ITIIS IiX

10

Ό. Ό.

DISSERTATIO GR ADUALIS,

DE

IiX ERC ITIIS

CORPORIS,

QUAM,

SUFFRAGIO AMPLISSs FACULT.PHILOSOPH.

IN REGIA ACADF.MIA UPSALIENSI,

SUB PRAESIDIO,

VIRl AMPLISSIMI atque CELEBERRIMI,

MAG. I.AliREN I II DAHLMAN,

Moral, et Polit. profess. Reg. et ord.

rUBLICO EXAMINI MODESTE DEEERT,

Alumnus Thunianus,

OLAVUS WILLMARK,

SMOLANDUS.

IN AUD. CAROL. MAJ. D. XXVI. APRIL.

ANNI MDCCLXIV.

Η.Α. U.S.

UPS ALIiE.

eminem, qui non plane fui imme-

mor eil, inficias iturum credide- rim, homines cum ratione animi

tum corporis ad certa officia ob-

iervanda ohftrictos eile. Lex enim per naturam nobis nota nosmet obligat ad eas actiones cömmit- tendas, _qua ad perfeclionepi no- firarn idatusqtse noflri ten du η t, & ad i Ilas omittendas,

qua! illam aliqua ratione minuunf. Quam ob rem, cum

homo & anima corpore conftet, ac obligatio naturalis

iit neceflaria & immutabiiis, non folum ratio habenda cd:

anima, fed etiam corporis. Animam multo nobiliorem

eile _corpore lubenter largimur, & iic curam illius maxi-

mi eile momenti. Hinc autem concludere non licet, of¬

ficia erga corpus negligenda eile. Prater id enim, quod

fana, hoc in'negotio, monet ratio, ex iacris litteris no-

tum eft, totum hominenn beatitudini ab auilore iuo de-

ftinatum eile

cujus etiam fem ^per & ubique parciceps

fuitlet, nifi officiorum fuorum erga Deum fuiilet obli-

tus. "Facto igitur deplorando per inobedientiam naufra-

gio, non minus anim® åtqiié corporis vires innumeris

fere navis & ar um η is fcateré _coeperunt, quibus iiibve-

niendis minuendisque navare ' operam homini incumbit.

/Ad

/

# > 3 ( &

Ad Commercium praeterea, quod animam inter & corpus

intercedit, attendentes, facile obiervamus

iliam baud

bene ie habere, ii offiéia erga hoc negiigantur, & contra.

Hinc corpus non .ibiuni alimentis convenientibus rtiici-

endum elt, Ted vires ed am ejus exercin'is & labor bus coniérvandte & confirmandtr i un t. bi ig· tur, qukfiibi ipfi debeat, minus cordi eile judicamus, qui exercens animum, corpus i g na via & otio torptre fruit. Pauca ira-

que de exacitiis corporis difierere in animum induxi,quem

conatum, B. L. ut in meiioicm interpreteris partem, enixe ropo.

§· »■

Corpus noftrum ejusandous & ^natura· efré, ^ut abs-

que motu & exercitiis integra yafetudine diu frui non

poffit homo, & experientia & tefrimoma expei ientiilimo-

rum Medicorum iatis itrperqee confrrrnanr. Motats, in- quit Nobii. Arch. & Eques Dom. von Linné, in Coli eg.

ίιιο Dia t., cequé 'neceffarius efl cor por i ac cibus & jommis. llle efly qui facit ut vipa mus, cumque definity bovio tmriiur, v am

fine fiangvinis civculaiione j utrcjcit corpus, per motion cm Gu¬

tem hoc impeditur. Hane ver-itafem veteres etiam il bi perfpectam habuiile, dubita.re haud licet, Ii ad ^{vari a} ex- ercitiorum _{genera, qua} apud eos in ufu fuerunc, ^Odi¬

los converterimus. in antecetlum autem vet bo monuis- ie fufficiat, quid per exercitia corporis inteliigamus: fci- licet, non ea tantum, quteapud Grarcos & Romanos in

