Diiputacio Politica^

r7

/

ϊκ Nomine S.S. Tr rν r τατ i sr*

Diiputacio Politica^

De

LEGIBUS.

J$)yam-9

Approbante veneranda & amplifllma faculratc

Philofophica,

SUß Ρ R JE s I D I O

Μ. LAU RENTII FORNE-

LII> Poefeos ibidem Piofefforis Publici,Pr«e- ceptoris ac promotoris fui Reye~

renter honorandi.

lw*'JÄagtßerijThtlofophici confequtnia placide

vtntiUndäm propowtt ---

Magnus Magni Moncilius O-G.

S. K. M. Stipend.

in Audtlorio Vrteri Majori ad diem 22·Januar.

Anni

ιi 48, htrüά?.

ÜBSA LIf,

Jmprimebat

AD

^Admodum%l~üerendumin Qhrißo ^Patremac^Dominunu*,

Da- MAN DR EAM Ρ RYT Ζ*

Inclytae Dioecefis

Lincopenfis Epifcopum longé

dignifiimum, Mecsnatem& promotoremi o- mniReverentia^aetatem profcquendum ^»

Juxta ac

"Rgvercnduni Clariffimum VirurrLs

U. Μ A G Ν U M HA RALDi WALLRRIUM,

Eccleßae Lincopenfis Paftorem fBcntiflUntifö ^ve- ncrandiq; Conilftorij ibidem Seniorem >gra-

Yiilimum, Patronum colendiilimuna,

Ut & rcliquosr*

^Reverendos» (flarijfimosyξβ ^r&flintjflmos Viros^% ejandern Up*

cUmCotefiflortjAßejfores ξβ Gymndflarchos (oltrtif- ßmoJy Fautores>praeeptores ξ$ benefallo*

resfemperhonorandos, TTXceilenf Cten Retler; Reverende Patroncj?

Et vos inßgnes Paüadis arte vtri»

Admoneor veterΰfelennimorüab ufu,

Ghit mca tutentur,querere,feripta* Patres»

Vobis» nonαΓψ,iflam concrederecurant^ j Me>mthi veflrafattspraflila donajubenU ßßvanta mei juflo htut moduiamine nuncjvams*

Ardor tit eft mentu, tollere ad aflra queo^

Sumite propterea,vobts ejuod dedico jeriptums Exiguum, grata (ed rude mentisopua.

Et mihi veßra httmili, velutante%faveteelienti.b Forjan hineetiamgloriavifiravenit»

interea vobis Deut ,avilege jeqveflrtur

Protrakat xtattsfatiL», V»Utebcneu,

Magnus Magni Montifiusf

Aut, &Reip»

Κ·'/ΧΧΧΧΧΧΧ$ΧΧΧΧΧΧΧΚ»3

Thefis 1.

^;Agnam femper

legibus tribiiendä

féft Wc^$l·/ ^Lu efleeminentiam & autoritateiTL·.;

ac proinde curam & diligentiam

non mediocrem ad illas cogno- fcendas & tra&andas impenden-

få^iöB _dam, ipificiaripoteft nemo, quiea«

rundem neceffitatem pariter ^ac utilitatem in vita fymbiotica, exadfciori judicijlance

expenderic.

Iii

Illafum n. beneficio omnia in Repub. admini-

ftrari, juftitiam excerceri ^, violentiam refraenari,

pravas hominum adbones

emendari, atq;in rationis

&officijgyrum revocari; adeoqjtotamfrespaucis

Ut comprehendatur) civitatis ialutem,

iilis

acceptam rcferendam

eile,

quotidianacJamat

perientia, &iapientes cumvecerestum recentiores

fatenturomnes. Unde lex ä quibusdam ^non im-

merito civitatis anima appellari confvevit> utpote quavegetantc(ut

verboilloantiquo

vi vit,

fopita & preffa,difldl viturtotum

civitatis

Seidquod erat,effedefinic.

A 2 III.

