Historia hominis moralis ex scriptis veterum illustrata, cujus specimen primum, venia ampliss. ord. philos. præside mag. Daniel. Boëthio ... exhibet Johannes Stenhammar stip. reg. Ostrogothus. In audit. Gust. maj. d. XVIII Jun. MDCCLXXXVIII

rf

HISTORIA

HOMINIS

MORALIS

EX

SCRIPTISVETERUM

■« »■ CUJUS

SpecimenPrimum,

Venia Ampliss. Ord. Philos.

PRjESIDE

Mja

DANIEL.

bOÉPHIO,

ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

EXH1BET

Johannes

Sten

η

ammar

STIP. REG. OSTROGOTHUS,

IN AUDIT. GUST. _{MAJ. D. XVIII JUN. MDCCLXXXVIII.}

υ Ρ S A L I JE ,

VIRO

ADMODVM REVERENDO ET PR/ECLARISSIMO·

DOMI NO ΜÄG ISTRO ,

ADOLPHO

STENHAMMAR,

ECCEES. IN ED ET EDS GAPELL PASTORI ET PRJEPOSITO

VIGILANTISSTMO

PARENTI 0ΡTIM0..

dompriniam

fen/as cininii? levetur

Peffus haut _umquam, pietate plenum?

Hocjubes -— PATRIneque fic jubenti.

Natus obedit».

Dum TUI _peffjis memor hoc fuique

Non valet _{gratam cohibere vocem ,}

Da PATERl nato veniam, piumque

Accipe munus»

Quum dtedit S'ummus mihi TE ΡARENTEM

Arbiter verum, dedit llle cunü'a:

TE _{fruor felixmifere meum in TE} Omne _perireL·

TE diu leeter l lubricce _viceque

Dux PATER _{fiat juveni labanti!}

Rideo _{fortis, duce TE, fuperbce}

Aufa minasquev

Faufla det Coelum TIBI cunffiä/"canos

Laurea virtus decoret _percnni!

Fiat & _{prolisßudio PATERNA}

Lceta_feneföus!

IND OL GENTISSTMΙ ΡARENTIS

Filius _{obcdientisßmus}

HISTORIA

HOMINIS

MORALIS

EX SCRIPTIS VETERUM ILLUSTRA TA.

DE

_{phia rationi humanae illos}

variis vicisfitudinibus triurnphans tandem Philo-

prseTcripiit fines, quos

ultra _{vfsgata, tardo & fallaci gradu veriratem fe&abatur,}

eamdemque agnofcere docuit, a fenfibus mirum in mo· dum fe _{pendere, St experientia duce in veri}

inveftiga-tione tutius _{ingredi. Ar£tis autem cancellis circumfcripta}

esfet humana _{cognitio, fi a fenfarionibus, immediataque}

refiexione Tantum _{hauriretur, St fi, mediato reflexionis}

ufu, totum hominum genus ejusque, in quocumque pofitum

fuerit _{ftatUj indolem} non comple&eretur. _Interim tarnen

incerta admodum videretur heec alios _{cognofcendi via,}

in _{qua probabilis tantum nos duceret conje&ura, niii}

artenrione in _{genus humanum illiusque) mutationes}

con-verfa, ad eamdem _{pergendam erigererur dubius viator.}

Quum enim omnium Hiftoria temporum fe confirmari

videt, quum in eodem ftatu homines ejusdem indolis fu-isfe _{perfpicit, & pro diverfo ftatu fuis commodis} diver-fe _{inferviisfe; tute a fe ad alios concludi animadvertit}

St in tam certam adducitur _{cognitionem, ut ad Mathe·}

maticorum accedat _proxime.

Non _{igitur Philofophum pudebit Hiftorise tribuisfe}

plurima , in eadem quaereré veritatis lucem , eadem

prx-cipuam fundare hominis cognitionem. Quod, ii Hifto«

riam _{Philofophiae matrem vocare non voluens, certe} du-cis St _{magiftrte titulo illam dignaberis. Nam, fi Hiftoricae}

obfervationes _{primam non praebuerint, veram hominum}

ind©-4 Hißoria Hominis

Moralis

j

indolem _{cognofcendi, anfam;}

_ii

_ex

fatis hominum, &

effeflibus humanarum a£lionum, Hiftoria defcriptis, ad ipfas

caufas

adfcendere

noo

licuerit;

fi prima fuerit

co-gnitio

hominum

mediata mentis

reflexione hauila:

certe Hiftoriae tribuendum , quod hanc non fallere perfpeflum

fuerit; illa novum addidit huic fenfui robur;

illa

homi-nes docuit huic obedire, hunc in agendo fequi.

Qua-propter ne

mireris,

feepius

a vero

aberrasfe

Philofophos,

quum

Hiftoriarn

fibi

fubfidio

ire

non

permiierint.

Hac

enim luce _fpreta , tam crasfas morali hominis

cognitio-ni obduxerunt tenebras, ut ne felicior quidem ingenii vis j nedum communis hominum intelligentia,

ad

eam-dem _{penetrare valuerit.}

_{Huic adfcribendum}

_eil

_Hifto¬

riae _negligentiae ,

quod Platonicae

Philofophiae

ieclato-res, ipiius animse

abftra£lis

confiderationibus tribuentes

omnia, in tam vana commenta & fomnia ruerint

prseci-pites ; huic

forfttan

tribuendum

,

quod

Ariftotelis

iniiften-tes veftigiis> _quum

fenfibus

juftum

ilatuisfent

pretium

_>

non tarnen omne tulerint pun&um, fed in ja£lationis

fumumque vendendi

cupidinis

fufpicionem venerint,

ma-gisque ipfis

contigerit lites

movere, quam

intelle£hii

per-fuadere, moresque inde emendare.

Horum errores docuerunt tandem recentiorum

tem-porum

Philofophos,

fcripta

Hiftoricorum diligentius

per-volutare, plusque inde

roboris veritati

quserere.

Con-ticuit ad hasc _{glotianrium Scepticorum}

_turba,

_veritatem

impugnare non

aufa,

quum

Hiftoriae,

qua

fundabatur

fidem non posfet _non habere.

Moralis hominum

cogni-tio, noftro demum aevo, hinc apprime au£la

eil

&

lo«

cupletata , nec aufta

folum,

verum

etiam explicatior

fa-£la_{; quum ad illam}

_capiendam

_{, non}

_in

_animis

infita-rum notionum vana perceptio, _non

Philofophiam

ja£lan-tium _{puerilis ingenii acumen} ,

fed accuratior

in fe

ipfum

intentio animi, diligentior in alios

obfervatio,

iagacior

huma-Ex _{Scriptis Feter um Mußtata. $}

humani _{generis, in fatis &}

_progresfibus

_ipfius

_hiftoria

defcriptis, confiderario, esfet

necesfaria,

Non

jucundum

igitur folum eft, verum etiam

utilisiimum Philofopho,

Hiftorias omnium temporum oculis fubjecisie fidelibus.

Non _{quod üngularia quaedam virtutis exempia, qutepas·}

fim occurrant, fibi ad imitandum propofuisfe , admodum

esfet illi necesfarium, aui etiam iine exemplis, utilitatem

communem humani _{generis perfpiciens, maneret in}

of-iiciis; fed quo notiones fuas de vero Sc utili ftabilire Sc

confirmare _{magis posiit, atque ea colligere argumenta ,}

quibus aliis perfuadendi illosque emendandi laetior ipfi fpes adfulgeat. Hinc enim vim Sc efFe&um rerum extra

nos _{poiitarurn in defideria Sc adfeftus} cognofcere difcet;

hinc variorum temporum mores, morumque caufas rima«

ri; hinc ingenii humani docilitatem Sc attentionis incita*

menta _{perfpicere ;} hinc praecipuam homines dirigendi

viam invenire. In _{quibus cognofcendis quum verfetur}

Hißoria Hominis Moralis, amplisiuha, quss recenriori tem¬

pore exculta eft, fcientia ; ad hanc illuftrandam quid fcri·

pta veterum conferre posiinr, dererminare , res eft

in-gentis profe&o momenti Sc operis. Ad quam quum ju¬

veniles _{adpulerim animos, magnitudo Sc nobilitas operis,}

ii non _{temeritaris, cerre inevitabilium errorum excufatio«}

nem _{dabit, rem} aufo, _{in qua quidquam Omnibus numeris} abfolutum, ne ab acerrimisquidem longoque ufu edo&is in-geniis , nedum a puerili ferme aetate exipe£tari poterit.

