FUNCTIONES ΑΝ1Μ/Ε HUMANA /ETATE 1NFANTILI.

■Λ'

FUNCTIONES ΑΝ1Μ/Ε HUMANA /ETATE 1NFANTILI.

Specimen Academicum,

Cujus

Partem Pofieriorem,

Conf. ArripUil Ordin. PhiloC Upfal.

Pullico Examini Modefte Subjiciimt

JACOBUS DUV/ERUS

Aticlor,

Et

SAMUEL EKEROTH,

Qfiro^·Gotbi,

In Audit. Carol. Maj. D. XI April 1777.

Notis a, m, Solnis♦

UPS ALIAi, Typis EdmanniakiSo

Si ^nous pouvions avoir iine Hifloire complette Zf fvivie de

tout ce qui defl paffé dans Γ efprit dfun enfant depuis fa premieve fenfation, ceft ä dive0 depuis le premier mouvement

de vie, quil a eujusqii au premier itfage quila fait de fa raifon; une Hifloire ou nous viffions fes facultés enfantines

commencer ed operer^y produire of faqonner toutes les dijfe-

rentes notions, opinions, jugemens, que fious trouvons dans

notre ame lorsque nousfömmes capables de reftechir; ce fe-

roit un tréfor d1 Hifloire Naturelie, _qui repandmit beaucoup plus de lumiere fur Ja fcience de notre efprit & de fes fa¬

cultés, que tous les fy(lernes hatis par les Pbilofopbes⁵ depuis

la naifjance de la Pbilofopbie

reio.

"KJotre premier ohjet, celui que nous ne devons jamais^per-

■* * dre de _vue, c'efi Ρ Etude de Γ ejprit bumain: ^nonpour

en deconvrir la nature, mais_pour en connoitre les operations\

CONDILLAC.

§· ^10.

Rernm ideis per externas Senfus, Imaginationem Sf

Memoriam aliquatenus hauftis, easdem fünftiones ulterius continuat infantilis ?nens per Adtentionem,

& inde clariori luce ctdfperfa ftudet paullatim ferre de rebus judicium. ^·

In

particula opeli# hujus

priori, ortlim & progreiTum,

moriam, enatae tam fymboiico quam intuitivo mo¬

do, ac inde ab initiis cum fenfu quopiam grato vel in-

grato commixtae, Infantilis eruditionis, leviter perftrin-

ximus. Quam notitiam eile, ibidem indicatum eft, ob- fcuram, mutilam, turbulentam nullisque reftriftam regu- lis, ejusmodi tarnen, ut ufu dierum ampliecur, atque mul-

toties iteratis agendi vicibus firmas in mente figat fedes,

prout plura vel pauciora adfurgunt imprimenda objefta, Naturaeque vis magis vel minus benigna eft, ad excipi-

endum recondendumque cunftas per iéntiendi organa ex- cuias ideas.

Tempore pofthinc experiri licet animam in fuis fun-

ftionibus paullo meliorem iervare ordinem, fefe interdum convertendo ad fmguiares expergefaftas fenfationes ^a-

liis aiiquantiiper in medio reliks, & adeo fubinde effi-

D _cere,

··:· ] =8 [ &

eere, ut una idea ^pras ceteris majorem habeat clarkafeniy.

b. e. Adcendere, (vi defin. Pfyehol. a). Adtentione pofi-

ta non magis mens res obvias iuas fimpliclfer adprehen-

dit, fed circa easdem aiiquanto diutius verfatur, igitnr-

que plures de quolibet objeclo ideas eoiligit. Cum prins

nimium fugaci Seniationis Imaginationisque aüu hac

& illac fe veriavit cogitsndi vis ^, &" falti ra non niii

ad rerum excremam allufit faciern : nunc per Adten-

tionem in partes earumdem curat inquirere, & ideo i-

ilarum charaderifticas fatius eruere notas, id quod cui-

vis in ludos infantum animadveriuro facile obfervatu e- rit. Ocu-os, ceteris fufpenils feηΠbus, figendo in do¬