πτ·

Itai; Sc ipfe jam,cui,Deoclementef annuen-

tfvpu' licede materia aliqua diiputandum ^erat, il-

liusprascipue, quodeilde legibus, argumenti prae- ilantia 8c dgnitate commotus, non inconveniens ^s

aut3bofficioacinilitutoalienum_{judicavi, fi} cenu-·

em quaod^im hujus matcriae fciagraph am brtviorl·*

busiineis dciintare,&candidé/udicantium ctnfuraß

placide iubjicere ^centarem,

Tu DtU41 antiqu* legis qui conditoy fictdg$

S"g&ere> icgtfintmaguaptatu*, 1 V,

Legum deiineationrrp dum pollfcebar, ^nqn

Iioc intelledluni vclui,quafi fingulasearundemfpe- c!es,autquicqurddeiiiis-quaquomodo tra&arr pof-

fct, hic rnea difputatione brevi vafde 8c exigui perllrrngere intenderem ^, id enim imaicnß fenr^e

eflet laborisjnec unius quidem faruitatis. Itaque

nc pradumptionis aüquo viao laborare vrdefery nonnuliafilccm de legum politicarum CAußseffe&t/?

[tve

proprktatibu*

raadaduxi

V.

In veflibufo ^autcm cu/usq; fere diiputationfe praemitti,utplurimum folet explicatio vocis^, ne it sjuaeeiusdeai ilt ambiguitas, cupidumipilus rei ^rå¬

diga-'

dagatorem

flu

τttey'w vocabuli legis i Notatione, Nquivocationtξβ Mq^vtpodentis abfoivendaro primum lodicabo,

brevircr,nc nimis curiofe ad nomen concroverflas traducendo, ^rem ipfam ncgligere aut contemnere aecufcr.

VL

Notationens quod fpetflati lex quibusdam ^a legendo^ quod publice legatur> Alijså ligando,quod

€ös,quibus lata eii, ad obedientiam vel paenam Ii-

gec; ca?teri* ålegendo icu dtligendoyüvc quodfitIe-

ftavel dele&a tx piuribus ftatutis fcntcntia, five quodiiceligendorumnofiria,dicitur. Quarum no- tationum licet nullam rigorofe damnandam txiili-

niem5 cumnihil ab officio legis alienum dicere vi«

deantunpoftremam ^{tarnen >} tanquam quse non fo-

luffi literarum iimiiitudinem Sc Cognitionen) refert*

fed etiam ^naturam rei Scindolem nonobfcuré indi«

gicat> maximeapprobatam obfervo.

Vli.

ftquivoeationem vocabulum legis, apud Poll«

ticos autores non ita multipliceraadmittcre.,fed^uno

feintemodo tdipium ufurpari animadvertitur^r nifi

quod aliquando pro omni regula jußa jtve in\ußay

yci proreguUreßa tantum accipiatur,quae poileriof

A _{9 accc-}

acceptio> quo

verior,

charior nobis h benda eil;

Aliasvocabuli/eg/facceptiones

hucnon fpe&antes

iilentiopraeterire, utmerito

debui, ita libens volui.

iE(juipottentia

legis funt quandoq; jus, confultum,

fancitum, decretum See. Sed in his nos breves Sc

facileseile convenit.

VI IL

Praemiftae Μψατολ^ίφ Explicationi confide-

randafueceditipfa *i*yt*»T9toyUy ubicircadefinitio-

nem legiscommode

ftruendam primus occurrit lä-

bor, quidiferepantes

multorum iuper hdcrelitigan-

tium fententiasdiligentiusponderarevolenti,

mub

tum negotij Sc d*fficultatis

facefferet

fed h4ic la-

bori ceu fupervacaneo, ne nobis remorae

fimus,

nuncpareimus., Sc falvo aliorum

judicio, legihanc

aflignamus

definitionen):

IX.

Lexefipraeeptumaojuumaprudentibus vitis autoritatepu- blicapraditisyadrefle agenda cives Reipub. obligans, injalutem

humana[ocietatüpublicamtpraferiptum,

X.