Ante vero, quam ad ipfurn negotium propius

acce-dam, non pigebit _förlitan prsemonuifte qutedam, quibus

veterum _{fcripta ab iniquis defendi poilint obtre&atoribus,}

Sc _{ipftus inftituti ratio clarius exponatur; ut quid}

exfpe-&are a me debeant, _{conftet, quos neque mulros}

fpera-re außm , legentibus. Quocirca juvabit omnium primo,

honori _{operis, ut mos eft, Sc me ipfum}

_confuluiife.

6 Hißoria Hominis Moralis

qtie' enim reticere debeo argumentum,

quod adferri fölets

ad obrerendas illorum laudes, qui ex veterum fcriptis

hauri-re volunr ampliorem hominis moralis cognitionem.

Di-citur enim non admodum utilem efle _{operam , tanta}

e-volvere infinitorum _{fcriptorum volumina, quorum mini¬}

ma _{pars aliquid lucis Philofophicae hominis cognitioni}

ad-fundit, quum breviorem viam ingredi poifimus , & ex

recentiori _{gentium barbararum Hiftoria , praecipue vero}

ex itineribus, ad _{novas terrae regiones} inveniendas, in*

ftitutis, ea colligere rerum monumenra , quae ad hanc

fci-entiam maxime faciant. Non _negare quidern aufim, his

praecipue nos debere clariorem Hiftoriae hominis allatam hicem, _{quod gentes loquantur,} quae a;cultuatque humanitate politioris noftri aevi longisiime abfunt, & quae tarn parvam

adhuc na£lae lunt idearum materiem, tam paucis flagrant

rerum _{deftderiis, ut,} Ii _{non in} narurali_, fi<fto illo ftatu _s

falrem io maxima hominum infantia eile aeftimenrur. Quum

enim _{ipfi vivimus aetatem,- cultu infignem , hujus caufas}

explicare, non Philofopho res eft admodum ingentis dif· ficultatis, _praecipue quum non defint ea rerum monu·

menta, quae finem certe ingruentis medio aevo barbariet

Paris illuftrent fed feriratem minus _{cognitarum gentium}

veftigiis perfequis ilPius quaerere caufas , indeque mora¬

lis hominis _{cognitionem augere, vei certe ftabilire, no¬}

bile fane eft _{negotium , quod fufcepisfe non pigebit}

Phi-lofophum. Scilicet ad haec multum etiam faciunt veterum; fcripta plurimorum,. illa vero praecipue , quae diverfarum

gentium mores exhibent, has in ftatu, qui ad naturalem

proxime accedit, adhuc conftitutas, illas in ipfo quaft

humaniraris limine conflflenres, vel prirrios ad majorem

eultum _{gradus ineuntes. Sufticiar invidis iftis veterum}

ob-tre&atoribus rnernorasfe folos Homeros _Herodotos,

Stra-bones, Taciros , quanta nominal Praeterquam enim , quod

recenrior'um obfervationibus _{plus roboris addunt fimiles}

Ex _{Scriptis Veterum iüufirata.} r de _{genribus , quae in eodem ftatu conftiterunt,}

antiquio-rum narrationes, _atque adeo _verum Philofopho exhibent,

quod conje£hira tantum probabili alias auguraretur;

quae-dam etiam funt Hiftoriae hominis _{particuüse,, in quibus}

illuftxandis _{palmam recentioribus praeripuisfe vereres}

vi-denrur. Sie vitam _{gentium nomadum , firmisfimumquo}

humana indoles _{probari poterir, argumentum , nefcio quis}

Strabone melius _{depinxerit. Quod ii vero his rarioni»}

bus non commoveatur _{antiquiorum faftidiofus, fi fuo aevo}

hane omnem laudem tribuere magnopere _{cupierit;, haut}

refragabor, plus laudis confequi debuisfe, qui hoc nego¬

tium _{fufeeperir, dum illa adhuc defuiifent argumenta, ex}

quibus cognitis prima haec fcientia videtur duxisfe prin-eipia: nee tarnen turpe erit poft alios· fapere, nec

inu-tile omnino oftendisfe Mufarum _{alumnisquam operaro}

linguarum cognitioni, vel fterili curiofirati impenduntj,

hane etiam; non fua voluntate _{Philofophiae dicasfe,; velj}

fi _{voluisfenr, utiliter} cerre dicare _potuisfe»

Licet vero tantum ad _{cognitionem hominis faciant}

antiquitatis rerumque geftarum monumentanon quaevis

tarnen _{aeque digna funt, quae ante Philofophi oculos}

po-nantur. Non _{ubique enim utiliras, quam ex Hiftoria}

ca-peret Philofophia, perfpe&a fuir; nec enim dignum

vi-debatur _{Philofopho auxilium lucemque ab Hiftoria}

pete-re_{y quafi vero notiones in animis informatas fallere cre·}

deret, vel de fuo_{ingenio fuaque fagacirate humilirei*}

fen-tiret Sc demisfe nimiurn _{3 nee operae pretium duxit}

Hifto-riarum _{fcriptor ea Philofopho fubminiftrare rerum mo¬}

numenta, quae, quum iibi _magno ufui eife poifent,

re-jiceretramen ille Sc faftidiofe _{fpe£tarer. Melius igitur fe Sc}

fuae _{famae, Sc legentium dele£lationi fervire putabat} Hi-ftoriam _{fcripturus , ii, vanis commentis primordia}

urbi-um _{auguiliora faciens, civium fuorum velificaretur}

im-mortalitatis _{ftudio,; Sc ii, per longam mirabilium}

8 Hißoria Hominis Moralis

rum feriem, eosdem ad fummum inter gentes

glorias

fa-iligium eveheret, quam

ii, ab

incunabulis

gentium

pro-cedendo, ingenii humani

progresfus oftenderet,

caufas

progresfuum

explicaret,

morum

habitum,

&,

pro

diver-fa _{temporis ratione, mutationes exponeret.}

Ad Poetas

vero quod attinet,

quibus

Quidlibet

audendi fernher

fuit

aqua

poteflas,

a)

non quemdam adeo iimplicem

esfe

putaverim,

ut

ipfo»

rum fabulas & commenta, eodem loco, quo Hiftorico-rum narrationes, femper habuerit; quin eriam

neceffum

erit, utilitarem, quam Hiftoricae hominis

moralis

cogni-rioni adferant, generalibus quibusdam, quae

infra

expo·

nentur, rationibus probare atque flabilire.

Quod heic

ve¬

ro _agitur fatis oftendere

arbitror,

excufationem,

ii

quem

veterum vel praeteriisie, vel ftri£tim

attigiiie videamur,

ipfam rem dare, quum

alii

ampliorem

operam

fuo jure

exigunt. Quid? quod

au&ores

illi, qui

ejusdem

gentis

Hiftoriam unice tra&arunt, potisiimum conjun&im

exa-minari _{poterunt, quum ex unius}

_{fcriptis lucem}

_haurire

vix _{queas , quam in}

_alterius

_{defideraveris.}

_Sic

_,

_{qui Ro¬}

mani atque Graeci imperii

Hiftoriam plurimi

fcripferunr,

celeberrimi auctores, non fuam gloriam vel a nobis in·

fra£tam _{videbunr, quod eosdem iimul} ante oculos

pona-mus; nec leviores illis

anteferimus

Hiftoricos, de quibus

feparatim dicere , res nos

ipfa jubet.

