METHODO 1NTENTIONIS

gb 7

s« Ty»

DISSERTATIO GRADUALIS,

DE

METHODO

1NTENTIONIS DIRlGENDiE,

Quam,

Cum

confenju Senat.

Philos. U

prjeside

VIRO CELEBERR1M

Mag. ANDREA

Eth. & Polit. PROF. Reg. & Ord.

Bonorum examirit modefle

magnus g.

suederus,

VESTMANNUS,

In Audit.Guftav.Mtp.d.z?_.Jun.

Anni MDCCXXXVII.

Horü _, ante meridiem, folitU»

* _{T .1 I}

Literis Höjerianis,

•vqvAv vi tiq

«ν3 μι mm

vi myJccjUiojl

Ujaj

* J, /Λ

\

\

'

S

■»

»

'8

·λ 'iii -aio-g

tftLl c^aoL ωα

cl

<;aaid iauid

ui Äda

uaL c^\L

iniu

uu uwaua

tyaicUjQic

•oz

"Λ Ά 31

ι. κ 7. ^. 5. ί.

Ihil

fit ßne caujfit.

Hoc eft, quodhbec*

aéluale, feu ensfinl-

tum, agnoicit caus- fam fui eiftcie ηre rr"U

lila eft « qua? ad'effe·

a&ive & realiter in¬

finit, confert vel intendir. Hgc,

quatenus ineer _genera cauflarutiu

refertur _, eft omne id ^, cujus obti-

nendi gratia aliquid eft, ^aut Vel,

quod

effici-

éntem ad cauiFandum, ieu ad iui appetitionem vel eftedionem.

ac finalem, dum ^vere

Δ 2 /

{.II.

4

$. II.

Quoniam

cauiTa finalis id dicitur,

cujus gratia aliquid eil, aut

fit &c.

(§.pra2ced,); manifeilum

eil, quod

cauffaefficiens femper agatpropter finem, feu propter

cauffam fina¬

lem,

$. III.

Finis, ultra quem

cauiTa effi¬

ciens nihil intendit, feu qui unice

& propter fe expetitur,

ultra quem vero

aliud quid^Q/J-

ratur, intermeäius dicitur. lilej

non ni(i unicus eil, dire&e & iru

iuo genere intentus. Hic

in plu-

res & fepe perplurimos

abit fub'

ordinatos.

$. iv.

Per

quod

aliud

obtinet

coniequi-

tur, medium vocari folet. PerfineS

intermedios aliud quid obtinetur,

ialtem intenditur ($.

pra2ced.);ergo

fines intermedii fimpliciter

media

dici

polfunt.

ν· » ♦

ir» Qui

mit finem

mit etjam

c· din. Hoc eft ^, qui vult

finem

^ luntate eificaci, non vero nudse

er complacentias ^>

vult etjam media,

3' ad finem illum obtinendum fim·

pliciter

neceftaria

& iua

ordinata, Quia velle finem volun-

fi* _täte eificaci, eft velle efficere &

ce obtinere finem. Finis vero noru»

obtinetur nifi _per

media.

> §.

VI.

£j Finis dat mediis menfur^am. Id

L» eft, quoniam

finis eft

U' diis in intentione, ab indole&con-

b' fticucione finis determinantur me¬

dia, qua? & qualia

ad finem obti¬

nendum maxime fint accomodatai ud _Cum vero finis ultimus expetatur ji- proprer ie , nec nifi unus

fit? fines

es _autem intermedii propter

aliud,

ir> plures fint (§.111.)? item media di-

g° cantur (§, IV.); necefTarium eft, uc

!ia qui finem ultimum fibi propofue-

„ rit obtinendum, non decernatoift-

V. dia;

€

dia, feu fines iritermedios , ητβin relatione ad firem ultimum. Quod

slio nomine iubordinatio finiunu dici ioiet.

5. VII.

Hinc, qualis eil finis* talia-i quoque funt media ^, faltem eile-»

debent. _{Ut cauiia} efficiens, _qua?

bonum Tibi propofuerit finem, ^non poiTit non bona quoque eligere-»

media, _tanquam huic fini fua ^na¬

tura maximé accomodata ( $. §.

V.

VI) ; & vice verfa. Item , fi finis

eft necefiarius, _{ipia quoque} media,

fakem in relatione ad finem _, erint necefiaria : vel contra. Finis enim dat mediis _menfuram. Quod ^au-

tem bona media, ut experientia-»

docet, malum, mala vero bonum fa?pe nancifcantur finem _, fit hoc,

in quantum non una eadem- que cauiia efficiens ^, fed plures ac diverfa? & finem & media propo-

nunt ac eligunt. Sic media faepe-»

mala , & ab altera cauiTa efficien-

te fini

te fini quoque

malö adplicata

al¬

tera vero effe&ive interveniente«.

cauiTa , finem promovent

bonum.

Q.» finis per

accukns die i fokt_,.