Genus\nhac definitione eil _pr£ceptumy quod legis quafi

fubftantiam primumq; adlum exprimit:

Neautem intelligaturquodvispraeceptum,etiamin- iquum,diftinélionis

caufaadditur

abufum,

leges nommantur;

Oportetenrm legem -humanarn

congruere legi naturae, cui

nihil

convenit. JEquitas itaq; eil, quae ?cgibus robur &,

efftcaciam, fai ftitatem & inviolationern conciliat;

imo facit,utlex in tantumhabeatrationem legis, in

quantum aequitatem

accipit; Ηoc primum fult

ftderandum.

XL

Alteruminpraediiia definitione eftDifferentiaf

quaeex quadrupiici

caufarum

declarabicur.

Caufam itaq; efficientem legum,prästeruniverialero

quse ut nullibi ingenere

banorum, ita

nechic

cxcipiendaaut

excludenda eft

dicimus effe viros

partim dudu lucis

partim ufu Sc experientiaedodlos,quippe qui omnia

reiia

ratione. tefte fhilofopho. üb« 6.Eth. c„ Ne au*

temq.uis'auturnet.in cujusvis,

quantumvis prüden«

tishominisarbitrio Sc poteftatepofitum efledegem

condcre; addit Definitio,iegamconditöresp#£//V#

autoritatejiraditoseße ojjortere, idqs i. quiaejusmo«

dihominibus ^, fims legum utpote direflio Se cura boni communispropriecompetit,ideoq; etiam po«

teftas legem

condend?,

medium ad finem

iftum perveniendi, iMls

ipfis conccdendaeft*

iade,quia proprietas

legum,

cft obligare Se ad

fui obfervationcm _{cogere non penes} privatas, fed publicaspeifonas,fuum potcftobtinere vigorem.

XII.

Materia legum cft duplex: in quaj & circa

quam. Jilafutje&i, H&c objc&i proprio nomine

venit#

XIII.

Sub)e&um cuinimirum leges rerantur& legan-

tur, in _genere qoidem iunt homines, ( ^non enim

animantibusrationisuiu deftitutis lex ferenda eft)

infpecieautemiunt ijdem, fed quatenus cert#alicu-

jus Reip# membra&civesfalutantur. Huc fpeftac

iiiudiurisconiultorum : Cujutefcciiitatt&Ugtsinträ terrttori-

ftmejmdemcivitatisreflringuntur, ncc^ in alteritt* regionis cives

vaUnt. Hinc iequiturneq;angelisneq;beatishörni-

nibus aliquid, tanquam legem pro imperio deman-

dandum eile, ficut quosdam eo impudentiae homi-

nesdeicendiiTe Hiftorias produnt. Subjedia alia, inquibus leges, pro diverfo quemfubeuntrefpeöu fubje&antur, utpote in intelledlu, item in voce Sc leriptis utin fignUScc. Hujus non funtconiidera*

tionis, cum magisad Iheoriam ipedient.

XIV.

Ob)eBum legis, quodindefinitione perreHe a*

genda^eχ ρrimitu r,fu^ηtexf< rn&bominum athones: dc

jilis enim praecipere vel yetare poilunt leges, nec circa

circaaliam materiam proxime verfari; Et quidem

proutillaeaftionesa cive bonopoilunt requiri, ab i«

pfo

praeftari, ScaiReipublicae falutem,

civibus

fupremalexefle debet,

referri. Hinc vulgares

taefunt, quaein fcholis Politicorüperfonantregulae:

Nemo_{ρ et nam}juarum lut^tc&gitationum: ultrapoße ^nemo oiliga-

tur: oportetlegesutponanturpojjibtles.

X V.

Hifce poiitis racile eritjudicatu, quod de ^re¬

busnaturalibus, neceiTarijsfemper eodem modo fe

habentibus, Sr impolEbilibus leges in Politia prac- fcribi nonpoffint, ^neq;deijs faciendis, quae expli·*

cite velimplicite^{pugnant cum}jure divino^{aut natu¬}

ral! ; eujusmodi leges fueruntquarundam gentium,

de inceftuofis confangvineorum, utpote fratrum <§c

fororum, &c. conjunftionibus. Nam omnium le-

gum inanis eft cenfura, nifi legis diyinae imaginem

geranO.

