Ham-mizbēaḥ qōlēt seu De asylo ad altare apud Hebræos, dissertatio philologica, quam consensu ampl. facult. philos. in illustri academia regia Upsaliensi, sub præsidio ... Andreæ Boberg ... pro gradu, publico eruditorum examini ea, qua par est, modest

ASYLO ad ALTARE

apud

Hebraeos,

DISSERTAT10 PHILO LOG_ICA, Quam,

Confinfu Ampi Facult. Philof.

in

lUuflrt

Academia _{Regia UpfaIienfi,}

Sub PRAESIDIO

VIR! _Celeberrimt,

Dn. ANDREM

_BOBERG,

L. L. O. O.PROFESS. _{Reg. &Ord.}

ProGradu/

Publico Eruditorum examini _{ed, qua par}

efi, modeftia fubjicit, S:je _{R.\eM:tis Stipendiarius}

PETRUS

ER.

_SELANDER;

ANGERMANNUS.

In Audit Carol. _{Maj. ad diem 17}

_Juniii

An. MDCC XXXVII.

Horts ante meridiem _confvetk.

VIROMaximeReverendo_{ae^/implijfmo>}

Mag.

MATTHIÄ,21

ep/

Antehac Eloquent, nunc

deiignat. S.

Thcol. Professor« _{Reg.&Ord.Celebenimo,}

utrius-«|ut Confiftorii AdseJsori Graviffifno, Pastori in Wakfala, & vicini Diilri&us Praepositolonge

Di-gniilimo,Fac.Phil, h,t,DecanOmaximclpe&abili> Patrono Magno.

*7Anta_[unt tamf inßgniaTua in me

me-ritn^Max.Rev.& Ampi.Dn. ProfeiTor,

ut nullo_{praconiigenere illa rite celebrare}

poßim% Ne vero intra devot# mentis

receffut

horummemoriatun t um _delitefcat, hac /al-tem_{occafioneQuantumfeobßritlumfentiat}

gratusanimuiy utcunf deciararecupit:atifc

hac_{caujja fuit^curNomen Tuum, Max.Rev.} Ampi.Dm. ProfeiTor,*'» orbe Eruditolon¬ ge celeberrimum, hifce pagellicpramittere

fußinuerim. Submiße igitur rogoatfö

obte-ftor^velicin perpetuapietntis &

obfequiiß-dem conatus _{hofcemeosfronte[erena}adßi··

tere ac_{fufcipcre. MeumfempereritTua}

be-neficia,memori& gratiffima mente

agnofce-re^reponere,venerari.Vota denifyproperen-ni Tua _{Tuorumfa falute & flore nuncupare}

nun_{quam deßßam.}

Max.Rever.&

_{AmpliiT. Nominis}

_TUl

culror& clicnshumillioms Petrus Er· Selander· |

Admod.Rever._{atj~PracUriJßmo}Dom!no>

Mag.

ERICO BURMARCK,

Paßori & Pr<epofito in Landscrona lon*

ge Meritiffimo,

PATRONO reverenterfufpiciendo.

Admod.Rever.acPraclarijfimoDomino*

Dn. PETRO

STR0M,

Paßori in Nora, Biacrtrå, &Skog lon*

ge Digniflirno,

PATRONO_{jugiter colendo.}

Admod. Rever._{atfePr<eclarijf. Domino»}

Mag.

OLAVÖ

KENZELIO,

Paßori in Nordingerå , Webyggerå,

& _{Ullånger Laudatiilimo,}

, PATRONO Optimo.

Admod.Rev. _{ProeclariffimoDorrAno}>

:

Mag.JOHANNl

TOLLSTEN,

Paßori in Naetra vigilantiifimo,

PATRONO _Certijßmo.

Admod. Reverendüatcfo Pr<eclarißimis Dominis _MAGISTRIS,

RegiiGymnafiiHcmoiandcnfis

S,_{Theolog,&PhiloC}

LECTÖRIBUS

Laudatiifimis,Dexterrimis, Venerandi Confiilorii

ADSESSOR1BUS

Adcüratiliimis,

Patronis Sc Promotoribus ajftumatiiilm's, propenfiflunis,

VIRO _{Speffdtiffmo Prudentiffitnoque,}

Dn.

_johanni

_boding,

Sendtori curias Hernofandeniis

iEquiilimo,

AVUNCULO _Cariffimo»

B _{fdvorem prorftu fingularenit}

tot _etiam tantaque in me cu-mulatd _beneficid , lucubratio-nes _hafce qudlescunque , in venerdbundi _{gratijjimiq, dnimi indicium}

y

Vobis , Patroni & Promotores _pro*

penßffmi , cum omnigcn* felicitdtis

vo-to _{, ea}

, _{qua pdr} efi_, dnimt venerdtione

doj dicoy offero.

Admod. Rever. PraxdariiL Sc

Spe-öatiiT, Nominum Vestrorum

eiiltor_{obfervdntiffmus &}

_indefeffus

«Ο, '-Οί^ V£- y?}<ö-;Od?) <£?■-Oj

Α _Μ

_£

$. L

Ebrseis _{pi^Q di*} citur , a Rad. _Π3Ϊ »ta*

6idvit, facrificavitj _quia

fupereo facrificiaolim offerebarituf_{j aiit}

fuf-fitus adolebatur in

ο-dorem DEÖ _{gratutn. Duplex autent} erat HebraeisAltare : alterum _netrpe

$υσι&?ηζ/όν

Π^Π H3ID dltare holocaujli^

Exod. |8* Eev. 4: 7. altérurr

6υμώ*

*ίζ/οι>,hoζ^altarefügttu

_fynapft

_TDTÖ*

quemadmoduffi

appellatur

Exod. 37: 27. &c. AfylumveroHebraei

_&7p0

_nö* triinabant, aRad.