Porro, cum dicimus, ex

neceifi-

täte finis neceffitatem fequi medi¬

orum , hoc intelle&um volumus

non fimpliciter ,

refpe&u indolis

rnediorumac naturs per fe, fed &

refpedu ufus

illorum & adplicatio-

nis , adobtinendum per

eadem fi¬

nem ultimum. Nam multa funt media, quas quidem

abfolute fpe-

<fiata habent fefe indifferenter; iru#

ufu vero & adplicafione

ad finerru»

ultimum, habent feie non-

indiffe*

rencer.

VHL

Omtiis cauffa efficiens vel ab¬

folute libere, vel neceiTario agitL·.;

Libere agit, qux cum

finem,

media pro

folo fuo arbitrio eligit,

vel, quae rationes omnes

cauflan-

di &finales in fe & a fe ipfa habet,

non vero aliunde & dependenten»,

A ₄ Neees-

8

Neceftario , qua? agi^ propter

fi·

nem,&,per confequentiam,iuxta media, ab alio»intentum, vel,quae

rationes omnes cauiTandi ^ac fina¬

les in & a fe ipfa non habet,

fed

aliunde.

§. IX.

Conftat hinc, quod triplexad-

efte debeat liberras, fi modo cauila

ettidens fimpliciter in agendo 11·

bera fit. Scilicer, libertas a neces- fitate _natura?, ab obligatione, &a

coa&ione. Illa efir, qua, pofitis o- mnibus ad agendum requifitis,pot'

ett agere & non agere , agere hoc

vel aliud, _agere hoc vel alio modo.

Ifta, quajus _fuperioris obligatorl·

um, ad agendum vel ^non agendum determinans, abeft. Hasceft,qua

ab externa violentia , autmetugra- vioris mali, agens non impellitur.

Huic triplfci libertati triplex oppo' niturnecefiitas: nimirum, naturs

obligationis & coaåionis.

ξ.

Omtie pofitivum,

quod

in & a ie, neque in

lerie fucceffi-

vorum habet rationem

fufficien*

tem iua? aéfcualitatis, id ipium ar-

guit

cauiTam

ie efficientem 8c

quidem

neceflariam;

finita?, ieu totum hoc univerfum,

habent rationem fua? aåualitatis

fufficientem neque in ie ^, neque in

ferie fucceffivorum;ergo resomnes finita? &c. arguunt

cauflam

fe efficientem, & quidem neceßa-

riam , in _qua

terminatur feries iuc-

ceffivorutn. Quam appeilamus

DEUM.

$. Xi.

Quoniam

DEuseftcaufTa effici-

ens rerum omnium finitarum, ieu

totius univerfi, ($.pra?ced,);

caufTa

vero efficiens nihil agit, niii pro- pter finem

($.11.)

quod

DEus non creaverit totumhoc uni»

verfum,& res omnes ineo conten- tas, niiipropcer

finem.

ii hoc,

A 5

fluic

ko

flute inde ulterius, quod tofumhoc

univerfum ,5c res omnes ineocon¬

tent« , in relatione ad honc finem DE! ultimum, induanc naturanu

mediorum (§. IV).

ξ. XIL

Si vero mundus,& omne ineo

creatum,habent fefe inftar medio¬

rum _, in relatione ad finem ulti¬

mum a Deo intentum (§.prseced.);

debet omnino mundus, 5c omne in eo creatum,five agendo, five->

pafiendo, (emper 5c ubique con- formiter fefe habere fini ultimo

(§. VI.) feuvoluntaci divinag; quip-

pe qui, uti voluit finem ^, vuit et-

jam media ({. V.)

(§,

DEus uti eft optimus 5c perfew

öiflimus; ita non potuit non opti¬

mum 5c perfe&iffimutn veliefinem»

Sivero optimum 5c perfe&ifiimum

voluit finem ; media _{quoque ,} 5c quidem fua natura ad hunc finem pbiinendum ordinata ^, neceflario

voluit

ii voluit optima

& perfeftiflima, prd

fua cuiuslibet

generis capacitate

perfe&iones

recipieridi.

5.

XIV.

Cum mundus? & omne in ^eo

crearum, agendo vel

patiendo, de-

beat fefe conformiter habere ad

fi-

nem ultimum a DEG intentum^

(

§.XII.);

finem,1

&5 per

confequentiam

juxta

dia , ab alio intentum,

eft neceila-

rio agere

(§.VIll); fequitur inde,

qtiod mundus>&

in

crea-

tum,necefTario agat,

idque vei

vel eoa&ionis. Solas autem DEus,

quifinem

media

fuo arbitrio

elegit ac

dispoiuit, abfolute libere

agit.

§. XV.

Entia finita, _qua; agünt neces- fitate naturas & coaåionis, _qua?

phyiica

dicitur neceffitas

&tquoniamhoc modo propria

defti-

tuunturaåivitate, reåiuspropter-

ea in

*2

ea in effe&um

paifive

quatalia, in fao genere non pos- iunt non agere proprer

finem

ultimum , Sc fecundurn media ad iüum ducentia. Quoniam potenti«

am agendi vel patiendi^a ie ipfis mi*

nime fuspendere, vel alio Sc alio modo dirigere poiTunc, nifialiain-

terveniat cauffa. Quae ^vero agunt folummodo neceifitate obligationis,

qua? moralis etjam audit, ideoque gaudent propria a&ivitate, _urpote

entia rationalia _, poilunt, fi velint,

agere contra hunc ordinem, aDeo intentum. Quia facultatern agendi

a ie ipils iuspendere ^, vel alio Sc a·

lio modo

dirigere

5; XVI.

