t£s Disputatio Astronomica De
MOTU
VERT1
ginis
lüne
Quamj4b
Amplisp
Facult;
Philof.
Regi&
Acad,
Vpfalienjis
adprobatam
,Ρ R /E S I D Ε
VIRO AMPL JSSIMO,
Mag.
AA/CO
BURMAN)
Astron. Prof. Ordin.
Publice cxhibet
Stipendiarius Stieglerianus,
Andreas
Celsius,
12 Ρ SJ L IEN,S IS,
In Auch Guft. Maj. anre meridiern
pR/EFATIO
Oflqitam
phanomenanaturaadle¬ges Mechanicas rtvocare coepe·
runt
Philofophi,
diverfas deillorum
eaujfis
opinionesac
ve-hementiores
confitflationes
ad in*dos & Garqmantas profcribere
jujfite-videntifjima
Geometrarumdemonftran-dt ratio. Gerte
nobilisjima
fimul& jucundifirma
Philojophia
naturalis pars, Aflronomia, tantum perje·Bionis
fafiigium
jam eveäaeft,ut cer*
titudine & evidentia demonflratiomim
vix
ipji
Geometria cedat. Immo in hit-pismodt argumentoDijputationem
ho*die infiltnere velie
, vamimfortevi¬
debitur & infuljum. Verum
enim ve* ro ,
qvum adhuc nön pauca fuperftnt^ qua ad
liquidum
non perduäa Ma* thematicorumdefiderant
indufiriam,
fipecimmis equidem loco·» motum ver* ttginis Lima , quem etiamnum Viro$
magni nominis negare conßat, demon*
ftrare conabor,
AXI-Μί MjM«üsMiΜΜΜΜ ΜΜΜJ» Mtiåfa Ώϋϊ^&οί rr*^f
ΐίΐ^
Saji <g#·§·# %c#■## #i'f'$ffifI·"#■§|? AXIOMA,§,
ft
Orptis
omneΐή
fimpiici
VJ
mipulfmn,
moveturunu
formiter
indire&mn.
CORO LIAR1U Μ.
§. 2. Totum ergo mobile pun-di inftar coni\deratum, vel ejus
centrum gravitatis , invariata
ce-leritate fecundum unicam redarn
progreditur.
CORO LLARIHM,
§.
g. Quodlibet etiarripüftAum,
in corpore üc moto relative qui-efcens, eadem velocitate äqualem
te&am percurrit.
4/
LEMMA.
§. 4. Si mobile per retlam
tmpulfit
mucoprogrediatur,queelibet in
ifio
cor-pore
linea fitum
retmetJtbi parallelum.Demorißratio.
Moveatur corpus , v. gr. fpha>
ricum , per re&am ΛΊ> : dico ra¬
dium AC in fitu BD iibi paralle¬
lem efTe. DuÖis enim reöis CD Sc CB , erit , in
Triangulis ACB Sc BCD, CD s y/Z>, quoniam pun&a
β^ί Sc C äquales delcribunt lineas (
$·
3·)o y
( §. 3. )^6> ρ BD(per
bypotbefm),
8c CB latus commune. Qua re angujusj&B -z angulo CBD (Prop. g Elem.
•i.Evcl.), ac
confequenreryiCå
Z>Ö
parallell (Prop. 28
Élerrt.t.
)&ü;
CORO L L AR 111 Μt
§. 5. Si
mobile,
ubi
a4ßperve-nerit, novo impulfu pergar
fecün-dum dire&ionem ßß, ad prioremt;
AB inciinatam, patet AC in (itu EF Tibi manere paralleiarn
(Pfip>t
30.Ekm f.); immo generalirh , corpus
per re&as quotvis . inclinafas. &
contiguas progrediens iinearuro..
fervare
parallelifrniim.
CO ROLL AR IIIΜ.
§. 6. Qvum autem curv^e ex re-&is inclinatis &. contiguis infini¬
te exiguis componantur,
mobile-»
per curvam quoq.ue incedens.
ll-tum iinearum fuarum conilsr.teiL«, retinet
parallelum.
DEFI-6 4M o
<H§*-DEFINITIO.
§. 7. Si corporis pun&um quod-vis circa axem peripheriam
circu-larem defcribat, dicitur ha?c cor¬
poris revolutio ejus motus verti·
ginis,
CORO LL AR IUM.
§. 8.Hinc fequimr, il mobile per
curvam lacum iimul vertiginis
gau-deaf motu , quamlibet in ifto cor¬
pore lineam perpetuo murare pa-ralleliimum, excepto axe , qui
ii-bi parallelus
permanet
(§.
6.).LEMMA.