XV I,

Efficiente 8c Materia legum declaratis, ordo

monet,deforma&fine utagamus. Formam itaq;

dieimus confiftere invi praeferiptiva 8c obligariva*

His enim duobus virtus legis primario abfolvitur,

icilicetutprimore<3a & bona praeferibat 8c praeci^- piat; Deindeut ad eorundem obfervadonem obli-

get, alias enim fruilra ea praeeiperet. Nam feite

ß di&um

diitum cflilludi ψοάre&eimpctatut)

wteffe

habet»

XVII.

Finte leguinproximuseft) fäcere vifos St cU

yespariterbonos,&, qui hinc oritur in hoc genera ültimus,falutem StincolumitatemReipub. promo«

Vere, omniumautem St abfolute ultimus, glorian*

Dei refpicere. Nihil quippealiud movitfapientes

St prudentes ad leges condendas& promulgandas^>

finisautempropriumeib modo fibi^{debito, movere}

ac excitareagentern ad opcrandum. De hifce egre*

gijextant Ciceronis 5c Platonis aphorifmi; illiuslib.

2 döleg. inquientis.4 Conftatprofettoadfalutem civium civ}*

tatemq.incolumitatem,vitamrf omnium quietAm ^($ beutam con- ditåseßelegesi Hujus lib. l. deleg.sjentis: Oportet Utlegisfal

#orcumordinemfeqnatur, uthumana addivinaubiffa referantuf, XV 111.

Et licet non femper efficiant bonos eives efc- iam optima leges ; Nam non femper ad aftioneS ieélasperducontpraecepta, nifi ^cum cbfequens fit ingenium,fruftra etiam aliquando adhibentur, ii ^a*

nirnum pravae obfideantopinionen interim tamett

totuslegislatoris impctus> mole fuarum legum ^eo

Volvenduseibut teneat manu fegulam>ad quam di-

ftortaexigantur, 5cü^non poflintin totum corrigt,

fuam tamenhabeant cenfuram? cujustimore;Yei la«

ne

ntveffccundiapercellantuf. Nam licetgenus hu«

manum natura in vitium propendcat, nitendum ta¬

rneneftincor,trarium, ut fipeccatafolli nonpoffint,

furor faltem &curfus pcccandifufflaminetür.

XIX.

Efftdla five officia legis å Modeftinorecenfita

funthaec: imperarsy ^vetare, permitterey punire ξβ pramio afßcere. De duobus primis nullum eft du-

bium,nam legis eil dirigere inftrumentaliter Remp«

&omncsin Repub* cives* aäiones yirtuoias (ita

enim lo ]uicogor ut&alibi quandoq; ) pr&cipien-

do & vitiofas prohibendo. De permißione autem nonnihii eil diffidij, cum legis fit ad ^certnm quid obligate, quod ^non videtur fieri in permiffione, i- deoq; permiffio, qua talis, non eft officium legis propriedidlum. Quia tarnen permiffio nonnun- quamlegibus,abautoritäre publicaconceditur,idq;

propterea, quia humana poteftas hominum vitijs impar, nonpoteft omniain communitatepunire, i- deoqs necomnialege prohibere, fed quaedam im- punica dimitterc necefte habet, Hinc permiffio fe-

cundarioquafi intcradius legisnumerari poteft.

XX.

Deniq; duo illa poftrema, nempe punire ζβ pmmL·afficere quoad ipiumaöum,non tarn legis,

Β 2

quam

-

quam Magiftratus /unt oiBcia: quoad commfnatio*

η em autem poenarurp& promiffionem praemiorum^r

& quatenuslex, prakterafliones, etiam rcfpicic per- fonas agenfes, eatenus numero a&uum legi« adicri-

bi poiTe cenfentur. Nam licet vi coadliva defli-

tuanrur, viftute tarnen inftigatoria pollent, & funt quafi legis calcaria, bomines, qu;-v*l pratmqsallici r

vclpaenis terreripoffunt. ad obediendumincitantiai

XXI;

Primarius tarnen legisa&us, ^ut anteainnuimus?·

eftobligare, qui legi vigorem conciliat & ipiritum quaiianimamq; infpirat &c communicat. Obligat

autem lex non folum fubditos,fed etiam principem ipfum, in quantum eilcommunis lex, &: confidera—

tur fecundum vim fuam ditedbvam, non per inter-

minationem pi^narum, ied perfuam in jure naturali

&refla rarione fundationem. Gonfcientiam autem

lexnon obligat, niiigeneralicer, hypothetice & in->

direéle, idq;propter generale Dti ad obedientfam

prarceptum, 6c

magiiiracus

ncm_*+(

ΧΧ ί f.

