatismenabrum,de Phi-

lofopbiac in Thcoiogia ufu dcmonftretur, quo faäo ftabiliquafifulcimento fulciea,ab advcriariorum arie- tibusimmoca, roilitao.

Ubi inprimis notandumeft

Philofophiam

Theo»

logia? quovis modofumptac, fimpliciter^nonefie necef^

fariam. Nam etiamfi Phiiofophicå rerum creatarum

cognicioce, aliqualisDei noticia acquiri poteflr: muh«

dus^emm mamfeßdteumqut feciteumJrseneusz.Cönc.hacr.

c.? cumtarnenfitimperfedla, verumc}; Deicultumnoa oftenåatiftmplicétrttcul&tumfdei^»iV/öMprim6,fimpli«

citer oonefl neccflaria : necfccundo,vtrbidivimadmi- rnfimioni; rnuki enimreperiunturperfonae Ecclefiafti-

C2p, accuradori Philofophiae cognitionedcftitutas? nc(J

terciå Jbcologü extraordinärs#; uods ut&ex ijs, _quas in

tertia ratione mernbri fecundi Theor. didafuntverum

buius membri fenfumfacillimcinteliiga arbitramun,*•

neigicur dicla dici vidssntur, ^eunabic ampliusnon ex-*

ponimusr\ Sedcum prolixum företfingulasPhilofo- phi$ partes inducerc acearumin Theologia ufura o-

fiendere,nonnuilarumtantumraentionembreviter_fa- ciemus. Nametfi ccrminorum quorundamBiblico-

rum explicatioexfelaTbeologiaefi; petenda, quis ta¬

rnenin facrisaliqualiterverfatus,terminos etiam Phi-

-

lofophicosnonnubquam

occurerenegabit ?cum csü, terra?,aeris,ignis, squa^grådinis& aliarumrerum Phy-

ficarum ScripturaSacra fs?pémeminerit,quasin Phyfi-

corumScholisnon

cnutritusaccuratéexplicare

quisva- leat ? Patriarcharum itincra,urbium fitus,cocli& ajflro-

rum motus,rerumMathemsticarumignarus quömodo

difccrneti vircutum ac reru cecomonicarumfcriptora

etiam

etiammentionemfacit,_qusefanc abeo,quiFhilofophias

Pra&ica? Cognition« non poilct, perfcäé intelligi ac

exponi non pofTunt. £t faaé controvcrfiae Theolo¬

gie«facpiflimé occurrunt,in quibus termini Philoio- phicivcl cxprefle tel iraplicité continemur, ad qua-

rum rciblutioncm neccflariam efTe Phiiofopbiac Co¬

gnitionen! probatione nonindiget, cum conftet pri-

▼ationem «jus graviffimorum ^errorum caufam faepé

fuifie. Keehermannusin diftinftioneperiönarumdivi-

narum ballucinatur: Flacius pcccatumOriginale fub-

Hantiam efle dicit, cum homini citra ejus corrupti-

ontm adeffe non potfit, quorum erroris caufa noa- neerat,qvod in Philofophia acqué ^non fuerint excr- sitati?Concludimustarnen cum Meif.debere Pbilofophü

noninftar ben dominärt,fed inßar pedißequ* Theologie&ncil*

/arii.part.Phil. Sob. ^q,gen.QuemPhilofophiaein The- ologia anciliarem ufum AgsrüacSan exemplo deck-

ratumvide, ab Heinrico Eckhar.fafc. cont, q. r.

THEOREMA'

I|L

Natura

analogicé de materia

^ac

forma dici-

tur;hujus ratione prineipium adiivum, illius

^ve-

ro

paflivum re£ie dici poteft.

Jnnatura?contemplationePhilofophi

naturalis

to-

tum feré negotium

confiftere Ariftoteles

innuere

vi-

detur,eoquod univerfam rcrum

naturalium difcipli-

nam, Scientiade /w/wafrequenter

appellavitsquarG eciä

derebusnaturalibus adurus, inipfoquafi limine, natu¬

ra? confidcrationemaggreditur. Etcum natura?voca- bulummaximeßc d^&n^övcxArift pr«ccpto6 Top. 2.