minum perfonas, earuro diilimiles evoivunt infantes (l&-

turas, facies, geflus, veftitus atque diverfa ^ncgotia: in

sedium, ubi degunt, obverfas partes, tedlum puta, parie¬

tes, pavimentum, januas, feneftras, me ηfas, iellas, vafa

& aiia cum adtente difpiciunt, inde illis ^quam plurlma

particularia accedunt indicia, quibus unam ab altera rem baud difficulrer iecernunf. Terrorn, ignem, aquam iis- demque adjundta pnedicata, alias innumeras ut prseter-

mittamus videndas effigies, Adtentionis prareunte face

clarius & luculentius, quam antea unquarn, dignofcunt,

Similem in modum arredfis auribus poiTunt per Adten-

tionem acutius citiusve pereipere fonos circa fa&os, fra-

gores tonitruum, ventorum fremitus, clangores campana-

Fum, hominum cancus, voces vernaculas linguse; quofif,

ut

λ») Vid. Woiffi FJychol. Empir. 2:7. Wnlleni Pfychol. Empir.

§. 3» Max veniam Lechrum mihi expeto, quod in hac differtatiuncula,

whi de facultetibus anifni mentio fuit, fervavi defnitiones a Wolffio IV

Wallerio datas, uti forfan notiffmas ufitatißimasque, juxta quas mihi

ideo faciUimum fuit infantiles fttncliones praterpropter eruere. Si fcopus

fuijfet per Senfum Communem refohere gettttitiam fignificationem vocahulo-

rum, quibus anima facuhatcs vulgo veßiuntur, allter tunc calcuhs meoj

nbivis pofuijjem.

£ 3 29 [ £

ut plures riariores horum a&uum teneant notiones, €C

dexterius illas alia data occafione repetant. Odorum fpe- cies, qu££ per Olfaciendi Senium naio miniflrante con~

cipiuntur, cum Adtentio ad hocce organon cogicationes

dedita _opera confert, feliciori fucceflu innotefcunt. Por-

ro, quemadmodum antea fortaffis per vifum & olfaSum

ciborum varia genera ienierunt, ita etiam eorum guftum tranquilläori roentis iublevante Adtentione comedendo

curatius explorare fatagunt. Confimili pa£to iubfiftunt praffiructa Adtentione ad res, quee in corporum exter-

nam agunt cutern, & ta&um cient, unde aéris calor &

frigus, qua diilimiles iuas operationes in corpus interius inveitiganfur; reque ac ignis ardor, aquaruroque refrige-

ratio, membrorum titillatio & veliicatio, vuinerum do¬

lor , valetudinis dulcedo, morborum acerbitus aliique in- iigniores effeftus per Ta&um excifati. Idcirco ex mul-

tis dilucebit animse vim iuas operationes bis temporibus

ultro convertere poile ad quodcunque feniuale organon, ceteris in officio fuo Interim ceOantibus, ita tarnen ut interdum duo vel plures Senius, ad Adtentionem fub-

naimilrandam, una concurranf.

Nec non per Internum Senium fnum acumen oilen-

dit Adfentio, iefe adplicando ad unum pra? aliis fimul in-

tuendis internum ohje&um, repetendoque Imaginationis

ope & Memoria illuc pertinentes coroplures ideas. Cam-

porum arbores, avium cantus, florurn odores, baccarura fapores, urticsrurn uiliones alissve foris bauftas fenia-

ciones Adtentionis incudi domi fepenumero fubjiciunt

infantes, & cujuslibet rei nunc abientis, antea Senfibus prchenise, proprios chara&eres ^e bene imaginanti memori-

que pe&ore revocant. Proinde dupplicem itaiuimus Ad-

tcntionem , Internam & Externam, fub utraque Mens

veluti fubfiflit ad iingulare objc&um quoddam, & ab

aiienis iuara efficienfiam abilrahit, quo evenit ut plures

D ₃ Senr

?:» ] 30 [

Senfationes & e Senfationibus ideae quafi tolutim coori-

antur. Adtentio igitur inter aninoce multas fenfationes i-

dem eile comparet, quod circa tellurem fol: quo plures

folares radii in unum coeunt locum, ^eo fortius irradia-

tum ciareicit obje&um ; quo crebriores idea? Adtentio-

nis vi aiicubi concurrunc, eo evidentius prxfens res e«

luccfcit.

