Dissertatio metallurgica de minerarum docimasia humida, quam, venia amplissimæ fac. philos., praeside mag. Torb. Bergman ... publice ventilandam sistit Petrus Castorin, Vestmannus. In Auditorio Gustaviano majori, die 7 Jun. anno 1780

DISSERTATIO _METAIXURGICA DE

MINERARUM

DOCIMASIA

_HUMIDA,

q^uam,

VENIA AMPLISSIMSE FAC, _THILOS.,

Mao.

-TORB*

_BERGM

Chemie Prof, Reg, etOrd,, Reghqus Wasjei Ord. _E^uite

aurato,

PUBLICE _{VENTILANDAM SISTIT}

PETRUS

_CASTORIN,

vestmannus.

IN AUDITORIO GUSTAVIANO _MAJORI, DIE _{7 JUN. ANNO 1780.}

UPSALI^,

apud _{Joh. Edman,}

DE

MINERARUM DOCIMASIA

H U M I D A.

Abdita _{quid prodeft generofa}

vena tnctalli Si cultore caret ?

Lucanus,

§• i.

Indoles Docimafi# üccx.

ullum _{quidem efb dubium , quin minera!} fuerint

effoffae, earumque metallica contenra eliquata, longe ante inuentam Docimafticen, interim ta¬

rnen pofteriorum _temporum peritior induftria neceffitatem

probe perfpexit parvorum tentaminum , quibus, minerce

indole & bonitate mox ab initio quodammodo

explora-tis, fa?pe frultranea expenfa tempeftive praeveniri & a-verti _{poflünt. Et quoniam ignis ope magna}

perageban-tur _{opera , rei natura! nihil melius congruere videbatur,}

quam ut idem opifex in exiguis adhiberetur. Certe val¬ de rudia _{prima fuerurit conamina, fed tentando fenfim} htec colle£ta _{feientia:, vel potius artis, formam}

obtinue-runt, quae fine dubio intra Laboratoria diu latitans, non

ante medium fteculi deeimi fexti _{typis divulgari coepit.}

Primus _{quidem in hoc genere liber Lazaro Erckero}

tribuitur, anno 1574 impreflus, fed G. Agricola in

li-bro _{feptimo de Re metallica, anno 1556 edito, tarn}

flru-Minerarum _{Docimaßa humida.}

ftrumenta, quam encheirefes defcripfit figurisque

illuftra-vit, Sc ex _{prtefatione, Docimafticae Modkstini Fachs}

prsemifla , luculenter patet hane manuferiptam dudum

1567 menfe Martio Ele&ori Saxoniue fuiffe oblatam,

quamvis Opufculo Erckeriano ferius typis fuerir

ex-arata. _{Sequentibus temporibus hi£c ars longe evafit}

perfe&ior, cujus tarnen fuccelfivos progreffus heic ulte-rius _{perfequi non vacat.}

In _{Docimaßa ficca tria neceflario requiruntur,}

nimi-rum _{1:0, ut} metallicum, _minera inbarens, _ovine in

for-mam _{completam reduentur, quidquid enim hac c aret, cum}

eliquato metallo conjungi -nequit; 2:0, ut in un/m mnjpim idem _{colligatur, nam plurium 6c exiguorum granorum} nonnulla facillime, in detrimentum ponderis qusefiri,

diiTem inantur_{; 3:0 denique, ut metallicar ferne! induta ,}

fevvetur forma, etenim educhis regulus non potell non cal-cinatione _{plus minus diminui.}

Haec momenta fatis commode 6c bene non raro

per-ficiuntur, fundendo in crucibulo, pulvere carbonum,

u-ti decet , ftrato, fi minera, fulphure & inquinamento

volatili _{liberata, vel omnirio matrice} caret, vel faltim

non nifi modico _{ignis gradu fufibili gaudet.. At matrix}

ignis vim eludens , non obftante fubtili pulveratione,

multas _{particulas metallicas ab omni parte includit, adeo}

ut earum 6c _{redu&io,, 6c colliquatio, impediatur. In hoc}

igitur cafu additamentis idoneis opus eft, quse fufionem

non tantum _{juvare debent, fed etiam eam provocare}

tenuitatem , ut molecuke regulinae fundum petere

que-ant. _{Magna quidem eas urget gravitas fpecifica, fed}

nihilo minus in _{fegniore maffa plures, prtefertim}

fegre-gatae minores, fsepe reftare coguntur, ob majorem

fti-perandam fub defcenfu fri£Honem. Mernorata additamen> ta, qute vulgo ab effeclu. Fluxiis audiunt, falinae funt

in-Minerarum _{Docimaßa humida.} 3

dolls3 ideoque non poffunt non ipfa metalla plus minus

corrodere , Sc hinc quoque fcorise, fere femper tincdte,

eorumdem calcinarorum _{portionem fovent.}

Ceterum, quamdiu fula defiderotur methodus

intenfio-res detnetiendi _{ignis gradus, Sc fimul has operationes, ad}

avertendum aeris _acceffum, in va/is claufisperagere

neces-fum efis per fe paret, asque ignis efficaciam, ac ejusdem debiram _{moram, effe Sc fore incertam. Quocumque}

ve-ro tali ram _{exceffu, quam} defe&u, plerumque regulö

quidquam derrahirur , unde eriam fiepe , quod ex ejus¬

dem _{pondere de bonitate minerte deducitur Judicium ,} üt lubricum Sc _{fallax, vel faltim minus adcuratum.}

H^ec omnia fatis evincunt, explorationes via ficca

faciendas, adhuc multis laborare ntevis Sc

lmperfectioni-bus, quibus tandem aliam addere jam liceat. Quantiras nempe determinata, qute tenramini eft fubjicienda,

fem-per regulum , qui ex ea eliomir, pondere valde fuperat.

Cum _{igitur quaedam ja£fcura, Sc fub caleinatione, Sc fub} fulione _{aegre evitetur, hsec neceffario eo erir notabilior,} quo levior fit maffa ultimo ponderanda. Longe aliter fe habent _{plerumque examina via humida inftituta, in} hifce enim fedimenti _pondus , ex quo conrenti copia

di-judicatur, numquam minus fit, fed fiepe majus, quam

quod via ficca adquiritur. Sit derrimentum urriusque

vite, in exploranda cequali ejusdem minerae quantitate,

i-dem , notatum littera », reguli autem pondus, adquifiti

ficca, exprimatur per a, humida per ma, erirque verus

valör a _{12. Hifce pofitis,}

quum m numquam fit

uni-täte _{minus, ad oculum paret, excepro cafu sequalitatis,}

femper effe n : a > w : ma, Sc pnrterea refpe&u ma eo extenuari _{magis quo m notabilius unitatem excedit.}

Exempla in fequentibus occurentia hane veritarem magis

illuftrabiint.

4 MinerarumTDocimafia humida.

§> II.

Generatim notanda in examinibus vix

humldae.

