Acta et litteræ ad historiam reformationis in Svecia. Qvæ cons. ampl. facult. philos. Upsal. præside doct. Erico M. Fant ... pro gradu p. p. Carolus Joh. Spaak stip. Flod. Ostrogothus. In audit. Gust. Maj. die XXVI. April MDCCCVI. H. a. m. s.

ACTA

LTTTERÆ

A D

H I S T O R I A M R E F O R M A T I O N I S I N S V E C I A .

Q V Æ

C O N S , A M P L . F A C U L T . P H I L O S . U P S A L .

P R Æ S I D E

D O C T . FRICO M. F A N T ,

H I S T . P R O F . R E G . E T O R D . SOC. R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D . R E G . L I T T . H U M . H I S T . E T A N T I Q U I T . S T O C I t H . M E M D R O ,

P R O G R A D U

p. p.

C A R O L U S gf OH. S P A A K

S T I P . F L O D . O S T R O G O T H U S .

In Audit. G ull. Maj Die x x v i . April m d c c c v i . H . A . M . S .

U P S A L I Æ , TY P IS EDMANNIANIS.

v '

V,; ■ ■

• 1 -

' ï - ' à .

i * i.

■

' X U XL b

»' ~ n*H). i

'

D o m itii E lcSti Sca ren ß s de o rd in a n d is p r e s b y te r is a t- q u e n o v is quibusdam ab e x te r is o r i s . 1524*

Maji 15.

j^i n ce ri s fi mi s m^ s r e c o i r n n e n d a t i o n e , r e v e r e n t i a & fa- Jute præmisfis.

R e v e r e n d e P a t e r , f a u t o r q u e c o l e nd i sf im e, poft debi ­ tas gratiarum a&iones p r o ma xi mi s reverendae veftræ p a ­ ternitatis fatigatione & i n qu it u di ne c onti nua circa Eccle- fiæ Scarenfis o r d i n a n d o s , i te rat o e a ndem pa te r ni ta te m veftram obni xe d e p r æ c o r , velit confuetæ mifericordiae fuæ finum a pe ri re latoribus p r æ f e n t i u m , P e t r o J o h a n n i

& O l a v o Di ac oni s, p e r EccleJIae meae A r c h i d i a c o n u m fufficienter e x ami n at i s, e o sd em in fuum p r e s b y t e r i u m mi fe ri cor di te r p r o m o v e n d o , q u o d humiliter p r o m e r e b o r de n o vi t a t i b u s feribendis. Stilus vacillat in auras, c u m nullæ in auribus meis infufæ funt pr opte r q ua nda m die- tam hijs retroaftis d i e b u s , p e r imperatoris fratrem Sc quos dam Ge rma ni tc principes H am bu rg i s c e le b r a t a m , ad quam c o m p o n e n d æ pacis causfa vocati funt Daci cum r e ­ ge Chr i ft ia no, fed non v e n e r u n t , denuo inftaurata dieta Coloniae per eosdem inftanti t e m p o r e vel Tr i ni t a t i s ; D a - n o r u m quatuor principaliores de confilio vo c at i funt ad e a nd em , utrum velint ve ni re c o m i t e s fcit deus q u i d futura pariet d i es , d anor um communit as & forte q u i ­ dam d e nobilibus ejusdem Chr i ft ie r ni p e r o p r a n t ut dici-

A tur

t u r r e d i t u m fibi ipfis i n l a p i d em off nfionis regnique to­

tius effulionem See. M i t t o eid>*m veilrae paternitati re­

v ere n da e q u æ d a m n o v a iftius heretics? pravitaris plena, mi sf a d o m i n o noftro Regi ex U r b e , quas Magifter Sve- no a) his m i h i mifit diebus 9 Ignofcat deus talia mit te nt ib us ex r em o t i s ad durae cervicis populum & fatis indeviabilis cordi s q u _ mei le venena parantibus. De clasfe domini noftri r egi s nihil certi d i d ici, utrum holmiæ alibius agunt p r o s p e r u m in omnibus iter det deus bene volentibus. C ui paternitati veftræ reverendae cum o mni­

bus de ea b en e fperantia e x intimis meis fincere recom- m e n d o eidem placere p e r o p t a n s , donec fpiritus hos regat a r t u s , m equ e p l u r i mu m r ec o mme n da ri r o g o venerabilibus v i r i s , D o m i n i s , p r æp of it o , Archidiacono totique capitulo p e r devotisfima. Rapt im e x Scaris, fecunda die pente- coftes, Maji 15. A n n o & c. 1524. pr op ri o fub fi g illo.