Ulis enim

,

qui

di-veriam civitatum faciem exhibent, qui diverfas gentes

diverfosque mores defcribunt, atque

adeo Philofopho

magnas veritates

fubminiftrant,

fi vel

omnem

verborum

cultum _{neglexerint, fatis erit laudis}

_{fuisfe utiles.}

_Non

enim dicendi lepores , non orationi frequenrer

adfperfos

fales .

Ex _{Scriptis Veterum illufirata. 9}

fåles heic admirari & _{detegere animus eft; opus, quod}

adeo non Philofophico quodam rigore, dicam _an barba-rie, contemnimus , ur porius vel necesfarium esfe

exifti-memus _{illis, qui naruram ipfam pauperiei infimulare} au-dent, in cujus aperto gremio vera decora & ornamenta

colligere negligunt. Noftrum eft Philoiopho, quoad ejus

fieri _{poteft, fubminiftrare fubiidia, quibus, fi non fuam,}

antea haut dubiis rationibus _{innixam, fententiam, certe}

apud alios fidem firmare valeat. Ipfa igitur tempora , quibus vixerunt Au&ores, diverfique illi flatus Sc mores,

quos depingere fumferunt, ordinem huic operi

praefcri-bent; ab antiquisfimis ad recentiora procedemus; ab

in-culto & barbaro _{gentium ftatu ad politiorem fenfim, ve¬}

terum _{fcriptis facern praeferentibus, progrediemur, donec}

eo _{perventum fuerit, ubi ii gentium}

mores & flatus

exhibentur, qui noftrorum temporum parum disfimi-les _{deprehendantur. Hunc ordinem, qui naturalis eft} Sc _{communis, ubique fervare conabimur, ut Sc}

novita-tis omnis _{fufpicio Sc negligentia abiit. Qiium vero}

prae-cipue Poetica atque Hiitorica veterum _{fcripta lucem}

Hi-ftoriae hominis _{adfundant, in duas}

partes opus

commodis-fime _{dividetur, quarum prior Poetas, altera Hiftoricos}

vereres, quatenus ad Moralem hominis _cognirionem

ali-quid faciunt, examinabit.

PARS _PRIOR,

Qua Hißoria

hominis moralis ex

_fcriptis

_veterwn

Poetarum _illußratur.

CAPUT l

De _{generali Poetarum}

_ußi.

T\

Qui Divinte Poéfeos nullam in _{Philofophos vim esieex.} iftimant, Sc parum ipfis honoris faciunt, Sc novum

ι© Htftoria Hominis Moralis

me hominum _genus excogitare videntur,

quod

nefcio fåne,

an naturaagnofcat. Quodii proprium

eil

hominis,

magnis

&

fublimibus rerum imaginibus adfici Sc

commoveri,

_non

haec

erit _gloria

_{Philofophi, quod}

_pe£lus

_geilet

Mufis

_inimicum,

fed _{quod rnagnum quodlibet}

_Sc

_nobile

_altiorem

Sc

Tub-limiorem rei _{imaginem animo imprimat.}

_Hinc

_veri

no-minis Philofophi Poetarum fcripta

femper

habuerunt in

delictis , in quibus pervolutandis Sc

examinandis

multum

poiuerunt operae.

His

recreare

Sc

rehcere animos,

labo-re, quem in veri indagatione

confumferunt,

defatigatos,

fe _{indignum non}

_{^xiilimarunt; horum}

_innocentes

_aufus

non rigido vultu, _non

probrofa

_voce

levique

irrifione,

damnare Sc _{rejicere, ad officium fuum}

_pertinere

,

te-mere Sc imprudenter ja£larunt.

Ad feilivos

populi

plau-fus _{faepe etiam accesferunt Itetae}

Philofophorum

_voces,

&

fe cum Muiis dele£lare non ignobile ipiis

vid.ebatur

eife.

Qiii vero Poetarum fcripta

dele£lationis

caufa

tantum

e-volvunt, nec illis multum laudis tribuere, nec

fuae

utili-tati admodum fervire videnrur. Non quod magnopere

cupiam quemdam de fententia

dejicere,

qua

le&orum

de-le&amentum praecipuum iibi finem

propofuiife cenfentur

Poeraej quin vero alium etiam

attigerint,

dubium

nemi·

ni eife debet. Et licet non infitias eam, maximam

me-reri laudem, quibus unum opus

eil,

communem

humani

generis utilitatem quasrerej

qui

tarnen

hane,

inviti

quaii,

auxerunt, fi non laudandi erunt, neque vero

contemnendi.

Non tarnen heic nobis. propofuimus

Afceticum

quemdam

ufum ex fcriptis _{veterum quaerere; non}

utilitatem,

_quam

iingularibus fcientiis Sc

artibus

adferant

Dida£lica

prasfer-tim Poetarum monita , indagare; non mirari ubique

di-fperfas elegantes fententias, morumque

regulas,

quae, per

fe ileriles ferme Sc inutiles, vivis Poeticis coloribus de-pingentes

virtutis nativum

decus,

vitiique

tetrum

habi-tum, legentium cerre

ani-mis

majori

quadam

vi

fe

fe

Ex _{Scriptis Feterum}

_iUuftrata.

_n

ilnuare _{poterunr. Haec}

_{enim Poetarum}

potiusfunt,

_quam

Poefeos merira, cujus vis magna omnino

eft in

tnram-que parcem , ut nec verum

quoddam

Sc bonum

efftcaci-us, nec maliim Sc turpe dici

alias

poilit.

Hsc

,

ii

qua

eft, Poefeos, laus non

invidiofa

admodum

Philofopho

vi»

debitur, qui nec odio in

nudam veritatem

, nec amore in _{pulchra mendacia}

_ferri

_didicit.

Non

igitur

hoc nobis

magnopere

commendanda

videntur

Poétarum

fcripta,

quod iententias

exhibent

venuftas Sc concinrras,

verbo¬

rum majeftate Sc dele£lu

infignes,

quum

ab his

nulla

pendeat veritas,

eademque

opera, quae

pulchre in

his

collocatur, etiam in falfis generique humano noxiis

que-ar collocari. Si vero quis dixerit, iftum fententiarum

adparatum multum facere

ad cognirionem

diverfarum

a-pud diverfas genres de

jufto Sc

honefto

opinionum

, a t-que adeo ad intelligentlam humanae naturae, quam

cogno-feere Sc _{explicare Piulofophi eft : illum}

_iniignem

_uium

loqui confiteor, ad quem

Poefin ducere

vera

Philoföphia

debet , Sc quem vel fibi propofuiife,

vel

cafu

quodarn

prasftare, cenfeatur

Poefis.

§■ "·

Hie denaurn eil fruffcus, quem ex Poetarum

le&ione

praeeipue ceperit

fapiens

ipforum

judex

atque

aeftimator,

Sc quem inde, quoad

ejus

fieri

poteft

,

colligepe

nobis

propofuimus. Si enim,

quod

adferere multi haut

dubita-runt, _prima fuerit hominum _vox

Poeticus

quodammodo

jnifusj ii, quod verisftrnum eft, Poetae omnium

iint

antiquis-fimum _fcriprorum genus; horum

praecipua erir

laus,

quod

prifei aevi fadern,

prifcarum

gentium

mores earumque

no-tiones nobis depingant. Qtuim enim leges morumque

prascepta, ut

in memoria

iniiderent

diutius,

certis

modis

atque numeris

adftringere

veteres

folerent,

non,

quod

video 3 magis quidpiam ad

antiquisiima illa

tempora,

ftori-12 _{Hißovia Hominis Moralis}

ftorica & _{Pbilofophica luce colluiiranda, facere}

poflet,

quam Poetarum _fcripta 9 quae ad initia focietatis

adfcen-dunt, & _{primam rudemque adbuc ipiius faciem exhibenr.}

Quum vero _{pretiofa iita antiquitatis monumenta tempo¬} ris fere _{injuria abfumfit, eo magis' nobis gratulandum}

e-rit de _{Poematibus, quae, heroum facinora Sc}

prifcarum gentium res geftas depingentia, ad noftrarn demum aeta«

tem funt rransmifla. Succesfisfe enim _videtur antiquiili-rnce tili Poefi, _{quae leges feparatasque}

morum _{regulas tra«}

debat, in _primis vero Deorum laudes _celebrabat,

Heroi-ca _quaedam

, quae majorum facinora memoriae mandarer,

atque ferae pofterifati xelebranda committeret. Haec _quum

immortalitati tradere Vetes _{ftuduerunr, non potuerunt,}

quin multa memoriae proderenr de gentibus, quibus vel

gloriam vel exitium armis vi&ricibus _parasfent

Poema-tum _{heröes, vel}

quas in expeditionibus bellicis vifisfenr.