Gymnafiis ecrum olim iuicipiebantur, fed qutrvis etiam

alia ad _corpus exercendum facienda. Non omnem igitur

laborem & opus exercitium appellamus, ^cum alio fine

corpus nollrurn exerceamus, alio, operas & diuturnos

labores peragamus. Sic, e. g. agricola, dum eum in

finem agrum colit, fruetum ^ut inde percipiat, id omnino

labor audiq atfi unice hoc labore rationem habuerit iani- tatis, idem iub nomine exercitii & motus corporis ve-

A 2 nit.

# ) 4 ( #

\

4

nit. Enam findere ligna ferraque diilecare a raultis cor¬

poris cxercendi grada iiiicipitur, at operarii idem ut opus Sc laborem fuftinent, unde conitat, inter operas &. ex- ercitationcs mag η um intercedere dircrimen.

§ Φ· ^-

Veteres exercitia corporis magni fecifte, neminem, nifi plane hoipes fit & peregrinus in fcriptis eorum, fu-

gere crediderim. Reperimus eos non folum publica*

eaque pietiofißima axiificia illis ufibus exftruxifte, fed

ceitam ßepe parrem, bis obeundis, in privatis etiam de-

ilinaile ardibus. Aliquas harum exereitadonum breviter

confiderare conabor; ^omnes autem ipecies earum exami¬

na ar c

mihi animus non eft, inprimis ^cqm multte, qute olim erant in ufu, partim defverint, partim longe alium

induerint habitum. Inter potiora corporis exercitia apud illosJaltationem fuifte, non eil ^cur dubitemus. Qua; qui- dem, quornodo erat comparata, quibusque abfolvebätur

adtibus, cum Ariftoteles in Poetica; ί\ιχ initio, & Plutar-

chus Quatft. Conv. Lib. IX. Probl. XV. ulterius dilucida- verit, iiluc ejus rei curioium ablegamus» Rationem au-

tem eorum faltandi longe ab illa, qua; hodie apud ^nos viget, diicrepalTe conftat, non tarnen negandum, i al ta·

tionem &rvolupiatis cauila & va'etudinis coniervandae

ab illis etjam adhibitam fuifte. Socrates igitur iilam ^ap- probavit, Plato in parte virtutum pofuit Civiiium, &c Cbryfippus in pratcepris de liberorum educatione non o- miOt, teile Quint, libr. I. ^c XVIII. Neque ab illis clis-

lentimus, contendentcs, uium ejus ^non eile profcriben*

dum, cum non parum ad decus corpori conciliandum fanitatemque tuendam faciat» Hinc eft, quod veteres

dignitate conipicui aliquod tempons in hoc genus exer- citii infumferint: quamobrem inter virtutes Epaminon-

dte a Nepöte relatum legimus, eum commodefaltaffe. Ne¬

que noftris temporibus hoc exercitium excelio etiam lo-

co

\

# ) ί ( φ

co natis indrgnum habetur. Ne quis autem, dum illud

tanquam utile commendamus, exiftimet, nos quodvis ial-

tationis genus ii ne difcrimine ad mi flum velie, monuifle

juvabit, omnem ialtationem turpis voluptatis & often-

tationis caufla inftitutam, tanquam pugnantem cum offi-

ciis _{erga nos} ipibs & alios, rejiciendam eiTe.

§. IV.

Lufumpilcc inter exercitia corporis antiquiffimis etiam temporibus uiitata referimus, Grtecis tamen luus, Ro¬

manis fuus in hoc ludo peculiaris mos fuil: in hoc autem inter eos conveniebat, quod hunc ludenai modum ad-

hibuerint ad _corpus exercendum, velocitatem, eertatn- que agiiitatern obtinendam; pila enim non iolum fupra caputiublatis brachiis excipieoatur, i ed ludentes vel huc

vel iiluc transcurrebant, fummisque viribus corpus eri- gebant. Heec exercitatio etiam apud ^nos in uiu eil, &

partim motionis partim deieflationis gratia fufcipitur,

quam non tantum ut utilem, ii jufto ^tempore fufcipiatur,

Ted valde etiam innocuam honéilatique convenientem

commendamus.