Vaiidiori robore fumto aciem Adtentionis diutius ad iua objeäa retinendi, orditur infans plurium ^{rerum con-}

feftas ideas iiberius, nunc conjungere, nunc disiungere, h.

e. judicare: in quo agendi munere tentat rerum ideas qua convcnienciarn & pugnam confiderare b): Judicajido igi¬

tur percipit mens idearum varias inter (e relationes. Pri¬

ma judicii rudimenta, quippe qua? valde tenuia erunt &

exigua, inventu quidem habeatur difficile; ied quoniana Judicium eft multiplicatarum idearum pronus coroes, viro

fuam illud temperius iine dubio eliciet, quam hujus ef-

fe£tum reapie in converfatioue per figna ^{externa perpen-}

dere nobis datur. Simul ac infans vaiet ore fua fenfa baibutiendo indicare, judicii obfervantur peripicui foetus, potiilimum quod fine ope iftius facultatis nihil de re

quadam dici poteft. Sic cum vifu percipit infans diem

eile claram, noclecn obicuram, copulat lucem cum die,

cum noffce tenebras, h. e. fert judicia intuitiva, & ii

harc verbis veftit, audiuntur fimplices propofiriones: Dies

clarus eil, nox obfcura, & in aliis exemplis fsmiliter. Sub judiciis adduntur ^certa attributa iubftantiis ccrtis, prtedi-

cata certa certis fubjeåis, h. ^e. prasdicanc de rebus, cum

primum earum relationes percipiunt & perceptas enun- tiant infantes. e. g. Nivi anne&unt album colorem, vi-

ridem graminibus, aquis nigrum, rubrum fangvini. Quae judicia nuncupantur affirmative & in illis dicicur ^mens

affirmare. Quan-

Vid. Wallerii PJycbofi,. Empir. §. r#2, is? fqq.

£ ] 3ι ,ΐ '$

Quando ideas rerum qua difconvenientiam verbis^ex- primunt, eas feparant, & dicüntür negare, e. g. jejunus ^non fum, fitiens non ium , hic ^a ie _famquam lubjedo fejun-

gunt, ut prsdicata quasdam, famem & fitim, ^ac ideo fe-

runt judicia Negativa, quorum innumera exempla, fl eilet

opus, in promtu forent. Tot enim judicia, _{quot vei in}

intuitu vei verbis, qua relationes, confociatse ideae adiunf.

Ex fimplicibus judiciis inde paullatim exasdificantur Com-

poiita Π Difcurfiva, ^ubi coniociant noilrates unius rei vei plurium ^rerum plura prasdicata ^{, aut} bas ab illis re- movent, ita quidem ut una idea quodammodo nitatur

altera & ab ^ea fequatur, atque fingulas a fuis primitivis Γ principiis. Sic adpetendo iimul poma, pira, pruna, manifeftat infans Compofitum judicium, quod generali iapore nititur in hunc triplicis fpeciei fru&um adplicato;

unde fl placet calculos ita ponere, plena emergit ratio- cinatio, ^qua: verbis explicata adeo ab ore infantiii ionare

poteft. Omne quod dulce fapit, defidero; poma, pira,

pruna dulce fapiunt; ergo eadem defidero, En heic

fyllogismi cujusdam prasmifias & conclufionem! Conclu- fio hxc fpecialis a generali fapore, & hic ab antegreila

ienfatione tamquam principio fuo pendet. Minimevero

exfpefles inter infames loquendi ordinem fyllogiilicum:

Si unuro akerumve exempium inträ hos regularum gy-

ros reftringi pofiet, ab iliis aberrant fexcenta alia. Nam

ut fupra nauiioties monuimus, Cognitio Infantilis & in¬

de exiurgens verborum concurius, effc fatifcens, hiulcus

& maie cohxrens, id quod ex colloquiis cum illis inili-

tucis iatis iuperque cuilibet conftat.