ώρ

Chaldxis

_{& Rab«} binis ufitata , colleglt, recépitfe} quia

ibi homicidae _{congregabantur *).}

Quetnadmodum autem afylum vel ge-> freratim _{quemcunque refugii locum}

ugnificat, velfpeciatim certurh

queri-oam, fecundum rationem _adjedi

6

1

cabulij fic quando de

Afylisad Altare

^ apud

Hebraeos nobis in

fequentibus

f

fermo erit, _{jus quoddam incolumita-} , a

tis & veniae ad Altare denotatüm vo- f lumus : eorum _{nempe, qui in}

aliquod

_ι

infortunium _{inciderant, iibique ab a«} «

Iiis metuerant. : d

a) vid. Rechenbergii Hierolex. in voc, t, Afylum.conf. Gujfet. Comment. Lt H.

ubi

ti

ρluresdenominationis rationes. h

II.

b

Patebant vero afyla apud

Ifraelitas

non omni criminum generi, Ted

illis

<1

tantum _{hominibus,qui} fortuito

&im-

Ρ

prudenter cacdem

commiferant

j

fcele-

a

ratos autem & infidiatores non tan- n

tum licebat abducere ad

fupplicium

ex civitate rcfugiiTed id etiam_expres-

9

fe _{jubebatur, immo ut ab ipfa ara}

_Det

tollerentur Exod. XXI. _14.

_Diftmgvi«

_ej

turhomicidium involuntariumfeu prae« 91 meditatum, & cafualefeu fortuitum

d)*

Cl

Voluntarium_{dicitur,cum quis}

_occidit

_a-

_fr

nimo & intentioneoccidendi:_quare

_Sc

_*'

hochomicidii fcelusHebraeinuncupant

ΓΓ31ΌΠ b.e. cum intentione, Sc [HD

1·

^

cum _{fuperbia&fludiooccidendi.}

Huic

ho-micidio _{mortis poena exr lege}

_fuit

_irren

_C1

3

ganda, cum magnum & exfecrandum

fit _{peccatum Gen. 4: 10. n. Deut.,21:}

t a v. i. ad _{9. iReg. 2: 5·. 6. unde etiam}

homicidae _{pronunciantur mal edidi,}

Deut. _{27: 24. Cafuale feufortuitum}

ho-micidium _{eft, ubi conftat, nullaml}

e-dendi _{cogitationem in percuiVore} in-tervenifie: ut cum _{quis per in}

pruden-tiam alium _{interficit; ideoque caedem} hane involuntariam H braei

appella-bant nJlD ^3_{fine intentione. Huic,in}

quem cafu _{potius incurrerat occifus,} quam ut _{perculfor eum aftu & iniidiis} petiiftet , indulget Lex aliquatenus:

adeo ut inforo _{Judaico capitis quidem}

non _{damnatus fuerit 5}

pcenam ta-,

men _{ejusmodi fubierit,}

quae fpeciem

quandam _{relegationis prae le ferebat.}

Porro cafuale hoc homicidium _duplex

eft i. fine ulla occidentis _culpa,

qualeeft illud Deut. _{19:5*. Qui venerit} cum _{focio fuo in filuam}

ad caedendum

li-Inaι _{[ed impulfa manu ejus}

cum _fecuri,

caedendum _lignum

, β exeußum fuerit

ferrum e _manubrio

, & offenderit focium

ejusy ut moriatur: hic_{fugtetad unam ur+}

hum har_{um, ut vivat. 2. Fit cum} aliqua culpa, non_{quidem malitiae & odiijfed}

vel

negligentiae

, vel imprudentiae,

«τ

vel etiamalicujus

vindi&ae,

ut

in

de-

I

fenfione fui: _{quae etil} cum

inculpata

i

tutela fieri _aliquando

_poteftj

facile

_ta¬ rnen modum excedit. De utriusque cafualis_{hujus homicidii}

rationecogno-fcere debuerunt Judices, &

pronunci-are ex circumftantiis & teftimoniis, an

imprudenter

acciderit;

praeiertimve-ro, num antea non oderit

proximura

fuum5 hoc enim homicidii

involunta-rii _{fignum eft, Deut. 19:6.}

d) cfr. Andr, Riveti comment. in

Exod,

ca]), u:i^fjooö, b) cf;

Eundeml.c.foljoffl*

§, III.

Qiiemadmodum autem Dens ,

vin-<Jex _{juftiffimus, hotnicidium}

volunta-riumnon voluit inultumy fed mortis

poena coércendum

feueriter

mandavitf

ita & eorumvitae & faJutiex

immen-iae bonitatis fonte inexhaufto

confuk

tum voluit, _{qui nulla,}

_vel

_faltem

k-tiiori fua _{culpa, in}

_ejusmodi

infortu-niuminciderant. _Quamobrem

promit-tit Deus fe confpromit-tituturum

urbes _{refugii ? Num. : a v. 6,}

ad

l%··

Deut. 4: 41, 41,4$. &

ip:av.i-ad

14. Jos. 20: av. 14. ad fin,quo

fe

red-peret, qui nulla malitia

du&us,

Ted

~ * v

^

imprudens

homicidium

feciflfet,ibique

tuto maneret ad obitum usque fummi facerdotis, Num. js- 1%. Jos.2o:<i.

'

poft cujus

fata

illi

fas

erat, ex prae-fcripto

legis,

redire

ad fuos

lares

ac

penatcs,

Jof.

20:

6. Interea

vero,

qui'

ina_fy1um

confugerant,

cogebantur

fe

j

judicio

liftere-,

fub

praeiidio

tarnen

&

tutela _{publica, ne a}

vindice

fanguinis

invia_{opprimerentur.}

Ibi, cauila

eo-rum diligenter

cognita, Num.

55: 24.

Jos. 20: 6. fi

convinceréntur

fceleris,

in vindicis traderentur manus, ncv

cique darentur,

Deut«

19: 11.12.

Sin

autem culpa carerent,

reducerentur

eadem fide _{publica in}

_urbem

refugii,

Num ;y: ir.a).

Éandern

hane

immu-nitatem, quam

urbes,

olim

praeftitis-fe Altare Dominihomicidis ejusmodi,eo

femet _{recipientibus,}

_breuiter,

quan-tum inftituti fert ratio, järn oftendere

aggredimur.