& _5. tradfto, fcimus

quidem

adaraabile natUfxTbec^

trum aliquomodo

ingrcfiuro,

primö evolvendam «{T#

squivocationcra⁵ tamenne io vocüdidin&ione nimit laborarevideatnur,miflls^variisillisnatura; acceptioni-

bus fumitur in prsfcnti Phyficé & quidem prout ab Ariß./•^2. Pbyf\c. ^t, tex,j. dcfcribitur. De naturaüc in.

telle&å controverticur incer magninominis Philofo- phos, anpereammateria vel forma,(ivé

prinäpiuwpafi

fiwmveléflivuf» tantum, an vero utrumq; fic intclli- gendum i

Simplicius

lib,2, Pbyf, ^{cont, 16 matcrUm} tan«

tum,Åvicennaverofolara formamnatursnomine_veni*

redocetac variis rationibus probat. Zabareä.autemL

denat, utrumq,principiutamablivum_quampafivumna¬

tursvoce dgnificari odendereiatcndit,_quamfenten-

tiam&nos ut probabiliorem ampleßimur. Nam etfi

naturaperfc&iorimodo forms competitquåmmate*

ris: generareenimfibi

fimiic,quod

_{unicuiq;rei ed}ma¬

ximsnaturale, eipotius competit ratione forms _qua materis; cumilla Otpcrfcfliorentisnaturalis_parstri«

bucns materis(peciem; performaenimcorpus natu¬

rale in aßu condicuitur; imd generatio ad naturam viaed, atq;adformam tendic. ^Undé Ariß, 2. Phyf.c. /, text.12.& r. cMetaph c. 4,text. f. docetformam magis cfTcnaturara, quåm materiam, &naturs _{nomcn ma¬}

teris_/. convenire propterformam,_qused finismaceris

2. Pbyf.c g t. pt, Nontamcnformatantumcdnatura

veltotareiedentia, materia verotantumeflcntis ve-

biculum,^ut _{Avertoiy,Met.tont,}2I.&J4,cjustjiafleclis placuifle _{videtur; flmodo edentis voce non}

tantdcn

intelligatur

id quodinquolibet compoßto

eß

ejtuafluativum, definitivum,dtflinfiivum ^,determinstidum &perfeßtvutn\

(ed id^omne quodinrequsvünoneftexternumWlscsidentale

B -

fen

flu

quicqutd ad integtitaUm fuhftantia &

natura

ipfusempsZ

fttipertinct. Per.

1.

6,

Phil.

nat. c g.

£t

patet

afTertionis

hujosveritas. Corpora

naturalia

cum

indies oriantur

ac refoivantur, qois infteiabitur efle compofita &

compofitam habere entitatem,ad rationemautemcor- porum noneil alia

entitatis compofitio

prästerc am qua?

eft ex materia & forna. £x materia _ergo 6c forma eil Corporis compofiti entitas, vidcatur, Thow.t, p.q. 75.

a14, Suaretz. Meta.disp.$6. (ec. 2. Potefl eadem haecafler-

tiorationibus perpiurimis

flabiliri, inter

quas unicasn

faltemadducereanimus eil, cuius robur 6c fuvetfiis tali Syllogismo

iocluditui^r

Quidquidfimpliciter»t effcntialtter

eß intrinfecum

ref

naturalisprsneipium,iüud

eft

natura. dtnon tantumforma

fed

etiammateriaeßßmpliciuraceßentialiter retnaturalisprinci- piumintrinfecum. €rga.

