jg, F. F. q. S.
3ISSERTATIQ• GRADUALIS,
de
PjEUDO-PHILOSOPHIS MORUM
CORRUPTORIBUS;
Quam,
L·confenfu AmpUjf. Facult.Philosi
in Regia Academia Vpjaltenfi,
Sub PR£SIDIO
iämod.Rever.éfAmplijjtmi V1R1,
Aag. MATTHIjE
b e f/
Έίος. Profbss. Reg, & Ord.
Jan ceiignati S. S.Theolog. Profess.
ji. t. Fac. Philof. Decani, Publxo bonorum examini modefle
fubmittit
S:a? R:sb M:tis Alumnus
ANDREAS A. LUGNER,
IFEST-GOTHUS.
In Audit.Guft, Maj.d. IV Junii, Annj MDCCXXXVII.
BorU, nnterncridiem , confvetii.
—'■■ fl ""·■; «MFW—MW»
Ujmt hojerianj^
ViRO Admod. Rev,& Ampliffm,
Mag. A Ν D R EtE
RUDBERG,
D'cecefeosScaretifisARCHI-PR£>
POSiTÖ longedigniflirno, Ten?)li
Cathedralis ÄNTiSTITI Gravii-
mö, Ven.Cotifift.ÄDSESSOR]
Primario.
Prowoteri Fropcnfijfimo,
VIRO Admod,Rev.atq;VreedarijpiOi
Mag. GA BR I Ε^I
WILSKMAN.
In Regio Gymirafio ScarenfS. S.
Theöl. LECTOR! Primaric; Con-
fifloril ADSESSORI digniffino ,
PASTOR! in St adja-
centis diftriftusPRffiPOSlTi·
meritiffimo, _#
Promotori Optimé.
VIRO Ρlur. Revet", & CUrljfiWOj Dn. JACOBO C4TTJ-NO.
PASTORI in Jjorn daudatiffiao»
Pautorl fuo (étoper colenda, - -
VJRO Mnod. Rev.& Pfackrtiltmo;
S Mag. P ET RO
RYDIIEX-IO,
!« Eccleil<£ , quas Chriftd Böéittått
li colligimrv ANTISTJTL MerUi{^?
nso> adjacentisque diftridqs
PJMEPOSITQ digniifimo.j γ
Patrono BenlgntflimOt
·;·WAWi w'.'>
VIRO Admod.Rev.&Prficläri!Jimof
i Mag. LAUKENTIO KYLLENIO,
>. PASTORI & PRffiPOSITO in
i* Döcnéäfft digniflimo.
>
[· JPatrono fuo jugiter devenerando,
VIRO Ρlur.Rever.ätcfPrtcldriffimo,
, Mag. AND. SYNNERBERG,
,, PASr. in SKfltHSbftg laudatiffimo,
"jivttncnti faco ftmpér honorAndo,
VObis,
lucubrationes htäPatroni Optimi,,offeren-
th tantum pietate comr
mendabtles, obfumma, Veftra m
me bencficia, fabmiffå do, dico, confecro, inte? ardentisfima, pro
Veitra Veftrorum^ incolumi-
tåte perenni, vota, in cineres jpermanfitrus
?»·\\'t\ "IV»V»):t*\ \'yA* t-« V\%VcC'λ, Vi-· '
Admod. Rev,AmpliiI-Pra:clariffi
atcpCläriff.Nomin.Veftrorum
·
..r Ä. är .. i Α -·
fil O : ir,C|'iiKytgi . - iJiO I cΑ*-£
* fe/w obfervAntiJfimet ANDREAS LUGNES·
ι κ %
0
llfjdÄto*
Μ ta ^ex Divilla rnifére
W SSSPIl ^Ult v»°Iata > atque
jjinc profunda adeo corruptio genus humanum invatlt,
ut cognitione, ad felicitatem civi- Jem & aeternam nobis omnino ne-
ceiTaria, noftra culpa, deftituti, falia de rebus quibuslibet ratiocinia ple- rurnq} feramus,Haneirrbecillitatem
penes fe deprehendit Philofophus,
folo rationis lumine colluftratus 5
fed prirraevam iftius labis prigi-
nem , utpote é revelatione unice
A petenf
% 4 ο H
petendam , ignorat. Hoc tamen
illi in confeffo eft , priftinae felici·
tatis privacionem , DEO Enti per-I
fe&iinmo ac San&ifiimo minime eile affingendam, fed per fponta-
neam quandam defeétionem crea·
tur# ab ipfo Creatore, eam eile
fubiecutam. Mentem ii excutiat,
eam , iecundum tres fuas operatio-
Hes confideratam, mifere apgrotare
cernet. Vel enim multae res fubli-
mes ac abftruf# adeo dantur, ut nullo ingenii acumine, nullo labo·
re, digne queant inveftigari: Ve!