§. n.

Ρer Adtentionem cf Judicium inßgniter muhiplica-

tis & flabilitis notionibus _, lingvte verncicuU cnpa-

cior

& ] 32 c «:·

clor redditur infans & ßnfa fua åtftinclioribm β-

gnis, ore pleniori & longioribus periodis

exponere confuefcit.

Ubi ad id perventuro ed aetatis, qua infances VaJent

fua fponte animurn fubinde advertere ad certa decermi-

nata objeäa aiiis leorium remotis, ac per judicium iets

conjungere feu iejungere fenfibus & irnaginatione com-

paratas ideas, deprehenditur eorum loquela £ie:i uberior,

diilin&ior & ordinatior. Etenim cum per Adtentionis

defixam aciem in fingulares res cognitio intuitiva multl·

fariam augetur, non poilimt non, una cum bis acceptis

rerum ideis, etiam plurima earum iyrabola: in loquen-

tiuna hominum celebritate adquiri. Symbola lubenter ie-

quuntur ideas, idcirco quousque hae diftinddte & ordi-

natas funt, efficiuntur quoque verba verborumque ftru-

£turas diilin£tee ordinataeque. Si miniilrante judicio di-

dicerunt recte in ipfo cogitationum intuitu de rebus quid

ailerere & negare, fiunt plerumque terminis indutae pro- pofitiones juffce & genuinas. Verum enim vero, (i quid

aliud experimur, heic infantum lingva fufos fermuncu-

los efle inanes ^ac extra numerum redditos, ita omnino,

ut ex decem propofitionibus vix una fuerit digefta, ac juita conjunclione verborura quadrata. Tarnen firmo

ftat talo, judicia illorum eo plura & re&iora fieri, quo propius & diutius vim Adtentionis in oblatas ^res conti-

Kuent, & quo frequentiora correwtioraque in intuitu ^co¬

gitationum exlurgunt judicia, co aptiorem dicendi facuU

tatem feie exfercre; potiflimum ii ingenium felix eft &

infantibus licet vivere in converfatione hominum, qui

cum iilis crebras blandasque ineunt collocudones, ac oftendendo piurimas ignotas res, rerumque terminos fac-

pe pronunciando, illos ordinate iua verba ierere difcunt.

Åt quoaiam Ingenium Humanum adeo eft fibi difparile,

difpa2

£ 3 33 C £

difparües quoque dicendi progrefTus inter homunculos

noftros confpiciuntur: pars imbeciilibus feniibus, obcuia

Imaginatione, hebeti memoria laborant, & ob ejusmodi

faftas Natur« remoras non poilunt non permukum re- tardarl; pars iterura inftfu<fta quidem eft pr«claris inier-

nis dotibas, fed pectoris orisve organa inepta funt &

lingua iners titubansque, quare iegnuer cum illis agitur

& iero ioquendi uius invalefcit. Verum ecquando in-

genii lingvaeque vires pari übertäte feie commendant,

J«ti audirnus, _quam verba faciendi dextericas ocrum in-

dies cürouletur, pnecspue fi Naturae reipondet educatio

& contubernales curiofitaiem eorum novis ideis verbis*

que ailidue locupletant.

Q_uibus prarrogativis pofkis copia datur experiundi

potentem Anim« viro in exiguum illud membrum, Lin¬

guam. Jam mirifico velocitatis gradu ex fuis receffibas

confurgunt voces ac fine negocio fuper linguam pro-

filiunt & foonte fua _{per os} fluunt, nobis ignorancibus

verano hujus operandi modi indo'em, unde venianc, quo

tenore tarn feftinanter componantur, quorfum eant &

quomodo ab aliis concipi poilint inteiligique. Interdum

os eft quaß plenum verborum, locutionum, phraiium,

fed peroratione finita tota ha:c verborum ftrues corruit

& in nihilum redigitur. Lingua? motus eliciuntur prout

fenfationes & Phantaimata anlam pra?bent; vox fucces-

iu temporis articulatior effingitur,'· verba ciariora au*

diunt _, & alteri alterum, quemadmodum 1 in ^< catena

nexus, adhacreicit: Ex vocabulis adftringuntur plenas propofitionee , ex his fimplicibus compofitx, ex com- pofitis plura commata, exj commatibus iongiores profe-