Minorefidenseilapud Årift. Scomnes, ut nullå

probatione indigere videatur. Maior probatur

ex Jriß.t.f. Metaph. c.4. Ubi docet

fubftantiam compie-

tarn ex principiis intrinfecis materia

fcüicet & forma

compölitam, perfediflimam

tiTe

naturam, utraq,*

igi-

turpars ex

quå

componitur

rede

natura

dicitur. £t fi

ut

demonftratomeft,natura fitmateriavcl forma, _pront

iisec prineipia in corporibus

naturalibus funt caufae

motusScquiecisvel adionum&

paÜionum potiilimum,

rede: etiam prineipium attivum 6t paßivum

dicitur, hoc

quatenuseft

paffionum caufa; materia enimnullius eft

adävitatispropriedid«:illud quatenus

eft adionum

acvariorumaduum caufa/ forma namo; determinat*

difhngvitac

operationibus imperat. Non

tarnen

unius

rci naturalisduplex eil natura; materia enim

dicitur

naturanonutaltera å formadiftinda,; faduteade

Arid

Iii. 2. Phyf-contAt, &i2. cumper

formem & quatenös «A

forma?fufccptivafitnatura,quaetiä radone

principiura

paffivudicitur,

fcilicct

ut

eft å forma dctsrminata

non tuteokdiÄinä»,2*Ä#rr/«Adenåt. c.7.

THEOREMA III.

Hujus temporis Eclipfes

riQn

funt frequen«

tiofesquarn olim.

Sciis & Lunaedefs$um, remintota natur® con«

templatione maximé eile miram ac oftcoro firailcm,

dickPliuiu$,de_quofi fapientum fcriptaacantiquitacis

monuments» quis perlufirarc vclit, ^totosfiepe exerci-

tusvanoacfupcrftitiofometuperterritos, duces pro«

pter defecfiioois ofientum, cafira movere non efieau- fosintelligct, plurimaq,-adrairatione digna, inveniet.

Etcum interitu mundiappropinquante>omnia quafiin peiusruant,c*perientiaq; acretfa ratio di&itet ecii«

pfes, folarcs prasfertimjtjbiunaribus magnum inferrt

damnuro, reperiuntur qui eclipfcs ctiaro malorutn

caufas temporibus novifiimis fore frequentioresarbi«

trsntur. Qoam opinionem ^{ut veram} non ample*

liiipur? prirnö cum motus ca?li fint rati& fiabilcs"*, Dionys, in epifc. ad Polycarp. Et eclipfcs moeuff*

neeefiitatc femper neceiTarid fiant. Quod de cclipfi

Juna?luculcnterpatefeit, qua? fit diametral» terra? in- terpofitione inter corpus folis &Iunap,unde luna in

umbram terra? conoidalem ineurrens obfeuratur &

lumen å fole aeeeptom amittit. Quod necefiario

evenit totics, qvoties in ipfis ecliptica? nodis» inter gradumdeciroumquintumaCapitc vcICaudaDraco« /

nisfit diametralis

oppofitio.

Solauteractfinunquanu

Bz deficiat■

/

deficiat sut patiatur lamiois dcfeäum^, Ted avcrdtur

tanturo irradiatio ejusfccunda, utAftronomiloquun-

eur,non autemprima. Quod in novilunio ncceflario

«tiam evenit, quoties luna non defleåit in boreattt

Tel auftralem cocli _parcem, Ted cxaåé intra 20 g.

abecläptica? nodis inter folem6c afpcßumnoftrumin«

tercurrit. Qusomniaü ex raotus regularieateac ne«

ceflitate non fierent, ut prsedicuntur, pntdicf non

poflunt: Eclipfcs ergo hoc tempore quomodo Amt frequentiere» ^quam olim ? Eadem deniq; eft luna? ac folis quantitatis.lacitudinisterra?, & umbrarum ratio»

Quarc etiamfi eadem quantitatis aedurationis ratio-

r»eeclipfesnonrecurraot, tarnenducentisvigintiduo«

bus menfibus, annis circicer iz* in fuos orbes rede-»

unt; cumintereatemporis caput Draeonis Zodiacutri

femel peragrarc arbitrecur. Quodautem fol hoctem¬

pore in Apogaco conftitutus,

fit

terrae propinquior,

contraria? fententiaenonpatrocinatur; cum poft cer-

tum temporis intervallum,

denuoin perigaeum fitaf«

cenfurus,quaré iteruua altior& å terra temotior erit.

Et quo fol eft terra? propinquior, eö maiorapparet,

atqj fic interpofitionilunae, minus erit abnoxius,um-

braq; terra?brevior, cumeåratione naaiorevadatpro«

portio inter corpusluminofum & ^opacum,utex prop.

$>j. ElemJucl. patets quaré etiam breviorem acorpore opaco

fpargi umbram Optici oftendunt; ineamigitue

6clunadifficiliüscaditac breviori temporemaneu0

THEOREMA IV.

