r i D . D.
E X A M E N
VARIANTIUM LECTIONUM
IN TEXTU HEBRÆO
PROPHETÆ HOSEÆ ,
QUODC O S S. A M P L . FACVLT. PHILOS. UPS A L ,
P R Æ S I D E M a o . C A R . A U R Li n g v. Or i e n t. Pr o f. r e g. e t o r d. S. R. S. M. M O D E S T E E X H I B E T M A G N U S E U R E N , W E R M E L A N D U S . I N A U D I T . G U S T A V . MAJ . D. 3 J U L I I . 1 7 8 2 . H. A. M. S. U P S A L I Æ , a p u d J O H A N . E D M A N , d i r e c t , e t r e g . a c a d , t y p o g r .
§ . T.
.
I
n moni ment is cognofcendis antiquioris æ v i , quæ fcri- ptis libris c o n t i n e n t u r , præclare o mn i no a g e r e t u r , (i edita a pr imis au&oribus exemplaria f u per eden t, atque adeo confuli ubique pollent. At q uum per ie ri nt haec du- d u m , qu od quidem , plurium faeculorum l ong o fub de- c u r f u , ne a c c i d e r e t , prohibuilTe i ncumbentes humanis rebus o mn ib us v i c e s, Tatis c o n f l a t , ea denique i m p e n dat ur c u r a , neceffe e l t , ut exquirantur & c o n f e r a n t u r , q uot qu ot reperiri q u e a n t , codi ces, ex his ipfi s, quos p r i mi au&ores d e d e r a n t , five p r o x i m e , five int er cedent e v ar io t e m p o r e , non unius exfcriptoris o per a derivati. Q u u m enim tranfcribentium vix u l l i , o c u l o r u m , aurium ani mique fe tribui patiatur attentio e a , quæ r e n u d a nu s qu am p u t e t u r , fieri nequit, ut lingulis in locis, quid po- fuerit initio au£lor quisque, certiori teneatur fide, nifi f o n t i u m , hoc eft antiquiorum c od icu m, e quibus vulgati nos inter libri p r of lu x er e , accuratior inftituatur cenfus. I ll or um quo plures tum in p r o m t u fuer int , eo etiam felicius aiTertum iri originariam f cr ipt ionem licebit fpe- r a r e , m o d o praef er antur , in u niverf um q u i d e m , vernili ores & correcliores recentioribus aut negligentius ex ar a tis, juxtaque fejungantur conje£luræ tales, quibus, fuo u- nice nixi i n ge n io , audaciores n on n umq ua m fe p er m i r - runt Critici. Itaque in Græcis & Latinis Scriptoribus e veteri Hellade & Latio ad nos transmidis, id jam diu e- g er un t intelligentes V i r i , ur f umma follertia, ad fidempti-pti mor ii m te ft i um, v e r æq u e regulas C r i l e o s , per ce nf e- r e n t u r , eoque d e m u m p r o d i r e n t h a b i t u , qu em ultimæ o rigini fimillimum credamus. N e c e r i r , a r b i t r o r , in Grae c ar u m Lari narum ve Li tterarum ftudiofis, qui n o n impen- fius g a u d e a t , pofle jam in utraque Li ng ua , quid qui d pri- fcæ H if t o r i æ , Eloquentiae & eruditionis habemu s reli q uum , legi atque p e r f p i c i , mul to re£tius certiusque , quam ferebant f e c u m , poft i nve nt am T y p o g r a p h i æ a r t e m , imprefla p r i m u m v o l u m i n a , ad u ni us , haud r a r o , t e n o r e m manufcripti codicis, illiusque n on f e mp e r pr o- b a t i l l i m i , exa£ta. Quin & in facris libris N o v i Teft a- m e n t i , qu am corre&iilime e d e n d i s , haud fidelem minus o p e r a m n a v a f l e , a l o n g o inde t e m p o r e , pios debitaque in D iv i ni fan&iratem V e r b i r ev er en ti a animatos P hilol o g o s , n e m i n e m praeterit. Ad Hebraeum qu od attinet t e x tu m Veteris T ef t ame nt i , hæfir diu multis o p i n i o , in o b viis v ul g o exemplar ibus, adeo haberi ipfis ccvroyçocCpciç o m n i a , n o n m o d o q uo d ad litteras, fed & pun£la fin- gula apicesque c o n g r u e n t i a , ut nefas f oret fufpicari , a f cr ib ar um ullo , vel tantillum alicubi, quod fenfum t u r b et , allucinationis me n d i v e admifium. V e r e b a n t u r , fi fi eri ho c potuifie d a re t u r, ne c or rupti onis alicujus macula fan£tior adfpergeretur Scr ipt ur a, aut dubiae i nt er pr etatio nis a rg u er e t u r Caeleftis Do£trinae n o r ma unica. Sed v e r o ne r e p e t a m , ad libros N o v i F o e d e r i s , no n innoxi e m o d o , fed & m a g n o cum f r u &u , colle&am exploratam- que le&ionis in antiquis codicibus v ar i e t a t e m, huc d e nique tend it u n i v e r f a , quæ re£te c o m m e n d e t u r diligen ti a, in Hebraea quoque p ar te Biblici C an on i s, cum ma- nufcriptis olim m e m b r a n i s , & verufiioribus verfionibus, quae antiquilfimorum H ebraeor um codicum vicem fubin- de praeftant, cumque pr imi s e t ia m, t y p o r u m ope vulga ti s, editionibus c o n f e r e n d a , ut p er vi de amu s penitus & f cia mu s, ad noftra usque t e m p o r a f ervat um textum H e
braeo-t®&> 'S r /
^S3 / ) V>
bræo-Bibl icura , m u l t o , quam vet eres fint Graeci & L a t i ni, int egr ior em. K a m fi c o n i e n t i r e , in plerisque lo cis, tcftimonia antiquitatis fingula r e p e r i u n t u r , quem n on hacc ipfa faciant certillimum ; fin difl enfcr int , cur non am p l e x e m u r l eXi onem , cujus p r æ ceteris infignitior auXo- ritas eluceat ? Cur in uno alterove c o d i c e , quod irrepfe- rit f o r te , genui næ origi ni i n i q u u m , n o n r epudie tur , fer- v a t o , q u od in aliis finceritaris, n on qualiacumque fed ma- nifefta tulerit indicia. F e r v e t nofiri pr æf er ti m ævi P h i lologis Cri t icu m hoc ftudium , fobrie fi co lat ur , o m n i n o laudabile, neque adeo mi hi vifum i n t e m p e f t i v u m , b r e viori in libello B i b l i c o , qualis elt H o f e an u s , e x p e r i r i , an lucis q u i d p i a m , q u a n t u m v e , an imadv er f a leXionis va rietas f ubminiftraverit. Q u o confilio, baud fane minutiora quævis p e rf eq u ar , aut conjeXuras C ri t ico rum quaslibet, n ed um l ongum a g m e n n o t a t i o n u m , quas ingentis laboris
Ke n n i c o t t i a n u m opus e x h i b e t , quippe quae omnia prae- fentis inftituti arXiores li mi tes , nulla ex par te , ceperint; fed ea t a n t u m m o d o breviter attingam ,, quæ nunc Gram* maricæ ni t or em a na l og iæ, nunc fenfum ita afficiunt, ut m o m e n t i quidpiam ad alterutrum rite definiendum vi d ea nt u r polliceri. Ac mihi fane cetera fi def uer int , quæ ineffe debeant ido n eo in tali cauffa judici , hoc fialtim fit p r o p o f i r u m , u t , in j udicando remeritate procul habita, Benevoli LeXor is mitiori cenfuræ , quam & fperare li ceat & modefie expet er e , quidqui d p otue ri m c o l l ig er e, fubjiciam.