fententiarum periodi. Precum formul«, quas No-

ftrates mane & veipere, ante & poft menfam memori-

ter recitare addiicunt, habiliora reddunt eorum oris Or¬

gana & linguam diilerendo acuunt, ita ut verba facili-

£> 3 34 C ä-

ori concinnitate cadant celeriusve feie invicem excipianf, pariter ac hsec creberrime repetita excercitatio fermonis fymbola in memoria alcius infculpat.

§. 12.

Annis aliquot foluta converjatiöne peraäis ftrictiort

vita uti jubentur infantes, addifcendo ex libris

Elementa vernacula lingua.

Quinque f. féx apatis cenellx annos danf plerumque

aleis & ludis pufiones noilri, in naturali hbertate fua haud

mukum impediti, laboribus foluti, curis vacui, certis impofitis minus alligati fun£tionibus. Edunt, bibunt, dor-

miunt, _quantum & quotiesillis placeatj iecfent, cubant,

itane, eunt, currunt, quocunque voluptas ferat. Quic- quid eorum impingit fenfus & fua fponte fefe infinuar, adprehendunt Memorixque iupelle£tiii recondunt; quod

vero magis abitruium eil & ^non fine onere poteft difci,

iftorum cognitionem tantifper prxterlabitur. Sed aliquan-

to poft in anguitiora coguntur caftra, cum ita di£ta le¬

gendi ingruit periodus, quam tamquam inilgnem infan-

tilium rerum articuium paullo expendere nunc animus eil.

In loquendi itudio non iolum animi facultates. ve¬

rum etiam corporis in actus debent deduci f. exerceri.

Tranquillitati primum adfuefcent pufilli corporis mem- bra, caput nempe ejusque organica inflrumenta fen- tiendi, manus, pedes, cetera, ne moeibus inoppor-

tunäs inteflinam mentis adtentionem turbent. Deter- rainatis locis, lineis pun£tisve Agentur ocelli, ut jnxqua-

les literarum figuras chartis exaratx plene huic videndi

organo infundantur. Aures intcndantur opus eft ad cer-

tas lonorum ipecies, ut una ab altera rite & plene di-

Icernatur. Creberrima repetitione confuetudinem Tibi pa¬

rier lingua varios auditos fonos articulatim pronuncian-

di. Haec exescitatio, quum ejusmodi pofcic ambages, non, mihi

& ] 3J C £

mihi crede, brevi temporis fpatio legendi habitus poteft adquiri; ^nec pari Minerva omnes fa&uros iuum hoc in

tramite progrefTurri exiflimet ullus. Vicies & fupra ^re-

citanda interdum erit una eademque litera, antequam, qua imaginem & ionum, firmiter & ita menii inhasre-

fcit, ut aiia ania porresa rediviva & fatis cognita ^ex- pergifcatur. Tentamine infticuto in propatulo erit, cum

duplicata hsc literär idea in cerebro radicatur. Nimi-

rum, Cl digi'o tendimus in literarum unam, illius fonum interrogando, quid vaieat, infans enunciabit; fecus Γι ^no-

minando ionum quaerimus, ubi literss effigies cubat im»

prelfa ^, mox locuium manu monitrab it. Ex literis co-

gnitis fyllabas condere, ex iyllabis verba facere, ex ver- bis orationes itruere allaborat; ita ^tamen, ut adiueto fen-

tiendi ordine poit longas moras multosque anfra&us hsee

elementaria doitrina abfolvacur. _{Etenim per} vifurn ex-

cipic colledtaruni fyllabarura varias effigies, per auditum

earum fonitus, & ex his vifis & auditis compofitar e- mergunt idear in Imaginationem & Memoriam feie in-

finuator^, ita prorius, ut quocunque larere examen vo- cetur, eas infanti enotuifle conftet. Sit venia exemploj