§.9. Si corpus v. gr. Spbjericum,
dum per orbitam c^rciliarem
move-tur y idem femper
bemifphärkim
c en· tro obvertat (hoc efb Γι
fphsrici
meridiani alicufus? feu circuli
per po¬ los jpermeantis, planum
produåum
per centrum orbitae tranfeat), illiid
eodem tempore circaaxem
rotatur, quo
orbitam percurrit.
Sphasra in A fui
hemifphserium
DBE centro orbita? C obvertens ,
( meridian! piano ,
quod
referats
AB, per C tranfeunte)
absque
motu vertiginis, arcum quemcun«
que circularem , v. gr»
cΛΕ,
de-fcribat.
o $&·
δ
_ -m ο
fcribat: atque linea AB, corpore in F conftituto, coincidet cum linea
TG , Tibi parallele (§.7.) Si aurem,
quod heic fupponitur , linea AB
in fitu quoque Fprodu&a per cen¬
trum C tranfeat; ideoque
cum li¬
nea FH ad priorem anguloGT7#
in-clinata coincidat: certe in fpha?ra
per arcum ^AF translata pun&um
B vel G arcum GHdefcribit;iicque
ipfa motu fertur vertiginis ( §. 7.).
Immo, qvum ob parallelifmum
re-&arum FH & ^ABangulus
GFHx-^qualis fit angulo FCA ( Prop. 27.
Llem.1. ); quantum fpha?ra
per or-bitam promovetur
, tantundem in
circulo revolutionis circa axeriu
interea pun&um ßvel G emetitur; & confequenter illa, dum
quatuor re&os in orbita complet,
unåper
quatuor quoque re&os circa axem
gyratur, feu integrum vertiginis
motum abfoivit. Q. E. D.
9
hypothes1s.
§. ίο.
Lund
in
orbit
ackaäd-ri, centrumoccupat
Terra,
motum
penodicum coiificit.
SCHO LfQN.
§. 11, Vera quidem crbita efl ETti~
ptica,/?/ quaLima Tellurem in
EÉipfe-os foco alterutro (kam ca ratiorn
cir-cumit, ut radius veclor ex centra
jl-lius in centrum hujus protenfus femper
verrat areas temponbus
, qmbus de-fcribuntur ,
proportionales^:
quamle¬
gem omnibus planetis cummimem ex
objervafionibus lllußris Danorum
A-flronomi tychonis brahe, in in¬
gens
Philojophiis
coelefljs
increméutum, primus invenitbigenwfisfimus
J. Ke¬plerus, & deinde ab omni
άγεωαε-τξησίαςlabe
liheravitGeometrarumprhu
ceps isaacus newton us. Qpumautem diflantia media Lun<e d TeEure
fit femdiametrorum
hujus
60 ex-centricitas vero , froeÉfttmtw
teUurvscen-*o -m ο
a centvo circuli excentrlci
, eorun·
«te norniiß 31, aäeoqueåecim<ε oΒα¬
ν£ parti rada excentrici vi
χ £qpalts\
orbita Lmu ä ctrculari hand adim
-dum dijfert. ,
OBSER VATI O.
§
12.Lun&
motaspertochcus
efi dierum
2jjior.
7,min,
43*/<??.
5.OBSERV ATIO*
§. 13.
iun&
idem
kemijphm-um eadem'vefactes teUuri
jemper
obxertltur,
hoc eft , ejusdemmeridi-ani Lunaris planum per centrum tel-Iuris traniit.
SCH0L10N.
§. 14.
Easdemfere
maculas in Lu·jugiter
ohfervamus
, adeo utv gr.Bipparchus
<fr finus
gfluum
(Jecun-dam mmenclaturam Ricciolinam ) i»
•$$3 ο i#* t?
meåio difco, wäre Crifiiim prope lim* bum occidentalem , Grimaldns in
o-rientah , 'lychonk valiis Ludda ad
au-ftralem, ψlato demqiieprope
borealem
mmquam nah appareant. Dtco autem
fere: warn telefcopii [altem ope , per
vices macuL· nonnulU inpartem a tel·
Iure averjam je recipere, aliis tl·
< linc m
conjpe&um prodeuntibns ,
de-prehmduntur:
quod pbeenomenonLi-brationem Luna? ^Aßronomi
vo-cam.
SCHOLIO N.
§. 15. Mirari convenit, ex eodem
hoc principio motum vertigtms Lünes
& afßrmari & negari. Namque a~
Iii illum refwientes dicunt \ β Lima circa axem fuum volveretur, ean¬
dern jemper fäciem nobis non
0-flenderet. Cujus fententiee patroni
fu-erunt ftimmt Aßronomt, Keplerus
in
Lpit.
Afiron.
Copern. Lib. IV*pag."
"ίφ4ϊ·· ο ϊ ι
55 55^·j-ß·ricciolus
hf%Almag.