Hinc in _{fcriptis Homeri, qui fimplicem admodum}

Sc

je-junam materiem iibi fumfisfe videtur, tam lauta tarnen

invenitur omnis utilis _{cognitionis, ad antiquitatem}

perti-nentis, iupellex. Unde iatis conftat , ab ipfa

Poeta-rum vetuftate _{argumentum capi}

poiTe, ad probandum ipforum pretium, quum lucem adferant, quam in aliis

recentioribus fruflra _{quaefieris. Nec deiunt tarnen}

, qui

iftam _{gloriam Poetis adimere iludent, ieveriores}

judices,

qui mendaciis Sc fabulis plena eiTe ipforum fcripta

au-dacler contendunt _{bf nec ferme in fi&is iitis Sc}

commen-titiis

V) Prapceps in hone fentenriam abiit, ut aüos taceam, Vir omni eru«.

dltionis fnma florentivfiinus _{j. ic Clkrc} , uhi in libro, cui fiftuin titulum

Parrbaßana addidir, de Poetis loquitur: Qrinnd on _{je met a lire} un

Poe-me, il f'ut fe dire, que c'efl l'oüvro^e d'utt tuetireur, _{qui nous veut}

entre-tenir de _{chimcres, on nu} moms de verités_{Ji gatées, qu'on a hten de la feine} b _{diflmpicr levrni du faux. JI fnut J'e resjouvenir}

, que les expresfions pr>m~

rai-Ex _{Scriptis Feterum illuflrata. 13}

titlis _{dignum quidquam inveniri, cui acres Philofophus}

oculos _{adjiciar. Ipfa enim Poéfis fua natura illis videtur}

veritati _{inimica, cui unum opus eft , per longam}

menda-ciorum _{elegantium feriem, in faftidium fimplicis}

verita-tis, öc folidioris omnis cognitionis, leve & imperitum

vul-gus abripere. Quae quum inconfuke jaclant maligni ifti

Poetarum obtredtatores, magna in his legendis negligen¬

tia fe ufos eife oftendunt, Sc communem bominum na-turam ignoraife. _Nam fieri _{omnino nequit, ut tam} a-mans fit _{mendacii, qui nihil veri, nihil quod fuum}

faecu-lum _{fapiat, fabulis Poeticis vel invitus admifcuerit. Quod}

fi _{uniuscujusque fcriptoris opera praecipue ad temporis} fui _{pofiulata adcommodari fölet, ron fane umquam haec}

negligent Poetae, qui oble&amenta le&orumpras aliis

folli-cite quaerunt. Hinc ubique in fcriptis ipforum tam

fide-lis _{exprimitur firculi, quo vixerunt, imago, ad cujus ge^}

nium & notiones laudes öc _{vituperia ipforum mirum in}

modum referri _{videntur, Sic, übi bellica virrus fola fere}

erat, quam colere homines fe dignum fibique utile

judi-cabant _{efle, eamdem etiam ad fidera efferre Phoebi}

nu-mine adflati folebant: fuccesfit huic _{pacatior virtus, quam} tra£tu _{temporis carmine fenfim celebrare, noftro demum}

irvo vel bellicae omni _{anteponere coeperunt. Quod il}

Cicero, Platonem fecutus, Poetas virtutis nervös eiidere

exiftimaret; necesfum etiam habuit addere, hoc fieri,

quum ad malam domefticam difciplinam vitamque um·

bratilem Sc delicatam accedunt _{c). Ubi enim mores funt}

corrupti, neque Poetici, fi ita dicere liceat, a

communi-bus hominum _{abhorrebuntj Sc frufira plerumque a Poefi}

B 2

ex-fon, iSt que la cndetice, qu'il empfoye, n'efl· que pour flatter nos oreilles*t

tifin de nous faire admirer fori _{Jtjet ist de} nous dottner une grande ideé de lui metne.

14 Hißovia Hominis

Moralis

exipcßarur, nt

Philofophi

&

fapientis

Legislators vice

fungarur. Svavior enim arque

tenuior

eit

ipfius

vox,

quam ur ingruenti morurn

corruptelse

adverfa fua

adcla-marione mederi queat. Quocirca

fieri

non

potefi:, quin,

ubi libertas & _{reliqua hominum jüra}

_{iandta habentur,}

hsec

3aud.ibus ornet ac celebret Poefis; ubi vero fanse virtuti

nullus honos habitus Fuerir, ibi etiam a nobili & magno

quolibet fenfitn

degenerabic.

§. Ϊ".

Quum verO tantum ex morum habiru

faecuTique

ge«

nio _{pendeat. etiam}

_{Poefeos Facies, vel}

_ex

_his

_judicari

po-terit, quantum ad

illuftrandam

Hiftcriam

hominis

Poeti-ca monu-menta facianr. Ex his enim Foiis Fsepe colligi

poterir, qui guftus , qui mores

pri

Fei aevi

Fuerint,

Elifto-ricis vel ab _antiquis , quae ignorant ,

ad

nova

Fefti-nantibus; vel, quod norunt , dicere

metuentibus

;

&

5

quum mores refpicit ,

inutile

judicantibus.

Er

deni-que, quum Poefin vetuftisfimae gentes

iingulari honore

pro-jfcquerentur, ita ut Regibus

Fummisque

imperatoribus

atque ipiis Philofophis Fe cum

Mufis

dele&are admodum

hono-rificum videretur esFe_j fufpicari mevito

posfurnus,'Poeras

omnigena cognitione

Fui

temporis

FuisFe

inftru&isfimos,

Id, quod etiam apud legenrium

animos

teftatum

relinque-re voluerunt, trad i tis ubique in· leriptis

iiliusmodi

mo-mentis, quibus maximum Fui

temporis

cognitionis

gra-dum _{perfpedlum redderenr.}

_{Qu.e igitur,}

_ad

_res

_Fuas

per-tinenn'a, _{ignorasfe videntur}

_Poetse,

_{quae cum}

admiratio-ne _{quadam & ftupore} loquuntur;

hsec etiam

Faeculi

Fer-me noritiam FuperasFe, _tuto

poreft

exiftimari.

Ad

Fabulas

vero quod atriner, _{quas natura}

fua

Tibi

vindicare

Poefin

a teneris unguiculis edo&i fumus, _{non negare}

quidem

au-Firn , veritatem iisdem turpirer fsepe

esfe

deformatam,

dum _{iila, parum in natura}

_Fundata,

_inftitutione

_Fe

_For¬

ma«

Ex _{Scriptis Feterum iUufttata*} U mari nimitim _{patienter fiverunt Vätes,'multa vana atque}

inania fuisfe tradita'. Sed danda hac antiquirari venia;,

riec omnia pro fabuüs & mendaciis habebic juftus rertim

aeftimaror i quin porius, qui rent diligentius

perfcruta-rus £iier_it, multa _{deteget vera} obfcuris involuta, _nec illuoi

iiudii _{pigebit, quod in detegendis adhibueric. Nec enim}

adeo facile _{pracipunm finem deferere Poeta potell, ut}

quavis mendaciis & fabulis involvat,

quibus,

ne

manda¬

ta _majorum neglexiife videatur, _cerras Poematum _partes

adornat _{d), Quid? quod hae ipfae fabula*, dum}

Philofo-phica examinantur trutina , haut parum momenti habenc

ad _{cognitionem faculi, quo vixit au£tor, Sc illius genii} ac _{guftus. Qyi enim antiquas} fabulas, _{qua in omnium}

Poetarum ore _{eranr, in nodram eriam} Poefin inducere

vellet, na ille parum profpero fucceffu gauderer, rifum

vero & faftidium rooveret omnibus Mutara enim

focie-radsfacie, miuato _guilu atque ccgnirione faculi,

muran-tur etiam Poetarum _{itudia, Sc nequidquam placere}

jube-tur, _quod nofhis jam moribus noti conveniat. Qiias i* gitur fabulas iniigniter veteribus placuisfe legimus, bas

vel _{religione ipforum , vel vulgari opinione, vel aliis}

quibusdam prifci avi inilitutis ac moribus fundatas efle, non adierere ve remur.