Exaccurata

planetarum obfemtionc Äfiro*

logi aliquid praedicere

ac

cognofcere poffunt.

Rei

Ret

prseclarffümsB

magaoi

fscplffimé efle

abufu*;

non modo unaoimis Philofophorum confenfus, Ted

etiam A

ftrologia proprio quaü

experimentocorapro«

liat,cujus ctfi magnafit ucilitasac fuma neccfiitas, tot

tametantisq; vanitaeibuseftrefertaacrefparfa,ulnon nulli codementis funt progrefli ut fat^um CbaldMlSttib fiye Aßrologicum, quod vocant, introduxerunf, cul

non tantüm naturanvinferiorem, fed etiam Deum i-

pfum fubicierunt; atq;pra?fumptuofå quådam audacia»

deingenio* conjugio, divitiis,liberls, morbis, honori«

bus, itintribus^{ac morte}nati,aliquidccityiaeuerenqn fc.^*

dubitarunt, Undé

Theologi,

jurifconfultiacPhilofo- phi nonnulli, Aftrologiam utverbo Dei contrarias inucilemacnihil ccrticontinentemfugiendameflevo lunc. Nosvero adhibito veritacis remo cum Ulyfit

inter Scyllam & Charybdim navigantes, arbitramur

tllos in

\jz3spßoX>i>

hos ^vero in peccare quodve¬

rum efle experientiadiditat,

reda^j

ratiocomprobat«

pivlnatrixillaAftroiogia?parsnonné fit conieduralis # _4,

cumadeiusmodiprsdidionem^non tantüm

infpediof+jU

Cceli requiratur, fed etiam inferioris mundi naturs, diverfiterraeficus,innatscüivisregloni_temperici;&etv_m

Judicium igitur Aftrologicumde hifce & fimilibusin-*

fallibile tfie non pottft. Contrarium qui

fiatuit*

ut Ethnici nimis fortuns tribuerunt, eo quod plurima tempiaac fimulachra variis nominibus confecrata ci trexerunt, referente Plmio& Plutarchoin Probltm&übw, numcnq; divinum fccerunt, Arifl./,r, Pbyf.c,4.r.47.

ita & ille

Afirologis

nimis liberals manu concedere nobis videtur. Verum cüm res ipfa «x artificis vitio

non fit ponderanda ufusq; propter abufum non reji

eiendus fed å pcflimo illo

diftiogvcndus;

AArolo-

B ₃ gos

gos aceurata

ü dt

^rum

obfervationt nonntilla

vett

te necefiarid«venture, ut cclipfcs, planetarum, fide«

fdi*i4; ortus& occafus &c. nonnuila ^vero admodum

Jprobabilitcrfutura,

ut

morbos, tempeftates,

fterilita-

tam&c.pra?diccrepofie ftatuimus.H&cqui^negatexpe»

rientiam negare vidatur»

quod

fophifticum cflc dicic

Galenus. Dcindé cumcoelum fic velut prima pagiaa

libri_natura?,in_qnatanquamliteraslegibilesDeusftei-

las pofuit, utAntoniusEremita aiebatj exindé^morta*

les aliquid colligere poflc qui dicic, abfonum verica«

tiq contrarium diccre nonvidetur.« Sic conjuntfio maxima,r«s maximas^acadmirandasprotendere abA- ftrologis dicitur: Hiflorici^{cos vera} dixiffe tcftantun*.

Sidcribus dcniq; ob varias ratioues praefcrtim camen ob effc&um^ac operationens cuivisconvenientem di*

vcrfa nominafuncimpofitaj ut!eo>pifcis&c. quem- admodumleo eft fortisaccalidus, pifcis^vcrobumidus

acfrigidus; ficfoleinlconc conflituto aeftuancomnia,

inpifcibusautem inundantur nivibus Sc aquis. Haec

tarnen fic Tuntaccipicnda, ^nccaufisfecundis nimis tri«

« buatuiL.: Sapiens enimdomtnabitur aßris: aftra%inclinar*

I

ftdnon ntctßitare veteres pié dixeruno.

THEOREMA V.

Vifio fit

fpecie vifibili extrinfecus in oculum

reeepta.