η»ν. Tom. ι# Lib. IV. C9 pAg- 208
Hevelios /0
Selenogr.
294»
ut
reliquostaceam,
, motmn
rertigims hmc adßruentes, fic ar-guwentaritur :
wfi
Lima circa axemjuiim volveretur,eaudem femper
faci-em mbis qop c/Ienderet. Horum
pri-mus juit
jagacijjtmtis
Newtgnijs, in
Ρbil, Nat. Princip. Math.. Lé III.
prop. 17. quem jecuti Piri
Clarißimi
D. Gregorius m Aflron. ^
Geom. hlem. Lib /. prop. 30. G.
whiston PrHed.
Aftronom.pag.
109,G. J. s' Graves ande in Phyj Ε«
lem* Mathem, Experim confirm. Tom.
iL Lib IV. cap. iTI, pag
m. 131.
«/i-ique ; quoque jequi ventas
ipja ]am demonßranda jubet.
THEOREM
A.§.
16.
Lana
circa axemfitum
revolvttur eodem exa&e tempo¬
ϊ3 ·*$■§ °
re, quo mtegram
orbitam
ρercur-Tit: hoc eil, motus verriginis
ieudiur-nus Lunae motu» ejus penodico feu
menilruo squatur.
Demonßratio.
Omne mobile,quod orbicam
cir-cularem peragrando idem fernper
hemifphasriurn illius centro
oilen-dit, eodem tempore praeeife circa axem rotatur,qoo periodum ipfam
peragit (
§.
9.)Afqui Luna in. orbita circulari
movetur ( §. 10.) & eadem
ejus
facies perpetuo terram in centro locatam refpicit( §. 13. ).
Ergo &c. E. D,
COROLLARIUM.
17. Hinc manifeftum eil
a-xem Lunarem continuum
paralie-liimum fervare (§.s)·
COROL-*4 o
COROLLARlüM.
ΐ8·. Motus quoque Lunae
ver-tjginis
abfolvitür
diebus
noftra-tibus 17 hor. 7. min. 43. fec. 5.
( 5· 12' )'
SCHOLION.
§. 19.
Ipfum
tarnenνυχ&ήμέμ»
Jeudies naturalis htLima medins
menji
ejusdem Jynödicoy dier. 29. bor, 12.
min. 44* fec. 5. tequatur.
SCiiOLlON.
§, 20. Ter motum hunc Lmitt diurnum facili negotio explicari
poteß
hbratio Lunte in
Longitucffiiém
& Latitudinem, quarum htec ab /Equato*ris Lunafk inclinatwne ad orbitam
,
illa vero ab orbitte excentriciiate, jeu
nuquabili motu periodico cum motu
vertiginis
tequabih
junclo ■> anginem
ducit. Sed hac de re
fufius
aguntPhilo-o " tf Phihfophi£ Ncwtoman* Interpretes,
in primts Laudatus Gregorius in Elem. Aßron. Pbyf & Geom. Lik IV.
prop. 58 , Joannes Kf. ill
Introd, ad Veram Aftronomiam Jen
Leä. Aftronom. /wg. 292.
SCHOLION.
§.'21.
ExrotatBne Lmiä circapro-prmm axemfigura ejus quoque
deter-mwari poteß. Si enim Luna omni
motu circa axemprivaretur, érejus
pariicuL· verjus centrum,proutin
Ter-ra,gråvitarenl ,ac präterea nunc aut
olim fiaidä
fupponerentur
; figuramfpbäricam , ob äqualem
undique
par-i///;/; gravitatem,
affeäare
<firmdue-re deberet. Quum
autem Lima circa
axem vohatur, vi
centrifuga
ä motu circulari ortunda omnesejus partes ab axe recedere &gravitatem
immi-nuentes juxta aquatorem,
wo-tjgs celerrimus , ajcendere conan-fr#*i &fic afcenfu materiä
fimdä
dia« wtfri ώ äquatorem augentur,
&
axis
dejcen-ckfcenju
ad Polos diwinaitur. UndeLima figuram jpbeeroidis ut
aäquirat,
neceße efi ; qua tamenob motas ver»
tigmis tarditåtem minus eft
fenjibilts.
Prüfer hanecaaffam
, ^ 17/ Terra adfluidum
Lunare in partibas cilimkÉP remottflimis
elevandum
, figuramLmt£ fpbttrotdem
oblongem
, ίγ//«χ
0-λγ/j maximas produÜas per centrum
Terree
iranßt
, demonftratNrvto-nus;qui& itide rationem reddit,<7//#
-Luna eandemfaciem teiluri
obver-tat. Vtd. Princ. Phil Nat.Math,
hb.HLprop. 38· Coroll. ; F ί Ν I s.