• S P E C I M E N A C A D E M I C U M ,
D E H I S T O R I A P A T R I Æ V E T U S T A I N T R A D I T I O N I B U S V U L G I
R E S I D U A ,
Q U O D
CONS. A M P L I SS. ORD. P H IL O S. U P S.
SUB PRÆSIDIO
Mm. ERIC I M. FANT,
H I S T O R . P R O F . R E G . E T O R D . S. R . S . M.
PUBLICO MODESTE SUBM ITTIT EXAMINI
JOHANNES DAN.
S T I P . R E G . V E S T R O G O T H .
IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XII MART. MDCCXCI.
H O R . A , M . S 0 1 -.IT J
U P S A L I Æ ,
IMPRESS. L IT T . DIRECT. JO H ANN. EjDMAN.
S A C R Æ R E G . M A J E S T ATI'S
S P E C T A T Æ F I D E I V I R O
A (MP L.
a tq u eCELEB. A R T . V E T PROFESSORI
NEC N O N
A D L T C Æ U M SC ARENS. MATH. LECT.
L O N G E MER IT IS SIM O M AG .
P a t r o n e Op t i m e !
’C J r a t i a m T u a m fingularem ac beneficentiam adeo cumu
late fum e x p e r t u s , ut verba fatis digna non inveniam, quibus g ratum ac ven era bundu m teftari posfim animum.
U t eni m cetera taceam animi T u i erga me benignisfimi d o c u m e n ta , in d om um T u a m honorarisfimam feliciori fa
t o e x c e p tum me paternis plane beneficiis per biennium et q uod e x c u r r i t , ornare dignatus es. Excipias, fubmisfe r o g o , pagellas hasce illuftri Tuo nomini dicatas fereno, ut f o l e s , v u lt u , ceu venerarlonis, qua Te c o l o , perpetuæ arque ar dentisiimæ qualemcunque tesferam ! Deus o p tim u s, qui beneiadta gratiofe remun er at, T e quam diutisfime fer
vet in columem et conftanti felicitate florentisfimum! Dum fpiritus hos regit artus perma ner e geflio
N o m i n i s T u i venerabil. ac, Celeberrimi
cultor humillimus
J O H . D A N . G U S T O R F F .
C A M M E R E R A R E N
H Ö G Ä D L E H E R R O
T. ackfamheten f k y n d a r at upfylla fkyldighetens f o r dran. U pt ag en då rf ö re desfa rader fåfom er bevis på det beftåndiga m i n n e , hvaruti årankan af Eder g o d h e t , E d e r bevåg enh et hos m i g förvaras. Märre under en f oigd af r i d er , Almagren med oafbruten fallhet, belöna E d r a förrjånfter och dens önf kan , fom med u pr ik ti g h ö g a g t n i n g framlefver
(
H Ô . GÂ D L E . H E R R C A M M E R E R A R E N S
odmjukafte rjenare
J O H . D A N G U S T O R F F .
D E H I S T O R I A P A T R l Æ V E T U S T A I N T R A D I T I O N I B U S V U L G I
R E S I D U A .