§• H -
,
Cap. I r v . 2. V o x i i t , in vu lgo editis, for mam prae fert 3 perf. fing. mafc. prset. P i h e l , ita ut nirr w nSnn
verti pofiet: in principio locutus eft Jehova per Hofe-
a m , q u e m a d m o d u m verti t etiam Li g h t f o o t u s, in C h r on .
temp. T . 1. O p e r. pag. $3. inde a r g u e n s , P r o p h e t a r u m , qui pofteriores d i c u n t u r , o m n i u m , aerate p r i m u m fuiffie
-® Ü
H o f e a m , q uod tamen J o n æ potius t r i b u e n d u m evicerit 2 Reg. X I V : 25. Poteri t quoque for ma dat. conftr. in nSnn, n on fequente N o m i n e , fed V e r b o , cuipiam videri anomala. F o r e igitur veritati <& Hiftoricae & G r a m m a ticae convenientius , ut legatur u n p e r Scheva fub p r i m a , & Patach fub f e c u n d a , id eft, forma nomi nali itat, conftr. exiitimavit Li l i e n t h a l i u s, poit quam in altero c o dicum a fe collatorum ita feript um i n v e n e r a t , confen- tientibus par it er in hanc le&ionem a n t i q u i s , quot quo t habemus , interpretibus. Atqui ne u r g e a m , ad mi tt e re f or te potuiffe Hebraeae olim Linguae a m p l i t u d i n e m , ut & Ver bis praemitterentur N o m i n a in f or ma ftat. conftr. u r f e r u n t cer t e, tum ad h un c locum H o f e æ R a b b i n i , tum ad k-d rvwna Gen. I : 1. & i n run nnp Ef. X X I X : 1. ut i ftud in qu am miffum f a c i a m , nihil i m p e d i t , quin ha be a t u r f or ma illa dageflata, in impreftis heic o b v i a , p i o n o m i n a l i , q uum & Jer. V : 13. eadem ipfa occurrat & fimillimæ aliæ r ep e r i a n tu r , colle&æ in A r c a n o F o r m a r u m Si m o n i s pag. 401 & fq. E x q uo fiet, ut con- fenfus ant iquar um verf ionum aeque firmet r ece ptam le- f t i o n e m , atque unici codicis Li l ie nt hal i ani , nihilque adeo i n fenfu oriatur differentiae, five illam fequ amur , five alteram. Q u a p r o p t e r nifi moviflet interpretatio Light- f o o ti a n a , alienum haud dubie quidpiam i nf er en s, no n tetigiflem , praefertim q uum his i nf up er , qui litteris ae quaeva vocalium p u n & a , qualia jam a df unt , non a r b i t r a n t u r , varietatem in l e â i o n e praefentis loci judicari nullam op or te a t. N e c m a g n o p e r e fenfum afficit v. 4. 'St?, q u o d e ode m in codice r eper it Li l i e n t h a l i u s, & ex eo r e
petit Ke n n i c o t t u s , p r o rSx, q uo d in vulgatis legirur; n o n praetermittendum t a m e n , quia Hebraeis mi ni me inf vet um per fo nas m u t a r e , & in aliis locis Biblicis, ejusmodi v a rietas poffit ma gni effe ponderis. Prius iftud hab et affi x u m i p e r s , alteri q uo d adhaeret, eft tertiae. Qu on ia m
ve-v e r o ro 'Vx unicus m o d o fiftit codex , alterum cereri tu- en rur o m n e s , verfionesque etiam antiquæ e x h i b e n t , elfe h o c idem g e n u i n u m , eo ad fidem erit p r o n u m m a g i s , qu o patet l u c i d i u s , tum in p r o x i m e an te ce de n t i bus, t um in f equentibus, de fe in tertia per fo na P r o
p h e t a m loqui. I dem fere v. 6. ftatuatur de
parricula *3 ante k w , omiffa in Lilientahliano c o d i c e , q u e m num. 224. fignavit K e n n i c o t t u s . P o t e r i t ab ef f e,
m a n e n t e n i h i l o m i n u s , in onS kwj , fenfu e o , q u i , coi- latis Ef. V I I I : 4. & Jer. X L I X : 29. me lio rum judicic? i n t e r p r e t u m e rit : auferam penitus i l l i s , videlicet domui I s r a e l i s , qu am antea i n d u l f i , mifericordiam. At ta me n v i m arfeverandi quia o m n i n o auget ro ’3 , hcic v e rt e n d u m : immo v e r o , & codici Lilienthaliano o p p o n e r e debe amus , m a g n o n u m e r o r el i qu os , in quibus a d e l t , idemque a n t iq u æ verfiones o m n e s e x p r i m u n t , ab ipfo pofitum P r o
p h e t a , jure t eneatur merito. V. 7. poft 3*»roi quia
r e p e r i t B a h r d t i u s , Apparat. Critic, in A r ab e c A * £ = v * >
p e r cu rru s, a r bi t r a tu r , inde ag nof ei , ta mq ua m v er am le
c t i o n e m d eb er e in A l e x a n d r i n o : sSè clqpctcn, quam & e x h i b e t n o n m o d o ab eo allegata verfio a n o n y m i apud
M o n t f a u c o n i u m in H e x ap li s , fed Alexandrinae etiam
R o m a n u m e x e m p l a r , edirionesque o m ne s ad illius n o r m a m imprefTæ. Poflet hoc' concedi tantisper. Quum au r em p o r r o feifeit, inf ere ndu m Hebraeo q uoque 331021 uti g e n u i n u m } levicula fane ratione nititur : fore m i r u m , (i in fedula armaturae r e c e n l i o n e , currus t a m e n , int er cete ra defider ar entur . Atqui longe p r o b a b i l i u s , in fatis a m p l o , qui m e m o r a t u r , bellico apparatu , mi ni me necefla- r iu m Prophetae v i f u m , fingula perfequi. N e m o h o c , in re t a l i , de qua nu n c agitur , a feript or e ull o, line i n juria poftulaverit. I m m o perfæpe foret follicitior e n u m e r ati o o m n i n o inelegans. Ac fi currus denique fpeCtare etiam libuerit, intelligi fub o'did & creiD una pot eru nt . Re
p e t un t particulam negativam ante voces lingulas A l e x a n d r i n u s , Arabs & Syrus pariter. Quis inde a r g u t a r e t u r , toties quoque in H e b r æ o hcic f cr ipt um nS f uilfe? R e m conficit, quod 331031 i gn o r e n t Chaldaeus, S y r u s , H i e r o n y m u s & Hebraei mfc. in univ erf um omnes. Unicus Ken- nicottianus, qui ante 3*in3i habet nurui, iftud m o d o pr od it , fub l on g o potuilfe oper e hunc fllumve fcriham dor mi tare.
4. n r .