Equidem

cum

de

jure

a-fyli, urbibus

quibusdam

Ifraelitarum

diuinitus conceffo, Lexiit

manifeftain

locis _plurimisS.

_{codicis,aliquotiesheic}

memoratis, nemo facile de

hoc

ambi-get: atvero de jure

eodemaltaricom-petente , cum

exprefium in

facrislite?

ris

6

ris _{praeeeptum non exftet,}

nequeHe-braeorum masiftri inter fe

conveni-unt, _{neque alii. Haud lubrico tarnen}

niti fundamento _{fententiam, quae jus}

hocce _{altgribus, rion minus quam} ur-bibus , confervatum voluit, _ex

argu-mentis haud _{exigui ponderis,ut}

arbi-tramur , tum e S- codice, _tum

aliun-de deductis , appariturum fperamus.

Ceterum ut _{penitius conftet}

, quale jus afyli vindicatum velimus altari,

haud abs re fore putamus, _paucis ex-ponere , qua ratione illi, quiad altare

confugerant , tutelam & fecuritatem

nancifcerentur,poftquam fedes jam fi¬

xasinterra_{promiilafibi paradent} Ifrae-litae. _{Duplex autemaltare fuifle} divi-no cultui _{confecratum,qvum in hujus} diflertationisinitio _{dixerimusj alterum}

pötiffimum , _nempe

Π^Π

Π3Ϊ0 altare holocauftib) in atrio tum Tabernaculi,

ante _exftruéfum

Templum, tum ipiius Te_{mpli a Salomone aedificati,} colloca-tum , heic refpiciendum arbitramurj

utpote ad quod facilior _pateret

accef-fus 5 conf ntiente etiam Relando in.

jAntiquiN S· c) ubi cornibus _{hujus al¬}

tans άσνλίαν _tribuit.

_Jtnpunitatem

ve-ro ad altare conceffamfuifle,

ab alte¬

railla, _quam

urbes

indulgebant,

lon-ge difcrepantem,

praefertim

ii

tempus

t fpedes, _non

eil quod

diffiteamur.

Et-ί enim ad has , poftquam

conilitutae

e-rant, migrandum

fuit

homicidae

,

ii

vitae fuae confulerevellet,ibique

diu-turna commoratione & fede

uti

po-tuit, usque dum

illi

ex

lege

fas

erat

ad

fuos redire. Ad altare autem

fe

rece-piile arbitramur

homines

in

cafu

po-tiflimum fummae neceffitatis, praefer¬

tim _poil

_conilitutas

_urbes

refugii;

quando nempe

Vindex

Sanguinis adeo

acriter iniiileret, ut non fatis tuto

poifent

ad

urbem

aliquam

refugii

trans-ire. Praeterea etiam ad altare,

tutelae

I ergo,

fe

contuliife videntur,

ubi

ordi-j

naria

mortis

fententia

abfoluti,

judi-cium tantum Regium, aut

forenfe

il-lud, quod

extraordinarium

erat, πιε¬

ι rito metuebant d). Sic tutelam

ibi

na-difunt, cornua

altaris

ampledentes

j

utut ex_jure

ordinario

aditus

ad

altare

aliis, qmm

facerdotibus,

non

pateret.

Nequcibi

occifor

diu

manere

poterat;

fedaudoritate fuperiorum

&

facerdo-tum,miniiteriainTemplo

obeuntium,

ido-•v *

£

idoneis _{flipatus ducloribus}

? utab

im-lninenteVindiceSanguinis

tutus eflet,

in urbem

_refugii

_{fe reciperetenebatur.}

Qua de re haec tradit Miimonides _e)

\m _{|TO ρκ Π3Τ0Π}

_icoSp^

pD

"Vy1? ]PiU pVJDl 1*? _{pDID N7K}

?_{1D7pO ^ confugeratad altare? tutelam}

%nde naUus , nonperthijftts _cfl Hfl morari₅

/i?*/, traditis eis _{cuflodibmy deduci cumfa·*} (iebant in urhem _{refugii ei idoneam. Mo} ras autem ad altare _neftere non

pote-rant _homicidae

, cum quotidie Sacra in _{Templo&ad altare effent}

peragen-da: _{proinde ne}

Sacerdotes, ad altare jniniftrantes?fn officio fuo

impediren-tur, _{praefertim cum & altare Domini}

non adeo _{multorum virorum capax} effetjiis quam maximecurae fuifTe cre*

dimus, ut

_homicidis,

_{inde alio}

dedu-&is,tuta _{in pofterum marffio decerne*}

retur» Clericus _{f) hac de re ita}

dilje-rit : Cum in altari _{y inquit, fa}

cra

effent

Jiebraeis _{quotidiefaciendaynonpotuit qui+} demin c o_federe

quisquam, tit apudallas gentesy niflforte ejjet altare _exiis, _qaae

41_{Prophetisalibi,}

quam adTabexnaculurn

fränt _{exfirucla. ltaque}

fladtabernacttlurn

faccrdotibus

oporttbat

ab occifi

confangui-neis veniam et impetmri, β eum amotum

veilent; aut curnfuere urbes afyli, dari ei cufiodes, qui eum eo deducercnt,

quod

vo-lunt Rabbini. De ratione culpae idem heic dicendum ert, quod fupra

ditrtum

fuitdeillis,qui tutelam

urbium refugii

implorabant. Tutum

quippe receptum

ad altare invenerunt, qui per impru-dentiam homicidiumpatraverantj ne-fariosautcm &fceleratos homicidas ad

altare non admittere poterant Sacer-dotes j cum eos ab ara Dei arcendos

expreffe

mandet Dens

Exod. XXI.

14.