§· IV.

Quem igirur generalem ufum Poetarum fcripta Phi-lofopho praiiare obfervavimus, hunc eriam fpeciatim ex

quolfbet ipforum elicere eonabimnr. Quocirca heic

pri-ß _{3 mura}

d) Re&e de fe monuerunt Mufse Afcraeum fenein:

"ΐ^μεν "φευ^εού 7ToKXcl λsyeiv ετυμοκτιν ομοΊοί,

Ρ εΰτ _{ε&έλωμει> άλφέα μυΒ-φασΒαι.}

16 _{Hißorta Hominis Moralis}

miim monuiße liceat , non eamdem laudem quemlibet

mereri _{antiquiorum Poetarum, dum Philofophicae hominis} cognitioni infervire jubecur. Varia enim funr Sc diverfa

Po:2tarum ftudia. _{Sunt, qui nihil aliud agunt,quam ur Omni¬}

bus , quibus posiinr, rationibus legentium ienfus blanda

dulcedine inße£lanr, _&,quo t iine veri dispendio heri non

poteft, inanibus ipforum obledtamentis nimium quantum inierviant- His _{quid debeat humana focietas ipii judicent.}

Neque tarnen eil Poefeos genus', ex quo non quarndam

certe udlitatis laudem _{comparare posfunt Vates. Sic}

ele-gantiora Dramaticae Poefeos, Sc apud antiquiores Sc re-centiores, fpeeimina magnam fane hominis cognitionem

loquuntur, ubi mira Vatum ingenii vis in ipfos quaii

a-nimi recesfus _{penetrasfe videtur, atque inde quidquid ma¬}

gni,

quidquid nobilis

Sc

generoß, vel

denique abje£ti

atque homine indigni, excogitari umqtiam poruerit,

eli-cuisfe _{atque explicasfe, Nec defraudanda fua laude}

Po£-fis _{Lyrica, quae heroas, virtutum nomine claros Sc}

ma-gnarum animarum

prodigos,

incredibili

fublimitate

lau-dum , exrollens, humanum genus in fummo, quod

adfe-qui umquam poterit, verae gloriae

Sc

virtutis

faftigio

tan-tum confpicere dignatur. Praecipue _vero in

Philofophi-ca _{cognitione veriari oportet} Dida£licam Poeßn _{, quae,} ne nuda perverßs oculis veritas difpliceat, ipfam

deco-ro habitu induit, _quo omnium animos ad fe adliciat, Sc

amari _{potius, quam metui, posßt. Quodvis igitur Poefeos}

genus

lucem

a

Philofophia

mitfuari

eamdempue ipii

red-dere videtur. Pleraque ramen ad Hiftoriam individui, quam fpeciei,

majora

momenta

adferunt,

quum

originem

atque indolem plurium humanorum

adfe&uum

eleganter

admodum Sc concinne exponant. Poeß Epicae hoc prae¬

cipue negotii datum

elfe videtur

, ut ad

Hißoriam

homU

nis Moralis maxima momenta adferar. Heroica enim fa-einora, quorum laudes plerumque pro fine habet, ut

telli-Ex _{Scriptis Feterum Wuflrata. ^ 17}

telligi

rite atque celebrari posiint, multam quoque jure

iuo fibi _{poftulant gentium morumque Hiftoriam. Et quum}

reliqua carmina, ut dele£lent & recreent, ludere* hoc, ut

gloriam & famae celebritatem _{confequantur,} contexere

videantur _{Vätes, heic etiam faeculi fui guftum ipfiusque}

fen-tiendi rationem mirum in modum confulere _{folent, at¬}

que imitahdö exprimere. Unde _{fcripta Poetarum Epica}

maximo in Hiftoria hominis ufui _{esfe, aperte poteft}

col-ligi. Quapropter magnam fane laudem materies haberet,

fi, quem omnis inftar decoris _{antiquitas tulit, Epicae}

Poe-feos parentem in fcenam producere , atque ipfius, maxi¬

ma _{fane, de Hiftoria hominis Moralis trerita}

detegere atque celebrare liceret: hane vero nobis _{prseripuit norr}

folum illuftris Wood in _{opere meas fupra laudes pofito e\}

verum _{etiam inter nos}

Vir/), cujus ex _fagacitate

inge-nii id fibi _{polliceri posfe rempublicam litterarariam}

augu-ror, & laudibus Divini _{Vatis, fi fieri poteft, augendis}

,

& luci Hiftoriae hominis _{adfundendae confultum iri: nos}

vero, ne alienis, nobilisfimis _{licet, negotiis nos}

immifce-re _{videamur, neque hare dicere}

eonamur tenues _grandia,

praeclarum opus, cujus continuationem _celerem

exopta-mus, illi commendanres , qui primum ad id intendit

a-nimum. _Qua? vero minora _{quidem, non conremnenda}

tarnen _{, ad Hiiioriam hominis illuftrandam}

, morrenta

con-ferat _{reliquorum Poetarum} veterum _cohors,

pro inftituti

ratione, examinare _{nobis proponemus; agmen vero} prae-cedat Heiiodus.

CAPUT

» -—-—

1

é) Ott the original genius and _Wvitings of Homer.

f) Prapcl. Mag. & Doc. Ρ Maimstrcm, q»·' Participer H'ßoritt

bo-minis Moralis ex Homero _iVuftiata Suecimen Primum _{ful) modejamine} C&-leb. Präsidis mei exhibuit _{VJpf, 178),}

Hißoria Hominis Moralis

CAPUT IL

Ex _Heßodo.

§· -

f

De vetuftate Hefiodi ulrro cirroque incer

antiquisfi-mos Grammaticos difceptatum fuiile legimus. Sunt,

qui

hunc cum Homero aetate _conjun&um fuiffe aclfirmare haut

dubirent, ad quam fententiam licet vel maxime

accedat

Plutarchus _{g), paullo tarnen ipfum}

_{fuifTe Homero}

recen-tiorem, ad fidem viderur pronius 6). Urcunque vero

haec exiilimata erunt, partim referre arbitror, dum ne¬

mo, quod novi, infitias iverit,

Hefiodum, inter

vetuftis-fimos _{fcriptores , Homero proximum locum tenere.}

_Quod

fi _{igirur ad}

_illuftrandam

_{antiquorum temporum}

Hiftori-am, arque inde moralis hominis Cognitionen!,

quaedam

adfernt momenra, non inutüem omnino eile ipiius

lectio-nem, quam jejunam tarnen Sc ilerilem

multi

exiftimarunt,

sequi rerum aeftimatores ulrro

agnofcent;

Et,

ü

morum

praeceptis fententiarumque pondere ac

gravitate,

aeftiman«

da eiTent Poetarum _{fcripra, dubito} an hunc

omnibus

an-teponerem. Quas licet per fe non

magni

aeftimemus,

hoc certe _praeftare arbirramur, _uf

moralem

illius tevi

_co¬

gnitionem loquantur

Sc prodant;

cujus

rationes

breviter

explicare noftri erit negotii.