Cap. I I : $. nn»i, fi le gatu r vocalibus, quas fuppedi* tant editi l i b r i , poftulante limul ipfa orationis f e r i e , li- gnificare aliud non p o t e f t , q u a m : U* ponam illam . E n i m - v e r o ’ ante n offerunt collati apud K e n n i c o t t u m codices mfcr. p r o p e quin q ua g in ta , & imprelTi f e p t e m , quibus addamus cod. mfi;r. Acad. Upfial. & typis editos Z. Crato- nis, V it eber g. 1586. 4. H a r t m a n n o r u m , F ran cof . ad O - der. 1596. 8. O p i t i a n u m , Kilon. 1709. 4. q u em q ue P r o phet as c o m p r e h e n d e n t e m polteriores , cum c o m m e n t a r i o A b a r b a n e l i s , d ed e r u n t T y p o g r a p h i Amf tel odame nf es 1641. Fol. q uo ru m in lingulis fcriptio plena rrnw exftat. F a v e t G r a m m a t i c a ratio 1. Perf. ling. Prær. fervara e o d e m hoc v e r f u , in formis limillimis: rrrum, tvro», rrnon, cuique adeo praevalere haud cenf en du m in Ma fo r a p a r v a Bibi. Buxtorf. p o f i t u m , ad v oc em noftram , ion, in di cium fcilicet re&e deficientis quum in unica e a , inter q uat uor ejusdem formae, cur deficeret, nihil fuerit o m n i n o , q u o d jubere potuiffet. Spreta Maf orethi ca ifta ob- f e r va t iu nc ul a , p le num rrnen admilit, in C on c o r d a n t i i s , i- pfe B u x t o r f i u s , i n ve ni en du m aeque in Mardochaei N a - t hanis C o n co r d an t i ar u m editione F r ob e n i a n a 158*. fol. T am e t f i i g i t u r , quod ad fenfum a t t i n e t , p e r i n d e fuerit, p le nane an defe&iva fcriptio rata h a b e a t u r , n e m o t amen n o n m a l u e r i t , ori gi nari am heic eam j ud i ca re , quae G r a m maticae analogiae c ongr uent ior.
V. 8- Q u o d legitur pv» cum affixo 2. perf. v e r t i t A - ï exandr inus cJcY clvrr\s in 3. p e r f ac fi in Hebraeo vidis- fet n m C o nf en t it Syrus. Ut ri us qu e igitur motus e x e m p l o D a t h i u s in N o t i s Criticis ad P r o p h e t a m n o f t r u m , lectionem nan praeoptavit, uti & d u d u m fecerat H o u b i - g a n t u s , adftipulante utrique B a h r d t i o . A c c ed i t, q u o d in ver fu tum praecedente, tum hoc i p f o , de meretr icia g e nt e loquatur P r o p h e t a in 3. perf. nmr, rwxun, n w w &c. C o n t r a Chaldaeus & H i e r o n y m u s v u l ga re m le£tio- n e m fecuti f u n r , nifi quod ille ded er i t in plur. y nn v. N e q u e ullus usquam adhuc r eper tus mfer. c o d e x , qui affixum 2. p e r f non fervaverit. Caufia igi tur vix aderit v a l i d a , c u r , in impreffis quod c e r n i t u r , p * n , ipfius e P r o p h e t æ calamo n o n fluxifie fufpicemur. Q u i d ? fi v e r bis adulterae, in fine praec. v. 7. directe pofitis, refpon* d e r i p r i m u m dire£ta par it er orati one p u t e m u s : y t ujn pS
D'voa nx ergo ipfe ego obfepiam viam tuam fpinis *
dein n o v a m occipi p er i o d u m : "ui *nvoi lmmo vero tam
denjam fepem objiciam, ut exitum inventura f i t omnino nul lum. R e p u g n a r e autem verfus utriusque p e r accentus diftin£tio fi f or te videatur cuipiam , haud t a me n n e g a n d u m , (olere Hebraeos, per fonas in f e r m o n e frequentius m u t a r e , quod quia G r æ c æ Linguae indoles n o n æque p e r mi tti t, huic obfecutum in v e r te n do Graecum nequ aq ua m m i r e m u r , quum & in r ec e nt io re m aliquam L i n g u a m fi t r a n s f e r e n d u m hoc c o m m a e f f e t , tertiae etiam perf. dari o m n i n o locus polfet. De S y r o autem dubit ar e l i ce at , njinon e Graeco ha uf er i t, quod illi heic ineft ab H e b r æ a feriptione diverf um.
V . 11. P ro diddS m aluere H o u b i g a n t u s , D a t h i u s , B a h r d t i u s , foli fid e n te s A l e x a n d r i n o , cujus e(t: ru jxrj n e q u e e n im teftis alius ullus fupperit. S y r u s &
Chaldaeus in t e r p o fu e r e : qiue dederam , v i d e l ic e t ad o b t e g e n d u m . Laret h o c q u id e m in affixo primae perf. v o
cum praecedentium ; attamen iflo velut fupplemento ali- cujus ellipfeos mi n ime indigebit vindicaturus ro rnouS. Eft pofitum eade m c onf vetudine Elebræi Termonis ac pSS o>po G e n . X X I V : 23. n:oS ns 1 Sam. XXX : 4. nnsS ov Mich. V I I : i i . njraS ny Eccl. I II : 2. &c. N e c Teio an & d'33 3'trnS M i c h . V I I : 3. manus ad benefaciendum, i. e. quæ <Sc poflint & debeant b e n e fa c e r e , huc referri oporteat. C o haeret rnouS cum p r o xime praecedentibus 'io* & tips; lana
& linum ad obtegendum erit : quibus utebatur ad fe o b te
g e n d a m m e r e t r i x , quæ huic obtegendae inferviebanr, vel uti haud inepte H i e ro n y m u s : quæ operiebant ignominiam
ejus. A t q u e ta nt um a b e f l , ut frigidus inde oriturus fit f e n f u s , ut potius fuerit ad reliqua maxime opportunus. N a m q u um fequitur proxime : "ui dSjn rnyi ut nunc denu
dem , integrae p e r i o d i , fi explicetur evidentius, haec fe
ries p r o d i b i t : Jubtraham , ait D e u s , lanam lin u m , quæ a me uno acceperat improba, quibusque nuditatem fuam huc usque obtexerat, ut , Jiquidem aliud habeat n ih il, quo fe con veßiat , nudam denique disjiciam , ipfis illis , qui amaverant nuper, deteflandam. Erit hic denique fenfus, qua fummarn
r e i , idem cum i l l o , quem leflio dederit ra mono, eoque adeo mi nor i jure follicitabitur altera. Q u o d autem u r g e t
Da t h i u s, non neceffdria modo Juppeditaffe Deum fed largam omnium rerum abundantiam, fi quid valuerit, hos folum fe
riet , qui i m m e r i t o creditam ellipfin fuppiere per : quod
dederam, conent ur .
V. 14. Deficrunt v e ib a ’S n-n mnx in prim o
L ilien th alian o, qui Künnicotto notatus N : o 223 , & ip F lo ren tin o X. quem citat idem N :o 170. manifefto urri-
usque feribæ errore , quem gem inum in textu fefel
lerat. A d fun t enim tum in mfer. U p fa lie n f i, tum in c e teris huc usque cogn itis & verfionibus antiquis omnibus. Quin & abeffe o m n in o non p o ffe , reflantur fequentia; ’unND 'S quæ neutiquam c o n g r u e r e n t, nifi illa
# ) h ( n
V. 15. V o c e m »o* non habet mfcr. Bla lien f i s , K e n -
n i c o t t o di&us 151. fed r écl amant e confenfione totius H e -
brææ antiquitatis. N e c nifi vitium fubeft f cr ibæ, ubi in p r i m o L i l i e n th al i a no , d emta ab initio littera ’ , folum ’o c on f p ic i t u r , quippe quod fenfum plane nullum parit.