De qua

lege

multa,

eaque

ledu

non indigna

habet

Philo g)

pulcre often¬

dens _,

ΰσνλίαν ανιξξοϊς

_{τν ιεξον}

μή

7πχ,ξ%-föc&Oj

afylum

nefariis

tempium

non

prae-bere : τικς

μίξ

_{® civuttu, άξων}

εχ&ξος

©g£,

quippe omnis5 qui

incuraoilia facit

,

ho~

ftis eft Dei.

α) Confr. Riveticomment. in Exod,21:

13,iq.fol.loyj. iß Gotbofr. Voigti Thyßafte-riologia c.XVII.§.27.p.303. b)

Confr.Cle-ricicomment.in 1_{Reg. I.yo. c)Rart. I. cαρ.}

IV. §.j, d) Confr.J.Seldeni Jtts N.ißG. L. IV. c.2. _p.491. ißJ. _H. Reizitu in notis

tid1h. Goodwini _{Mofen ißAaron L.II.e.V.}

ΙΟ

§t2.not.3. e) Halach,HVD c- l4·confr.

Seldenusi.c.L.IF",c.II._{p. 491. f) In}

com-ment. ad£xod. ΑΓΛ7. De_Legib.Spe*

cialibus.

5· iv.

Morem hunc _{confugiendi ad}

_alta¬

re, Hebraeis antiquioremurbibus

per-fugii credere licebit,receptumque

fuif-

(

fe diu,_{antequamIfraélitae fedem fuam}

in terra Canaan fixiffent. _Idque

_haud

incommode _{colligi poiTe putamus ex} diclo illo Exod. _{21:14. Ibi enim Deus} non _{loquitur de re nova & jam} pri-mum inilituenda _{3 fed de more velut}

jam inftituto & introdufto: cautelam

quaiiheic addens de conditione

diver-faeorum _{, qui ad altare confugiifentj} nempe ut inde abducerentur,necique

traderentur, qui voluntaria caede

fe¬

ie _{polluerant: ideoque dicitur in}

_1.

_C. niQ^ _{υπρη TOtD DJ?D ttb altari meo}

eum _{rapies , ut moriatur. Hoc etiam>'}

ut _{opinor, anfam dedit Jacobo}

Rajj-pio in Bibliotheca Portatili^) haec

di-cendi : videtur _{, inquit,}

_indeferto,&

poßea fuiffe tabirnaculum refugii locus,

ubi altareDeierat,SicTh.Goodwinusb)*

Λ" _{quis^ inquit, proximum Juum}

per

II

ror_{em, aut incatite autfortittto fußulerat} emedio _{, homicictae ißi primitus erat} con-cejjum confugere ad altare, quod liquet ex verbis Exod. XXI. 14.

a) Ad locum Exod. 21. v. 13, 14. b) In

Mofe &Aaron Lihr. II. c. V. §. II.

§. _y.

^

Neceflitatem ασυλίας altarium

fa-cile manifeftam reddi _poiTe

exiftima-mus t _qvum expendimus Statum

Poli-ticum Ifraélitarum. In _{populo enim}

Dei concefTum erat _{proximis cognatis»}

eaedem _{propinqui fui cum percuiToris}

internecioneulcifci: hinciivindex

fan-gvinis adeo acriter homicidam

perfe-qucretur , ut illi vix locus fupereiTet,

faevas _{ejus elabendi manus,} transeun-dique» fecuritatis fuae cauffa, ad ur¬ hem _{aliquam perfugii, confilium in} a-rena _{capere necefle habuit, & ad lo¬} cum illum fandum altare _confugere, ii forte _{propior eflfet illi loco, ubi} cae-des _{contigerat. Ut autem magis}

per-fpiciatur vis argumenti noftri, haud

abs^

re

fore

duximus,

nonnihil etiam

W b

πχξόάω

_{fubjungere de poteftate le¬} gitima ejus, _{qui apud Idebraeos}

Din vindex _fangvinis , & Graece β

ti

αγχιςίυωντο αϊμα i.e. proximtisfangvhey

dkebatur. _{Compellabatur hoc}

_norai¬

ne , qui fangvine ita

conjundus

fuit

occifo, ut _proxiraus

effet

hagres. De

iilo haec habetMainionides a) riWQ

tnn bikuiDtiw ηϊπ'ΠJinn1?πππ

bxui

ί^ίπ bDi nsmrr m rrtr κιπ Tn**!pl Praeceptum eftde vindice

fanpuinis,ut is bomicidam interficiat^

jux-t a illud_{Cjuod dieitur Νum, qj: ig. FindeX} fänguinis morte pleßat bomicidam, Et

quisquis jure bereditario eifuccedere

de-buijfet } is νindex erat _fänguinis. HuiC

itaqae jus competebat ruendi in

occi-forem, extra urbem Sc locatutelae

de-ilinata _{deprehenfum, Sc vindicare} ne-cem _{propinqui fui, utapparet ex} ver-bis Sacrae _{Legis, Num. 35·: 19.}

*<ιπ η tyJän πηπ π χ rvD'

κποτΐ

tJDQ^ Findeχ_fänguinisο ceidetbomicidam:

qtian'de occurrerit _{Uli, occidet} eum. D^t. *9'v._{<5, 11> Jof. 10:v. 3,5·,9. Imrao}

&

fas ei _{fuifle, tradunt Rabbini,}

_homb

cidam _{ejusmodi , absque}

_praevia

_fori

fcntentia,obviumpraeoccupando»mor-te _{pledirej'utut alias exfententia}

fo-renii morte non afheiendus eiTet l>).

Neutiquam vero licitum erat

vindici

fangub

Μ

fanguinis,in

juris

fui

coropenfationcm,

pretium

ab

homicida

repetere,

etiamii

daret _{quidquid opum}

eilet

in mundo;

f aut eum pcena

imminente

liberare.