5, I-
Q uid auftoritatis vulgo in hi(loria competar, nemi
nem fugere opinamur. Anilibus fabulis p o r t e n
tis ac fuperftitionibus fidem hab ea r, o p o r te t , qui ejus fuflfragia hac in causfa admittere voluerit. Interim ta
m e n non pr or fus rejiciendas exiftimaverirn o m n e s , quae o r e ejus c i r c u m f e r u n tu r , narr at ion es , praefertim cum il
lis, quas litterarum ope ad pofteritatem transmisfa? habe
mus , q u o d a m m o d o conveniant. Canæ quippe antiquita
tis n on nifi disje£ta me mbr a arque temporis oceano disper- fa fr agmenta colligere li ce t, quæ licet compa£lum atque omni bus numeris abfolurum corpus efficere nequeant, ali
quam tamen ejus imaginem filtere posfunt. Qui nomina di e rum S v i o- G o thicorum , Onsdag , Tor sång & F redag, l o c oru m Odenfala, Odens lunda, Odensvi, Tborsballa, Tbors- tu n a , Thorsaker , nec non tonitrus Tbordbn m e m in e r i t, haud facile in dubium vocare p ot e ri t, fuisfe haec numi
na in patria olim celebria , ad quod confirmandum non mi n i mu m v a l et , quod non in una a l t e n v e , fed in p l u ribus r eg n i provinciis eorum memoria fuperfit. Sunt v e r o alia fa£la particularia , traditionibus vulgi etiamnum c el e b r a t a , quae temporibus fuis reftituere inque eorum origines inquirere ab hiftoriæ fcopo non prorfus erit alie
n u m , liquidem nih il, quod obfcuræ antiquitati lucem’
c onci l ie t, curas fuas et indagationem defiderare patiatur.
A 3 Ho*
H o r u m nos nonnulla b r e v i fpicilegio colligere propofui- m u s , quor um fi n o n o mn i a exfpe&ationi ß . L. fatisfe- c e r i n t j aliqua t a m e n , cu m conjun£la e x h i b e a n t u r , mi t io t r e m ejus, f p e r a m u s , i n c u rr a nt cenfuram,
§ . i r . -
Et inter hæc antiquius nihit indagar e po tu i mu s , quam quæ de Starcatens narrantur. Fuisfe fcfiicet plu- res hoc nomi ne c el e b r e s , ext ra dubium p o n i t , q u od fub tot diverfis feculis m e m o r a t u r , ut quamtumvis c u m Sa
x one G r a m m a t i c o C C X X X annos ei tr i buer is , ad com*
p le ndum tamen vitæ ejus curfum non fufficiant. Pr imus eni m Starkotter Alodrång avus fuit Starcateri juni or is , qui vixisfe f er tu r fub Regibus Upfalienfibus A lrico et Erico ad finem Sec. III. Sed in exercitu R. Sigurdi Ring cont ra Juku ng os ad fluvium J a rnemo da in Holf ati a p ugn an te Sec. V I I I etiam Starcaterum int er pugiles Si
g ur di memorat N o r n a Gefts Saga apud Bi ö r n e r u m , Nor- difka KAmpadnter, et T or f ae u m, Hiftoria N o r v e g ic a . F u n datur autem omni s de Starcateris fabula Hifloriis H e r v o - ræ atque Gothrici et R o l p h o n i s , nec non Saxone G r a m ma t ic o, qui longaevi fui herois multa quoque ca rm ina inferit. Infula Medel pa di æ Alo feu Alsnô fepulchrum ejus oftendir. G e m i n a his f un t, quæ de Hel fi ng or um d u ce Falone B ur e, R. Magnum H em ici ad templum D a n n e - m a r k p r o p e Upfaliam f u p e r a n t e , n a r ra nt u r un de ponti Falebro n o me n indi t um fuisfe autumant. Verum praeter
quam quod hunc heroa reticeant vetufti annales, ponti
n o me n ante hæc t e mp or a Fardabvo fuisfe pr ob at P e r in g -
fkôld. Cet er um junioris cujusdam Falonis Bur? praedium
Byreftad fiftit parcecia Skôn Medelpadiæ. Ejusdem ævi
cum Starcatero foret Rolfo V e f t r o - G o t h o r u m R e x , T h o r -
b e r g æ Regis Erici filiæ procus et maritus , fi multa fide
dign a e s f e n t , quæ de illis adfert a Verelio publicata hi-
f lo ri a; Vllerdker aurem principis hujus fedes, quam et tenuisfe filiam R. Olavi S ko ttk onu ng Ingerdem conflat, in villa Regia bltnna et nomine territorii Vlleråker fni veftigia f ervare videntur.
5. i n .