E o d e m loco h ab en du m rrnnu quod v. 17. p r o v u l g a to 'nnu fuo in codice vidit Li l i e n t h a l i u s & inde notavit Ke n n i c o t t u s. Si eni m additum etiam nS exf lat, uti p u
t e m u s , q u and oq ui dem exclufum fuiffe n o n i n di c at ur , bis l e ge re tu r p r o n o m e n ejusdem peiT. fignificatu Dati vi ca« f u s , q uo d o m n i n o me n do fu m. Sin abefl nS, affixum V e r b o j u n & u m , D a t i v u m , pofcent e f e nf u , i nf er ens , r e p u g n a r e t conflanti fere S yn ta xi Ver bi |nj p e r S & Sn, quoties
dare aut tradere alicui defignabir. Q u o d e o de m v er fu fe«
q u i t u r , nrun fiquidem int erpretatus efl Al exand ri nus: r <#- 7rewojQricreTcci, S y m m a c h u s : KocxooQyaercci, S y r u s : *por»n humi-
lia b itu r , exiflimat Da t h i u s , legiffe eos in Conj. P y h a l , mut andaquc p r oi nd e p u n £ l a , quæ nun c funt in t e x tu , ita ut f o rmæ ex P yhal conveniant. A t legit ta me n in Kal A q u i l a , cujus efl: v7rocy,éei, T h e o d o t i o , qui p of ui t : «Ve-
y.^iQyj(i6Toci & H i e r o n y m u s , ubi vertit canet. Et qu em f u g i t , r w etiam in Kal admitt er e fignificatum : debilis, hu
milis , fubniiffus eße , ortum haud dubie ex o rig in ar io re- fpondendi, foreque p r o pt er e a m i n im e n e c e f f u m , ut p u n -
£ l a , quæ rdù nnj;’> jam f u b f u n t , t a mq ua m aliena r eji cian t u r , etiamri r eci per etur fenfus ab A l e x a n d r i n o & S y r o traditus. Erir hic aurem valde p r o b a b i l i s , fi intelligatur fubmiffio, humillimi plena erga D e u m obfequii & r e v e rentiae , qua m e m o r a n t u r I s r a ë l i t æ , n up e r ex Æ g y p t o e- du£li refpondiß'e jubenti N u m i n i , Exod. X I X ; 8. X X I V : 3. quorfum ducit etiam Chal daeus, ubi n of l r u m nroyi e x
plicat: 'TroS pmm dedent fe verbo meo.
V. 23. Prius my« n o n pun £l at um offert c o d e x Lilien- thalianus, vifum forte pun£la tor i n o n g e n u i n u m , aur
huic cer te n o n o bv ium in exem pla ri , e quo pun&a al
teri adfcriberet. O m if er e itidem Alexandrinus arque S y
rus. Etiamfi autem conflare libi fenfus nihilominus pos-
f et, futurum t a m en eum multo fo rti o rem , manifeftum ef t, fi g e m i n a t u m mp«, ad certiflîmæ vim promilfionis,' legen tium animis penitus i n f i g e n d a m , referatur. A c retulifle ipf um P r o p h e t a m , vel proprerea merito c r e d a m u s , quod in fuis cod ic ib u s' g eminatum habuerit Chaldaeus aeque ac H i e r o n y m u s , nec Hebraeus mlcr. huc usque vifus ullus, qui a l ter ut ru m excluferit. Nollem igitur, ut in receniio- ne fui codicis adfcripfiffet Li l i e n t h a l i u s: non male o m ittitu r.
§. IV.
Cap. I l l : v. i. F» mna vertit Alexandrinus: uyonru-
cccv 7Tonget) q u od <5c fecutus Syrus. V identur fumfiffe nans p r o Partie, fern, activ. & jn pr o N o m i n e adje£livo, uti
Sc legi voces illae p o t e r u n t , line notis feripræ vocalium.
N e q u e fenfus interpretationis male quadrabit ad p r o x i m u m naxn. V e r u m t a m e n propius accedit le£iio, quam puncl ata exemplaria inju ng unt , cuique congruenter v e r t en du m : dileEfam focio feu a l t e r i , hoc eft alienis deditam amoribus. T e n u e r e eamdem Chaldæus & H i e r o n y m u s , q u a m qu am paullo aliter urerque explicuerit.
V . 3. Poll urn velut inferendum *ny , quod pun&a-
t o r codicis fecundi Lilienrhahani pofuit in m a r g i
n e , o m n i ex p ar te effe fiefitium , non codices mo d o H e braei ceteri mfer. fed & antiquæ verfiones cun&æ p a tefaciunt.
§• V.
Cap. I V : v. 4. pD ’3"vd3 i o f tranftulit Alexandrinus :
0 os Kotos fix us ccvTiKeycfjtevcs kçevs. Legit 'e?, quod alio
t a me n tefte penitus deftituitur. N e q u e enim Arabs heic, aut a l i b i % in libris P r o p h e t a r u m , p r o tali agnofeendus,
fiqili-fiquidem vertifle e G ræ co non ex H eb ræ o , paîam eft. Avrdeyc^evcç leçevs a u t e m , quod in Arabicam non m o d o fed & S yram verfionem tranfiit, multam præfert fpe- ciem m en d o fæ le c tio n is , pro dvTiXeycjJievoi kçeiïat, r e c t e , o p i n o r , obfervanre Bajirdtio. U n icus cod ex apud Ken -NicoTTUM habet nannu, quod fapere videtur emendandi temerarium in fcriba ftu d iu m , ncc ad praecedens -jay ma g n o p e r e quadrare. V u lgato ergo textui , in quem con- fentiunt Chaldaeus, H i e r o n y m u s , & mfcr. H e b r æ i, huc usque e x a m in a t i, o m n e s , nihil eft, quod opponi refte poffit: Haerent ta n tu m m o d o , in fenfu e r u e n d o , interpre t e s , fu tu ro , ut m ihi quidem videtur , non adeo difficili, li [HD liceat f u m e r c , pro doclore, monitore fid eli, fo rte , i*
p fo Propheta. Sumfit ira Chaldaeus, ubi pofuit : pnaSo
dotlorem eorum. Praecefterat : ne reprehendat alter alterum , ne ve coarguat, quod diffvadenris non eft, fed declarantis, fruftra fo re reprehenfionem. In cauffa erat illud , quod fequirur : p 3 »noa pyi navi populus tm h reprehendit, detre-
fla t , monitorem ve! fideli(fim um, qualis effie fane debuerat facerdotum quilibet , qualisque reapfe erat Propheta. Q uos conjecturae ju v a n t, m iror, in eam pariter non in- c id if fe , qua legeretur ranoa cum affixo primae perf. fing. fic u t contendens adverfits me facerdos , ita ut fcnftis orire
tur periodi : tum populus tu u s, tum facerdotes inibi contra dicunt adverfantnr. Si genuina foret le£tio in A lex a n drina verftone , videri haec poffiet ifli conjeéluræ ex par
te favere.