in Oratione Dominica cum incipiunc Noilrates legere

vocabulum: Fader, quinque has Hieras f, a, d, e, r,

primum qua figuram oculis, & qua fonum auribus, funt conceptuti. Kinc fyliabae duplicem indolera adprehen-

dentes totam vocem Phantafiar Memoriaeque ita repo- nunt, ut quoties vel videatur vel audiatur, ftatimj a-

gnofci & pronunciari queat. Ab hoc verbo ad alia, a verbis fingulis ad contextum complexionemveorationis, ^a

lineis ad paginas, a paginis ad folia, a foliis ad totum li- bellum, & poitea abunolibro adalterumfimiii callepergunt.

Poit hare progymnafmata iatagunt pueri memoriter relegere extra libros prarfinitas le£Ponum pericopas, ^quas

adeo fibi repoftas reddunt, ut quaQ coh^renti catena

Ε 2 fme

♦>: 3 3β t &

fltie perfurbato animo vei lingua titubanti easdem diftiii»

åe recitare potuerinf. Hase animi eorporisque com¬

munis eultura lacios uberesve habe? fmitus^, quafenus in-

fantes inde adiuefiunt iua ienfa feflinanter Se ore adpo··

fitOj a capife periodi cujosdam ad calcem ^usque, referre>

cum ante hac aliud nihil _quam verba vnga & disilea ac-

que confuias delineantia cogitationes, effutierunt. Ergo

hic quoque in confpectu eil aniuias acumen nobilitasqae.

Paullo ante erat infans ad evolutum librum veluti o- culis _cascus, auribus furdus, lingua mutus, intelleiluque

nihil diieernens, nunc Iiteras earumque compolitionera

a verbo ad verbum, a iinea ad lineam clare videi; nunc audit concipitque eorum fonos fonorumque coagmenta- tiones; nunc callec lingua voces & iententias apto or-

dine eloqui a prima paginas linea ad ultimam, ab initio

ad finero; nunc non tantum in libro, ied etiam extra librum hos vocum theiauros poil alios facile & ^prom-

te, dextre & celeritec e Memoria* penu pueruius depro-

roere valet. Ab infantili ore ad noflras aures permanant

verba, quee, velut in flimine aquarum gutta?, fibi mutuo

nexu cohasrent, tamedi modus, quo veniant abeantque,

nos latet. Verum enim, quas hasc aetatula difeunt, ^vo¬

ces funt ut ρInrimum nuaae & intuitivarum idearum

vacuae, prster figuras &ionos parum continentes* quam»

vis contra non inficiamur, eos fymbola reruro, qux in¬

trä penates obverfantur experientias & eorum externam Senfationem adtingunt, quadantenus intelligere.

§·

Quousqus fui Confcientia infantibus adju-

äicanda fit.

Ex Philofophicis roitris Sui Confcientia proclamatur

eile

$ Ü ³⁷ C $

efTe a<Sum animi,quo fe ab aliis rebus resque a fe mvicet*

diicernitf). A me haud isfa ißhac definitione palam fate-

or perdifficile, etiam adukis, efie di&u, quid& quaiis fit

Conicientia iui a rebus aliis obftraåa. Cum vero aliens

res fenfui vei interna vel externo obverfantur, perbene rsosmetipios vel potius a&us noftrosnoicere poilumus. Sic

cum plurims esque diverfifiimse Senfationes in nobis

proficifcuntur, cito agnofcimus, has oranes in unum i-

demque Subjeftum, quod Pronornine, Ego, exprimit

lingva, coire, non vero in diverfa & a fe mutuo fepa»