Quae de Hialmaro atque Ingeburge R. Yngvii in Sve*
cia filia traduntur, huic ævo contermina funt et ex hi- ftoria H e r v o r æ maximam partem petita. Eft vero infu
la Smâlandiæ Bolmb vel bolmsb in lacu Bolmen vel Ber- gunda Sjhn fit a, quce monumenta Arngritm Gigantis feu B e r f e r k i , parris H iorvardt, qui Ht ai mari in ambiendis In- g eb ur g is nuptiis aemulus fuit, vulgi traditionibus fuffulra exhibet. Multo autem ampliorem fam3m difperfir Hag- bardi et Signi/dis infortunium , quorum hic Regis mariti
mi Haconis fi, ut putatur, frater f u er it , vixerunt ad ini
ti um Sec. IV. Hifîoriæ praecipuus au<Ror Saxo. In e x h ibe ndis autem ejus monumentis plures Sveciæ provinciae aemulantur. Signildsberg, Nabors Shift et Tår ne hin d ha
b et paroecia Håtuna U p la n d i æ , Sigtunæ vicina. Sigars ôôg, ' H alors r ofe et Signi Ids kàlla paroecia hennas Nericiæ. Sig- nilds bur et Habors galge ad viam publicam inter Halm- Radium et Falkenberg Hallandiæ. Origines fabula? de D ifa inquirere difficilius eff. Mesfenio non antiquiorem p u t a t Ihre, Glosf. Svio Goth. p. 330. Aft apud Ola- u m M a g n u m Lib. IV. Cap. VI. aliquam ejus mentio
n em fa£Iam invenimus. Sigtrudum fcilicet regem Up- falienfem , quem ignorant prorfus probi annales, fabu
la r e f e r t Upfaliam multitudinis minuendae gratia, quam alere r e g n u m non potuerat, concilium convocasfe. D e cr et um ibi, aliquam plebis partem O d in o viftimam futu
eram. Q u o d cum filite Difæ redux referret Siuffinus Re
gis Conliliaritis et prædii Vengarn posfesfor j illa melius
fe fubminiftrare posfe confilium profesfa, a Rege duris
admodum conditionibus ad illud indicandum invitabatur.
Scilicet nec equo nec cur ru v ef t a , nec pedibus incedens, nec veftita aut i n w f t i s , nec intra a n n um , nec crefcen- te aut decrefcenre luna!, ad illum veniret. Illa v er o in- geniofa inventione iram ejus ob audaciam fuam c o n c e p tam elulir. Rhedæ enim artihciofe fabricatae duos j u n xit adolefcentulos. H i r c o dein admoto laevum, d ex t r u m v e r o femur vehiculo impofuit er reti demum cin&a, ve- fperafcente tertia Antejuliorum die ccelo , ac luna tum forte plena fe Regi fidit eique f u a d e t , mitteret fuper- fluam h o mi nu m multitudinem vel 'in vicinas regiones vel ad incultos Sveciae agros. Ita a Mesfenio Rudbecki oque fabula ornatur. Ad nundinas aurem quod attinet Di fan as , Diftingy hæ hujus hiftoriæ natales antiquitate mul tum antecedentes, n ome n a D ts vel D:Jay cuilibet N u m i n i a- pud veteres p r o p r i o , procul dubio traxerunt. Qiiæ de jure feminini fexus in Verendia Smolandorum n a r r a n tur , ad certa licet t e m p o r a revocare haud facile fuerit ; tamen aliquam veritatis fpeciem fervare videntur. T y m panor um in nuptiis ufum , Ordinanti a Ecclefiaftica 1688 aliis p r oh i bi t u m, V e r e n di æ Sponfabus permiiit R. C A R O L U S X I , litteris ad G u ber nat or em proviociae C om . Ericum D a h l b e r g 1691, ut antiquo juri fua conftaret au- ftoritas. Z o n a etiam militari cinguntur et peculiari p r i vilegio forores aequalem cum fratribus fortiuntur h e r e d i tatis p or ti onem , ad t e n or em juris u r b i c i , cum fecundum Jus provinciale non nifi dimidiam nancifcantur. Sive hoc o rig in em habeat ex fortitudine heroinæ Blenâa, quæ, viris cum Regulo Alle abfentibus, folarum mulierum o- pe D a n o r u m praefe&um la x e f ugavir, five ut v er o fimi- lius e f t , ad Svenonis G ra te, Daniæ R e g i s , ad me d iu m Sec. XII in Smolandiam irru pt i on em, hoc facinus refe
r a t u r ; cer tum eft, veftigia ejus etiamnum fuperesfe.