V . 6. In iNDNax, k ultimum ante i dudum notarunt M aforethae, quafi *vrr fuperfluum, nec illius £e rationem fcire fafius eft Kimchius. O pportu ne igitur a K e n n ic o t- t o d i f c i m u s , n o n fcriptum r e p e rir i, in manufcriptis p r o pe centum , turn in imprefla editione antiquiffima H e braei C o d ic i s , S o n c in i, 14S8. & P rophetarum , cum c o m m entario A b arb anelis, P ifau ri, 1516. non exftare.
que i Sam. X V : 2 3 , 26, in fimili f o r ma *|dkom non lit pofitum , ubi tarnen p oni æque debuiffet, ii præfenti lo co cen fe n du m effet g e n u i n u m , irre pfiffe , nefeio , quo cafu, p u t e t u r , in impreffos libros tantum non o m n e s , nec ulla p o l l e , quam v oc a n t G r a m m a t i c i , five para, o- g e , five e p e n t h e f i , faps defendi. V . ljyai v e r tunt antiqui o m n e s , ac fi legiffent otssj , q uod & habent Lilienthalianus a l te r, Erfur tenf ium 1. 2. & j. ac praeter hos c o d i c e s , Kennicottiani feptem. C o n g r u i t per iod i f tr uf lur a , dabitque pluralis in affixo nu me rus planiorem fenfum. H a u d leves h æ cauffæ, cur vulgatæ praeferatur le£tio d»33, tametfi diflributive explicari poffe is?3J ixtr putavit Kimchius , ac fi dicatur f acerdot um quisque avi de exoptaffe, & affixum 1 retulit H o u b i g a n t u s ad prae cedens »op, quafi p o pu lu m facerdotes ad fua ipforum fcelera, h. e. ’idololarricum c u l t u m , cupiditate accenderent; quod tafnen a b h o r r e r e videtur ab ufu r £ vai, ubi V e r
bo fubjungitur.* Ita eni m pofitum foler e a m d em per-
l o n a m , quae v e r b o d ef ig n at ur , refpicere. In fine v. i i. quod ef t, aS affixo plurali auxer unt Syr us &
Chaldæus , v er te r un t e n i m : cor eorum , r ép ugnante nube teftium. N e q u e a dd it ame nt o illo f e n f u i , ’ five roboris q ui dq u am, five p e r f p i c u i t a t i s , accefferit. Q u o d autem in divifione b r e v i o r u m , quae heic funr, p er iodorum* tum A l e x a n d r i n u s , qui aS junxit fequenti 'oy v e r te n d o : kscçSîm AaS f t ÿ , t um Arabs j u n g e n d o mtpS in fine v. 10. cum nur v. feqv. d e p r e h e n d i t u r vacillare , inde haud dubie p r o v e n i t , q uod in v e t e r u m codicibus , nullo interpofito, fatis q uide m notabili , f p a t i o , cohaerentes fere feriberen- tur voces , ita u t , in exemplar i praefertim non p u n â a t o , facile labi poffent in d if e e r n e n d o interpretes. Quocirca vul ga ta, five l e ft i o, five diftin£tio v o c u m , quia c o m m o d u m & p la n um fenfum e x h i b e n t , mi ni me defere nd a, ha nc licet def eruer it Da t h i u s , unius auttoritate du&us
Gra?-G r æ c i , ut di cum *ap conftruerer. V. 12. Chaldae u s , Syrus & H i e r o n y m u s videri po te ru n t legiffe o y n n ,
cum affixo 3. perf. plur. pr o e o, quod in libris noftris elt nynn. Co nf p ir an r enim v errendo: decepit eos. Pr æter codicem , in quo n cor re&um in 0 r ep er i t L i l i l n t h a l i u s ,
u n um etiam al ter umve notavit Ke n n i c o t t u s, qui a l o c o t S n in fine vocis offert. A t fi expend ant ur , p r o alter ut ra l e fl i or te , five e fenfu , five codicum e nu me ro Sc fide, arceflenda i ndicia, praeponderabit omnino vulgata. A l e x a n d r i n u s , cet eris, antiquos i n t e r , v e t u ft io r , inclina r e in hanc v i d e t u r , habet en i m : m-tv/xccTi 7io^veiocc hthot*
vr,ôti<rotv, paffiva locutione ufus, pro e a , quae a&ivo V e r
b o e x p r i m i t u r in Hebraeo. Eamdem quoque mfc. H e braeorum codi cum pars longe maxima tuetur. Senfum aurem quia nec auget altera nec clariorem f a c i t, illo qui dem fruftra n i t e r e t u r , qui hanc praeferendam vellet. V. 18. ro lan , alibi non obvium, fatigavit huc usque in t e r p r e t u m conamina. N o d u m igitur ut folveret H o u - KiGANTus, r ef ecandum ce n fu i t, tamquam er r o r e fcribæ alicujus r ep et itum e tribus ultimis litteris praecedentis unu. C e r n i t u r huc etiam p ro pe n de re D a t h i u s , ita t a m e n , ut juxt a f u f p ic e t ur , fcriprum forte initio urm an«, eodem m o d o , ac praecedens urn rwm • quam fibi in primis place re c on jef tu ram r efert B a h r d t i u s . I m m o excluferunt jam olim Al exand ri nus atque Syrus. At habuiffe fuis in c o dicibus Chaldaeum Sc H i e r o n y m u m , a r gumento eft, quod v e r t e r i t ille: w m inni dilex erunt, ut adveniat ignominia, a l t e r : dilexerunt afferre ignominiam. N e c eft, praeter rres K e n n i c o t r i a n o s, Hebraeorum huc usque cogni torum
codicum mfcr. ullus, qui non habear. T u m au&oritarem
Alexandri ni Sc Syri haud parum minuit confpicua ab H e b r æ o , in aliis etiam vocibus hujus commatis diffenfio, e qua colligi videtur d eb er e , exemplaria, e quibus ver t e r u n t , hoc forfitan loco mcndofa fuiffe, aut a v e r t e n tibus
5
) 1 6 C
tibus p e r pe r am intelle&a. Neq ue r ame n , inde quod d e dux it Ba h r d t i u s , ulla fequetur veri f p e c i e , t ot am v i d e licet p e r i o d u m hujus verius di du rb at a m e de ; n e d u m f o r e , ut integritati r ed it u at ur c o n j e c t u r a , qu am e x h i b u i t , cuique nihil fubed pur ior is ac d d æ lucis, Q uo ci rc a , fen- fus licet, o mi da etiam vocula u n , c o mmo du s n ih il omi nus m a n e r e t , fuerit ta men t u t iu s , p r æ d o l a r i , fi qua ad huc forte elici fuis e latebris p o di nt critica f ubddra, vo- cem qu e in te re a, quidqui d d e m u m adhæferi t dubiæ e x plicationis, in textu retinere. P o d e t illa e V e r b o r n A- rabibus m e tu it, d e r i v a r i , ta mq u am 3. perf. præt.
plur. K a l , uti ex nn vel n'D d t ino, or it uro t um fenfu :
d ilig u n t, metuunt i g n o m i n i a m , h. e. tametd no n p od i nt
n o n han c m e t u e r e , tanta nihilominus a g u nt u r peccandi con fv et udi ne & libidine , ut ament dmul diligantque. H u c inclinat fententia 111. M i c h a c l i s , in Biblioth. O ri ent , parr. V. pag. 146, P o de t q u o q u e , fi p r o T z e r e , q uo d ja m e d fub n , fubdiruere liceret Patach , fequente Da- g e f c h , e V er bo aan d e du ci , Arabibus u-v.* fla r e , ferri
citatiori a g ilita te, im petu, libidine. I da fub h y p o t h e d , p a t e re t ur fe rc pbp un uns verri : diligunt ignom iniam , citato
impetu 111 eam prom unt.