In ccmpishaud amplius cumfpaciemur

Elyfiis, ubi

velnonféntientibus nc&ar in guttur

inftiiletur,&

ocu- iusab omnircrumvifibilium,eaptiofåfpecie liberatus»

carumaccuratå veritatis eognitione dcleäetun,;

Sed

variismodis å re&itudin« deduäusin

captiones induci-

tun

tufOptici

fei

vifibifcs cognofeendas pfopo8Unt,fa«

tioncsq;

inveftigandi

ac

incclligcndi docent*

an

uti

re¬

vera funt,anvcröob iniuftam diftantiam, mcdi#^noa iegitimum, Organum

reöé non.djl&qfi|um aliasve ob

caufas, aliter vifuifcfeoffcrant ? modum igitur viden-

di probé

cognitum habere» Optico expedit, de q®6

arduse inter Philofophos femper extiterunt difccpta-

tioncs, quas

fingulas bic examinare

ac

recenfere Télle

niraia ^vetat prclixitas; tres tamen

precipuas

bre-

vitatiscauiå annotamus: Earumqj primsm Platonico-

rum, docenPium vifionem fieri radiorum ab oculo emiflione: alttrwn Ariftotelicorum contrariam fen- tsathmfoventium,vifionem fcilicet fieriperceptione fpecierum vifibilium.- rrr/MieGaleniquif» hk* de ocuL

y

in 10 de ufu part* adverfus hane Årift. opinioner»

acriter pluribus *ationibus invehitur, voleps probare partim cum Piatone mXimaso

vifionem

fieri

emiffione

radiorumadremvifivamFpartim

fpecierum

in proximo aercfpiritibus vifibilibusunitarum perceptione; ut ex ejus verbis colligit Za&areL L 2, de Vif* c, $* Etlicet primaPiatonisopinio anté Arifiotelem ab opticis ac

plerisq; Philofophiseratreeeptajcumtarnen ut ratio-

ni abfona/acillima fitimpugnatu,tertiaqi Galenieifit

affinis, neueramearum fumusamplcxu Eå enimratio,

ne vifus intellcftu eilet nobilior * perficitur enimin.

teile#us pereipiendo fpecies intelligibiles. Seal, Ex»

24s ff i2/. /. Diverfaq; eiletratio obje&i vifus5c aliorumfenfuumobiecSorum*_quså fenlbrii&recipiuo*

ttir>illaautemvim fuaro ad obieda^nonemittunt; Neq*

ratio faciléreddi pöteft, quoq^odofalvooculomanen-\

teex tantula pupjllaindies in yifione tantum luminis

«gr&diatur. CoÜtg,Connmk* Lⁱdeex3 uy*q*jart2.

bndé

Gdlius

Gcllius tantamhujajfii agnofcie difficultatS, utnihil certiftatucre velit. Nos tarnenfalvo aliorumjudicio

cum Ariß.1,1• dean, ac opticis recentioribus dicimus viftonem ficnperccptioae fpecierum

fpiritalium

fivs intentioaatfoms quibus nihil aliud intelligicur, quam limilitudo

quaedam,

quam ebieäumvifibiie ^ex fe gi- gnit,qu«

fenlorio oblata

knagineobiefti reprefentat,

Zob.Ldefen, egen,Scol.Extr, sps> 2xcr.go.ft8.g.

Tölet. säcap. ix,

de

am,Connimbr,l,dean, tap,6.q. x%

THEOREMA VI

Quantitas Geometri# Subje&um,non eft

ma-

terialis

feuphyficaj fed mathematica, & ab omni

materia

fenfili, fecundüm rationem, abftra&a.