§. IV.
Notisfima e ft , quae ex medio aevo refidua adhuc a plebe circumfertur fabula , de monftris diabolicis ab Ola- vo S. N o r v e g i æ Rege 1017- 1022, pluries v i d i s , in p r i mis de ma gno illo Nidarofienfi, cujus caput fecuri per- cusferat. Üt eni m cultus hujus f a n d i admodum fuit u- niverfalis , ira et Svecia non inter clientes ejus defidera- ta eft ; quin potius votum S. Olavi quotannis T e m p l o Ni- darofienli erogavit, eftigiesque ejus cum coronato capite, g lobo et fecuri in templi hujus urbis Cathedralis oftio f ep te n t r i o n a l i , nec non pluribus in templis ruralibus e«
gr. IVànge, J u m k il Uplandiæ , monftro bicipite infeden- ris, adhuc confpicitur. Mon ft rum ho c m arinum fuit, M argyges, quod fuperne hom o, infra umbilicum pifcis v i d e b a t u r , necem multis intulerat atque im perium in ma r e et navigantes diu exercuerat. Ita ex hiftoria R.
Olavi mi nor e Renbjelm in obfervationibus Nettelbladt Schvedi fche Bibi. T o m . III. infertis. A t vulgatior mul
to fabula eft , de qua vide Hallmanni defcriptionem Co- pingiae p. 30. feq. Ola vum in aedificando templo N i d a rofienfi magi cujusdam opem p a d u m fuisfe ea conditio
n e , u t , nifi n omen ejus divinando asfequi p os f et , ipfi in f e r v i d u m cederet. Quod cum cafu quodam paullo ante c omplementum operis Skalle didicisfet , e turri de
cidens mo nf tr um ipfius bipenni fauciatum eft et d em um folio ejus, quamdiu v i v e r e r , fubjedum. Er hoc eft faci- n n u s , quod in plerisque Wef tm ann iæ , Sudermanniæ, N e - riciaeque altaribus, immo et in templo Olofsby vel Ulfs- . . . bæ Finlandiæ d e p i d u m vides. H o c S a n d o ætate non multum inferior Stephanus^pri mus Helfingorum Apofto- lus, t e m p o r e R. Ingonis Senioris, ad finem Sec. XI. in Silva O d m o r d hodie 7 hnnebro ■ beden y trucidatus arque M dein in loco i ad quem indomitus equus po rta ve rat et M cui f u p e rf tr ud u m templum N o r r al en f e, fepultus, ubi Sa
li cel-
cellum ejus adhuc confpicitur. H i c enim quum equo
r u m pat ronus habitus fuerit ejusque me mor ia II feria nativitatis Chrifti celebr ar et ur ; j umenta tum ad alienos fontes p o t u m ag un t ur et a pueris rufticis m a g n o ore ebuccinatur Cant ilena, Ilille S. Helge liror Staffans v i fa appellari folita, cui tale i n i t i u m :
Staffan han var en S t alle drang H åll dig val fålan m in,
Han vatnade fålarna alla fe m , Hjelpe Gud och SanEle Staffan.
L o n g a v er fuum ferie p l ur i m a obfeoena continet.