§. VI.
Cap. V : 2. ipnrn o'ta» n&n&y, q u o d H e b r æ i c o d i c e s , turn m fc. tu m im p r e d i o m n e s , fine alio d if e r i m i n e u llo e x h i b e n t , quam quocl in D'à», p r o cy, n o n n u lli 0 o fferan t, in m e n d o ta m en cubare , fe r io p r o n u n tia r u n t H o u r i g a n - t u s , D a t h i u s , B a h k d t i u s . A t q u c H o u d i g a n t u s q u id e m fo !u m njH27, p ræ eun te C a l m e t o , in nnn&y p e r m u t a t , q ua
draturum fc ilice t p ro p iu s ad fe q u e n s “o n . H u i c r e p o n e re fufEceret: nudam e d e c o n j e f t u r a m , quæ nullius liv e c o d i c i s , d v e a n tiqu ioris v e r d o n i s , t e d i m o n i o nitatur. Sed n e c nnnt* corruptela fe n f u m m a g i s , q u o d o p in a tu r i l l e , j u v e r it , quam nens? ju g u la tio, n e q u e h o c , m in o r i j u r e ,
-N o m i n is formam fuftinebir, quam a lteru m , aut relatum ad >310 cenferi minus aptum p o te n t. A m b o reliqui A - lexandrinum & Sy ru m ailegant, quorum ille v e r tit: o (J/xruov) ot ccyçévcvTes ty\v Gyçoiv xocrsTn^ocv ; alter : p ’jn ntju ana noa Çf venatores venantes ablconderunt laqueos. H in c originariam fuiffe in H eb ræ o le& ionem : ip oyn n*r* d’t x , quod eft. in A le x a n d r in o , v e l îp’oyn d'ix d'tx fecundum S y r u m , Critici illi comminilCuntur, ex p lic a n te s, D a i h i u s quidem: quale rete venatores profunde abdunt, B a h r d tiu s autem: venationem licet vel m a xim e celare venatores illi
fludeant. Quid ig itu r ? E x A le x a n d r in o haufiffe Syrum in aprico e lt , neque adeo jun£ti fimul nifi unius inftar teftis haberi poterunt. D e in vererine lubeat, aut vitia tum textum ipfius A le x a n d r in i, aut e vitiato hunc trans- tulifle H eb ræ o co dice , aut in v e r te n d o opinatum , c o n tinuari po lle fim ilitu d in e m , quam verfus pr o x im e prae cedens oftenderat ? A rg u it B a h r d t i u s , v erb a , uti nunc leguntur in H e b r æ o , ab om ni analogia Linguae abhor rere. Sed v e r o fit n o w live N o m e n , live Infinitivus, ac vertatur: m a& atione, ju g u la tio n e, v e l etiam ad ju g u la n d u m ,
a d difperdendum ; fignificer t o ü'o v declinationes, fraudes p e fjim a s, uti Pf. CI ; 3. & ip’oyn profunde fa c iu n t, fummo fiudio p era g u n t, extrem a im p ieta te, uti cap. IX : 9. & Ef.
X X X I : 6 , habebimus Hebraicarum v o cu m tum conftru- H io nem analogam , tum non coaddam interpretationem :
ju g u la n d o , difperdendo, v e l ad difperdendum , fra u d es teterri- mas moliuntur ; quae ir. antecedentia aeque ac pofterius ver-
fus hujus hcmiftichium , quom inus apte c o n g r u a t, ob- ftare nihil videtur. A c fi fraudes una intelligamus ido- lo la t r ic a s , quas ubique accufat P r o p h e t a , & fpe&avit etiam Chaldaeus , v erten d o : poo pyoS |n3> viS lim a f Juas ido lis m ultiplicant, fortius aliquid, a m p liu s , & definitum m a g i s , apparebit, quam in verfu erat p r æ c e d e n t e , dum contra nil nifi repetitio , m inim e necelfa ria , fuerit
tudi-«58s \ * Q ( cSKÎa
«SS8 ) 10 ^
tudinis a venat oribus d u d æ v. i . fi G r æ c o e fu nd o d e r i v ar e tu r ledio*, invita reliq,ua Hebraea antiquitate o mni .
V. i i . ix nn» explicuit Alexandr inus a m W m fjtetrcctm% five q uo d in fuo codice legerit Nits?, five quo d t o v tali fenfu pu ta ver it f u m en du m . Idem fecutus Syrus eft. H i n c l e d i o n e m kw velut unice p robabil em D a t h i u s in verfio- ne La t ina fua a (Turn fit. Chaldaeus pofuit :: i pm- poo *»m pofl
divitia? iniquas, quippe qui tot um v e r f u m ad c o r r u p t i o
n e m retulit j ud i c um , , fua avaritia alios o p pr i m e n t i u m. H i e r o n y m u s w legit, fed vocali C h o l e m , , ver ti t e ni m
fordern , v o cemq ue cogi tavit plenius nix aut n.Ax fcriben-
dam. R a b b i n o r u m ad m e n t e m praeceptum i n t e r p r e t a n t u r pluri mi , idololatrica intelligentes præcepta,, ac juffa i m p i o r u m R e g u m , J er o b o a m i poti dim u m ,. unde etiam in codice Lilienthaliano 2:0 a d d i t u m , recentiori m a n u , orav0. At qui vocula ut? non r eperi tur ,, ext ra hunc locum )(in H e braeo textu Biblico , nili E f X X V I I I : 10, 13 ubi t a me n rati one vix ulla fatis valida evinci p o t e r i t , praecepti li-
gnificatum fubefte. Arabibus non m o d o , fed & j* ?
n d enot at cumulum lapidum , altiorem terrae p a r te m , collemy
& eadem e radice , e qua noftrum vx fe de ri va r i patitur, ipfts Hebraeis haud dubie eft jrx fig n u m , m unim entum , fe- pulcrale cumpri mi s , forte quia editiori in loco p o n i foli- tum. Q u u m igitur in cultu idololatrico Ef. L V1I : 5. n o m i n e n t u r , inter c e t er a, w d ' fum m itates taetrarum & n e m i n e m f u g e r i t , cellioribus in locis facra p e r a d a idolis, valde fiet p r o b ab i l e , ix-quoque in> praefemi verfu. deligna- r e pofte idnlolutrice fuperf t itioni d catus colles, Sl ,, forlitan fpecialius, a l e r ob o am o, velut publici cultus fixa moni - m e n t a , f t r u d o s , inque fttblimi locatos , vitulos. Sic c er te ne vocalem quidem Parach opus fuerit fua e fede e x t u r b a r e , multo* minus litteram ullam ipfius voculae r q u a n d o quidem. haec e t i a m , idololatricam i m p i e t a t e m , a P r o p h e t a heic manifefto* f p e d a t a m , . n o t a r e q ue a t , & Hebraei
denique n»n impreffi m o d o , fed <& mfcr. codi ces cun* £ti f umma confenfione rs exhibeant.