Däri revera quantitatem, operofå probatione

non indigetyCÜm dencur paftiones ac proprietates quantitatiperfe coropetentes,

eiusq;

cui compctunt,

veramencitatemarguant. Svaretz difp. 2.fc8.4.Hase quantitas concretivé, 6e inaftu cxercito, quatenus fcilicct corporis naturalis eftproprietas, 6c in natura

natura^; operationibusfuum ufum obtinet, åPhyfico

confidcratur:

idq;

nonimmeritd; ejus enim eftcorpus naturale quatenus tale> id eft,quatenus veras affeäi-

ones ac proprietateshabet,contemplari,concempla#

tio^tarnenea,idomnequod de quantita^cognofcitur

non exhaurio t quantitatem nam^i fyroecram6c afy-

sneträyrationalem6cirrationalem, ut&alias affeßiö- nesquae quantitatiå materia fenfili abftraäas compe-

tunt, Phyßcus å materia tantüm fignaca abftrahens,

confi derarenequit. Jnalia igiturfdentia,quscfub tali abftradione, «ä confideratreponenda erit. Quod^cum

pras-

prüftet

Mathefis, hoc modo fmim fubjeäqfii traßans,

Quantitas å qualitativ

Phyficis abftra&a, redé

ci fubij-

Citun^&VArifl. ^13.UKet.j.ghsantimem, utef affe&io^cor-

förtånaturalid

ad Pbjficam,ut

autem

habet

^profrias

paßones

&

kmateriafenpltabftrahituradMathefin pertineredocct. Si igitur hac racionc

in Matbefi confideranda erit,

ccrté

inGcometria,ut indudionefaciléprobari poceft. Sed quidmultis ? Geometrianonnéeft Scientia Mathematica

in contemplatione magmtudinis occupata? Magnitudoigi-

tur fiv« quandtas mathematica absq; omni materia

conccptaGeometris fubicdumerit; quas quantitaf

ctfi å qualitatibus Phyficis mente abfirabitur ^» rebus

tarnen Phyficis reverå inefié arbieratur» Arißi ltb$dt

Ceslo Cap.j. (f alibi. VitelloOpticusl,3.p,2.

TEOREMA VII.

Proportio Geometricain juftkia diftributiva^

Årithmeticavero xn

Coaimutativa,

intentis

quafi

oculis intuenda erit.

VirtutiéJplendor^miufitiaefmaximus Cic.1,off, q ox q»

in fefcfccundum illud Thcognidis Virtutem continet c- mnsm, Undc Euripides neq; Hejperum nc% Luctferum sequémagnamfui admirationem excitare, atq;ipfana fuftitiam redéaffirmat* MiflTå juftitix generali divi- fione, _quae ab Arifl, /. Eth, /. 3-Pol. 4. proponitur, ca quae virtutis moralis rpeciem abfovit, cum duplici-

tercircafuaobieda^verfetur,inDtfributivama c Commu- txtivam,_f,Eth.3dividitur,ucillain difkibuendis prs»-

nxiis, honoribus, dignitatibusj haecvero in ^contra- dibus, acredarerumpermutacioneoccupctur. Utraq,*

crgö in proportions,ljus juxta 4,d,^3, EU Euch ratio-

C _mm

nuwfimitkudo&icltut, confifiit: qüiae «tiam

duplex elf

Aritbmeticå fcijicet & Geometrsca; haec, quaRationums

tfl aqualitas, in qua rerum fimilitudo pro

circumfian-

tiarum varietate ipeöatur, juftitias

chltribumse affi-

gnatur.Sic rmlitis fiipendium in iufta

diftfibutiooe fti-

pcndio jmpcratorisnon aquatur.

Hac ratione fi ni-

mirura äquales aqualia acccperint, lites ac

qucritxia-

ni£g toliuntur, quibos ortis,diflbluco tanquam

huma¬

na fociecacis vinculo, omnia in (octetate ruunt, t»He~

reqjConciduGCcilia autem Arkhmetrca

fcilicet

propor- tio, qu&£qu*litAi eftdifcrentUru,

juftitia Commutativae

tribuitur. Sic mercatormcrcimonia lus non cenetur viliusvendere concivi fuo quampcrcgrino. Nam

fi in-

terpermutantes,aequalisnon fiat

compenfatio, altera

pars contrahencium facila redigeretur

ad inopiamj

jmo nifi pretiura äqualefit merei, Scnierx

precio,com-

mercia cito tollerentur» Uadé eciara alterutra pars deIi^rogioriari, altera

verodedamno conqueri

po-

teft ,Undé cümCic. i-ofF.Theoremaconcludo: inhsc

naturamdebemtudveemféqut> (fcomvnunes

utihtates in

Me¬

dium afferre mutations officiorum,

dando, aeeipiendo, tum

artibm, ^tum_{opera, tum}

fasultatibus devincire bominum inttr

bominesJocietattm^».