Nostris demum _{temporibus fcientia fpagyrica me¬} diantibus variis mendruis minerarum _{compoliriones} in-dagare coepit, fareri tarnen oportet, quae ha&enus edita fuerunt Docimafise humfdse _{frsgmenra, potius effe} refpi-cienda inftår methodi _{mixrae, qua partim humida, par¬} tim licea via _{ejusdem mineralis peragitur analyfis.} Me-tallicum _{quidem extrahitur mendruo humido, fed dein} ope ignis iterum reducitur. In fequentibus autem talia

media indicare _{conabimur, ut fine calcinationibus 8c}

fu-fionibus, humida fola, metam attingere lieeat. Non eo

tendit nodrum _{propofiturn, ut ficcae juftum detrahatur}

pretium. In praxi commodillimi 8c fimul adcuratiilimi procefifus femper praevalere debenr, fed utriusque vise debita _{comparatio inditui nequit, nec optimi eligi ope¬} randi modi, quamdiu alterutra fit fpinis 8c impedimen-tis obruta. Ut _{igitur hasc in emolumentum analyfeos} r

removeantur, res maximi ed momenti, nam

Docimadi-ce licea celat 8c confundit _{plurima peregrina immixta}

r

quse fingula, fi humida rite fegregari poflent, eaque qua qualitatem 8c quantitatem determinari, non tantum

mul-tum lucis _{Mineralogin 8c Metallurgin adfufum, fed vert.}

harum fcientiarum fundamenta dratum _{iri, quivis in} il-Iis non _{prorfus peregrinus facile perfpicit. Ssepidime} e re ed _{cognofcere, non tantum heterogenea metallica,}

quae interdum tria, quatuor vel plura regulum exco&um

contaminant, fed etiam haud raro occultam matricem

terredrem, ha£tenus vero neutrum via ficca perfe&e

ob-tineri _{potuit, nifi in cafibus perpaucis. In mafiis nempe} fufis _{per fe paret immixta auferenda eo melius genuinis} protegi, quo illa magis diminuunturquod in. folutionb

Minerarwn

_{Docimaßa bumida.}

_$ bus, pro lubitii diluendisy locum habere nequir. Fateri quidem oportet tentamina vite hurnidae _{longiore non}

ra-ro mora _{egere, majorique cura Sc moleftia}

> fed, fi

ad-curatiores _{fuppeditant conclufiones, pigritiam confulere} minime decet. Proeterea in multis caftbus etiam ficcis

funt _{expeditiora, idque fere femper, fi iis adquiefcere}

velimus, quae vulgaribus _{calcinationibus Sc fufionibus}

co-gnofci poflunt. Imrao interdum fuarn impotentiarn agno-fcere _{cogitur via ftcca, ubi contentum metailicum eft} va*lde _{exiguum, vel volatile , praefertim. inflammabile,}

ut zincum.

In _{fequentibus ubique centenariiwi docimafticum} ten-taminibus _{fubjiciendum ponimus, nifi aliter expreflis}

ver-bis moneatur. _{Ssepe quidem fatis adcuratae adquiri}

pos-funt conclufiones _{25; libris, immo interdum minoribus} portionibus, fed heic confuetam quantitatem prsefcripfi-mus, _{eidemque adaptavimus calculi formulas, quarum}

fundamenta latent in mutuis _{proportionibus principiorum}

proximorum, qute varios conftituunt fåles metallicos,

Sc _{partim dudum divulgatae funt, partim propediem in} lucem _{prodibunt a). Qiii quartam tantum vel dimidiam,} eentenarii _{partem adhibet, easdem rwhilo minus}

formu-las, facili inftituta mutatione, ufurpare poteft. Solutiones _minerarum,

quae fulphur continent, ex-quifitam requirunt prudentiam. Si fieri poteft acidum

adhibeatur vitriolicum vel _{muriaticum, nam nitrofum}

diuturniore ac-ftu illud _{deftruit, phlogifton vi majoris} at-tra&ionis _{evellendo, quod, fulphur in fufficiente}

hujus copia decoquendo , facile patet, nam tandem nihil _prae¬

ter acidum vitrioli _{reftat. Vehementiori}

quoque fervore

ejus quidquam cum _{vaporibus diftipatur, vel in}

globu-A 3 los.

6 Minerarum _{Docimafia humid}a.

los _{colliquefcit, qui heterogenen includunt, ideoque, fi}

iieri _{poteft, evitari debet ebuliitio.}

Omnia _{pracipitata follicite effe lavanda, colligenda,} exficcanda Sc _{ponderanda per fe patet, quod beic mo.}

nuiffe fufficiat, ne crebra ubique opus fit repetitione. Sem¬ per aqua adhibeatur deftillata , & quaecumque

nominan-tur menftrua, eadem _{heterogeneis, quantum fieri poteft,}

optime depurata inrelligantur. Dilutum vocamus acidum

vitriolicum, _{quod gravitate fpecifica gaudet infra} 1,300

circiter, nitrofum infra 1,200 Sc muriaticum infra r,ioo.

Pr^cipitationes caute inftituantur in _{lagenis -Vitreis,} adeo ut nec quidquam defe&u praecipitantis _{in nnenftruo}

reftet, nec ejusdem abundantia iterum folvatiir.

Sedi-mento ad fundum _{depofito liquidum darum}

decanthe-tur, ejus loco aqua adfundatur, prudenter quafierur Sc

dein in _{quiete relinquatur. Subfidentia fafla iterum} de-canthetur Sc _{aqua adfundatur, quod eo usque}

continue-tur _oportet, donec aqua _{nullo modo reagentia, quibus}

explorari debet, mutat.

Hoc fafto in _{filtro ponderato} , e charta alba non

a-luminata, colligirur fedimentum, inirio leni calore

exfic-candum, dein vero in vafe claufo vitreo illi

exponen-dum _{gradui per 5 minuta, quo ebullit aqua. Tandem} refrigeratum ponderetur cum filrro , cujus pondus

an-tea notum

poflea

_{fubtrahirur. Praeftat fedimentum}

elue-re in _{lagena, nam filtrum folutione falina femel}

im-butum, dein eadem difficillime liberatur perfeibe,

pra:-fertim fi _{aliquot horarum intercedit mora.}

Ubi de _{pr&cipitante alkalino fermo eft, femper}

intel-ligatur

alkali

minerale piene aeratum.

Alkali, quod vulgo phlogißicatum audir, eadem

Minerarum

_{Docimaßa humidct.}

7

thodo _{femper paravimus.l Nitri purifiimi & cremoris} tartari _{aequale pondus, optime pulveratum & mixrum ,}

more confveto _{accenditur, ut detonatione peradia,}

Fhi-xus, qui albus vocari fölet, adquirarur, Hujus femun-cia _{(vel 400 librae docimafiicte) in Cucurbita folvitur} di-midio _{aqua? dellillatse quadrante, dein fenfim}

addim-tur fub _{digeftionis calore caerulei Berolinenlis unciac}

duoe, follicite evitando tantana liquoris effervefcentiam,

ut _{quidquam effluat, quod facile accidit nimia doli.}

Pi-gmentum cito pulchrum amittit colorem, non rufe-fcens fed _{nigrefcens, quod fatis indicat plenam heic} de-compofitionem non locum habere. Studio fuperfluum

fumitur, ut alkali certo faturetur, _{cujus libera pars ali¬}

as diverfum efficeret fedimentum.. Cseruleum _Berolinenfe,

quod venale prollat, non femper fibi fimile in venitur.•

Illud, quo in fequentibus experimentis uü fumus, in

cen-tenario 77 _{argillae partes Sc 23 tanturn pigmenti} fove-bar. _{Itaque, fi cseruleum adhibere placet, quod fine} o-mni alumine confedlum _{elt, 221 grana melius}

femunci-am alkalini falis _{fatiabunt, quam binae praefcriptse}

un-ciae. Minor etiam fit moles refidui. _{Quolibet res}

per-agitur modo , mifcela poll ultimam additam portionem

per femihoram intenliori digeftionis calori exponatur, fsepeque bacillo ligneo rnafla agitetur. Si liquor riimium

contrahitur, aqua fervida defedlus _{fiippleatur. Tandem,}

tranfeunte lixivio _{claro, in filtro papyraceo colligatur}

refiduum, quod fervida fenfim eluatur, donec omne fo-lubile amiferit. _{Operatione rite perada, liquor clarus}

quadrantem _{integrum efficit, e fufco flavus Sc ita fatiatus,}

ut eo _{papyrus fernambuco rubra}

nequaquam caerulefcat. Hinc acida natura huic _{prineipio coloranti, alkalino fali}

adunato, competere videretur, fed caeruleum Berolinen¬

fe, aliaque ejus indolis praecipitara metallica, eodem fa¬

cta , in deftillatione

, praeter quidquam pinguedinis, al¬

Lixfc-g Mineretrum Dociwafia humide/.