ea, qu# obtutui noftro patent,con·
fufe cognofcimus, atque aliter ac
res ipf# fe habent, percipimus.
Sic ex fimplici apprehenfione, fal·
fa atque erronea, falfum (ubnafcl·
tur judicium, quo feparanda con·
junguntur & conjungenda feparan·
tur, immo ide# concept# vel ni-
mis extenduntur, vel coar&antur.
Quam vero, quaefo, ex hifce prse- miffis exlpe&are licet conclufio*
nem, ieu ratiocinationem?
<8 ° 6* 3
§. II.
Neque inträ mentem lätet ifta
malorum lerna, fed in aftus exter-
nos frequentiffime erumpit, adeo
ut, dicente Celeber. D. Buddeo a)
in aula , in curia, in fchola , in tem- plis, ubique, in quovis Vita genere^
in quavis, ijwaw homo peragendam fujctpit, cauj]a> bi intelleélus morbi fefe prodant, veraque homimmfelici-
tati obtcem ponant. Scilicet conftat>
animi propenfiones ex ipfo tempe-
ramento oriri, easque fortiores reddi, (i corporis conftitutio coti- fpiret, ac cauilae varia? moralesy
nempe educatio, imitatio, conver-
fatio & conivetudo eas corrobo-
rent. Tum vero bruto auftorita-
tisobfequio in transverfum abreptl,
fibi placere incipiunt, ac perrnptis repagulis per pravam φιλαυτΐαν ad
avaritiam , voluptatem , bbidinem
ac denique focordiam nra?cipites graflari. Adeoque certiflimnm eft,
toturn hominem morbo laborare,
A 2 rtec
4 <( o J*
nec ullum fuum officium peragere
pofle, nifi debifa quasratur cukura
xnentis, bonarum frugum fterilis,
malarum autem feracilfima?, ut a*
gri tribulis fpinisque obfiti. Hasc
autem, ope vene eruditionis, no-
bis impertienda, ut incondita ac rudia poliantur aptique reddamur
ad inferviendum noftris & aliorum commodis. Quod tamen non ita accipiendum eiTe volumus , ac Γι
omnes fine difcrimine literis opera-
rentur: cuilibet pro vitas fuas ra-
tione fanitas mentis diligenter in··
culcanda ac commendanda.
λ) Philof.\lnftrum.p,/. c,z.§.17.
5. III.
' Ceterum inter do&rinam &
mores id intercedit connubii, ut
contemplationi ipia confentiat vi¬
ta. Philofophia hinc in Tbeoreti-
cam & Pratticam jure difpefcitur:
fiam flultus iUe efl, qui multa cogno*
{cit adfelicitatem profutura , ac detis loqtti didicit, nec tamen iis utitur b).
Vera
«Β ο ■*> y
Vera profe&o fapientia ignoran-
tiam fugat, verum å falfo diftin- gvit, hominesque a vitiis quibus-
libet avocat, ut hac nihil ad bene beateque vivendum aptius, nihil
ad communem hominum focieta-
tem tum confervandam , tum or-
nandam utilius , digniusve dari pofllt. Quid vero fapientia fine
virtute ? Certe eam jure dixeris
aquam puram, ccenofo infuiam pu-
teo. Is enim heic utrinque inter-
cedit nexus , ut vix in machina
inter röras earumque rrotus major deprehendatur conjun&io. Nam bene agimus, ut felices reddamur;
re&e autem fpeculamur, ut bene
agamus. Hinc Cicero egregie o-
mnino ait: bene fentire & reäe ti¬
gere , fatis e(l ad bene beateque vi¬
vendum f).
b) Budd. Pbilof. lnfirum. C. /. §.3. de Philof. in genere,
c) Lib% VI* adlamtl* Εριβ< L
A ϊ §. IV.