THEOREMA VIII.

Chriftiani bona

confcientiå

bellum _gercre

pofTunO.

Licetex copiofa qusftionum

Politicarurn myri¬

ads, quaftioTheoreroati

incjufa hifes mundi

tempo-

riburmaximéfit practicaac

pol»tica;

cumtarnen

in fa-

cris pacem quaerere

fapé jubeamur:

natura

hu*

mana mitbi(fplacidafit d Deo creata, non mumta

sornibu*

_ut

utmuri, nonmßruBsdentibtu

utapri&c.

Ssneeé

Ub.

/.

r0»d

Cent. /.in cius ncgativam pluriml

defctnd&nt,

fanio-

; res tamco aftirmarivara de bcllojufta,jufiuro fciiicct

Åuthorem, caufam ac finemhabente tuentur. Nam

i. Dcusipfe

bellum

prgcepit

Exod

17:v. 14.

Rom:

^13*

4« & alibi. Undédextrasa Deob

ab

tmm:uttf

mbk

€f

altis

injuriaaffefiüopem feramut: Et

fcelera de

me

di» toUamui,

ae

hes quihm Vit(f damnum infertur

ft*nu4

portut

&* refugium*

ioquit D.

Chryfoftymus

2.

lufta defenfio abiniuriå

in iacris non eft prohibita, nec naturs human»con¬

traria : Efgd neq; bellum

legicimum^quum nihil fit

<f aliud, quam

jufta dcfcnfio«

Beda

fufcipiuntur

utinpace

finé*H

injuria Vivamus, Cic. 1. Off. 3. BeOoad temperantism &

jüßitiamcoguntur

hominesy Arift.

^7.

Pol.

15.Ex

intempennti

modemtum,^exdeßdtofo firenuum facit betium,Bodinus 5. ds Repub. c. 5.

Chriftianos ergö

& nos

bona confcientiå

bolla gercre

poffs,

non negamus j

(cd Daum

oramus,

uthifce ad ruinaminclinatismundi temporibus, ^cru-

eneisbellisfeiventibus,Ecclefiå fuam clementer def*n- dst,Magiftratum, cuiEcclefise fuasdefenfionem^com-

mifit,patcrné protegac, nosq;

indodrinse fanitate

^ac

vitasfanditate confervet, propterDominum noftrum JefumCbriftum, cui fit laus gloria &

poteftas in ieculs

feculotum, AMEN.

Prsßantißmo & Deßtßimo

Dn^. LAURENTIO

JONÄHALE-

nioFhilofophias CandidatoOrnatifiimo,

amicofuoplurimumdiledo.

HdLLEN

Coäußrans quicquid

i per agr as Sop

Eallados bor

biet per amins

^tushabet.

verits,

JJinCUBös

Mupsfiore

s[uß>endis adara:

FramtaprojhdioCuti* Minerva dabti

fcribebat

M. Js 4 å cu s L^é

FEIix

Virtutisq,*

^{qui Themidos}

pctit cclfa palathu,

fobrius eathese,

QuemnonmolcIabor terruit

improbus,>

Nec dumisiter horridum, felicemoigiturteter&amplius

HALENl,AftiacieultorApollinis,

1cclaraeThemidos, qui fatisardua

Jana Pindi exfuperasiuga^/

Kosatedelicise, tedia necvise Kctraxere, iaborisve moleftia-».*

Sudatömfatis efl:: ivrxoXa, $kaA*

Conftantpulchra

labcribusr*.

£njamgrata

tuis digna

laboribus,

Virtusperpetuaepraemiaglorise Confcrt\lamviridiNatajovistibi

Cingit Tempora

Daphnido*

Hsec Iauruscape

nuncprsemiadelphisse,

Ojaamnonignis cdax, non aquilo

furens»

Lsedet; perpetuumjam

vige,

&utero

Felixlaudis adorca.

Ortiy Mörts^*Honoris(fAmorisergo Jumutiuariofcrippt

\ ...

* JoAHNES S^VE NO-WlVAltIUS, Nericienfisr\