Quoniam vita

occifi hujus

non erat

aeftimanda in rebus vindicis fanguinis, I circa _quaspro

_lubitu

difponere

pofTet;

fed in

_poteftateDei

_{OptimiMaximi,qui}

vitamomnibus dedit: qui pariter, ut

omniumhomicidiorumjuftifiimusvin*

dex, haec praecepit, Νum. 3 j: v. 31;

Hin "WK ΠΪΊ vbfr mpn

ΗΟΓ

ΠΙΟ Ό ΠΙΟ1? yw! Νοη acdpieti* expiationem proänima boviicidaeyquifue«

rit reus admoriendum : fed occidendo oc«

cidetur.

a) HalachsΠΧΥ"Ι c-bÖ*6.,MofesMikotzi

praecepto Negat. 160^ 161. confr.etiam Set<

den. J. N.15 Gent. IV.c.2. pag.484, b)

confr. £><?#/.Λ7Χ. ό". Νum.XXXV.2<ί, z~]^z8*

fonfr. infuper Seiden. I c.p.483^ 484. $. vi.

Neque nobis prorfus defunttefti*

monia & _{exempla facri codicis, unde}

άσνλίαν hane altarium _probemus3 in-ter _{quae praeeipue attendendum ad}

Verba Ex od. XXI. 14. TO ΠΓ Ό

unpn TiDiö dj?d riDiya

umV

wsn

Si _{quvs Cuperbia inproximum ela*}

tusy eumex _{infidiis occiderit, vel ab alta¬} rt meo eum _rapies

> ut moriatur. Heic

poftquam in commate antecedente

fa-vorem _{impunitatis defignaverat}

Sum-mus _Legislator

erga eos> qiii

homici-dium cafuale _{commififlent,} promit-tendo locum _{tutum, quo in ejusmodi} cafu fe _{reciperentj in his verbis,}

no-micidam _{, vitae alienae infidiantem,} adeo non_{ejusmodiafylo}

protegendüm

olim fore _{denunciat,utab altari etiam,}

tanquam loco fandiffimo, &

tutiffi-mum _{alioquin praebente}

perfugium> ad _mortis

fupplicium eiTet

abftrahen-dus. _{Argumentum hoc a minori velut}

ad _majus

, expreiTum haud dubie vo-luit in fua veriione _{Junius, addendo}

particulam etiam {ab altari meo &c.)ut

& _{Clericus, velab altari &c.}

quamvo-cemoj, licet _{frequentifiime inferviat}

Emphaii,

(nimV DJ ut ait Kim-fchius_{) haud raro tamen}

deficere,ejus-que _Elliplin , poftulante id _contextu, fupplendamefle,difcere licebit exNol-dio a). Proinde άσυλίαν altaris etil di-refte heic non _{conitituit Deus$ haud} obfcure tamen _{indicavit, non temere} Hebraeos

Hebraéos Mandern altari tribuifle. Ne

autem improbi

iicarii

_putarent,

fe

pce-nasin loco hoc fandiori efFugerepofc fe, in allato dido

feveriter

mandat

Deus, ut, qui deinduftria & per

inii-dias homicidium _{patrafient, ab altari} Dei excluderentur 5 adeo ut fanditas altaris nihil _{plane illis}

_prodeiFet.

_Ex adverfo _{igitur credere}

_licebit,

_Deurr,

Ut _{poftea certis urbibus, ita}

pariter al¬

tari, ut _{afylo, benigne confultum}

vo-luiiTeiis, qui nulla fua culpa

in homi¬

cidium _{incurrifient, eosque plane}

ex-emtos a _{capitali noxa}

hac

rationecon-ftituifle,ut ad altare tutum

perfugium

invenirent. Eavent huic fententiae

Verba Grotii in commentario, quae fic exhibet Calovius b) : Ex contrario,

inquit

, intelligunt Hebraei,

altare

fr» perfugiofuiffie iis, qui φονονΛΚασιον com■*

mififjent , utfermeapuäomnesgentes.Ve¬ rum _{apudHebraeos ibi morari non}

fote-rant , _{[ed deducendi erant adurbem}

per-fugii.

a) In Concord._particul. p.m.zzz. b) ln

Bibliis V. T,iüufiratis adLqc.Exod.zu14. S. VII.

Sententiam hane_haudparum con-firmat

ι6

firmat _exerrtplum

Adoniae,

_cujus

tionem facit S.hifloria i _{Reg. I.yo, fu}

qui,cumaudiviffetSalomonen! fratrcm jam Regem proclamatum , foliumque Patris _{jam grandaevi adfcendiffe }}

me-tuens

_iib^

_{a novo Rege, quod}

_paulö

ante turbas _{quasdam in populo}

fecif-fet, & Regnum voluiflet prae Salomo-ne invadere; _{ad altare Domini, ut} fa-luti fuae _{confuleret, confugit, &} cor-nua _{ejus amplexusRegisveniam expe*}

tivit , quam etiam _mox

impetravitj

iimul ac de _{fuga ejus ad altare}

Salo-moni nunciatum _{eilet; ut conftatex} verf. y2& 5-3.Undevero

Adoniaecon-filium dealtariadeundofuifietenatum,

niiiaut _{lege, aut diuturna} confuetudi-ne cautum fuiflfet hominibus eo fe

re-cipientibus ? Grotius quidem in

fuo

commentario in h. 1. non ex inftituto

legis , fed gentium _more hoc fadum

putat; fed eo longe faniora haec

do-cetR.Levi B.Gerfon _{a) "CDinJfl}

'131

_CAlp

_{Π310Π "3 ΓΠ1ΓΟ £n, antea in}

iege declaratum efi, quod altare tutelAm

fraeßet (fe. Ό UV «3 ΐΐβ ftWK TOT

rrro,

nö7^ urwro insD η

vb

otöf

tfrpD?