6 *$ © |H
§. IV.
*Pfeudopbilofophus is nobis audit,
qui dogmata non ex veris acgenu-
inis , rcdaeque rationi congruenti-
bus principiis petit, fed ad pravas
fuas inclinationes ac impetuoiosaf-
fe&usea accomodat. Ha?c,affeäata
malitia , primum excogitac, mor·
dicusdeinde defendit, aliisque ,re-
pugnante licet veritate , obtrudere
omni nifu allaborat. Philoiophiam fuam, quantumvis taliiifimarrq ve·
riflimam tamen effe venditat, cete-
rorum vero , quantumvis fobriam,
contemnit, improbat, damnat. In-
audita quaedam dogmata rrentes novaturientium titiltantia,frenaque cupiditatibus & affe&ibus laxantia,
confuit» Quid ? quodin eototos o o cupatus fit* ut blanditiarum fuco
mendacia iua obducat, & fic ani'
itios inconftantes & novi cupidos
in fui admirationem eandemque-*
fecutn iententiam fedulus atficiat-,.
Ea potiffimum feåatur, qua? mui-
turn
•ϋ σ %β 7 tum curiofitatis, fed parum hone-
flatis habeant; quapropterdogma-
ta ejus vel ftudium inclarefcendi,
vel voluptatibus fe mancipandi re- dolent, prout inciinatio ejus magis
vel minus ad alterum horum pro-
pendeat; fumma imis mifcet,facra profanis. Animo eft imperiolo &
tumido* aipero & alienarum ad-
monitionum impatiente. Si queni
förre fententias fuas exenterantem
&fub incudem revocantem viderit;
o! bone DEus, quantum moxiras
ac odii in eum concipit, minatur.
Et licet alter argumentorum pon- dere demonftraverit, do&rinam.·
ejus fpecioiis mendaciis fcatere, m illis tamen defendendis& poliendis pertinax adeo eft, ut defieientibus
racionibus ftringentibus, convitio·
tum imbrem in contradicentem &
ore&calamo effutiat. Hinc fe fu- asque ingenii dotesac inventiones
magnopere admiratur, fummisque
effert laudibus* Sic pro melle ve-
A 4 nena
8- Q &
nena incautis faspe propinat,& ver¬
borum lenociniis,miiere eoseffafci-
nat. Adeoque hic nulla in re, nec intelle&us imbecillitatem, nec vo·
luntatis perverfitafem examinat, )
nec ratiocinia lua ad di&amenfana? '
rationis ac femina jufti & honefti,a
Deo menti humana elementet-»
indita, reterc. Et cum nec intelle- Öus , nec voluntatis emendationi ftudeat; hinc nec virtuoie vivit,af-
fe&ihus ope ianioris philofophi#
nondum refrenatis, & inträ certos limites conclufis, Scilicetisaffe&us vix domuerit, qui voluntatem avi-
tiis non purgavit, pec fontem ma- !
Ii diligenter excuffit.
C . Vt
Ut autem affe&us dotnari & vo·
luntas vitiorum fordibusexui poflif, requiritur debita lux in inceile&u. | Ecenim Ene prasvia intelle&usno- tiria,nec emendatio voluntatis,nec böni rtiores, nec verae denique
vircutes in aiäum deduci poterunt:
quoniam
<β o g» ρ
quoniara ignoti nulla cupido. Ad-
eoque Achei, qui infaaa quadamu pervicacia Summi Creatoris notiti-
am ex mente proferibere, & ejus
exiftentiam irnpugnare ftudent_^ ,
non poITont non peftiteris iuisdog-
matibus ftragem vita? & moribus
minari ultimam. Exiftentia etjira^
Numinis fublata, nullum difcrimen honefti 6c turpis obiervabitur, fed plurimi eo tendent* quo aflfe&us
inordinati eos abripianc. Verum legis naturaefontem obligationemcg
ex ea redundantem ignorant ac ex- terminant ideoque nuilam obedi-
entiam nullumque honorem DEO Creatori exhibentes, femetipfos
tantum venerantur, licentiam ilbi vindicando » quidlibet pro lubitu agendh Hinc injuftitia, iuperbia, fummaque erga magiftratum civi- lem inobedientia oriuntur. Quid igitur honefti &jufti ab ifto homi·
num monftro exfpe&abis ? Certe brutorum inftaranimantiumventri
obediet.