rara iubjeåa d). Si vero omnes rerum aliarum fenfatio-

r<es, interns, inquam, & externs indeque exorts ides

finguls tolluntur, egomet certe nefcio, quid reiiduum

ex roei ipfius Confcientia ^cunc forer. Igitur a ms ad

infanies _per analogiam probabiliter concludo, innocue

exiftimäturus neque illos fine fenfationibus & aliarum

objeilaruro rerum ideis iui conicios eile. Et quando-

quidem prims statuls vita prorfus iomniculofa adpa-

ret (Vid. Part. Prior. §. i. &2)» probabiles mihi fub-

eunt rstiones infantibus, primo vivendi ^tempore,aliquan#

tulam quidem, (ed perobfcuram, fui confcientiarn adjudi-

canai. Verum tamen, prout fenfationes indies invalefcunt

inclarefcuntque ides, a'oit quoque indies obicuritas con-

fcientis. Fortiffims ienfationes, utpote externs fames

& fltis, ac interns voluptates & tsdia, mea conje&ura

primum progignunt fui confcientiarn ^, quam deinceps

illuftrant corroborantque ienfationes ceters ordine di«

verfiflimo oriunds. Ut autem mentio eil de diflindta

iui notitia f aftu perceptiones fuas adpercipiendi, non

Ε 3 i*a

fy Vid. Leihnitii Princip. Philof. 3, Wolffii Pfychol. Empir.

'S3. iV fqq. Ejusdem Pfychol. Ration, 10. Wsllerii Pfychol. Empir„

§. 4. 5. IV Ejusdem Ration. §, 12. 13>Jqq· <0 LVallerii Pfychol»

Empir. §, §. 78. 79. Vid. Loch, de Intel!. Human. Lib. 2» Cap, 27,

de Idetitit, Diverfit, §, 9 fa* ^io. dc qerfon, Idetitit*

\

» ] 3« [ &

itamuka Confcientiaj aetate infantili veftigiaindagare pot-

erimus. Nam experimur quam plurimas in nobis ten-

iationes efie ejusmodi indolis, ut non mox icntiat fe fenfiile, qucmadmodum ^ac creberrimas ideas nobis ad-

•fle poiTe, & tamen non fimul ideas barum ipfarum i-

dearum, f. quas Piychologi loquuntur, adperceptiones:

löe multo magis credibile eil, omnes parvulos mentis

Tu« operationum ideas non nifi iero percipere ή. Prac-

terea prius aliorum quam fuam faciem videt infans; pri-

tuo cum fuam in ipeculo inipicit larvam, minime cre¬

dit hane efle fui imaginem , cujus ignorantias quoque

certa oflendit indicia. Sed his & aliis ieniationibus cre- bro repetitis, & ad eas curatiori adhibita adtentione,

clariorem clarioremve fieri eorum conicientiam arbi-

tror. Cui rei prtecipuum auxilium paullatim prarbereda¬

tum Nomen in me & aliis obiervavi. Dum infans a

domeftica Corona iemper eodem compellatur nomine,

fenfim feniimquc coniveicit in iemet auditum & vifum aliaque cum interna tum externa fenia fleftere: ob er-

rata creberrime eulpatus, & laudatus ob vircutes, vel a- liter admonitus, inchoat fuo nornini addere efficientera

cauiTam iuarum aftionum , easque ad fe tamquam ad u-

nam determinatam fphseram colligere. Iterum vifus ^o-

pe pauilatim iatius introfpicit in lui corporis partes &

inde obortos aflus fingulos ^, qui Nomini continue im-

putantur. e. g. Nominatim jubetur infans bic vel illic

ire, C aliquid ab altero ad alterum locum portare, un- de manibus pedibusve certa imputare negotia ^, fibique

tamquam horum a£tuum conicio duci vel praemia vel

poenas adjudicare incipit. Sirailiter, miniilrantibus quo¬

que ceteris fenfibus, gradatim adlVeicit fuam ^agentem perionam ab aliis dignofcere, & referre omnes habitas

fun-

·) Cfr. Lockiuni Lil/r. a. De Idear, Nofirar, 0riyin. 8»

£ C 39 I &

fun£liones ad Suum Nomen, & rurfus ^Nomen ad iuas fun&iones, quce coalefcunt in una fui ipfius idea, quam dein exprimit in pra^teritis, pr^fentibus & futuris rela- tionibus, alias adfirmative, alias negative, per vocem :