§· y-

Dum jam in eo occupati fumus, ut de éxercitiis cor¬

poris breviter dicamus, de nobili illo exercitio, quod in Palxfiris fufcipitur, mentem quoque noilram aperire

convenit Magni hoc exercitium iemper habitum fuit, idcjue merito, quum, licet pugnax fit, ^cum corporis ta¬

men fanitate, fl caute inflituatur, non pugnet, ied poti-

us ccque ac reliqua: corporis motiones idem firmet ani-

tnumque alacrem reddat. Prseterea etfi firmiifimis & ia-

luberrimis legibus fecuritas & vita: & bonorum noftro-

rum munita eil, experientia tamen teilatur, ejusmodi

nebulones däri, qui, omni humanitace depofita, quali

rapinam, vitam ac bona noilra, ^per vim & iniidias pe-

tant, Ejusmodi igicur nefariis conatibus, intcrdum ut

obviäm

# ) 6 ( &

obviam'armati ^eamus neceffitas poflulat, quo caiu gla-

^

dium noflrum apte dirigere, impetusqr.e aggreflbris fcite

eludere poile, non parvi pendendum eil. in primis ^au-

tem caflra aliquando iequuturis ac impetum hoilium ex-

cepturis, perquam utile hoc exercitium exiilimamus.

§· VL

Curfnm^ quo minus inter exercitia corporis falubrio-

ra referamus,nihil impedit., Hoc genus exerckii vetéres

maximi feciile, ludi teflantur Oiympici, in quibus, qui

prx ceteris exceilebant furarao aiFiciebantnr honore, pri-

mi enim metam contihgemes coronabantur, & qui ter

'coronam reportaverat, praeter alia, intarnia deinceps nota- ri non potuit. Plato hoc exercieun? magnopere com- mendavit inDial. VIII.del.eg & Senecailkid inter primos corporis motus pofuit Kp. XV, Tmago quaii qua;dam hu-

jus ludi confpicitur inter pueros noilros, qui, certo prse·

mio pofito, de pieta contendunt currendo.

§· VII.

Uiterius, amhultåionem, _qua; locum fere principem

inter exercitationes corporis teuere videtur, coniidere-

mus^ Hane veteres magnopere in deliciis 'habuifle, in- dicio ilmt fatis ampla & fplendida loca huic ufui ab iliis inilituta, teile Vitruvio, qui. quaritum operae,& impeh-

ferum in ambtilacris parandis pofitum (k, nos abunde

docet. Immo, deambulationem penfiiem Soilratum no- bilem Archite£lum Gnidi conftruxitle refert Plinins libr.

XXXVI, XII. Magnos etiam fumtus hujus exercitattonis grada apud nos faAos, & adhuc fieri pallim confpicimus:

minus autem prudenter illi mihi videntur agere, qui ni-

mios huic rei ilimtus impendunt, cum parvo, fine du¬

bio, hxc exercitatio, apparatu indigeat, & tamen fui a- mantibus utilis pariter ^ac jucunda eile queat, nimirum

fi per prata, nemora & vireta ab i ρ Η natura huic ambu-

lationi quaii deftinata, inilituatur. De cetero quoniam

uni us-

# ) 7 ( ❖

uniüscüjusqne fere experientia teftatur, ^eam non foliim

valetudinem confervare, Ted etiam mala4quie iliam infe-

ftent interduit» evettere bonumque corpori habitum in- ducere, non eft cur multum de .ejus utilitate peroremgs,

cum ab experientidimis Medicis in certis morbis curandis

haud aliter ac medicina ordinari & commendari ioieat.

I VIII.