[lo o H·
obedief, omniaqae adcorporis vo*
luptatem & propriam Jibidinenu referet, neque uilam juftitiam cum
aliis colet, niiiquantum id fibi pro- futurum videat. Quomodo enim
is ad focietatem cum aliis colendam aptus erit, qui religionem, firmis-
fjmum iliud iocietatis vincuium ri¬
det, & morfus confcientias utnuda quasdam vulgi terriculamenta vel fuffbcat, vel infuper habec ? Et fi,
metu pcenarum humanarum , talis
a fceleribus quibusdam & aturban·
do imperio civil! , vel aliis la?den- dis , abftineret; tenebras tamen_#
Sc folitudinem naftus , effrenata_j libidine in qua?vis mala ruerer,niii
Divina providentia in melioremL#
forte frngem rediret. Influxumu
hunc Atheiimi in praviratem mo·
rum ac ruinam reipublica?, hisce egregie oftendit Bentlejus:£*j4/^-
ismo quid exfreftari poteH, nifiab·
jeåtflima fordities & proåitio,fanda-
rum juftitia legumproculcatio, juriutn
«3 o §*» ii
pnpuli & liberiatum violatio atque mmdtnatio, arbitrarium regimen &
tyrannica demque opprejfio d) ?
d) Pag,si* de irrationalitate Atheifmi,
§. VI.
Deinde quamvis non tantum
ratio , revelationis tubo armat3 ,
animae immortalitatem intelligat,
verum etjam fibi reliåa eam taci*
le admittat; larga tamen meflis eo-
rum fuit, qui eam vel negarint,
vel de ea dubitarint* Horum et¬
jam fententia valde noxia vitas ho-
neftati cladem minitatur. Nam hi infupremumNumen hoc modo in- juriifunt,cujus juftitiam non parum labefaftant, quaii divina? juftitiae
lance omnia poft hane vitam non trutinarentur, nec mali exquifitis-
fimis pcenis , nec boni uberrimis
ma&arentur prasmiis. Hinc vero quis non videt latiffimam portam
&feneftram maleferiatorum hörni-
num fceleribus pandi ? Maximam
par-
i
1Z to fr
partem mortalium prsemiis & pce-
nis contineri conftac. Si igitur
fententia de anima poft mortem
non iuperftite animis hominum in*
figatur, tantum abeft, ut ardens
vircutis ftudiurn apud ejusmodi in-
veniatur, ut potius vitiorum col-
luvies omnia inundec, & itifana voluptatis dulcedo eosabje&a ven-
tris mancipia reddat. Vivam 8c
iftorum 8c perniciei inde oriunda?
imaginem, Auéfcor libri Sapientia?,
nobis fiftit, Cap.2.v·i.fqq. Apud
improbos fpes impunrtatis eft ma¬
xima peccandi illecebra* Cainutn
fraterno fangvine manus fuas im- buiile, ut facra nos docent oracu-
la, mirum non eft, quum fepius
di&eria ha?cce ingeminafte creda-
tur : non eft judicium , nec judex,
nec feculum ahud, nec merces : de
immortalitate mim<s tum videro, cum
ex bac vita dijcejkro e). Parern fe-·
re malitiofa? hujus cascitatis exfc
tum ieni cuidam, ob anima? im-
mortai
4 o 15
mortalitatem vel negatåm , vei
eerte in dubium vocatam, famoio, fuifle fcribit CL Joh. Mullerus in
Atheifmo devi<fto/).
e) Benzel, Hifl. Ecclef, p. m4 tS·
f) Cxp. l* p.