Lixivium materia colorante fatiattim _{exiguam etiam}

continet ccerulei Berolinenfis _{integri portionem, 4 circi*}

ter libras _pro quovis centenario Talis alkalini, _quae

adve-niente acido _{fecérnuntur, hae anrea feparentur oportet,}

vel _{quod praeftat , corrigatur, pro quovis quadrante} lixi-vii e _{pondere fedimenti 16 fubtrahendo libras}

doeima-fticas, Ubi de diftin£to _{praeeipitati colore .agirur , lixi¬}

vium adhibeatur necefTario _{probe depuratum, Qui Iianc}

negligunt cautionem, quodlibet metallum , lixivio noftro

deturbatum, caeruleum pofle induere eolorem facile Tibi

perfvadent. Si autem pondus tantummodo quaeritur, li¬

xivium inftilletur adhuc _{portiuneula caTulei Berolinenfis} integri onuftum , fed debita ultimo inftituatur corre&io.

Acidum enim _{praeeipitationi inferviens fimul inträ bre¬}

ve _tempus lixivii facultates debilitare, immo deftruere

folet, _praTertim in temperatura calidiori. Calx tarn

ae-rata, quam cauftica, itidem materiam colorantem tarn

ferro, quam aliis metallis eripere poteft, fed de hifee

connubiis, aliisque qualitatibus, ejus naturam _{fpectantibus,} forte alibi, heic non nifi prteparationem & ufum lixivii

tangere licet. Jam igitur breviter illas delineabimus

me-thodos, qute femper fucceflerunt cum plerisque

minera-rum varietatibus, &, illis _{probe intelledtis, rehquas non}

multum _{parituras diffiicultatis fperamus.}

§. III.

Minerse aüriferae.

Aurum in terrae _{gremio occurrit vel nativum, for¬}

ma _{gaudens metallica completa , quamvis plerumque}

hu-jus exigute particulse variis ita fint infperfae matrieibus,

tit omnem oculorum _{effugiant aciem , vel etiam}

mine-ralifatum, quod fulphuri ope ferri, vel alius metalli,

na-Minerarum Docimafia humtda. ₀

rmtum _{reperiturl>). Utramque minerae fpeciem feorfim}

con-fiderabimue. _{Nagyayenfem non dum nobis videre, multo} minus chemice _{explorare licuir, fed nulli dubitamus, quin} idoneismenftruis_{principia ejusdem proximafejungi poflint,}

A) Aurum nativum rarillime, fi umquam, omni

ca-ret _{heterogeneo. Inquinamenra} vulgaria funr _cuprum Sc

argentum, nec non interdum ferrum. Primum, auro

in aqua regis foluto Sc ope vitrioli martialis deturbato,

in menftruo remanet Sc feorfim _{colligi poteft (§. VIII).}

Secundum fub folutione decidit, argentum prasbens

fali-tum, quod lotum Sc ficcatum pondere contentum prodit

argenteum (§ V). Tertium

denique

alkali

phlogillicato

dignofcitur, quo aurum non dejicitur, &

modo alibi

ex-polito colligirur (§. IX).

Quod

vitriolo martis

dejicitur,

obryzum eit aurum in forma metallica, etli fubriliffime

divifum, ideoque pondus inuentum nulla eget corre&ione.

Si _{porduncula auri aliorum metallorum mineris}

in-htere.t, hoc quomodo iit eruendum ex allaris Sc mox fe-quentibus patet.

B) Quod ad mineram attinet, quee aurum continet pnrticnlis lapideis

adhetrens of circumdatum,

primo

deter-minatum _{pondus in fubtiliffimum redigatur pulverem,} mineram candentem _pluries- aqux frigidae immergendo, quo ipfo matrix, plerumque dura Sc hlicea , fubita

volu-minis contraflione finditur Sc fatifcit. Hsec repetatur oportet operatio, usque dum minera tota in atomos in-palpabiles inveniatur divifa.

Dein _{pulvis iterum ponderatus in aqua regis} deco-quatur, quamdiu quidquam menftruo fufeipitur.

Mine-Ii ra

b~) Genuina mineralifationis idea in Dißevtatione de Arfenico, anno

io Minerarum Docimafia h_umida.

ra exhauda probeque lota colligatur, ad ignitionem _us«

que exficcetur & ponderetur.

Solutio clara , e colore quodammodo dijudicanda ,

vitriolo martis more confveto _{prsecipitetur} , fedimentum

optime lotum ficcatumque examine in bilanee conrentum

aureum indicat, quod _{cum minera} exhauda primum _pon¬

dus exbibere _debet, nid vel quidquam fub pulveratione fuerit dideminatum, vel ipfius matricis portio mendruum

fubierit. Prius e ponderum comparatione innorefcit,

pollerius praecipitantibus..

Grana _{auri, laxis rerreis immixta moleculis,}

mecha-nica aquse applicatione baud difEculter feparantur.

C) Pyrtt^e anrei unus, vel pauperioris plures

cenre-narii docimadici, in pulverem comminuti, acido nitrofo diluto leniter _coquantur , vel potius digerantur in aedu 50- 80 _graduum, ne fulphur dedruatur. Lenior quoquc

in eum finem neceifarius ed «dus , ut fulphureae

p-arcicu-Ise fenfim _{fegregatae maneant in hoc datu ,} colliquefcen-tia enim _{heterogenea facile includi poffunt removenda.}

HiRC _{operatio ita peragatur, ut mendruum partitis} vicibus adfundatur , quavis vice minerae circiter

fextu-plum , quod cum effervefcentia pyriten adgreditur, orta

ex aere nitrofo _{copiofe eruflato , & hebefcente effe&u} nova inftilletur dofis, donec fulphur obtineatur _purum &

genuino didin£lum colore. Hic proceffns pro mineras'

una _{parte acidi requirere fölet 12 - 16.}

Sulphur lotum in filtro _{colligatur, ficcetur &} pon=-deretur. Num _{purum fit fublimatione facile indagatur.}

In fundo redat rnatrix, fi htec mendruum

refpuit,-una cum _{auro, quod proprio nitore, coloreque}

diftin-guitur, caute lavando*a matricis pulvere feparari

Minerar um Dochnaß_a humida. II

eft. Particulas aureas non atomos impalpabiles referunt„

fed grana, valde equidem exigua, quorum tamen

anguli

6c _{inasqualitates oculum lynceum non penitus}

_fugiunt,

6c _{cuipiam forte fufpicionem movere poifunt,}

_{de iisdem}

potius pyritae immixtis, quam eo folutis.

Solutio clara _{plerumque virefcir. Haec ad ficcum} vaporans, tandem igniatur 6c qua

pondus exploretur.

Si präster ferrum alia

adfunt metalla, haec menftruis idoneis

extrahi _{poftunt: cuprum alkali volatili;}

_magnefium,

_quod

raro delideratur, aceto fortiori deftillato, cui facchari

fruftu.lum additur _{; zincum quovis menftruo, fed hoc}

fe-re _{numquam in} pyritis aureis invenimus; _argentum

aci-do nitri puro. Terra calcarea, dum

forte

matricem

con-ftituit, acido nitri unita calcem nitratam porrigit, 6c

ar-o-illacea cum vitriolico alumen,

7D

Summa _{ponderum fingulorum}

_{ingredientium pondus}

explorandum efficcre debet, nifi quamdam

fub

opera-tione _{jafhiram fuerit palla, alioquin defectus fulphuri}

,deftr.u£lo eft adfcribendus.

§. I V.