«1ΠΠ Dlppn &ct ädonia eo

fe ctnttility cum Ibι mntimeret, ne

ecci-deret eum Salomo _{} utpote cum hic idens}

tutijfimum eipfaeberit afylum. Deniquc

ex hiftoria !. _{Reg.ILv.28.& exemplo}

Joabi , itidem confügientis ad altare,

haud parum roboris noftro accedit

argumento ; quamquam

ille tutelam

ibi non naftus eft , cum antea tantis

tamque cruentis fefe polluiflet caedi-bus, & juxta cautum eiTet lege,ne

al*

tare _{perfugium fceleratis praeftaret»}

Dolo enim & _per

_infldias

_interfeccrat

ftrenuiflimum bellatorem _Abnerum,

antea _{Regis Saulis fupremum militiae}

Ducem, & jam Regis Davidisgratiam

ambientem, 2 Sam.III. 17, Iniuper A* mafam, copiarum DavidisDucem,

fub-dole _{occiderat, 2 Sam. 20:9, 10. Gum}

itaque horum fanguis illum mortis

reum _arguerent

» jure Salomo eum occidi _{juftitj praefertim cum}

_{& hoc}

iieret _{juxta mandatum Davidis, dum} adhucinvivis_{eflet^ut conftat ex 1 Reg.} v._{Sy6. Adoniam vero& Joabum con*}

fugiflead altare nonexiftimandum eft,

niii _probe

_noviftent,

_morem

_hunc

_in

populolfraelitico jam

dudum

invaluif-ie. Clericus b) certe ex fa&o Joabi,

qui-&

_quidem

_{ex verbis}

_SaIomqms,i

_Reg.

2: v. _{3 3) Recidat caedes &c.} dovÅtAf_ahä¬

ris fic COnfirmat:Ex hüverbü _Salomonü, inquit) jubentü ad ipfum altare

occidtjoa-bum _{, i-««? fö recedere nollet, colligere}

eß, Hebraeosjus afyli tribuiffe altari,

infortuniüpotiusyquam infceleribusy qui->

bus _{adntiffis?nullumtutum erat afylum.}

Pol-luebatur _{magüaltare, taliu homicidae v}

o-luntarii _{y quam ejus fanguine illit tffufoy}

quopurgato, purum erataltare.

a) Vid.comment.in l.e. _{b) In cotnmcnti}

ad loc. i_{Reg.z: v. 33.}

§. VIII.

Porro altare Domini άσνλίας jure

pracditum fuiife, vel inde patere

arbi-tramur, _{quod propter ufum, cuierat}

confecfatum, res fandiilima eiletjun*

de _{, quidquid attigiifet altare}

,

illud

fandum erat, Exod.29:v. 37. Ideoque

propter loci reverentiam & fandita-tem nefas omnino _{habebatur, fangui¬}

ne humano _{id polluere}

:

qüamobrem

etiam _{Jehojada, fummus}

Sacerdos,no-luit _{AthaliamReginam, quamvis}

mul-torum_{homicidiorumreaeifet,in}

Tem-plo oblocincmpe reverentiam

occidi}

led _{primum extra illud deduci}

_juffit

_>

ante-antequam neci daretur, iReg.

XI.

iy, 1(5. Hincetiam ChriftusMatth. 23:55··

cxaggerat fadum

Judaeorum,quodZa-chariam inter altare & _templum

oc-cidiilent.Hancquoqueob cauflamCle·« ricus _{a) ασνλ\clv altari vindicatam vo«} luit , dicendo Ϊ Cum res fanElißima

h/t-beretur altare_{, nefasque eßev, apud} ple-r-osque c ertepo-pulos, fanguinem humanum

illic _{eßundere,ne vim quidcm cuiqtiam af"}

ferrefuftinebant;quare habebatur afylum. Et _{paucis interjcdis:£Htia nefas erat id} humano_fanguinepolluere, quod faBum _ef"

fet,fi illic bomofuijfet occifus. Nefas

quo-que erat ad auxilium Numinis

confugien-tem _{5 propter} involuntarium de li_{clum, oc"}

cidi etiam illo in loco> Et .Rivetus b);

Propter loci fanclitntem, inquit, ara Do·*

mini_{potior habita fuit, quavis refugii} cl-vitate. Praeterea _{ei, qui cafu &}

for-tuito caedem commiiit, favebat Lexf

favebat etiam _Magiftratus, &Sacerdo-tes _{Judaeorum : quare non poteranfc} velSeniores _{populi, velSacerdoteseo·»}

rum,absque violatione_{Legis Divinae,}

indida caufla homicidam abaltari, ob rationem _{fupra addudam , abducere,}

& invindicis manus tradere« Multo

ΙΟ

minus hoc vindici _{fanguinis, ut}

pfi-vatac _{perfonae permiiTum fuit, ut vel} ad altare _{Domini pro lubitu in}

per-cuflbrem _{rueret, cum fas non eilet,}

fanguine humano id polluerej vel (ine

praevia _{fori fententia proprio aufu}

homicidam ab altari _{avellere, & ad}

mortem _{trahere. Quod eofirmius}

ad-ftruere licet, quo certius conftat, nec vindicem _{fanguinis pro fuo jure eum>}

gui

voluntariae caedis reus erat, vel in civitatibus _{refugii opprimere,}

_vel

extra easdem _{abducere & interficere}

potuifle, nifi prius feniores urbis, e

qua _confugerat, eum inde retradum,

& noxium _{deprehenfum in ejusdem} manus_{tradidiflent:id}

quod jubent

ver-ba _{legis Divinae, Deut, ιρ: ιi,u.Hifce}

itaquc rite _{expenfis,nihil equidem}

du-bii remanere arbitror , quin

cuilibet

fit _{perfuafum ,}

_άσυλων

_altarium

_apud

Hebraeos & mature inftitutam fuiflfe,

& fände _obfervatam,

a)Comment.adι_{Reg, l,jo% (?)}

CommenU

iffExod, XXR _fol,töj?.

§< IX.

Quod

fi praeter illa, quaejam

ad·*

funt|

ultradefideraveris fuffragia

ZI & _{judicia fcriptarum}

aliorum,

_nequc

iJla nobis defunt, five

Chriftianorum

yelis, five

Rabbinorum.

Ex

pluribus

autem _{pauca tantum}

adduxiiTe fufficiat.