·$. VII.
Neque meliorem frugem ex portentofis Fanaticorum iomniis
efle exipe&andam, dudum evice-
re Viri longe^celeberrimi, Quot, quseio, plauftra errorum ac vitio-
rum congeras ex ifto eorum πολv- τξυλλήτω , dari in quolibet homine
particulam divinas aurae ? Certe
hinc άποχάτάςασιν των πάντων, non fine lumma & in S4 Scripturam &
fanam rationem injuria, derivari,
folide non minus quam evidenter
demonftravit D. D. Rydelius g).
Deinde nefcio quid divinitatis, in fomentumexitioiaefuperbiae & phii-
autiie, qua ifti homines funtinflati,
exhocdogmate elicias. Hinc quccg
viiipendium verbi Divipi propullu-
14 #§ ® Ιβ·
lat, immo tota falutis 5c vera? pie-
tatis oeconomia perverticur, ut
tandem fumma imis miiceantur 8c triftiffima doårinas ac vitse facies inde oriatur.
g} ln Λ7τοκατΑ?Λ<τει πάντων.
$. VIII.
Etjam illi, qui fatum Stoicum defendnnt, 5c abioluta quadam ne- ceflitate , cauflas iecundas exclu·
dente, cun&a agi volvique homi·
nibus perivadere cupiunt, ruinarn
omni honeftati minantur praefen*
tiflimam , 5c deteftandam vitio-
rum licentiam introducunt. Si enim inevitabili neceflitate uni- verla fiant, ftudium virtutum erit fruftraneum ; nec ille, cui haec
fententia arridet, de vitiis fugien-
dis erit follicitus, cum perlvafum
fibi habeat, <eterna conilitutione ne·
xuque cauparum latenttum & multo
ante deflinatarum, Juum quemque or·
dinem immutabili lege percurrere b), Cujuscunque genens vitiis 5c fce-
leribus
ti! o 8P iy leribus hic error excufationern offert, adeo ut fupplicia de legum
violatoribus jure fumi nequeant.
Fundamencum enim imputarionis moralis hoc eft , quod homo liber-
tate agetidi & non agendi gaudeat.
Fruftra quoque leges a Magiftrati-
bus conauntur & promuigantur,
Ii penes fubditos non fit eas obiern
vare, fed quilibet id neceiTario
effet a&urus, ad quod, vi fati im-J mutabilis, determinaretur. Quam itaque efficax hic error fit, ad 0««
mnem honeftatem proculcandam*
immo ad ipfam civiiem focietatem evertendam, neminem fugit: Cer-
te Svetonius exemplo Tiberii il*
lud egregie probat; eum ideo reli*
gionum fuijje contemtorem, quodcun*
Ma fato agi crederet i).
b) Curt. Lib. V. Cap. XI.
i) In vita ejus Cap. fy,
5. IX.
Qpemadmodutr autem proba-
tum jam a nobis eft, veram vir- tutem
ιό «8§ ο fp
turem ab eo (perari νίχ pofTe, cui
vel nulia vel erronea fic ejus no»
titia ; ita viciflim ftatuendum non
. eft , eam ibi veram iemper dari,
.■υbi ab intelleétu probe fit cognita, .Eft intelle<ftus coafiliarius volun- tatis, non autem ejus herus &
dominus: poteft ille mediante (ua cognkione, huic honeftum & tur- pe, bonum ac malum iiftere, non
autem eam eapropcer neceflitat,
ut mox, qua? honefta & bona ju-
dicata fuerint, arripiar, qua? vero
turpia ac mala fugiat Non raro enim evenit, ut voluntas, pravo*
rum affeftuum turbine, ita in
transverfum abripiatuf , ut a ju*
dicio intelleåus plane difcedat
Hinc vitiorum mancipia, de vir·
tutibos, ad aliorum admirationem
nonnunquamdifterere,easque fum»
iriis efferre laudibus, in vida ve¬
ro , quibus ipfi indulgent , bac-
chari audias. His merito occi»
nas illud Medea?;
Vtf(0
«don· v
t Video meliöni proboque f
Deteriora fequor,
$. x.