Mineras Platiniferae,

Quantum conftat, hoc nobile metallum non nifi in

America occurrit, femperque narivum. Unicum, quo numquam non inquinatur, metallum

eft

ferrum , quod

qua maximam partem extrahi poteft pluries coquendo

in acido muriatico _{Platinas grana, quoad ejus fieri poteft,} comminuta öc attenuata. Hac via _primum pondus ple¬

rumque quinque circiter centefimis minuitur.

Platina ita _{depurata 6c aqua regis foluta, facile} o-pe vitrioli ferri prodit, fi quidquam ineft auri.

Vicis-lim, ü auro _{portiuncula Platinas inhaeret, hasc quolibet}

12 Minerarurn Docimnfia humida.

fale _{neutrali, alkali vegetabile vel}

_volarile

_continente,

qua magnam partem preeceps ruit.

§-

V-Minerae

_{Argentiferae.}

Praeter formam _{completam Argentum varias}

_in

_fi¬

nn terrae induit faces, _{partimfulpbure, folum vel aliis}

fo-ciatum _{metallis, partim acidis mineraltfatum,}

A) Argentum nativum auro vel cupro, vel utroque

fimul, contaminari foler. Acido nitri argentum

cuprum-que Cufcipitur, Sc Ii quid ineit auri, hoc in

fundo

inftar

pulveris nigri comparet,

quod

,

Ii placet,

aqua

regis

fo-lutum & vitriolo martis _{praecipitatum magis metaJlicam}

adquirit faciem.

Hac _{feparatione facta cuprum in liquido remanens} ferro vel alkali aerato facile _{colligi poteff}

Nuper nova innotuit minerae _{argenti varietas}

admo-dum _{dives, Sc quidem in duobus diverfis locis, nempe}

ad _{Andreasberg Hercyniae Sc ad Wittichen} Fürftenber-giae. Utriusque exiguum

fruftulum

reperitur in

Colle-äione Academica. _{Fiirftenbergenfe faciem habet} grano¬

rum irregularium, conglomeratorum _{, quae} nitore

metal-lico inftru&a _{paulluin fiavent Sc una} cum argento

nati-vo vul_gari iniident fpatho

ponderofo albo.

Grana

ex-plorata argentum, antimonii regulini

portiuncula

inqui-natum, produnt. Hoec meralla acido nitri

concentra-to divelli poffunt, prius enim folvitur Sc pofterius in

calcem cörroditur albam. Aqua regis antimonium

fu-fcipitur Sc argentum in

fundo falitum reftat.

Particu-lae malleo _{quodammodo obediunt, Sc, quantum fieri}

potefl, attenuatae

menftruo

immergantur.

Hercynica

vo-cari fölet _{Butyracea, Se a nobis vifa in matrice calcarea} enuiflima s offert bra£leas, _quarum raritas in fpecimine

Minerarum I)o cmaß_a humiåa. 13 memorato, non minus quam exilitas, debirum tentamen

impediverunt, adeo ur ha&enus perfe£tam hujus qua

indo¬

lent cum _{prsecedente convenientiam certi} adfirmare _non

audeamus, quamvis vero limile videatur.

B) Argentum

fuipbtiri

fo/i adunatum

nigrefcit Sc

vul-go minera argenti vitrea

audit.

Hoc,

quantum

fieri

pot-eft, divifum

&

attenuatum , in 25 ccnrenariis acidi

ni-trofi diluti _{per horulam leniter decoquatur.}

_Decanthato

liquido operatio acquali menftrui portione repetatur,

&,

nifi purum jam fuer-it fegregatum

fulphur, denuo

novum

adhibearur menftruum. _{Argenti ultima veftigia pertina-;}

citer _{fulphuri adhaerent. Si quid auri}

_{ined, hoc}

infolu-tum in fundo reftat.

Liquores decanthatione colle&i , addita muria

fpo-lientur contento _argenteo, quod lotum

Sc ficcatum

fit

pondere tequale roo a, Sc erit

qtlaefitnm

x =='§§■ n>

Sulphur feorfim _{ponderetur, ejusque pondus,}

inven-to _{additum, 100} libras efiicere debet, fi omnia rite

per-afta fuerunt, nullaque heterogenea five metallica,

five

terreftria immixta.

Liquor tranfiens clarus, remänente in

filtro

argento

falito, ope alkali phlogiftrcati mox

prodit peregrina

me-talla forte _{inhaerentia, lisque deturbåtis, alkali fixo}

aera-to terreftria ftoluta tententur. Marricis non folubilis

re-Liqulas

a fulphureis moleculisaegre

fegregantur, in

bilan-ce _{igitur primum quaeratur} ponderum

fumma

_,

dein

au-tem^adfufo lixivio alkalino cauftico leni digeftionis

ca-lore foluatur _{fulphur, adeo ut fola reftet matrix,}

cujÄs

pondere dato etiam fulphuris

cognofcitur.

Non

diutius,

quam opus eft, protrahatur

digeftio,

nam terra

filicea

lixivium etiam fubire _{poteft, interim tarnen hoc}

incom-modum vix _{exfpe&andum eft, nam divifio tum} requiri-ritur _{longe perfe&ior mechanica pulveratione,- ; r.}

*4 Minerarum Docimaßa binnida.

C) Argentum fulpbuYt B"5 arfemco fimul juvclum, ni-bro _{plerumque diftinguitur colore , interdum perlucido} pulcherrimo, rubinum mentiente , non num quam cano,

metallico _{Sc opaco, led iingulae variationes rubrum} por-rigunt pulverem, unde Minerae argenti rubrue nomeu

adquifivir.

Subtilissimus _{pulvis bis leviter coquatur in acido}

ni-tri diluto, uti _prsecedens minera, pecanthata altera

men-ftrui _{portione, pulvis albus in fundo redans probe aqua} deftillata eluatur. E _{liquoribus colle£Eis claris muria}

prae-cipitetur argentum, Sc more debiro rraclatum fedimentum

falitum tandem _ponderetur.

Pulvis memoratus albus in fufliciente _{aqua regis}

fii-bito _{decoquatur, donec folvarur arfenicum Sc fulphur} ap-pareat purum. Solutio flava prudenter decanthata copi-ofum demittit _{pulverem albiflimum} , addita idonea aquse

copia, Sc pauxillum, quod illa fufcipitur , ad ficcum

ya-porando colligitur.

Sulphur _{jam fegregatum licet fincerum videatur,} quidquam tarnen adhuc continet argenti, quod, ob arfe¬

nicum, acido nitri antea yix potuit extrahi, at dum arfe¬

nicum _{per aquam regis aufertur, hae reliquise acidum} muriaticum _{arripiunt öc moleculis fulphureis reflant} irre-titae. _{Itaque, ut argento hocce falito liberetur fulphur,} adfundatur alkali yolatile caufticum _{aqua dilutum Sc}

la-genula probe claufa feryetur per aliquot nyflemera. Li¬

quor alkalinus pondere fulphuri pequalis fufficir, Sulphur

ante Sc _{poft hane Operationen! ponderatum tam}

fulphu-ris, quam argenti faliti copiam indicat.