II.

R e fp o n fu m D o m in o E le flo S ca ren fi, de m isfis a rtic u lis p r o r e fo r m a tio n e C u r ice R om ance, de exa tfio n e R eg is & n o v is cjuibusdam . I 5 2 4 . Maji. 2 I . Præmisfis See. R e ce p im u s venerabilis frater Sc amice articulos nobis misfos, q u o r u m quamvis quidam p r o re­

formatione Curia? Romanae ac annatarum reralliatione non inutiles e s f e n t , multi t ame n inter eos f unt exorbitantes, i mp e rt in en t es , i mm o c o n t r a Chriftianam Religionem non admittendi Se quantum nobi s apparet, n o n omnes vide­

r u n t Al emanni am vel I tal iam, fed forte propius congefti ver«

« ) Mag. Sveno oficobi Sch eningen fis, tum Canonicus, poftea Epifcopus Searenfis.

vergentes o mn i n o in e n e r v a t i o n e m Ecclefiadicae libertatis.

Agi musque gratias venerabilis frat er p r o his Sc aliis uni- verl is, recepimus etiam h e f l e r n a die de n o v o fcripta r e ­ giae majeftatis f u p er c o n t r i b u t i o n e Eeclefiarum, monafte- r io ru m Sc Cleri noftrae D i j o c e f i s , quamvis c o n t r a r i u m fcri- ptum fir ad c o m un i ra te m, p r o u t per novis(imas noftras literas (ignificavimus, requirit Sc c onrri buti onem de C a ­ t hedr a , pro qua non ha be mus nifi nudum C a t h e d r a t i c u m duos folidos de qualibet ecclefia, ubi in Al ema nni a &

Italia dantur duo floreni — Sc c um nihil h a be am us de C o ­ r o na , omnis nolira fubfiltentia tam pro familia quam p r o menfa dependet e x decimis noltris p r o p t e r exilitatem Colonarij ; Si e r g o contra Eccleliafticatn l ibertatem Sc o- ninia privi legi i debeamus f olvere tributum m o r e aliorum r u f t i c o f u m , v e r e m u r id Sc alijs affe&urum, n o n posfumus aliud no tar e ex hujusmodi p r o c e s f u , quam nonnul los moliri in nof tr am d eft rufl ionem , l i ne quibuslibet n of t r i s d e m e r i t i s deo t e l l e , cui veftrae frat er nit ati reverendae lincere c o m ­ m e n d a m u s , p e te n do nos r ec ommi sfo s haberi , toti nof tr o venerabili capitulo. Ex Lincopia Sabbato Trinitatis. Maij 21. A n n o 1524. Solito fub figillo.

I t em p r o novitatibus. E x i e r u n t naves Regiæ Majc- jftatis d e pasfagio C al ma rn en fi ad Go t l a n d i a m , vigilia pentecolles q u o r u m n e g o t i u m deus felici tare dignetur.

It er um felicislime valeatis.

A 2

III.

A d P e tr u m M o g n i V n fle n e tifem , in R o m a n a C urta exi f le n te m , de m ifera c o n d itio n e eccleftœ Svecance.

1 5 24.. J u n . 19.

Si nc er am in D o m i n o d i l e& i onem & f al ut em , Inft- ftimus folito f ct i b e n d o dilc£lioni vcftræ, q u e m a d m o d u m pluries fecimus cum diverfis i tin era nti bus , licet nullis receptis r efponfis, forte n uncijs morte praeventis, vel p r o p t e r n o n datum otium r e f c rib e n d i, femper tamen n o ­ bis perfvafimus vobis cordi esfe regni falurem ac Eccle- fiæ & Chri ft ianæ Religionis fubfiftentiann, quocirca eidem dile£honi veftræ t a n t o confidentius fcribimus, tamquam ilii, de q u o mini me dubitamus. Credimus vos non latere regni ftatum in t empor al ibus p e r ferenisfimum dominum noi tr um regem feliciter r e d i n teg ra tum , recuperatis om ni ­ bus caltris etiam in Fi n la n di a, una cum terris & domi- nijs pe r hoftes occupatis usque ad Gotlandiam , quam fe*