Hefiodns

aeque ac

Hamerns

fatis

g) In coilvivio feptcm fnpiemum, tibi Homerum & Hefiodum

corminibus

certasfe narrat & Hefiodum reporiasfe victoiiam, cujus tarnen mentio-nem _nusquain facit _Poeta.

h) Antiquiratem Homert pr« Hcfiodo defendir ffrmisfunum , quod Eustathius attulir, orgumegtum> quo prohat, ignorum finsfe teimporibus

Homert nomen fluvii Nili, qui femper ab Homero AiyoTSTCS^ ob Heßodo

vero Θεογ. ν. 338 dicitur. Cui quidem, praeter aba ,

nddi

po-terit, _{quod Hefioditempore pilea}

(

πίλοι)

_in ufu esfe_cosperant.

(ߧyv. 544))

quorum nusquam meminit Hamerns*

Ex _Scviptis

_'Veterum

_{illufirata. 39} faris indicat fe barbara vixifie tempora, ad culrum ramen

magis civilem inclinantia , ubi, mutara vivendi ratione,

firmari etiam _{ccepit dominium Regiumque imperium,}

virtutumque notiones commutari feniim Sc extendi.

Ob-fervatu enim _{dignisfimum eft, Heßodum inter ea, quae}

ju-ilum _{icelerisque purum ferre dicit, praemia, quem famem}

numquam tolerare, Sc ab omni calamitare vitaeque

peri-culo abesfe _{praedicat, non venatus pifcatusque fuccesfum}

referre, quippe quem non cupere admodum ardenter li¬

beralem virum exiftimet _{i). Eumdem etiam incertorum}

horum _{operum contemtum Sc faftidium Homerus faepius}

indicare videtur _{k). Uterque vero.paftoralem vitam Sc}

agrorum culrum , vidtumque inde quaeiitum, praecipue lo-quitur. Rudioris tarnen ubique deprehenduntur

agricul-turae _{veftigia, Sc, quae ab Hefiodo traduntur, fimplicisfima}

hujus artis praecepta indicant, novam ferme adhuc inter

antiquos illam fuisfe, nec id attigisfe faftigium, _{ad quod,}

plura edo£H, tra£lu temporis illam evexerint homines.

Nec folito effeftu deftituram fuisfe hominum mutatam

vivendi rationem _{perfpicere licet ex Poérae fcriprisj a}

pa-ftoralis enim virae conditione örtum, Sc a tenui agricul-turte ioitio ftabilitum , dominii jus eo ufque invaluisie

re-itatur , ut inclinari dudum coepisfet, moresque

corrum-pere. Opes enim, q nommdam vel negligentia , vel

in-duftria aliorum , inaequaliter jam diilribucae, ienfum in~

firmitatis pauperurn animis ingeneraverant, eosdemque

C ex

i) Εςγ. v. 223 & fequ.

k) Quum in agreftes copras cafu incidisfenr Ulysfes atque focii

ίρίΐ-us, eosdem venatos fuisie narrat Hornerus, OJW<r. Γ, v. 154 & fequ.

Necesfirate etiam adfhi£H, ne fame enecarenrur, in venatu laborern

confumierunt; &, qunm omnia obfumta esfent viatica, tum demum

pi-fces _{captabant, quod tarnen mifenimum putabatur esfeOd. Μ, v. 329} & _{fequ. Nec umquam in Homert fcriptis legtmus pifces heroibus fuisfe}

ÄÖ Hißoria Hominis Moralis

ex _potentiorum arbierio pendere jusferant. Ad civiles

fo-cierates dudum fe _{adplicasfe mortales, Poera eriam me¬}

moria _{prodit, Sc ut imperii fumma, quod Hifiorica}

omnium _{remporum teftantur monurnenta, primo uni ran«}

rum duci tradebatur, _{ira etiam monarchicum imperium}

jam tum invaluisfe, Sc Poeta indicare videtur/), Sc

Iii-fioria iiiius _aevi, tenebris licet involuta, confirmare m)..

Regiam poteftatem maximam Sc fuperftitiofam ferme häbuisfe _{veneradonem, vel inde collegeris, quod Reges}

Jovis progeniem ipfe profitetur Vates n). Interim

fero-ces adhuc erant _{gentes libertatisque ftudiofisfimas, quae}

fervili _jugo non niii indomitas cervices prsebebant. Et

naturalis vindi&ae _{cupiditas non in eam transformata erat}

defideriorum humanorum _{mutationem, qua legibus Sc fum~}

mae majeftari, _eas adminifiranti, _{vindicandi Sc puniendi} jus concedebatur. Qiioe quidem indicio flint, non omnern

adhuc barbariem ex moribus Sc_{dificiplina Graecosdelevisfe»} §. IL

Quum igitur hasc fuit focietatis vitaeque humanas

sevo Heiiodeo facies, inde etiam rede derivaveris elegan¬

tes illas vivendi _regulas

, quse in Hefiiodi fcriptis,

prasci-püe iv "Εξγο&, inventse mirum quanta voluptäte

perfude-runt _{plurimorum legentium animos o). Ubique enim}

ex- tol-/) Cfr. $cutum Ηercutis mox ab inirio & v. 2^4.

t») Montesquieu ex Arikorele, Efiprit des Loisl. xi, ch. xi.

Cadinns, ex Pnoen'cia Boeoriam adveßus, Thebas eondebat, _imperiumque

primus confeqnebarnr. Rollin Hiß. Anc. Tome II» Liv, v»

η) Έκ ös Διοε βασιλιάς, Gsoy. ν. go.

ο) QuiNTiLiANos laudac ipbus uriles circa prseeptafententios.Inßit. Or*

Lib» X. c. 1. — Cicero Hefiodi Se&ionein cornmendat Leprae, Epiß,

Lib. Vi. Ep. xrx. — Mukus vero in laudibus eft Ol. Korrichius: Opera

ejus üf Dies adeo prudenter <|£Γϊ docte feripta funt, ut hodieque ex leclione eorumdem _{profitiere vakant non Ethicitantutn, i?5 Politicifed fa' tzconomi,.}

Ex _{Scriptis Feterum}

_illußräta.

_{2 κ} tollic virtntes, hominibus eumdem ftatum tenentibus

ple-rumque communes , graviter vero impugnat

vitia,

quas

ipfe temporis flatus minus quidem

admittere

videbatur

,

fied quas tamen paullatim erumpere

ftatumque

mutsre

coe-perant. Unde etiam tam

vehementer

in

judices

largitione

corruptos Poeta invehitur , quorum

malitiam Sc

ipfe

ex-pertus esfet, Sc alios experturos

re£le

judicaret.

Cogni-ta enim opum _{vi ad commoda}

queevis focietatis

compa-randa, neri non potuit, quin humana

pe£lora

auri

facra

fames follicitaret fenfim, Sc ad injurias aliis inferendas"

commoveret. Unde etiam dona & divitias pro veris me-ritis 6c virtutibus fubftituere jam tum didicerant:

Χξγΐμ,οίτα yåq ψυ%»? 7τελετοίΐ

$&λοισι

βξοτοισι

ρ),

Quse quum primae barbariei non ferme fint vitia,

fed

a politiori noftro eevo, divitiarum

commoda edo&o,

civi-tate _{recepta videantur: non} profe£to miraberis Poetam iui canere ruris amcenitates, fuas celebrare betas Sc mal¬

vas , divitum vero delicias & opes, injuriarum Sc

vi-tiorum _{feraces, faftidire Sc refpuere. Haec in primis}

prae-cepta animis legentium inculcare ftudet Hefiodus, quae

ab

omnium _{temporum Vatibus inde repetita, cum voluptate}

funt

_audita,&,

_{pro temporum ratione, contemta Sc}

ohli-vione obruta. Sunt enim ad humanos animos inflamman^

dos opum illecebrse efficaciores, quam Poetarum

prsece-ptaj Sc iiimma, quam confequi umquam

potefi:,

erit

Por¬

ree cum Philofopho _communis gloria, in praefenti

homi-num ftatu necesfariurn divitiarum defiderium ad meliora

dirigere, quum exftinguere non posfit. Virtutes denique

extollit Poeta a barbaris gentibus praecipue eultas,

hofpi-talitatem _{loquor Sc erga familiäres ac domefiicos}

_ftudium.