Ut autem his multisque alns
malis obviam eatur, & debita vir*
tutibus detur opera , primum in-
telie&us & deinde voluntas , fa- cultates illa? mentis primaria?, funt
omnino emendanda?. Cum enim
vera virtus in homine, fpiffiflimis
tenebris circumfepto, easque non- dum eludtato, perinde dari neque- at, ac e turbido fonte pura aqua
hauriri; hinc intelieélus tenebra?,
vera rationis Ijuce accenfa, iunc diffipandae. Quod ut feliciter fuc- cedat, homo in rerum naturam
penitius inquirat, ut verum bo*
num a malo , & boni fpeciem mentiente, honeftum a turpi, dif-
cernere queat. Si enim in ipfo
cortice hieferit, nubem pro Juno-
iie turpiter deluius facile arripiet.
Adeoque fapientiae ftudiofi eft, ve-
ritatem, vel in profundo Dernocri-
B ti,
ts o I»
ti, vel campo Platonis, vei arbo*
re Cartefii, latencem, eruere, col- ligere, carpere. Nativa intelie·
éfcus imbeciilitas aurern quotidie quafi vellicet , ne nobismetipfis
nimium tribuamus, judiciurnve
de rebus fmgulis pra?cipitemus,
ne incognita pro cognitis babeamus, bisque temere afkntiamur ; quod vi-
tium eflugere qui volet, (omnes au-
tem velte debebunt ) adhibebit adcon-
fiderandas res & tempus & diligen-
tiam k ). Preejudicia , multorum
errorum genitrices, animo expel»
lenda. Ut enim a judice
γω fententiam vix exfpe&abis le·
gibus conformem; ita nec a Pfeu·
dophilofopho, praejudiciis faicina·
to , veritatem. Deinde ipfa re-
rum argumenfa ponderanda, &
quid illis inftt roboris, sequa lan-
ce trutinandum. Inträ juftos can- cellos intelle&us fe contineat, nec
nimis magnwn ftudium multaque o·
pera in res obfcuras, atque difficdes
8 o 8 *9
cvnferenda, easdemque von veces- farias /). Quilibet autem ea ii-
bi injunfta eiie credat, fine qui-
bus iocietatem colere nequeat:
deinde optimam vivendi viam in·*
grediatur , & ad eam reliqvum
difcendi ftudium referat. Difcus- fis ignorantias & errorum tene¬
bris , intelleéluque neceffario lui
mine colluftrato , voluntas omni
ratione emendanda eft. Hsec vero
ita afficienda, ne alia amet, quam quce intelle&us vere bona & ho¬
netta judicaverit, quas ad gloriarn
DEl iiluftrandam , homines ju·
cundo amicitia? vinculo combi- nandos & ad decus confervandum faciant. Verbo, amor fit ratio- nalis , ordinatus & ad legis nor-
mam compoiitus» Et quoniam af-
feftus multum negotii virtutis a-
matoribus faceflunt, hinc illi in¬
trä fines iuos coércendi, rationis- que imperio iubjiciendi. Monet Cicero, ut cogitatme ad res quam
opti*
ΙΟ Ο S*»
optima* utamar, appetitum rationi
vbedientem prtebeamtis m ) , quod
nifi fiac, facile contra ipiam ratio·
nem nos in transverfum agent ,
& tandem ipium intelle&um ob·
nubilabunt. Cum itaque tot ac tantis miferiis & imbecillitatibus obnoxii fimus, DEUM T. O, M., qui eft omnis veritatis ac virtutis fons & fcaturigo, ex intimo pe- öore precamur, velit iuis radiis inteileåum noftrum caliginofum
illuminare voluntatemque perver-
iam in meliorem frugem redige-
Te , ut veros iobriosque agamus
philofophos , in terra coelum cogitantes !
*) Cicer. iib. I, Offic* Cap, V.
I ) Loc o citato.
Vt) Lib. 1. Cap. 36. de Ojjic.
S. D. G.