Si ferri _{quidquam adeft, quod raro nobis accidir,} illud in _{liquoribus, muria vel aqua antea deturbatis, al¬} kali _{phlogiflicato proditur.}

Minerar um Docimafia humida, ₁₅

D) Argentum fulphuri, arfemco cupro ßmul mt-ptum) Minera argenri alba vQcari fölet, quae modo

fe-quenri exploratur. Gentenarius in pulverem

comminu-tus _{per horuläm lenirer decoquatur in acido nitri}

dilu-to , pondere mineram duodecies circiter fuperante. Pul¬

vis hccus _{nigrefcit Sc inquinar, acidoque inditus hepati¬}

cum eru&at odorem, _cum quadam effervefcentia

folvi-tur ejusdem portio Sc refiduum in fundo tandem album

reftat. Subfidentia fafta, fl clarus decanthari nequit

li-quor, filtro coletur, qui Sc argentum Sc cuprum

conti-tinet. Prius metällum muria folum _{dejici nequit,} quum acidum falis _{cuprum fortius attrahat. Album quidem}

o-ritur _{pr&cipitatum, aciculis exiguis compofitum ,}

_fed

radiis folaribus _{per plures dies expofitum nullo modo} nigrefcit, conftans pecüliari connubio argenti, cupri

Sc

acidi muriatici. _{Itaque heic argentum cupro ponderato} deturbandum eft, quo fa£to cuprum ferro vel alkali

aé-rato excutiatur (§. Vill), pondus _autem minui debet

pro tanta pracipitantis parte? quantamenftruum

fub

ope-ratione

fubit.-Residuum album acido falis _{decoquaturSc aqua pra»}

cipitetur , ur habeatur arfenicum , exigua

acidi

muriatici

quantitate dotatum , quam tarnen pertinaciter retinet, ut

antea obfervaVimus _(mom. C).'

Arsenico _{feparato reflat fulphur, quod}

_alkali

vola-tili _{exploretur, num quidquam vel cupri, vel argenti} faliti adhuc continear,

E) Argentum fulphure' minerolifatum prtcterea non:

numquam antimonium fovet.■ Htec minera interdum fila efficit _{capilhria , e fufco cana. In fextuplo acidi} nitro-fi diluti lenis deco&io vel _{potius digeftio inftituatur per}

horulam, usque dum argentum fuerit folutum , omne

Vero antimonium in calcem abieiit albam, quae, liquido' de«*

i6 Minerarum Docimaßa

b

u mider*

decantbato , ope acidi muriatici a fulphure

fe

päretur

&

aqua praecipitetur.

Solurio

argenti

muria

eft

deturbanda

8c cenrenario vix ultra 8 femiuncias continere fo;er.

F) Praeter fulphur 8c antimonium intera um

ineft &

cuprum 8c fevvum,

fed

examen

eodem

inftitui poteft

mo¬

do , dupla tamen acidi quantitate, Memorata

metalla in

liquido reftant, facile

feparanda,

argentum ope

cupri,

8c _{ferrurp ope zinci vel falis}

_{alkalini prtecipirando.}

G) Argentum

fulphure

miner

tilifat

um

ferro quidem

interdurn _{inquinatum reperimus, Ted in minera, quce} Germanis Weisertz audit, argentum non raro

delidera-tur, adeo ut e nativo immixtum videatur, quod inter¬ durn ineft.

Argentum acidis muriatico 8c vitriolico

minerali-fatum, vulgo fub nomine minerre argenti corneae

no-tum eft. Hujus color albus eft, viridis, ftavens ,

viola-ceus vel _niger. Duae

prsefertim varietates

_occurrunt,

altera fe&ilis 8c _{paullum extenftlis, altera fragilis,} qute pr^ter acida

etiatn

fulpbur fovet.

Prioris varietatis centenarius, quantum fteri poteft,

comminutus, acido falis immergatur 8c per nyctemeron

in calore _{digeftionis teneatur,}

_{fubinde mifcelam}

quas-fando. Poftea _{liquor decanthetur}

_clarus

_8c

_reftduum

_pro¬

be lavetur aqua,quae liquori addatur, cui dein terra

pon-derofa nitrata fenfim inftilletur, donec nihil ulterius

de-cidat. _{Prtecipitatum lorum 8c liccatum pondere efticiat}

a. At terra ponderofa vitriolata ponderis _a, acidi

con-tinet _{a, quod refpondet vitnoli argenti o, 571 a.} Erit _{itaque argentum falitum 100 —o, 571 a.}

_In

_priori fale contentum _argenteum exprimitur _{per o, 426} in

pofteriori per 75, 758-— o, 432 <7,

adeoque fumma

Minerar um _{Docimafia humiåa. i*r}

Minera cornea _{fragilis fulphur fimul continet, fed}

pars falina exrrahi porelt alkali volatili, Sc hoc fa£to de

contenro _{argenteo judicari, modo nuper expofico.}

§ VL

Minerx _hy

_{drargy riferse.}

Hoc metallum Sc _{nativum, Sc mineralifatum, tam}

ful-phure, quam acidis, natura offert.

A) Nativum fua flulditate hand difficulter innotefcit,

in naturae ofheina vix alio contaminandum _peregrino

metallico, quam forte auro, argento vel vifmuto, quae nativa non raro exiftunt, Sc quidem _{facillime liquido}

metall© folubilia. Si horum _{quidpiam ineft, primum,} liydrargyro, ope acidi nirrofi foluto, in fundo remanet; tertium _{quidem menflruo fufeipitur, fed aqua}

prcecipi-tandum, Sc fecundum nudatur, ex amalgamate per

deftil-lationem _{expulfo hydrargyro.}

B) In Cinnabari arclior inter metallum Sc fulphur

nexus _{vigere videtur, quam in aliis mineralifationibus,}

quum nec acido vitriolico, nec muriatico, nec nitrofo disrumpi queat. Tentavimus etiam fruftra alkali fixum

caufticum aqua folutum, Sc per plures horas ebulliens.

Interea _{duplici via perfedla fuccelfit refolutio. Altera} o-£tuplo aquae regis, cujus quarta pars acido conllat muria¬

tico, leviter per horulam ebullientis. Altera

decoquen-do in acido falis, cui refpe&u cinnabaris additur

cal-cis _{magnefiee nigrae. Utriusque methodi idem eft}

men-ftruum, nempe acidum falis dephlogifticatum, _{fed in} priori, mediante acido nitrofo, in pofteriori, calce

ma-gncfii,

fuo

principio inflammabili fpoliarum. Praeftat ta¬

rnen prior, _quum nihil _{heterogenei introducatur.}

Quolibet jam modo cinnabaris pars metallica fuerit

folu-18 Minerarum Docimafia hnmida♦

foluta, flilphur fegregatum feorfim in filtro colligi

pot-eft St _{hydrargyrum zinco derurbari. Cuprum} imperfe-$ius _{hydrargyrum dejicit fälitum.}

vJ•

Si cinnabarina minera _{exploranda matrici valde eft}

irretita, determinata portio lotione eft purganda, quoad

ejus fieri poteft hac meehanica operatione , dein

matri-cis _{partes folubiles acido nitrofo, muriatico vel} vitrioli-cö, pro re nata funt auferendte, randemque aqua regis ipfum mineralifatum metallum tentandum.

C) Nuper etiam innotuit Hydrargyrum acidis vitrioli tf _{faIis mineralifatum b). Prins acidum ope muriatici fub} triturntione vel _{digeftione eiici poteft Sc terra ponderofa} nitrata _{prseéipitari. Dato autem pondere a novi falis}

ter-reftris, baud difftculter

indagatiit

quaéfitum , ut antea

in-dreavimfts _{{§. V). Éxprimatur acidi vitriolici quantitas} per o, 145 a\ vitriolum

hydrargyri

hac dotatum erit0,721

a Sc _hydrargyrum falitum ₁₀₀

— o> 721 a. In priori fale _{hydrargyrum efEcit o, 576 a} 3 Sc in pofteriori 74,

895 —o, 540 a5 adeoque totum contentum metallicum

pondens in centenario erit 74, 8954-0, 036 a. Quum

autem nobis non dum lieuit rariftimam hancce mineram

examinare, adhuc ignoramus, num pars falita fit cum

fublimato _{corrofivo, an cum mercurio dulci} comparan-da. Si _{pofterius aliter fubducendi funt calculi, nam in} mercufio dulci metallum ultra conftituit, Sc totum

contentum exhibetur hac formula _{91, 1764-o, oyia—to^}

232 =91, oJ; 141.