Ego. Utpote Ego feci, vel non feci, facio, faciam hoc

vei iilud. Qu$ iui confcia ^notitia deinceps ab uno

gradu ad alterum ^, pariter ac reliqua humana cogni-

tio adlcendit. His innocua übertäte difputatis ad ul¬

timum inferimus, Confcientiam iui, in quantum per di-

ftin&as ideas definitur, iub fe expofcere multipiicis noti-

tiac lupelle&ilem ^, crébram Senfuum, Phantafi® Memo- riaeque circa externas & internas materies repetitionens, pariter ac intenfiorem a&ionum intuitum, & realem ad- perceptionem, b, e. curafam refle&ionem in aftus &

pailiones fuas cunftas, tanquaro a fe & non aliorfum profe<ifas. Attamen hac in fcena adeo ar&is cfl circumfcri- pta cancellis, ut tantum a&us, motus & mutationes a ie ortas, numquam vero fe ipiam, uti caufTam efficien-

tem, fl afun&ionibus cun&is abftraheretur, anima pefcipiat.

§: 14.

Inteliefius, lngenii i? Rationis Ortus Sf

Progrejfm«,

Intelle&us definiri fölet _per facultafem di/lin&e res

repradentandi j). Foetus Jntelle&us igitur funt notione«

diftin&se, quarum non fumus compotes in incunabulis,

ubi non nifi cogitationis crepufcula fublucent. Verum prout idese per Senfus, Phantafiam & Memoriam provo·

catae redintegrantur ac fuccrefcunt ^, fefe exferit _quoque haec facultas, cundfa digerens inque fuum difponens lo-

cum : Etenim fcifcitatur Inceile£tus idearum charaderes^

qui?

*'" 1 """ 1" I«II·IUIIInfcp«i',..,,·,,,·,,,

j—,

/) Wolffii PJyclol. Empir. §. 275. Waller« PJychol. Etnpirt

§. 166»

$ ] 40 [ 3K

^ufous a fe fecernüntur res, ac fciicitando msgnopers profielt) poftquam ia vernaculo iermone pueruh copio-

fam naåi funt fupellellilem vocum & terminorum,

eaorum fubfidio faciiius pollent difpungere objecta, qua fimilitudinem & diflimilitudinem, convenientiara & di- fcrepantiam, &, quod inde fequitur, ^per relatlones con*

ceptas ferrede rebus judicia. Sic duobus peraftis annis ia-

ter noicunt, ^ut hominum ;imagines exempio tangam, parentes , confobrinos , sliosve domeilicos j & haec

notitia primum manca plus plusquc obtinet notas pluriuni partium ^, quse ingrediuntur hominis ideam,

unde curatius cernunt differcntiam numericarn, quse cor- porum diverfas qualitafes intercedif. Quamobrem prs·

iucente intelle&u, cum iextus vel feptimus vivitur an- nus, vel centum hominum perfonas uno loco colle^as poflunt diftingvere per particulares ideas conilituentes ^to¬

talem iiiam , defumtas a veititu_^ raembrorum corapo- fitione , prasfertim lineamends faciei, juventuce, feneäu-

te, pulchritudine, deformitate aliisque conipiciendis fi- gnis. Intelle&us adeo natus excoiitur per illas fubordi-

natas Facukates, quas voeant Piycbologi Adtentionem, Reflexionem , Comparationem &: Abfiraftionera : cum infans fub Adientione vira ammar in certa objeåa, a- Iiis aliquantifper repofitis, & Reflexione adtendit ad

notas rerum fucceifive continuatas , & Comparatiöne

rerum relationes conjunflim percipit, & Abflrawtione quse reapie conjunåa iunt ieparat, valde Intelle&us ila-

bilitur & idearum lumen in rebus fstius perluflrandis fa- ciendisque verbis, quibus una res cum altera cohaereat

▼el ab illa diftet, egregie locupletatur. Sed in circo Infan- tili, fi quod fentio dicam, eil debilis angufiisque limiti-

bus circumdatus, ita ut tantummodo ad res familiäres fre·

quentilfimasque fe exporrigat: unde alveo prono fiuit, Intelleäum objekive fpedlatum tam multiplicera efle,

·/ ac