§• V.
Cant ile nar um du m fa£ta eft m e n ti o , filentio praeter
ire n o n posfumus, vulgatislimam illam de Axelio Tbo- ronis filio et pulchra IV a lp u rg i, Herr A x e l Thor e f on ocb /kön IVallborg, etiam hiftorico non deftitui f u nd ame nt o.
O b cognat ionem fpiritualem Gud/ifvo. lag feparatum f u- isfe perainabile hoc c on j u g u m par ex verfibus 6 5 , $2 6 c 9 4 conftat.
En Fru dem bada t i l dopet l a r ,
H err Esbjörn bagge deras Godfar va r3 H vam nnan de ej m åtte aga.
D e voro frånder a f ådelt blod A f Gildijke ß a g t den båfta D år nå ft voro de Godfyfkon g o d , D e monde ej jammanfåftas.
Contigisfe h ane feparat ionem t e m p o r e I mper atoris R o ma n i Henri c i , forte V , ex verfu 32 colligimus, Gildia*
namqu e familiam R e g e m N o r v e g i æ Haraldiim Gylle occi- ftim 1136 c ognat ione attigisfe, ad fidem p r o n u m eft.
Q u o d Svarte Bror K nut mo n a c h u m D o m in i c a n um hujus nomi nis i n d i g i t e t , null um eft dubium a). Plures ejusmo
di
a) D itferr. d e C o n ftitu tio n c Ë cclcfiaftic*, Qndfîfvo - lag > F rs f . O l.
Celfio, fil. p.2f,
di cantiunculae tempore Reformationis novam do&rinam fequiori fexui infinuabant. Unam adferr Lage rbring Hift. Svio-Goth. P. 2. p. 306, in qua Monialis fingulis verfibus canens inducitur: Det vor de Kloß er nunnor, De bade fåm få r fig : Cbriß gifve en fàdan Guds ångel, tog både dig ocb mig , medan
manfofver allena. Haec rapt um Helenae filiae Sverkeri Caroli Regis e Ccenobio Wretenfi a Simone Fulconis refpicere v id e n tu r, cum cantionem quoque in hujus rei fidem allegat Mesfenius Scondia II- lultr. T . 2* p. 22. Aliam in ludis ad fefium Juliorum ufitatis audivimus: Här komma de flotta Nunnor Herr D o- mine* De vilja med Bifkopen tala c. H a u d fecus ac fuae gentis genio fe accommodans Johannes Calvinus can
tus n on minus quam argumenta adhibuit, quorum unus incipit : 0 M oines, 0 Moines, il fa u t vous marier. M e m o r a n t d ucem Ofiro-Gorhiæ M agnum, R. Guftavi I. filium, cu m in arce Vadftenenfi mente captus fervaretur, mon- f tr um m arinum { H a f - F r u ) fuavisfimo cantu amorem fibi declarasfe fomniatum , ex fecunda aedis contignatio
n e in arci fubje&am fosfam defiliisfe b)\ fidi autem mi- niflri cura fuisfe fervatum. Hujus rei in documentum m e mi ni m e puerum cantilenam audiisfe-* cujus finguli verfus haec verba habebanr: H ertig M agnus, Hertig Ma- g n u s, J a g bjuder eder goda gäfvor, velen J mig dga.
§. VI.
Q ui vetufta gentium fata eorumque veftigia legere v o l u e r i t , regum non adeat turres magnatumque palatia;
f e d pauperum pullet tabernas plebisque domicilia, apud q u a m m ajorum mores et inftituta, nullis corrupta fequi»
oris aetatis mutationibus, per plurima lecula fe illibata l e r v a r e folenr. in ritibus ac moribus rufticorum apud n os n on pauca d e p r e h e n d u n tu r , quae remotioris aevi con
ii 2 fue-
à) v. JDiblia Hift. Svio-Goth. P. Ill, v. II. p. 123.