§. V I I .
Cap. V I . v. 5. x r u n o exce pt o Hi er on y*
m o , v et e r e s , q u o tq u ot ex fta nr, i nt er prete s l e g e r u n t : kx' **1x3 'özu/öl & judicium meum ficu t lu x egredietur, t u m fenfu planiffimo , t um G r a m m a t i c a conftru£tione v o c u m adeo liquida, ut ne fpecies qu id em ullius fiiblit difficul tatis; dum co n tr a in vulgari le&ione affixum i nihil ha* beat praecedens, ad q uo d referri p o f f i t , nili fingere ali cui l iber et, cum Ba h r d t i o, p r o t m n n fubftituendum ff u m ,
adverfant ibus antiquis libris o m n i b u s ; aut to praeceden tis verfus refpicere , quod tamen, poft interpofitum dvuv», v i d e r e t u r minus c o m m o d u m . I m p e r a t praeterea fenfus, ut töo 11X j u n g e n d u m 3 fimilitudinis n o n defit, ita q ui d e m , ut hoc o m n i n o neceffarium, ac f ubint ell igendum p r o p t e r e a r e p u t e n t plurimi etiam e o r u m , qui ta men le
ct ionem praeferunt. Etli igitur in Hebraeis huc
usque collaris manufcriptis nihil r e p e r t u m a vulgari le- £tione di fcr epanti æ, alteri tamen illi vix iftud o b e r i t , fi- q uide m facillime p otueri t a c c i d e r e , ut fcribæ alicui, fin- gulas voces a fe invi cem volenti d i / c e r n e r e , in vetuftis libris, continua ferie litterarum ex ar ari folitis, q uod ad figuram r £ 3 , e r r o r fubreperet. N e q u e v e r o hac altera a d m i f l a , li tterarum , quae vulgari c o n t i n e n t u r , mutatur ulla, aut alio locatur ordine. Sola inftauratur G r a m m a tica conftru&io e a , quae haud dubie fuit o r i g i n a r i a , per - fimilis parallelae P f X X X V I I ; 6. ipnx x’xini. A cce d i t , quod in yoiwo fi affixum te ne bi tu r 2. p e r f & r e f e r etur ad Judaeam g e n t e m , ro o-uspo fenfu aut a&ivo fu- m e n d u m foret aut paffivo. P o n e a £ t i v u m , nihil tum fi- gnificare aliud p o t e r i t , quam bonam cau([<im, innocentiam g e n t i s , q u o d haud f c i o , an ulli, praeter B a h r d t i u m , in
men-w c n t e m v e n e r i t , adeo v i d e t u r ab a r g u m e n t o p ræf enti s orati onis alienum. Sin malis paflivum , p o e n æ e r u n t in- t e l li ge ndæ , quæ i nf lar ent g e n t i , quibusque D i v i n a r u m juftitia & veritas m i n a r u m e m i c a r e t ; q uod ipfiim t a m e n mul to evidentius atque efiicacius diclum i nr e l l i g e t u r , li
affixum fuerit primae perf. Deusque adeo ipfe de fe lo-
quens a udi at ur , cui trusivn ju d ic ia ^ f ta t u ta , leges frequen- tiflime, per Biblicam Scr ipt ur am o m n e m folent tribui. C o n g r u e n t h oc p a c t o , t um præcedenria 'nam & *nnn t um m o x infequens 'nsan, flngulæ formae i. perf. nec usquam int err upta d e p r e h e n d e t u r periodi feries. Ac Dei quidem cffe j u d i c i a , quæ m e m o r a n t u r , usque eo manifeftum , ut qui affixum 2. perf. f erv at um v e l i n t , D e u m nihi lomi nus fpectari f a te a nt ur , i n t e g r a m q u e locutionemj, velut reli quae orationi i nt erpofitam , p rolat amque a P r o p h e t a , h a b e a n t , juvare expl icat ionem conati , fubinrclle&o v o c a t i v o , ac fi d i c e r e t u r : h i a j u d i c i a , o Deus , lucentis inflar
folis , vel etiam plenam in lu ce m , prodibunt. Sed v e i o f upervacaneæ cenfeantur hæ ambages , ut p r i m u m refti- tuere lectionem l i c u e r i t , quæ antiquiflimis d u d u m i n t e r
pretibus vifa originaria. V. 9. In impreffis o b vi um
exemplaribus ’3031, unico in codice Lilienthaliano f c ri pt u m c er ni tur 131131, fed c o r r e f t u m a p un£tator e in '3031. U t r i que f o r m æ , n e m p e Infinitivi Piel, eade m adeft ligniflcan- di poteftas, q u a n d o q u i d e m in V e r b o non tertia radicalis & i & ’ antiquitus locum habuir. E Kennicottianis unus alterque etiam a vulgari fcriptione differt, fed adeo le v it e r , ut nec f enfum m a g n o p e r e afficiat, nec o p p o n i , quidquid iftud fit d if cr i mi ni s , confenfui pollit r e l i q u o r u m longe p l ur i mo r um. Multo quidem major v a r i e t a s , tota fi fpedtetur p er i o d u s , obv en it veteres apud i n t e r p r e t e s , q u or u m Anguli ab H e b r æ o æque textu ac a fe i n vicem di gr edi untur . Sed diffociatio hæc ipfa a r g u i t , un umq ue mq ue dediffe f e n f u m , qu em opinatus f u e r a t ,
ne-n e q ua qu a m v e r o diverfas eos ine-n textu voces fub oauiis
habuifle. T a n t u m a b e f t , ut fuccefierit Ba h r d t i o , e x
confutis e o r um laciniis, g en u in am, quam perii fle a r b i t r a t u r , le£tionem reftituere , ut conjefturæ m o d o indul- f e r i t , quæ nec certioribus documentis fulcitur, nec f e n - fu i ipfl vel tantillum uberioris virtutis d e p r e h e n d it u r
conciliare.
Cap. V I I : 2. P r o oasV? editorum l i b r o r u m , codex Lilienthalianus 2:dus & feptem alii apud K e n n i c o t t u m 033*7:1 f u pp ed i ra n t , quod idem videntur etiam fecuti S y r u s , Ar abs , Chaldaeus & Hi er ony mus . N e c eft five H e braeis infrequens locutio: 13^3 n x , five Ar ab ib us : <JÜ>
lS * dicere in corde fu o , cogitare apud a- nim um . Quin i m m o , 33S aut 3S jun£tum V e r b o nox, in- t e r c ed en te b, alibi in Hebraeo textu Biblico non o c c u r rit. V e r u m t a m e n quia minutula utramque inter l e g i o n e m diflimilitudo fenfum haud valde t a n g it , & Hebraeae Linguae arctior hodie cognitio non p er mi t ti t, ut foloe- cum illico p r o n un ci e t ur to 033*7*7, quod Alexandri nus & Aqui la in dativo cafu ve rt e run t rtj kccçSIx , ru is v a lle tis
uvTojy, mi hi q ui de m vulgaris leftio non du m videatur r e
jicienda. V. 4. M i r e m u r , fas efl, qui potuerit H i e r o n y m u s inxon ny pw wbo tj?o n*<3W’ tr ansf er re: quievit paul- lulum c iv ita s a com m ixtione fe r m e n ti, donec ferm entaretur totum . Sed haufifle videtur e Graeca verfione a n o n y m i , quae n u m e ra t u r quinta, apud M o n t f a u c o n i u m in H e x a - pli s, & in qua o c c u r r u n t : enetIvcccto nqci ohlyov r\ tioKls t £
(pv^ocfuccTos xciVMvlccs' , perci fMKÇGV t>oL<jc& e^upscQyj, Vi fa haec B a h r d t i o left ionem p r oder e adeo no ta bilem, ut v ul
gari Hebraeae me r e r e t u r praeferri. A t q u i , diflideant licet in t e r fe no n nihil ceteri in antiquis i n t e r pr et i bu s, vul g a r e m tamen Hebraeam fic fatis v in di can t, nec aliunde a d h u c d e p r o m t u m auctoritatis quidpiam , quo de g r ad u
§. VIII.