Ut enim in exteros truces Sc _{feri, ita etiam in} fupplices

Sc _{hofpit.es benigni Sc mites plerumque esfe iolent ρο¬}

υ 2 puli,

22 _{Hißoria Hominis}

Moralis-puli, qui ornnem adhuc non depofuerunt mor um

ferita-tem. Grteci vefo _{prae cereris hoc officium tam fanéte}

coluerunt, ut, _{qui in iuppiiccs Sc hofpitalitatis jure junftos}

aliquid gravius machinaretur, fine fide Sc _religione

pu-taretur esfe. Pervaferat enim hxc _{opinio per}

antiquio-rum animoSj Deos _{, hofpiturn forma}

indutosfaepe inrer

mortales _{vagari, ut experirentur, quid humanitatis &}

ju-ilitise terris esfer _{y}. Et infignis fcrtitudo,}

quam, ut ma¬

xims _{nécesfanarn, plurimi etiam fecerunt Greeci,}

quam· dam _{turpitudinis notam illis inure'bat, qui in inermes}

fup-plicantesque hofpites faevire auderet, in qua fenteiltia diu.

nsfime .

manferunt gentes , quae ad feprerntrionem fedes

habuerunt. _{Quum denique omnium rerum}

copia Graeci

adfluerent, ut nec fua in _{hoipites benignitare ad}

inopi-am _{posfent redigi, Sc quod aliis darent iibi}

eripere, fuae curiofitati _{indulgere potuerunr liberius}

, fciendi cupidi,

quae vita, qui mores aliarum _{gentium esfent} , quas, quum

pauca cum aliis haherenr commercia, nondum viferanr.

Neque enim exteros, qui ad eorum lares non _confuge«

rant, quos in viis offenderant , tantis profequebantur

officiis, quin cum illis in certamen defcendere _{ffipius non} dubitarent. Sic Hercules vix tillas caufas , praeter

forti-tudinem Sc _{pugnandi ftudium , obtendere poruit}

pugnae ,

ad quam _{Cygnum evocabat r). Non enim fupplex Sc}

inermis erat,; ied heros, iniigni belli gloria celebris, cum

quo q)DicitPoeca tricies mille Deosterrisinteresie, mores&juftitiam

homi-nnm obfervaturos; Ε£>γ.ν.2_{5θ &fequ. Cfi·. v. 121. & fequ.}

In eadem ferme

epinione fuisfe Phseneas Hoinerus· perhiber; Οΰυσσ, Η, ν. 199. Eamdern

qnoque Tel'emachum

(OcWa.IT,

v. _{181,)&Penelopen, (} Ο^υσσ. _{Ψ v.63,)}

mente _{concepisfe indicat.}

r) ΑττΓ., ΗξΟί'/.λ. ν. 35°· Optime baec cum iis conveninnt, quae

Pocock& Shaw narrant, de Arabibus Africae _{qui hofpites beuignisfime} exce-ptos, poilquam ab ipforum sedibus abieiint,. adgredi fcepe. & omnibus

Ex _{Scriptis Veter um illußrnta* η}

quo certare gloriofum putabatur. "Unde fatis conftat,

ho-fpitalitatem , quam rantopere Poera comrnendat, ex

phy-iico δί morali Grsecorum ßatu commode _{posfe explicari,.}

§·. III.

Videntur ferse _{gentes , quae venatu piicatuque}

vi-£$um quscrunt, in fimplicisfimis fanguinis & naturae quaii

conjun&ionibus omnem exuisfe humanitatem; uxores,

fi quas habenf, iibi adjunflas, quum in laborum

focieta-tem venire non posiint, _{prse fe valde contemnunt, has}

in durisiimam iervitutem _{adduxerunt, &, quod accidere}

folet _{iis3 qui nihili aeftimantur, bis omnia abjudicant hu¬}

mana _{jura , nec ulla fe illis debere cfficia exiilimanr.}

Phy-iicse, quas perpetuo fentiunt, necesfitates folum videntur

esfe infirmioris fexus tutamentum* in fenes vero viribus

fra&os omnia cruciatus _{exempla edunt, eamdem libi}

for-tem fene£lute confeéfi a liberis _{exfpeftantes t). Grseci}

autem, _qui ex feritate ad manfuetudinem dudum erant

tradu£li5 fandfe fua erga cognatos & familiäres cfficia

co-lebant. _{Benignior aeris & cceli remperies fympathiae}

fenfum citius in Orienrales <Sc Grsecos _{ingenerabat, tru·}

ciores adfeöus _{comprimebat, minores vero excitabat,}

eosdemque altiores reddebat & homine _{digniores u).}

Vi-C ₃

ta-j) Inter vitia , quae ferreum genus arguere _putat, hoc _{η tun}erat', quod

hofpitaütatis jura non fanfte obfervarent iui avi homines; v. l8r*

Cfr. v. 325.

r) Morbis & fene&ote confumios vel abjiciunt, vel vendunt liberir

ve! etifiin horrende _{perant convivia. Cfr. quae ad Iure illußranda , ex}

vete-rifcus & recentioribus _{petita, adfert 1s. Iseiin in Hbro elegantisiinio: Geber'} die _{Gejchicl.'te der Menjehheit,} III Euch, :v _Hanptßück.

■ü) Eleganter Isehn de _{conjugnli föedere: Die Entwicklung diefer}

Ge-ßnnungen veredelte Tt i ehe , welche vorher nur corperlicke Bedürfnisfe

gewe-fen waren; und mochte zu einer /chatten Leidenfchnft, wns ehemals nicht

24 Hiftoria Hominis Moralis

ta _{paftoralis Sc agreftis, quce pluribus negotiis homines}

implicabat, minus precariam

alterius

fexus conditioneni

faciebat, & infirmiorum hominum , qui in pecoribus

pa-fcendis, _{agrisque Sc hortis colendis fatis commode}

occu-pari poterant u), unde in majori seftimatione esfe ccepe»

runt, &, quod ex eo confequitur, fortem nadli funt

rnul-to _{feliciorem. Neque tarnen haec Graecorum humanitas}

evagabatur longius. Homo, qui erga fe ipfuin unice be·

nevolentiam _{primo fentire videtur, hanc ad homines fuoe}

conditionis dein _{extendit; fapienris véro folius, Sc}

fapi-entis _{Chriftiani, videtur esfe, benevolentia totum genus}

humanuni _{compledti. Ad quam abftradtam officiorum}

notio-nem non adduddos esfe _{Groecos, baibaras gentes, ne}

mire-ris, quum vix ulla cum aliis gentibus commercia haberent,

nec _{quaedam ab illis commoda exfpedtare posfent. Tradit}

itaque Poeta in primis prsecepta officiorum, quse parentibus

liberi, cognatis cognati debeant x)9 necgeneralia

humani-tati _{praeftanda magnopere inculcat,quorum notionem}

quam-dam vix _{habere potuerant fui asvi homines. Si vero Poetam}

dixe*

ü) Sic Regium heröem Laertem , fencQutem adeptum , ho.rtum

co-lentem & fodientem inveniebat filius. Hom. 0$. w, v. _-22?.