reni sli mus dominus nofter R e x in arta oblidione detinet p r o praefenti j M i fe ra tamen Ecclefia Svecana, cujus af- ftuftio novisfima ad i mp ug n a t ionem Archiepifcopi Gofta*

vi i n ce p i t , g r a v i o r in cede rev er en do rum patrum Epi- f c o p o r u m Scarenfis Sc St rengnenfis per regem Chriftier- n um c o n t i n u a t a , adhuc fuæ viduitatis deplorat incom mo­

d a , adeo quod nifi Serenisfimus dominus nofter Rex tan­

tus Chr ift ianæ Religionis Z e l a t o r exifteret, Lutherana in- feftio Ecclefiaftici ftatus, c o n d it ion em praeteritam, ac ro- manæ Eccleliæ obedientiam , ut v ere m ur celeriter enervarer, ad hoc pl uri mum c o o p ér an te annatarum p e r f o l u ti o n e , quae fi fimpliciter tolli non p o s f i n t , importabilia onera

•cameræ apoftolicæ annexa fairem moderari posfint, pe r ret axat i onem Ecclefiarum nimis gravatarum , juxta bullæ

m e n -

m e n t e m fu per armatarum f a l u t i o n e m , ne deteriora c o n ­ t i n g e r e n t &c.

N o v i m u s etiam in univerfls regnis ad i nva f ionem 6

cedern E p i f c o p o r u m g r ave s fecutas a n ima dv e r f io ne s, q u e m ­ a d m o d u m in An g l i a , P ol o n i a , Dacia, t e m p o r e Jacobi A r - chiepifcopi Lundenfis, ad t eftudinem in C o p h i n o f uspen- ii b), ac in Suecia ad folarn calumniam p e r q u e m d a m R e ­ gem M a g n u m fratri O d g y s l o n i , — tunc Arolie nfi Epi- icopo c) pe rpe ra m illatam, fed cur m o d o fan&a fedes Apofiolica nullum habet r ef pe£tum ad tam p o r r e n t o f u m facrilegiuin tam in no ce nt iu m p a t r u m , hic totus m u n d u s mir atur adjectis p r o diverftrare capitum di verfis r a t i o n i ­ bus, de quibus f u p e r f e d e m u s , cum nomine rationum m i ­ nime mer ean tu r c o m p r e h e n d i . Decernit Cur ia R o m a n a pluries remisforias ad pari tes p r o m in o r u m n e g ot i o r um c og n it io n e, qu od li fieret in prmfenti n e g o t i o , pauci fii- perftites in hoc r e g n o praelati ; qui tunc cum siijs f u e­

runt in captivitate, c o n ve n i e nt i u s arteftare p o s f t i n r , de vifis & auditis, quam alias n o n requiliri ne partiales v i ­ d e r e n t u r , hoc u nu m r o g a m u s , quod quam diu c on ti ng at vos in urbe m o r a r i , v e f t r a m vigilantiam a d hi b e r e , n e

Eccle-

b ) £yacohus, .Archiepifcopus Lundenfis ab an. 135 5 ad i.36r. Cfr.

L a g e r b r in g Sv. R. Hi ft. T. 3. p. 6 42 . Captivatus fuit ^a R. Er t c o M a g n i d. 4. Febr. 1359

1

0

Ecclefiæ vacantes hujus provinciæ in manus deveniant e x t e r o r u m j cum p r o indubito habeamus, exteros posfes- fionem minime asfecuturos, quodque nobis Temper fcri- bere velitis latore occurrente de thtu R om anæ Curia?.

Et quid fentiat de Lutherana dogmatifatione. Credimus necesfarium fore, deputare unum de inferioribus prælatis, in qualibet Dijocesi inquifitioni hujusmodi haeretica? p ra­

vitatis. Er quod San&isfimus Dominus nofter ad- hunc effeclum fcriberet Serenisfimo Domino noftro regi , non obftante quod fua majefbs ad hoc deditisfima fir, ut praefertur, valeat cum his felix dile£lio veftra faciendo nos Tuarum devotionum non expertem. Cirisfime ex Lincopia , Anno domini ut fupra die (anctorum Geruatij

& protasij M art y ru m .