Praeter Clericum &

Rauppium,

quos fupra

nominavimus,

haec

habet

Rive-tUS aj : ldem privilegium exv. 14.

colli·

gimus concefium

fuiffe altari

Domini, five

in Tabernaculo ante exßruttum Templumi

five in Templo, poßquam

fuit

aedificatum.

Nec aliter Petrus Ravanellus b): AU

tare, inqui erat

locus

perfugii,

Unde

adaltare_{, tanquam ad}

afylum,

confugie-bant illi, qutfibi metuebant a

potentiore,

mifericordiam ejus

implorantes,

ideoque

prebendebant cornua

altaris.

Et

paucis

interjedis:Exmlocoautem

lllo,

Ex

od.

zi: 14.

colligitur, etiam apud

Hebraeos7

ad

alta·

re

, tanquam adafylumx

confugere

folitos

fuiffie,quihomicidium

perpetrafient^quam·

vis ibi morartnon_poterant;

fed

fi

homici¬

dium involuntnrium commifijjent,

deducen-di erant adurhem réfugii. Idem &

Jo.

Seldenus~c) fentit, dum

haec

dieit

i

Nec_{folum urbesillae} Levitarum

afyli

_gan¬ de bant_{privilegiopverum}

(fi

altare

templifiU

tet_{perquamdiß>*ri.Et}

Gothofr.

Voigt

d)i

inter_{ljra Uli}tica}(afyla),

inquit,altare

quo»

ii

a

que ασνλίοίζ jure gAtulebdt. _HugonCm

Grotium _{c) ασυλιχν etiam altari tribu«} ilTe_{fupra oftendimus^fed in'eo}

tamen

perperam eum fecifiTe pon immerito

srbitramur , quod originem juris

hu-jusexGentiummore & imitatione ar-ceiTat. Certehoc_{ipfumneutiquam}

ad-roittendum, cum _{conftet, Deum}

po-pulo Ifraelitico non aliarum _gentium

ritus ac inftituta

commendaflfejfed

eo-rum _{Rempublicam fan&iifimis}

legibus

Sc ceremoniis _{ornafie, cultumque ful}

omnem ex fuo _{arbitrio, noaaliunde} defumtum, eis _{praefcripiiffe. Hinc &} feveriffime Ifraélitis _{prohibuit , ne}

gentilium mores, ftudia & _opera

imi-tåren_{tur,Deut.XII:}

30,31. XVIIIrp&c;

Jof. XXIli: 7. Pfalm.CVl: _{35·. Proinde} potius id credere convenit,cum ex

in-rtumeris fere_{Scriptorum profanorum}

teftimoniis _{appareat f), hane} confue-tudinem

_confugiendi

_{ad altaria fuifle}

apud alias _gentes

_{frequentiiTimam,}

et-jam hinc elucefeere

_{χακοζηλιΆν genti¬}

um _illarum:

quaeut multos alios

fan-^tiffimos _{populiDei ritus, ita & hane}

altaris

_fan&itatem,

aemulando in fuos

Ufus _{Sc commoda}

pertfaxerint» Haec autem

♦. /

autem cum ita _{prorfus fe habenηt, vel} inde haud leve, pro altarisafylo apud

Hebraeos confirmando , nobis

fubna-fcitur _{argumentum. Inter Rabbinos}

autem contenti erimus teftimonio R.

Moiis Maimonidis, ut Dodloris com¬

munis ac _{principis g)'·, Sic autem ille:} DVD _pin

jnini

_{imw ελ>ρ naion}

jninrw Tod mo1? υπρη ταιο

ruwa j-ιιππ n:»D3 toj w«

nt nn Din _hm ÜV inm nato

_icoVpi

:D^pDn

Ty -pna uw iDD

xby

Jini

Altare Iqcus erat _{confugii legitimtj nam}

&_{jcriptum efi de homicida , qui (bonte} fcelus patraverat , ab altart meo tolles

il-lum) ut mortatur. llnde eliciendum

pla-Ttc^bomicidam ex erfore, ad altare

inter-ficiendum neutiquam ejfe. Jguareβ

honti-cidam _{ejusmodi , qui adaltare confugea} Tat, ibi occiderat Vindex fanguinis , is

propterea morte plettendus erat, paritev^

atque fi in urbe refugii eum "occidißetβ

Ceterum utut non diffitentur

Rabbi-tii > _receptum dediflfe altare Domini₅

a _{noftra tarnen thefi diverfa fentiunt} circa partesaltaris , quae fecuritatem

confugientipraeftiterint. Etenim haec

Z4 .. ,.

confugii taitelam non prAeflitit alia pars

altar_{is, praeter ipfum tettum,} feu _cor¬ poris altaris partem fuperiorem. Non

fcilicet cornua altaris , nec vicinia a-liqua, aut laterum tadus bomicidam vindidae _{eripere potuit. Neque}

in-fuper omnibus cujuscunque

conditio«

nis & fortis hominibus άσνλίαν hane

profuille voluntj

fed facerdotibus

tan-tum, & non ni(i ei, qui in ipfo

alta¬

ris tedo , feu parte fuperiori,

mini-ilrabat, ii forte is cafu hominem

oc-ciderat. Audiamus Maimonidem h)·.

*ιτ bni* rro mnyi [ro

κ1?«

νρψ Γ** rrw ι« jnrw nytso ia\y υw jna ικ t>yoö

tät*

m?D

W

UJ

by

rm

tbnsw

&bpj \m rnmpn irm ικ TuteU

ab

at

tarinon _{praeftabatur nißfacerdoti}

> eiqut

facra ibidem operanti. Ceterum nefi et> qui facerdotalisgeneris non erat, nec

ίΛ"

cerdoti, qui ibi facra non operabatury

ipfo

quo occiftis eß momento y nec ei qui

stpeta-batur, feu facra _{aliqua peragebat, non}

fuper ipfum operimentum altarts, fodtn

Vicinia _{ejus, feu ei innitebatur, feu tan'}

gebat } nec ei quicornua ejus amplettere*

tur , tutela inde debita. Verum

enirn-verohane _Rabbinorum dodrinamni» mis

. , .... _ Α iΓ

mis _operofam

_{efle & fubtilem,}

_nemo

non videt. Nam _neque

άσ-υλίο^ς

_boc

1 ber.eficium ad partem tantum

fuperio-rem altaris pertinuifFeusquam legitur, neque id ulla

evincunt exempla, in

fri¬

eris literis obvia : _{utpote quae non} tantum liaec filent, verum etiam alia

nos docent,Adoniam enim 8c Joabum

ad altare _confugifTe, ejusque cornua

amplexos e{Te,haud

obfeure

narratur.