§. VII.

Miners Plumbifers.

dSFüM/natura

plumbum

prtebeat umquam nativupi, ad.

1

huc

«Eg"0""

^ ■ ■; 11 1 ■*1 ■ 1 ■ . .. • ■.f

Minerarum

_Docimafid

_{hiimidct. 19}

huc Tub _{judice Iis ed. Vulgatiflima minera (ulphyre} mi-■neralifatwn continet, plerumque, argento, & interdum ferro vel antimonio fimul _{inquinatiim. Quae}

_vufgo

_plum? bum calcinatum _{audit, vel acido aereo, vel aciclo pbofpbovt} unitnm _{reperitur c). Non dum in ulla minera}

plumbife-ra acidi muriatici _{vedigia invenimus.}

A) Plumbum, fi forte nativ.um occurrit, qua puritatem

facile _{exploratur folutione ope acidi nitri, quae tam} cae-rulefcente _{colorc, quam praecipitatione in ferro, cuprum^} in immilfo autem _{cupro argentum prodit.}

B) Cum fulpbure

conjim&um

Sc omni privatum

ma-\ trice in fubtilem _{redigatur puiverem, qui mox acido} nitrofo vel muriatico _decoquatur , donec fulphur purum

obtineatur , in filtro colligendum, lavandum <Sc exficcard

dum. _{Ejus puritas fublimando examinatur.}

Solutio alkali minerali aerato _{preecipitetur, dum}

plumbum ined folum , vel cum argento anice commixtum.

Si _{prius, poiito fedimenti pondere a, erit plumbum} re-gulinum yf § a, fi poderius , e praecipitato extrahatur al¬

kali volatili _{argentum, Sc refiduum in coefficientem} con-ftantem _{*-§§ du&um, exprimet plumbum, Argentum}

aeratum e diminutione _{cognofcitur. Sit hxc b> Sc}

argen¬ tum, metalliea indutum forma, eidem refpondet b, Solutio fa&a acido muriatico fub _operatione ma-gnam plumbi faliti copiam deponit , quae ante

praecipi-tationem aqua folvatur oportet.

Si ined _{antimonium, hoc ope acidi nitri cito ita}

de-phlogidicatur, ut calcinatum petat fundum, cujus datum

pondus c , in coefHcientem condantem du£tum,

re-C a

2o Minerarum Docimafia hurnida♦

linum indicat. In foltitione muriatica Iioc, inftillata a-qua, plumbum falitum

fufcipienre, fponte

decidit.

Gälens raro inhaerens ferrum _ica indagari potefh

Solutio muriatica _{primum alkali fixo eo usque fat-ietur,}

ut acidum liberum _parum excedat, fimul _tarnen omnis

follicite _{praecaveatur praecipitatio. Hoc fa£lo lamina} fer-ri nitida immerfa fub deco£lione _{praecipitetur plumbum,}

Sc _argentum,

_{quod fere femper}

_adeft.

_{Tandem) ferrum}

alkali vel aérato vel _{phlogifticato dejiciatur (§. IX), fed}

pondus corrigatur pro

illa laminae metallicae

parte, quae

fub _{praecipitatione lolvitur.}

Si minera matricis _{quidqtiam fovet, hoc vel}

folubi-le eft Sc mox ab initio aceto _{feparari debet,} vel

vulga-ribus acidis non obtemperans, & in hoc cafu tandem in

fundo colle&um _reperietur.

C) Plumbum acido aéreo

mineralifatum,

omnique pri¬

vatum _heterogenea mifcela folubili, acido nitrofo

folva-tur & alkali aérato minerali _{praecipitetur, quofa£to} pon-dere contentum plumbeum innotefcit, _{ut antea} (momj),

Si autem matrici illud inhaeret folubili, acidum

adhi-beatur _{muriaticum, & metallum, modo} nuper defcripto, praecipitetur

ferro»

D) Plumbum acido pbosphovi mineralifatum haud

diffi-culter _{dignofcitur d), Pulverati centenarius acido nitro¬}

fo, mediante calore, fufcipitur , exceptis quibusdam

mo-leculis _{martialibus, quae plerumque in fundo remanent.}

Plumbum _folutum, inftillato acido vitriolico, mox

nive-um praebet vitriolum, _{quod lotum, colle&um Sc}

exfic-catum pondere efficiat _a, eritque plumbum perfe&um

huic _{quantitati refpondens yff a. Liquidum, praecipita¬}

Minerarurn _{Docimafia buntida* 21}

tione _{facta, fuperftcs, ad ficcum vaporans acidum} phos-pbori porrigit.

TrNCTUs tam _{hujus, quam praecedentis mioerae, fer¬}

ro debetur. _{Pieraeque virefcunt, interdum flavent,}

ra-rius rubent. _{Aibte, & non numquam perlueentes}

occur-runt, _{facpiliime acido} aéreo onuftte. Omnes cryitaHinam, 6c in _{fpecie prifmaticam, adfe£tant formam.}

§. VIII.

Minera

_cupriferse.

Currum _{praeter formam metallieam completam varias}

induit _{fpecies. Sutphuris plerumque comiubium imit ferro} rariifime _{liberatum, fed alioquin tam acido aéreo, quam}

vétriolico, & forte muriatico, mineralifatum occurrit.

A) Cuprum nativum acido nitrofo immifTum facile

folvitur. Si aurum ineit, hoc in fundo inta&um

rema-net; ii argentum, illud cupro mox praecipitatur; ii ferrumY iitud folutionem _{paullo diutius coquendo & ad ficcum}

in-fpiifando , caleinatum fenüm fecernitur.

B) Sulphure mineralijatum pulveretur, 6c in

quinttr-plo acidi vitriolici coneentrati decoquatur ieniter ad fic¬

cum. Refiduum _aqua fervida probe eluatur, donec

o-ne metallicum fubierit menitruum»

Solutio minimum _{quadruplo aquae refpe£tu vitrioli} folvendi _{gaudere debet , ideoque minerae bonitati} quo-dammodo eit _{adaptanda. Quae cupri continet,}

a-quse circiter poftulat, 6c fie porro. Solutioni rite dilutae _{immergatur lamina ferrea nitida, quae praeter}

pro-pter duplo gravior iit cupro praecipitando. Ebullitio

per-duret usque dum nihil ulterius decidat. Si nimis parca

adeft aqua, metallum praecipitatum laminae ferrese

a-22 Minerarum Docimaßa humida.

naciter _{adfigitur, quod jufta laticis}

_dofi

_{femper &}

_perfe¬

kte laxatur. _{Cuprum prascipitatum optimeque lotum} ce-leriter _exficcetur, non ramen eo caloris gradu, ut fu*

perficies metalli verficolor fiat, quo mox

pondus

fenft-bi'liter _augetur.

Si _{cuprum deturbatum ferro contaminatum}

reperi-tur, quod interdum accidit, prasfertim in examine mine¬

ras pauperis, hoc irerum folvatur, _ut dives habeatur

fo¬

lutio, quoe cuprum demittit purum, ii modo nuper

de-icripto operatio peragitur. De argento ope cupri

deji-ciendo idem valet: dives folutio _{purum prasbet} metal-lum, fed egena cupro inquinatum.

Si cuprum prascipiratum alia fovet metalla, hose

fo-lutione, ope acidi nitrofi inftituta , feparantur haud

difficulter, Aurum in fundo reftat infolutum fub forma

pulveris nigri, & argentum in

demerfa

cuprea

lamina

decidit.

Sulphur fub hoc _proceflu totum, vel qua magnam partem avolat, intenfiore

asftu,

quem acidum vitriolicum,

ad ficcum _{vaporandum, requirit. Ejus tarnen copia} quo-dammodo _{dijudicari poteft e fumma ponderum}

reliqua-rum materierum ingredientium, cujus fupplementum ad

centenarium _{fulphur efle debet. Alias, ft placet, aqua}

regis

folutio

feorftm inftitui poteft

pro

colligendo fulphure.