Equitationem corpori etiam exercendo band partim infervire, vere mihi videor poile contendere: quam ob

rem illam a veteribus admodurn ceiebratam fuiile, & a Piatone tanti habitam reperimus, ut utriusque fexus ho-

roines huic operam daturos voluerif. Neque in defve-

tudinem abiit noftris temporibus, cum pailim illam ran- quam infigne remedium contra varias corporis innrmita-

tes adhiberi ^a iummis commendari Medieis obierva-

vciimus, inter quos nominaiic iatis eil Nobil, Domin.

Archiatrum & Equitem Roién von Rolenftein, qui Dis-

fertatione Ina, de equitatione ejusque in rnedicina uju, ad

oculum moniiravit, quantis hatz exercitatio gaudeat prac-

rogativis & commodis. Alias lliis hoc exercitium, qui

rei mibtaii fe devoverunr & oniamento & uiui eile du*

citur,

Natatio, ^an inter exerciria utilia corporis haberi _pos- iit, non eftquod multis disquiramus. Veteres eam tan¬

ti fecerunt ut illam etiam inter prima ^, qui bus puenlis x-

tas imbueretur,poftierint. Neque hoc fme cauiia factum fort; mai i enim eos d-imicaile novimus, ubi 'haud raro

accidere potuit, ut navi concußa, fc in mar« dejicere vi- tamque natando iervare cogerentur. Hac arte Athe- nienfeChium oppagnantes infirutRi, feliciter in tetram,

navigio relidto ^, transnataverunt, ut Nepos in vita Cha-

briir refert. Ariiloteles eam in primis comrnendavit^

& Romani in fatuo deicribendo dicere coniveveriint: Ne¬

que

# ) 8 '( #

gv.e Utterns neque natare didicit. Habet itaque "exercitium

hocce iifum fuum in re militari, habet _quoque in exer- cendo _corpore hand contemnendum, & nullum d tibi um eil·, quin olim etiam rationem valetudinis hoc ipio ha-

buerint: quantum ei confervaödac conducat ex pradecfio-

nibus Nobil. Dom. Arch. & Equit. von Linné Diart.

baurire licuit. §. X.

Prins autem quamhifce leviilimis finem imponimus, eadem.y _qua coepimus brevitate, Venationem fpeciare la¬

bet. Quin feras & animalm in ufus noftros convertere liceat, dubio caret, cum nobis ipfa ratione prarcipiente injunftum fit, neceiTitatibus noiiris profpicere. Si hoc,

ca etiam agere licet, quibus huic iatisfiat Obligation!,

quam ob rem etiam animalia ob var i am utihtatem ab iis

in nos redundantem féctari licite & profternere poflumus.

Maximum etiam venationem facere ad corpus firman-

dum

fanitatera confervandam & vigorem animo ^con- ciliandum, illi optime norunt, qui tempeftive, hujus de¬

lictis allefiti, nemora peragrarunt. Non mirum itaque ^o-

mni fere tempore & ubique terrarum magno pretio hoc

exercitium a cujuscunque ordinis viris habitum fuifle, prafertim ^cum venatione ferarum homines ad fortitudi-

nem & labores bellicos feliciter prteparari exiftimarunt.

Julius Poll, in prtefat. ad libr. onomaft. V. cit. a Job. Ro«

iino Antiq. Rom. hacc omniahis verbis comp]eélitur,duna

venatum Heroicum Ef Regium appellat (Indium,& ulterius di-

cit: ad corporis animique bonam conflitutionem eonfert, eftque

tam placi&e fortitudinis, quam militaris audacicefpecimen, ad

Virilitatem utile, Ef exercitatione reddit rob-ußum, celerem, queftremj'olertem Ef laboriofum. Romani quoque huic exer«

citio _perquam dediti fuerunt, unde Ho rat. libr. I. Epifh

XVlIl. illud vocat

opus utile famce, vitaque membris-.

Neque minori ftudio,ob easdem forte rationes,majo¬

res nofrri id operis affe&arunt.

Sed manum de tabula.