Neque majori cum applaufu fefe com-mendatalterum _{hujus traditionis}

mo-mentum, quo idem immunitatis bene-ficium ad tacerdotes folos, 8c _quidem

ad eum tantum , qui in tedo altaris

operabatur facris?

reftringunt;

ea

for¬

te de caufTa , quod nemini praeter

fa-cerdotes conceflfum eratad altare

ac-cedere. Sed _{quantumvis illud ordina¬}

rie fieri debuiile concedamus 5 extra ordinemtamen, 8c in cafu neceifitatis non adeo _{rigide obfervatam fuifle}

hane_{confuetudinem,fed acceifum aliis}

ijermiflum,

uculenter fatis

nullt

_{exempla Scripturäe}

dubitamus:

quod

_ad-

&

dufta teftantur. Miramurautem Virum

Do&iffimum _{Joh. Lundium i) adeo ex}

pepen-z6 \

diflfe , tit pluribus licet exémplisaliud

demonftrantibus, altare tarnen pro

a-fylo non aliis quam Sacerdotibus apud Ifraélitas _{patuiife , cumRabbinis non} modo _{cenfeatjfed Schindlerum etiam,} in Lexico _{Pentaglotto aliter} ilatuen-tem» erroris arguat. _Excuflit animo-iius hane Rabbinomanian joh. Henr.

Hottinger k) haec fcribens: juxta

te-norem verborum _Mofls, privilegiumJpetta*

lät ad omnem _{Ifraelitam \*VP Ol}

Exod.XXl.14. Si virproterve egerit&c.

non ver o folos facerdotes. _Ρarvi facio,

quae judaei bac de re tradunt% Illa vel

fujpebia mihi funt, auttradunt moremre~

centiori aevo _{receptum ? eumque} burna-num.Nec aliterJo. Clcricus/J:Rabbini, inquit,ftempli)altare jtu afylt

Sacerdoti~

bus _{folis & quidem facra facientibusprae*} fliti(fe volunt , ut multis docet Seldentis

Lib, IV. _{fed videntur hane infententiant}

ijje, quodexjure Talmudico,non licuerit

ulli ad altare_{decedere,niflSaeerdoti.}

_Sed

ut_{jus iUudnovum eratyconfequentiae hinc}

ducla e _{parum certaefunt, ubide} antiqui'$ tern oribus _{fermo eß. Videturaltare}flu

afylt praeßitiße inter Hebraeos5 ut inter

alias _{gentes ? quia nefaserat id humano}

fangtiU

fangmne pollueré, quodfaftum effet, β iU

lic homo_{fuiffet occifus.}

( a) AdExod.21.fol. 1037. b) In

Bibfloth.

Sacr.advoc.taltare, c) Lib.ctt.p,490. d)

In _{Thyfiafieriol.c. XVII. §.27.pag.30z. e)} InComment.ad1 _{Reg. I:jo. f) Vid.}

Demp-fler. adcap.XIII. Lib.I,Antiqu, Rom.Joha

Rofini. confr^Grot.deJ.Bell.&Pac.Lib.IIa c.XXL§.j. g) Halach. ΠΪΠ e.V.12. b) Ibid._{§. 13. i) De SacerdotioLevitico Lib*}

IV. c. _{30. n. 47. k) Vid. not. inGood\vina}

Lib.II.c._{V,§,ζ. I) In comment. ad Exod%} 21: v, _14.

§. X.

Denique perασυλ'ιαν hane info/tu*

natorum hominum ad altare,

iniigni-ter_{adumbratum fuifTeServatorem} no*

ftrum, JEfum Chriftum, difcere lice*

I

hit

a Theologis , Sacrae

Scripturae

Interpretibus, qui pariter altare

He-braeorum olim luculentam exhibuiflb

hguram ejus , commonftrant: unde

etiamipfe

altare noftrum,dequo

com-edimus, dicatur , Hebr. 13: 10. Di¬

gna _{utique funt, quae heic} adducan-tur, verba Jo. Henr.Reizii a): Hoc

re-j

fugium,

inquit,

ad altare &

ejus

cornua

1

fria _{notavit: L Cbriflum,}

quem hoc

locau-2$ ·

t

locaufti altare ßgntßcavit, effe nodrum re*

fugium. II. Eum^ut χέρβ,ς _{σωτηξίοίς,} Luc,

Ι. _{6ρ· Pfalm* ijz: iy. Cornufalutis}

y de*

bere _{apprehendi. III. Omnes, qui fala*}

tcm _{apud ipfum quaerant}

y ejfe α^Ιας fa*

vata, _{dignos morte. Quod reliqvum eil>}

L>eo _{TerOptimo Maximo, qui nos a} fpiritualibus hoftibus, aeternum

no-bis intentantibus exitium , liberavit;

qui etiam nos in Paradifum, unde mi*

feri exulamus , aliquando reducere decrevit , (it Laus & Gloria in fecula

n.unquam terminanda.

'Ένλογητοζ

Κύρος oΘεος

τδ'Ισξαηλ'

οτι

έπεσκεψα*

το _{εποίησε λυτ^ωσιν τω λαω}

άντχ»

KäI

_ϊγει^ε

_κέρας

_{σωτηρίας}

_ήμΐν

_{εν τω}

οίκω

Δαβίδ

_του

παιδος

άυτ9. _{Luc.I: 6ρ»}

α) In not. adGoodwin. Mof. & Aar*

L. II* c.f. §.z>_{n.$.p. 184.}