C) Cuprum acido aereo mineralißtum eleganter,

vire-feit & Malachites _{vulgo audit. Huc etiam pertinet mi¬}

nera viridis fericea, _quae ejusdem eft indolis. Has

mi-neroe _{puras totae quantas} acidis

folvuntur

_,

Sc

_tarn

ferro,

quam alkali aerato praseipitari poftunt. Sit in

pofterio-ri cafu fedimenti _pondus a, erit ä cupreum

conten-tentum, forma dotatum metallica e),

Si

e) Malachits genuinara naturam primus rite determinavit illulhis

Minerarnm

_Docimaßa

_hnmida25

Si cnlcnrea terra _{eft immixta}

, quod non numquam

accidit, ha?c e folurione deturbarur _{alkali aérato,}

me-tallico antea _{per alkali phlogifticatum deje£to.}

Cuprum _{cnlciforme canileum itidem acido}

aereo, fed paullo uberiore eft: mineralifatum. _{Principia eodem} in»

dagantur modo.

Cuprum _{cnlciforme rubrum, vel e rubro fufcum> Mi¬}

nera _{cupri vitrea a D. Cronstedt vocatur. Htec itidem}

cum effervefcentia _{, fed fegniore}

, tota vel qua partem folvitur, adeo ut dubitari poteft, _num ulla minera _cu¬

pri calciformis omnino careat acido aéreo. Rubram per-lucidam _{nuper inventam non dum vidimus f).}

Quartsum rubrum, quod D. Cronstedt talem calcem

continere autumat _{g), variis modis examinavimus. Al¬}

kali volatile nihil _{cupri extraxir, nec acidum vitrioli ad}

ficcum abftra&um. _{Quum filicese matrices menftrua}

ae-gre admittant, cum acido vitriolico portiunculam fluoris

mineralis addidimus, nam acidum fluoris expulfum

quart-fofas tentat _{moleculas, adeo ut etiam ultima cupri}

vefti-gia laxari queanr. Sed, etfi hoc artificium, dum cuprum

inefl, numquam fefellit, in noflro tarnen ne leviftimum

fignum cupri extricati provocari potuit, adeoque de e* jus prsefentia non fine ratione dubitari poteft:.

D) Cuprum acido vitrioli mineralifatum nihil aliud eft, quam vitriolum cupri, quod interdum nativum occurrit.

Hujus contentum cupreum, methodo nuper defcripta ,

mediante ferro _dejicitur,

*>-& aquae circifer yV* Eadem detexit principia in minera viridi fericea»

pröpovtittne paullum vnriata, <& in caerulea quoque, fed heic acidum al',

reum totius _majorem efficit _{partem, ab \ ad ■§■ fere,}

aqua auteßi

vicis-fcm minuitur ab _{yV ad -fy in fpeciminibus exploratis.}

f) D. Sage eam defcriplit,

H Minerarum Docimafia htimida.

E) In colle&ione Academias Upfalienfis occurrit

fru-jftulum dilute e viride casrulefcens, friabile Sc refpe£tu

magnitudinis leve, quod cum

effervefcenria acido nirri

folvitur, colorcm menftruo viridem imperriens. ImmilTo

ferro cuprum deponitur, Sc, inftillata folutione argenti,

album fecernitur _{coagulum, genuinum argentum falitum,}

adeo ur de _{praefentia acidi muriatici nullum fit dubium,}

«ujus criteria, via etiam licca obvia, heic prsetereo.

Ejusdem acidi veftigia reperimus in egregio Saxo¬

nia minerali viridi, cubico vel fquamofo, quod inter Micae vel Talci _{fpecies fuit relatum. Fruflulum hac quali} adfperfum materie nuper examinare licuitb). Acidum nitri

totam _{folvit,viridemque adquirit colorem.Cuprum vel}

nic-colum_{pluribus proditur prrecipitantibus, uti ferro,itemque} alkali ram volatili, _quam phlogifticaro, fed acidum

mu-riaticum _{longe obfcurius, interim ramen inftillata folutio} argenri verum, fed parcum demittit argentum falitum..

Portio _{fquamarum viridium non attingens unius grani} pondus, plura non permilit tentamina, quae tarnen in¬

ter materias _{cupriferas vel niccoiiferas huic minerali}

lo-cum concedendum efle, _extra dubitationis aleam

po-nunt. Conrinet _{praeterea pauxillum argillse, fed quantura}

majori copia extricandurn reftat,

§. IX.

Minerae ferrjferae.

Vulgatissimi _{hujns metalliubique fere in regno mi¬}

nerali _{veftigia inveniuntur, mineras tarnen, illud}

ve-hentes _{uberius, non nili fulphure mineralifatum, vel plus} minus calcinatitm offerunt. Acido vitriolico raro

nu-ptum reperitur, Sc rarilfime fub forma metallica completa.

A)

Minnarum Docimafia hutnida. 25

A) Num ferrum reperiatur nativum, non dum inter fe _{Mineralogi conveniunt. De Siberico eriamnum} di-fceptatur & certe negari non poteft, quin cavitares in

ferrea hacce mafta fufam referant Sc _{fpumefcentia quafi}

inflatam , varia tarnen alia momenra lianc operationem ,

fi _{umquam locum habuit, fine artis adjumento fa£tam} innuere videntur. _{Lapidea materia, quae omnes}

cavita-tates _{opplet, longe} fane alius

eft

indolis, _quam fcoriae

in noftris furnis _{produfe, 11t fitum aliasque res}

circum-ftantes filentio _{prsetereamus. Ipfum ferrum frigidum,} vel modice _{calefa&um perquam tenax reperitur Sc} mal-leo _{obfeqUiofum, fed candens fragilitatem contrahit.} Ceterum omnino uti ferrum cufum fe _{gerit via ficca}

exa-minatum. Cum acido muriatico odorem _{fpargit hepati¬}

cum, quod haud ©bfcure fulphuris, phlogifti Sc materiae

calorificae _{praefentiam indicat, fine quibus talis non}

ori-tur odor. Materiam quidem caloris metallis fub

fufio-ne ex _{igne bauriri vero} eft fimile, _{non tarnen}

ideo

fir-mam effe conclufionem credimus, quod omne hac

dota-tum _{igni fuerit} expofitum. Et

pofito, quod

ferrum

übe-ricum fuüonem fubierit, inde tarnen tuto _colligere non

licet, _{quod haec artis} auxilio provocata

fuerit.

Sed

haec

rariftima _{regni mineralis materia}

_digna

_eft

_quae

_dedita

o-pera alibi examinetur.

Minera ferriferae ea _gaudentes

_perfe&ione,

_ut

ma-gneti obediant, in Svecia

frequenter

occurrunt,

immo

interdum _{magnetica virtute dotatae inveniuntur,}

_{fed hae}

& _{qua menftrua, Sc qua alias proprietäres, a ferro}

di-fcedunt, quod igne eliquatur. Ferrum,

quod

nativi

tue-bitur nomen, fragile quidem efle poteft, _nam arte

edu-£him Sc malleo obediens haud difficulter _fragilitatem con¬

trahit, at cum menftruis eumdem certe habitum

ferva-re debet, _ac fufum,

26 Minerarujn

_Docimaßa

_humidct.

B) Minera attracliles Sc rerracboriae, quamvis

ful-phure careant uberiore, inquinamento ramen vix

um-quam deftituuntur, menftruis tamen ex illis _{hujus mate¬} rias nihil extricare _potuimus.