■

ä) Sicpius haec inculcat Poeta, qii3m ut numerus iniri posfit. E^y.

v.526&fequ. Cfr. v.705 &c. Vicinos in convivium ducere & _quibusvis

officiis fibi conciliare, fapientis esfe exiilimat; v. 340 & fequ. Quam

fir-matus fiierir domefticse ifte benevolentiie fenfus vel'ex eo _{confiiterit, quod}

facultates remotis _{propinquis bereditate relinquere, grave & miferum Poe¬} ta_judicat; ®eoy. _v.606. _Uxores vero in honore fuisfe habitas, ex iis

fa-cile judicaverit acutus le&or, quae de femina bona dTmafa tradere dudum

Poeta didicerat; _E^y. v. 700: & qua? in feminas acerbius invehitur; 0ecy.

v. ₅₉₁ & fequ. Nemo _{vero Foette vitio verterit, quod amantes} redama-re, inimicos odisfe doce3t. Jubet enim natura humana

Τον _{φιλεοντού φιλϋν} , v&f τ£ τΤξοσιόνη 7ίξοσε1ναϊ

Ex _{Scriptis Veterum illuflrata. Μ}

dixeris mores _{commendare, qui a noftris parum}

abhor·

reanr, haut refragabor; ar vero neque in adeo a

nobis

alieno ftatu Graeci iftis _{ternporibus confiftebant, ut}

admo-dum diverfas virtutum notiones in _{ipforum animis}

impres-ferit. Nam non ita fere commutatus eft nofter vitae fla¬

tus , ut plane aliud nobis ab hominibus utile esie posfit^

nec necesfitatem _{quamdam hominum utilitati alio} modo

ferviendi res circumftantes ncbis impofuerunt»

f. IV.

Inter _{pretiofisfima antiquitatis monumenra jure}

nn-meraveris _{Theogoniam Hefiodiy non quod ibi flores}

mul-tos invenias _{decerptos, non}

_quod

_{dicendi veneres}

, quas

imiteris, detegas; fed quo _{vulgares de Deorum Numine}

antiquiorum opiniones optime posfls edoceri. Exprimit

enim hoc _{Poema, seque ac Divini Homert, imaginem}

re-ligionis apud antiquos, & fuperftitiofi apud barbaras gen¬

tes Deorum _{cultus, cujus caufas breviter explicare e re}

noftra erit.. At vero _{heic, ut quummaxime, conrendunt}

quidam, nihil ferme Poetas aufioritatis habere, & reli-gionis formam apud Grtecos longe aliam fuisié, quam

quae ab Homero & Heßodo depingitur. Eft enim ipforum judicio Poetarum Theologia adeo fabulis conferta, ut

eam-dem _{fufcepisfe umquam ullam gentem, ad iidem pronum}

non videatur. Humani enim adfeäiones _{animi, humana}

defideria j irnmo vero humana vitia ita ad Deos

transfe-runtur, ut omni gente indignam Deorum notionem

ha-buisfe cenfeantur. _{Id, quod eriam in caufa efl, cur ex}

fua _{republica Poetas ejiciendos Piato, graviter} vitupcran-dos exiftimaverit Cicero. At vero iftos duumviros latere non debuit, Poetas, _{maximarn partem, fabulas non} fin-xisfe, docuisie vero tanrum & pro pcftulatis fasculi

Ce-Hißoria Hominis Moralis

leb. Rollin _{y), qua Piatoni, quum Poetarumleclione, ob}

commentitias de Diis fabulas , fiise reipublicae civibus

in-terdixisfet, praecautum atque provifum fuisfe exiftimat, ne _{quae Socrati, aperte vulgi}

religionem impugnanti s

haurienda fuerat cicuta , eadem eriam Tibi propinaretur.

Quum igitur veritatis ftudium recufare non _{posiet vir}

fa-pientisfimus, nec palam religionem _{adfumtam improbare}

auderet , prudenter in Poetarum fabulas tela intendebac

,

quaé tarnen opinione & confenfu _{vulgi mirum} in modum

firmatae erant. _{Nec fidem atque audloritatem Poetarum}

minuit, quod de religione veterum memoriae _prodidit

Herodotus _{z) j qui pro certo adiirmat, Homerum}

atque

Hefiodum cognomina Diis invenisfe, munera & artificia adiignasfe, dignitates tribuisfe, formas denique ac _fpeci«

es adornasfe. Nam fi eidem au&ori habenda eil _fides,

antiqui Pelasgi Diis primo generatim vota fecerunt, dein

nomina externorum _{Deorum, adnuente}

Jove Dodonteo,

plerisque fuorum impofuerunt a). Non itaque nova De¬ orum _{genera, fingebant atque}

excogitabant Poetae , fed,

interjedlo tempore, Graecis fuse Seäyovlcts oblitis hanc

tra-dere cceperunt Hamerns atque Hefiodus, quipriftinte gen« tis _{Reges & heroas, belli Fama inclitos, confentientibus ci¬}

vibus, prascipue in Deorum numero forte retulerunt. De

antiquis iilis Pelasgorum Diis, quorum mentionem inji-cit _{Herodotus, nihil quidem certi adfert, non}

ramen eil

dubium, quin ejusdem indolis fuerint, ac Dii

plurima-rum barbararum_{gentium, ita ut, praeter iolem & caeleilia}

cor-y) Maniered'enfcigner isf d'etudier les helles Lettres. Τ. Ϊ. Livre u, Ch. i.

z) Herodotus L. II, c. _fg: όυτοι (ΗοΊο^ος

ryvß'Ομηςος)

_{εΊσι οι}

7ίοιγ\σοοντεε Seoyovlvy ^Ελλ^σ;, _{r&f τοΊσι $εο7σι rasP επωνυμίας}

Κόντεςt roß ημάς _τε η&] τέχνας ϋιελόντες, y&j ei;W άυτων σημψοίντες.

Έχ _{Scriptis Fetevum iilußvata. 27}

corpora, quibus in vetufta Groecia

religionem

tributam

fuisfe adfirmat Plato b), informes lapides & arbores>

fontes& fluvios, ventos denique Sc animalia religiofo cul-tu _{profequeretur} rudis & fimplex antiquitas.

Id

quod

ma-xime _{probabili conje&ura auguratur}

_{Celeb. Meiners}

_γ).

Quod fi, cum Stoicorum principibus, a

rebus

phyiicis

uti-licer inventis fi£tos Deos originem duxisfe , perfuafum

habeas; non moror, dummodo , progresfu temporis hane

a communi hominum ordine, nec a Poetis folis, inventam

fuisfe, dixeris. Non enim probabile eil, Homerum & He-fiodum tanta

fuisfe audacia,

ut immanem

Deorum turbarn,

novam prorfus & inaudiram,

popularibus

fuis obtrudere

in animum induxerintj nec Graecos, de faniori fententia

dedu&os , ficlis his & abfurdis numinibus religionem

ul-tro _tribuisfe, Poetarum fabulis commotos. Cum Celeb.

Rollin _{d~) igitur contendere non}

_dubito,

_{quae in}

Poeta-rum _feriptis de Theologia _veterum tradita inveniuntur,

maximam _partem , vera esfe, & religionis, ab antiquis

fufeeptae, vefligia relinquere

manifefta.

Convenit

enim

h&c fententia non modo Poefeos indoli, Deorum laudes

D

ubi-h) Plato in Cratylo.

c) In libro omni do&nnje adparatu infigni: Hfloria Docirinee de

ver o Deo, ovwinm verum auclore atque rectore, Leingoviae 1780 Sed, VI.

Hinc , fi conjtfluriE locus eft, amplos i!!e Deorum cohors, quem in

itiam Theologiam inducebant Veferes; hinc cultus vii ium phyficorumt

filvarum, fontium, fluviorum, qui e. g. quam fände & pie culti fuerinj

ipfe nofter vates indient E^y.v. 735; in qua fuperititiofa opinione diurius

.permanfisfe etiam Romanos, teiiificarur Livius, dum Cocütem, Tiberim

fluvium fuppliciter oranrem, inducir. Lib. II, c. x.

d) Ottpeut regarder la Theogonie Ηcfinde & les poenies tV Homere,

comme les nrchives L·? les mmum ens les plus furs de la Theologie des Anciens

de l'opinion, quHls avoient de leurs Dieux. Coril 11e faut pas croire

que ces Poetes ajene etc les inventeurs des fahles que nous Iifor.s dans leurs

ouvrages, ils n'ontfait, que recueillir transmettre a la poflerité les traces

de la _religion, qu'ils avoient tronvé etahlie W domin nte dans leur tems