Solito noftro fub Sigillo.

$ 7

T H E S E S .

I .

ovam Geographias difcenda; m e t h o d u m , qua ipfis m a p p a s ex memoria & im a g in a tio n e adornare discipulis in c u m b it , limites p rim u m , dein flum in um curfum uniuscujusque region is d eiin ean d o, m axim e adprobamus,

II.

M i l i t i a , bella Chrifiianorum cum Arabibus in H ifp a n ia , cum T u re is ia Syria innumeris fabulis & fldem om nem fuperan- tibus eventibus originem d e d e r e , dc draconibus & ferpentibus form ofarum virginum cu flodibus , de hominibus per veneficia ÔC incantationes deformatis, & quæ fimt reliqua. Fabulæ R o m a n e n ­ fes, quæ jam oblivioni datæ funt-, monfiris his abundant, e. gr.

C alloander ôc L to n ilA a , S p in a d o r M ufulm an ôc S pin alba , A ß a ti- Jka B a n ife ; quin ôc poëmata n o n d u m tem poris experta edacita­

t e m , A r io ß i O rla n d o F u rio fo atque Tasfonis G ertifakm a L ib e ­ ra ta . U nde ôc Islandi, qui frequentes Sec. X II ôc XIII in m î - ridionaJem E u rop am inflituebant peregrinationes, hunc g u f lu m fagis fu is , ut dici f o le n t , intule re.

I I L

Exhaufiis vero omnib us exaeflioris gufius elegantiis in bar­

barae medii aevi humanitatis admir ationem relapfa efl aetas re c e n - tior. Po/lhabitis C o rn e illii, jR a cin ii, V 'oltairii in Scena labori­

bus, G o th ii, S ch illert, K o tze b u i fetflata efl dramata. Quin &

S p ie sß i hifloriae fp e d r o ru m i l l o s , qui P ich a rd fo n ii forte n o n fentiunt delicias, fuos naclae fuere letflores. V eh em en ti B o u s - f e a u v ii eloquentia ledudti filveflrem p rim orum h o m in u m v i ­

tam cultisfimo ejus flatui f u e r e , qui prætulerint. Hire vero temporaria funt & tranfitura., M a r o n e s, P a p io s , G y lle n b o rg io s, arterui manebunt honores,

IV.

U t in expeditionibus Cruciatis duces atque primates diflin- g v e r e n t u r , infignia ex figuris plerumque animalium dudhi, ia icatis fuis pingere folebant. H in c familias n obilium iisdem di- f f in g u e r e , ufu venit. In torneamentis vero, quorum regulas feri p fit G odofredu s de P ru liaco an. 1 0 6 6 , peculiaria figna, cum adferiptis fententiis, addebantur. C olores feminas, cujus miles e - ra t, f a f e i i s , quibus ornabatur armatura, inducere folebat, mani- cainque ejus in p ileo gefiare. P o fl infortunium R . He n r i c i I I . an. 1 5 5 9 in lu dos h afliles, C arcvfelos vocant, mutata fuere torneamenta. T u m fcilicet non fe in vicem , ut antea, feriebant an nulantes, fed vel annulum vel caput Maurum hafiis petebant.

Pro certa veritate vel hifiorica vel morali pugnabant, quam im ­ pugnabat una, defenbebat altera cohors. Ejusmodi haffiludia in coronation:; R. Gu s t a v i Ad o l p h i atque accesfione regiminis R . Ca r o l i XI. Stockholm iæ celebrabantur. Gloriofifs. m ein . R e x Gu s t a v u s III. quater iub 'fuo imperio veteres has artes revocavit.

V .

N o n omnis m onum entorum veteris Roma; defhudtio Gothis e

/1

cuit Alaricus. Genlericus urbem tantum fpoliavit. Partem muri diruebat quidem T o t i l a , verum dein refiituit. Pleraque aedificia publica adhuc fub T h e o d o r i c o erant refidua, qui de conferva- tione illoru m m a x im e fuit foîlicirus. Intempellivus autem Pa­

parum z e l u s , in primis Gregorii M a g n i , qui id o lu m in quovis templo vid ebat, maxim am in deflrueudis his antiquitatis reliquiis habuit v im & efficaciam.