Äccidentia tandem irve adjun&a & circum- flantiae quaedam funtlegum, qute Rempub. vel ju-

i^ant velprem unt,cujusgenens funt: Interpretation;

s πι*

Oifyenfatio

ξ$ obrogatio

de quibus

breviter d.ccndum reiiat.

XXI L

Interpretatio

eil quando dubia St obfcura le--

gis fententia, cjusq;

fenfus explicatur & ad fpecia-

lescafusaccommodatur» quam authenticam legis-

lator & magiftratus, qui

iegitimam legis ferendas

poteftatem

hibet, fibi

juxta iilud

Princeps

coniitot& interpres legurn unicM,

XX Γ V.

«sr««««« feu aequ'cas eil5qus in fa&oaliquo

firt»

gulari,

ubi probabilisadeftratio, rigorem legis

nihilmitigac,&injuriae, ex

rigida quandoq; legum

interprctatione enatae

medetur. Summum enim

jus nonraro eil fumma

injuria. Hic

circurij-

fpe&e

agendumeil,

dumex

& bono judi*

dum feratur,ipfumjus cbalicujus

favortm infledhl·»-

tur, acqiita ex

fiat

XXV.

Difpenfatio in lege

humana fit,

te lege,in unoalcerove

tollitur obligatio

legitima:

tamen caula & _praegnans ratio interveniat necefle

eft> ubi difpenfatio locum

inveniat. Nam

tra communebonum eft,legibusaliqnos folvi,absq;

A> _g gravf

gravi caufa,

fe

gernnatura'em, conforrrare tcneantur.

XXVI.

Abrogatiolegis ^nonfacile ^autlevibus de ^cau*

fis conceditur, niiiialus publica civiumq; conditio

eandem pofc.ere,. & ejus abrogatio communi beno Dtiiior,quam ©bfervatio,eile videatur,&iicubi fiae, fieri debet cor.ilderate, ^raro, Sc non nifi magni», ut di&um eiLde caufis^ & publica autoriut^.

Soli Deo Gloria,.

Multijuga eruditianc ξ$ virtutum fupeiieBilc Ρn&ßantißimö Juintni- Jfira>

DrL. Magno M. MontilioO-G.

Fbilofophi^Candidatoeximio,de Legibuspro fum«

jiio in Philofophiagradu coniequendo egregie diiputantb amicomeoiyncere dileiio.

optima funt _^quas Regnorumvineulaleges Queis(ine Resfubito publica _quasq; ruit:

Etboauseitcivisqui culpae&criminis infon^

Sponte fuaiemperjura fidemq; colit.

Talem

Talem tefcripto ^quia,Μigne,atq;ore diferto

Oitertdisvvenientpfjernia magnatibi*

Honoris *mo-isergogratuUbundusapponebam OLAUS U ΝΟ ΝI US G, Prof. ord.

& FaCéPhil. Decanus.

Sn-vm—Ϊ>νπ fna εζηκη—te bte

"invrnf n-ten-p* ;—ivtn trr*\rtiö _n?n

Präßdnt/flimo fåeruiitißimoviro-JnveniDn. Magno

Μodtilίοt Philo(ophU Candidalomeriußimo^amicodi*

leΡίοi hifcegrdtulavi lubentianivnololui

[

Lingv.

Hpernporcläitifico, fervet dumflofibusacilas*

Sedula iugit apis fuccos* pramoxia linquenS*

Ccnitiruitq;tavoS.qucisdtirovefcituraIg.o;

Haudaliteriervasratioöemtuitudiorum Svavis amice»tuisquaddo^pro viribus iditas Neäareos fophia?corraderemente liquoreis

Sictandemnauitocumulatus hemoreredibisj

"

** AmorüfS honorisgratiå fcripßi

Petrus

Magni

•v'

.