deji-I
dejiciatur. T u m fenfum dabit m in im e durum aut ine
ptum : dum ceffat piftor excitare, inflammare fu r n u m ,
in A lexandrino refpondet tm r y o , & -njr Arabibus
eft f e r v e r e, po ft quam depfuit ma [ja m , ipfa
fer-mentefcat. V. 6. a:np C ap p ellus dudum in Critica Sa cra notavit o b e l o , quia lignificatio v o c is , in aliis obvia Biblicis locis , non videatur apta fatis infequenti nun, & in A lexandrino fit: ocvey,ocvßyjaav exar fe r u n t, in S y r o : on
incaluit. C enfebat is e r g o , in origin e fuifle u m , fequa* ces na£lus H oubigantu m atque D a th iu m , dubitantem hunc licet, aitrum praeferendum i : m , an imp, q u o d , haud fane tamquam genuinum , fed ut æque m o d o o p p o rtu num conje&andi licentiae , B u x to r f iu s in Anticritica p. 586. Cappfli.o objecit. Sed primum quidem nollem e g o , ut vocis alicujus Hebraeo - Biblicæ fignificandi v i m , hanc illam v e , quam fecutus putetur antiquus quidam interpres, auda&er adeo inficiarentur noftri hom in es, fatis fuper- que g n a r i, partem elfe ta n tu m m o d o , valde accifam , Mebrææ L in g u æ , quam conferre nunc licet; nec pofle fi e r i, ut ex ea unice vocum lignificatus fin gu los, qui olim
forte ulirati, e x c ep to om nin o n u llo, indagemus. Q u i d ,
fi veteres H e b r æ i , quibus a^p de conftiElu bellico tritum , ut Biblica exem pla d e m o n ftra n t, locum voci dederint
quoque in ardentiori ira ? D ein fi vel fervetur fignifica-
tus vulgatior prope accedendi, admovendi, aggrediendi, c o m
m odus nihilominus & facilis enafcerur fenfus. N o n jun
gatur unp proxim e cum luro fed cum ornxa, vel etiam fumatur feorfu m , hunc in m odum : quando accedunt, pro
pius fe admovent, ut vim in fera n t, infidiis fu is, cor eorum eft ut fu r n u s , ardet anim u s, ut furnus rrva v. 4. calore se*
fluans , vel e tia m , parum enim differet, quando vim in
fe ru n t , inferre c o g ita n t, cor eorum , ft rubi as inter infidias, ieftuat, ut ac c en fus igne furnus. Liceat hinc in f e r r e , A- lexandrinum & Syrum , fi hoc ordine voces explicandas
fum-c ite \
j z 3 I
f u m f e r i n t , potuiffe, nec male , vertere , uti vertiffe d e p r e h e n d u n t u r , & nihilominus aliud, quam noftrum m p lu i s in codicibus non r eper dre, quumque & Chaldaeus Sc Aquila Sc H i er o n y m u s jam olim idem illud legerunr, nec in mfcr. Hebraeisr ulla heic obfervata iit var ietas, fore t o n y n on temerandum m a g i s , quam mox fequens
onss, uti fer unt pun&a vocalia , pifior earum. N e q u e e- nim audiendi H o u b i g a n t u s atque D a t h i u s , qui furorem ,
iram v e r t u n t hac una moti rati one quod pnwn fir in Chal daeo Sc S yr o . N a m c o n t r a , Aquilæ 7réaaoov Sc H i e r o n y
mi coquens vulgarem lefiionem afferunt , tum A lexandri
nus, ubi, manifefto licet e r r o r e , pofuit hoc
fal-tem indicat , iram, furorem fe non cogitaffe. A pu d Ke n
-n i c o t t u m ,, triginta quidem Sc quinque mlciv duo impresfi,
videlicet S o n e. 1488- fo b .Sc Brix. 1494. 8» on's#e ex h i b e n t, quod Duaîis videri poffet forma t S *}«.• At, veriilime ftatuen- te llluftri MiCHAëLis, Biblioth. Orient, part. V , pag. 153. littera ’ ifta in feriptione erit tertia radicalis Verbi na«
c o x it, neque adeo p r oh ib ebit, quin vox ipfa explicetur
participiali f o r m a v uti poftulantr noftris in libris pu ncta,
favenre i nfuper ferie ipfa orationis. Inhaeret P r oph et a
frmilitudini ardentis fu r n i, quam i nduxerat v. 4 . C o r d a ,
animos h o m i n u m , qui heic accufantar, comparat cum1
furno ardente, infos illos cum piftorev qui furnum igne
accendit. Infidiofas machinationes h a rum veluti piftores
clam h abeba nt initio, lætis indulgentes compotationibus, quales m e m o r a n t u r v,. 5. m o x , data occa fione , plenam in flammam educebant , haud a lite r ac dormiens per no- £ t em, latens ac quiefeens p i f t o r , p r im o dein m a n e , in
f ur nu m immiffo igne , patulum fufeirat incendium. In
h i s , aeque ac v. 7. fediriones continuas, Sc caefum per infidias unum polt alterum R ege m fpeftat Prop heta , id e ft , inreftinas turbas, quibus pofl Jeroboamum II. lace- jiatum fuiffe Ifraëliticum i m p e r i u m , Hiftoria tedatar.
14-j§®5 X * a (
J 2 4 \. •
V. 14. n w , g e m i n o R e f c h , congregant f c vel etiam
g n g u n tu r, legilfe antiqui i nt er pr et es cun£ti v i d e n t u r , ta-
metfi varie reddider e. U t igi tur le£tionem illam defera mus , nec Lilienthalianus c o d e x , n ec unus a l t e r v e , prae t er eum , apud K e n n i c o t t u m m o v e r i t , quibus m n r v i n
ert, cum g e m in o D a l e t h , turm atim conveniunt, ad fum- m a m fenfus plus n o n adferens , q ua m q u o d v ulgari f eriptione indicatur.
Co gi t av er am equi dem apud a n i m u m , r e p e r t a m q u o q u e , in fequentibus Prophetae c api t ibus , lectionis varie ta tem eadem hac opella c o m p l e d i ; at hujus ult ra m o d u m crefcente f er ipt i on e, & jubente infuper t e m p o r is a n g u f t i a , in p o f t e r u m , fi fata t u l e r i n t , co g or differre.