Homo,fiquidem eil ens creatum

a Deo, in finem Dei ultimum, in- ftar medii, eft creatus XI).Sive¬

ro hoc? in relatione ad finem DEI

intentum, femper neceifitate qua- dam

obftringitur

endo

($. VlIL).

natura?

η

natura? feu

phyfica veniunÉ

naturales,quippe qua?,

ut tales,ejus dire&ioni non

fubfunt.

Neceflltate coa&ionis

aliquando

Deo plaeueric agere

(ecundum potentiam

iuam abiolu-

tam.Sub neceflltate obligationis ieu

morali

comprehenduntur

il¬

la? a&iones , quas homo

ipfe

priaquidem a&ivitatecauffare pot-

eft , dirigere vero cenetur

ad

icriptum

Dei ordinem. Qua? vulgo

Uber# dicuntur ^, reipeäu fcilicet«.

principii

illarum fimpliciter

reipeäu prin¬

cipii easdem

normandj.

$,

XVII.

Agit itaque

homo

himc

ordinem, fijuxta neceflitatem obli-, gacionis, ieu

moralem,

rite in-

tendit eundem finem, quem

DEuS

intendir, ultimum,ut &,fi eademu

non obierVat media, qua?

Deus ele-

git ac

praefcripfitjua

ad hunc

finem neceflario &optitne

ordinata

iM.VLXill). 5,X VIII.

*4

$. XVIII.

Malum Sc bonum, qua tale ^, ilbl

Snvicem contrariantur. Sed DEus voluit bonum,Scquidem optimum (§. Xilijj ergo malum ^, _qua tale,

certiflime noiuit. Quod vero DEus

aliquando dicatur velie malum, in- telligi hoc debet de malo phyiko&

poena?; miniroe vero de malo mo- rali& culpa>,quippe

quodfimpbci·

ter Sciua natura repugnatfanéliiTi*

mae

ejus

malo phyfico Se pcena? ilmpliciter intelligendum eil, cum Sc

hoc,qua

tale, contra bonicatem Sc perfe&i-

onem eil. Per accidens itaque, Sc

in relatione ad bonum, _pracipue morale , inde obtinendum , DEus dicitur velle malum

phyficum

Et hoc

natura? Sc attributis.

XIX. ·

Eodem modo, quo DEus vultL*

äut deteflatur malum, reipeßu fi- nisUltimi, debent _quoquehomines

idem

idem velie aut

deteftari

qui

in(tar mediorum funt ad hunc

finem

obtinendum (§.XVI.), unde femper

quoque

obftringuntur quadam necefli-

tätej fed DEus

(impliciter deteftatur

malum rnorale, nec phyiicum vel pce-c nsevult, niii per accidens &c.($.prae-

ced.)j ergo homines

(impliciter

fiari debent malum morale, necphy¬

iicum aut poen£ velie ^,

niii

acci¬

dens, & in relatione ad bonum, prae-

cipuemorale,

inde obtinendum.

§. XX.

Quotiesitaque

homines intendunÉ

quidem iinem bonum,(Iveabfolute

ul¬

timum, (Ive intermedium, mediis ve-

ro, a Deo minime fua natura

ad hunc

finem ordinatis, utuntur, peccant o- mnino contra ordinem Dei. Ideoque

media illa funtimprobanda & rejicien-

da. Hincomnis intentio,qua finis qui-

dem bonus intenditur _per malum ino*

rale, (impliciter, ut contra naturam

&voluntateniDei {§. XVIII.),rejicien-

da eft. Ergo methodus fiominum in-

tentionis dirigendée, quae non confor-

mised methodo intentionis divinat,uti

mala & peiverfa haberi&rejici debet.

β. XXI«

ιό

§. XXI.

Hifce leviflimis & tumultuariis quodammodo patere opinamur,qu£ ^&

qualis methodus noftrae intentionisdi«

rigendcE eflfe debeat. Scias autem, L.B.

Jianc intentionis _methodum

, illorum praccipue opinionibus effe oppoiitam, qui nefarie contendunt, finem per me¬

dia quaecunque, etjam quaein fe &fua

natura jufto& honefto funt contraria, bonum quaeri ac obtineri poiTe. Seu, qui juilum ^ac honeftum, ^ex fola fere intentione, refpeitu finis, dependere

ilatuunt. Qualem fententiam, mori- bus & honeftati vitaelonge peftilentis- ijmam, Cafuifbe & Romanenfes non

(ine fcandalo defendunt. Quod lupa-

naria illorum atquerefervationesmen¬

tales fatiscomprobant. De Methode

autem intentionis dirigendas quidprae-

eipue doceant, fatis egregie expofuit

Ludovicus Montaltiusin Lit. Pro- vinc. Epiftola Septima.

TANTUM.