QyiE fulpbure fatiata funt, pyritarum fulphureorum

veniunt _{nomine, quum ab illis non nifi fulphur}

eliciatur,

nam etfi contirieant _{faepe tanrum meralli, ut}

impenfas

eliquationis ferant, metallum ramen eduihim fua in _igne

fragilitate- fit intra&abile, Sc aeri libero _expofitum

facilli-me in _{rubiginern fatifcit. •}

C) Ferrum acido vitrioli minevalifatum pyritarum

fpon-tanea _{decompolitione quotidie oritur , fenfim iterum ita}

dephlogifticarum , ut omne tandem acidi connubium

pe-reat. Hae vitriolicae _{reliquiae aquis lotse & in loca}

de-prefliora transportatae forte mineras generant. lacufires

Sc _paluftres.

D) Ferri calcem fub varia _{fpecie porrigunt}

hasmati-tae, colore ferreo, rubro, _{nigro vel flavo. Alias mineras} earndem vehunt , fed laxiori Sc pulverulenta _compage

,

plerumque terris peregrinis mixtam.

Num inter has _{ulla, acido aereo}

per naturam

mine-ralifata, in terrae _{gremio inveniatur, etiamnum lätet. Per}

artem hoc fubtile acidum avide _{fufcipirur, fed omnes}

ferri calces naturales haftenus _{exploratae nulla ejusdem}

veftigia praebuerunt, exceptis albis ferri mineris, at quo« niam in illis Sc _{magnefium aeratum, Sc terra calcarea}

adeft, dubitari poffet, num acidum aereum,ex hifce

eli-citum, qua partem etiam particulis debeatur martialibus.

E) Singul/e ferri mineras, in fubtiliffimum

comrni-nutae _{pulverem, in acido falis}

pluries cocFe, fuum laxant

metallum. Si _{pyritas tardius folvuntur, paullum}

acidi

ni-trofi inftillatum _{operationem accelerar.}

Fer-Minerarum

_Docimaßa

_humiåa.

Ferro extra&o matrix _{reftat, fi hasc infolubilis eft.}

Ur _{jam metallicum habeatur}

folum, inftillato alkali

phlö-gifticato omne _{féparetur , quod lotum, colle&um &}

ex-iiccatum _{pondere a'auivalear rZ}

a, <Sc erit ferri

metalli-... n

ci illi

congruens quantitas Haec tarnen conclufio _pro

quantitate _{praecipitantis eft corrigenda, uti antea}

monui-mus _{(§. II).}

Quod per fe, mediante acido vitriolico eft _folubiles

non niii _{aqua opus habet, ut alkali}

phlogifticato pras-ceps ruar,

Quum _{Magnepum faepe ferro inhasreat, illud etiam} ha-ud difhculter _{proditur, fedimentum c^ruleum}

probe calci-nando, cut dein adfunditur acidum _{nitri, vel acetum}

con-centratum & deftillatum , addito facchari fruftulo, hoc

e-nini _{magnefii calcem fufcipit, alkali}

aerato

preecipitan-dam, ferri _{relinquens intacbam ($. VII).}

Praeter hoc metallum alia _{ferriferas uberius} ingre-dientia _{mineras,- illas plerumque inutiles faciunt, ferro} eliquato noxias impertientia facultates.. De zinco,

aliis-que peregrinis , fuis locis memorabitur, quomodo fint

fegreganda,

Minera _{portio foluta, feparato antea metallico,}

al¬

kali _{ctejici & dein examinari poteft,}

§. X.

[Mineras ftanniferae,

Stannum nativum in _{Anglia repertum fuifle varia}

tradunt recentiora _{teftimonia, fed tale nobis non duna} videre _contigir*

Cete-2% Minerarum

Dochnaß

a humidct.

Ceterum ftanni minerte eamdem fere _femper

fer-vant _{cryftallinam indolem}

, quamvis grana fsepe

diver-fis matricibus invenianrur _{infperfa adeo fubtiliter, ut}

o-mnem oculorum aciem _{fugiant. Nuper variationem in}

Anglia invenram obtinuimus peculiarem, quae ftratis fphae« ricis _{contiguis, radiisque e centro prodeuntibus}

,

heema-titen fufcum omnino refert t\ In _{iingulis adeft ftannum} fimpliciter calciforrne, filiceis intricatum moleculis, &

quantum ha&enus innotuit, numquam mineralifatum, nec acido muriarico, nec aereo, nec _{fulphure. Defedtus} ful-phuris eo mirandus eft magis, quo copiofius hocce mi-neralifans offerat _{natura, quoque facilius illud per artem}

cum ftanno conjungatur.

A) Stannum nativum fl quis qua puritatem

explora-re _{cupit, hoc negotium via humida nulla laborat}

diffi-culrate. Acidum _{nempe nitri adfufum cito huic metallo}

phlogifton eripit, adeo ut totum in calcem albam abeat,

remanentibus in _{liquido , ferro 8c cupro, fi unum}

alte-rumve adeft. _{Arfenicum, calcem copiofa Sc fervida}

aqua

lavando, extrahi _{poteft, parum enim menftruum acidum}

fubit. Alia metalla ftannum vere nativum vix _inquinanr.

B) Minera pura vulgo pro varia cryftallorum

ma-gnitudine Zinngroupen vel Zwitter vocatur, Ha?c explo-randa viae humida? examen crucis _{eft, nam nec acidum}

virriolicum, nec nitrofum, nec _{muriaticum, nec aqua}

regis illam quantum fatis adgreditur.

Ratio _{hujus pertinaciae in eo lätet, quod calx pro¬} be _{dephlogifticata fupra memoratis menftruis vel omni¬}

no nihil, _{vel parce fufcipiatur, 8c prasterea particulis}

la-pideis involvatur, eorumdem acidorum vim eludentibus.

Se-i) A nobilifll Dire&ore von Stockenstrom _{benigne oblara*}

/

Minerarum

_{Docimafia humida.}

₂₉

Semita, quce haflehus ad metam proxims ducere

vifa

eil, fequenii modo fe habet.

Subtilissimus mineras _{pulvis, non tantum}

_terendo

_ad»

quifitus, fed eriam lavando feparatus, acido vltrioli

con-centrato fuffimdatur, _Sc intenliori _exponatur

digeftionis

seftui per plures horas. Dein inftilletur acidi falis

con-centrati _{portiuncula, Sc fub quaflatione mox cum infigni} calore vehemens effervefcentia _{incipit, orta ex acido} mu-riatico, quod ope vitriolici qua partem aqua fpoliatur

Sc aerem _{generat muriatieum. Hoc medio} vires

_aci¬

di vitriolici Sc concentranllimi muriatici

conjungun-tur. Poll _{horulamj addatur aqua, Sc,} fubfidentia

fa-£ta, clarus decanthettir liquor. Eadem operatio cum

re-liduo _{repetenda eil, usque dum acida nihil ulterius}

fol-vere _queant.

Quod tandem remanet infolubile nihil aliud

efTe de¬

bet, quam matrix lapidea.

SoLUTio _{ope alkali aerari deturbata ponderc}

_efficiat

a , Sc erit quadita regulini quantitas expreifa per a.

MiNi-RiE _{cryftallinse fubtiliffimi atomi, matrici}

_cuidam

intime _{implicati, poft debitam pulverationem fine}

diffi-cuitare e determinata _{portione lavando} feorflm

colligi

pofiunt, quum cryftalii gravirate fexies fere fuperent

ae-quale aqnae volumen, adcoque non tantum pratvaleant

terrellribus, {'ed etiam aliorum merallorum mineris,

im-mo ipfa _{levißima fere attingant metalla. Partieulae cry»}

ftallinae _{fegregatee poflea modo defcripto tentamini} fub-jiciunrur. Raro dißin&ee cryflalli majores furnis com-mitti _{poflunr, harum enim colle£lio admodum eft}

par-ca. _{Vulgatiflima minera earum moleculas valde fparfas}

continet.