DISPUTATIO ACADEMICA,

D. D.

DISPUTATIO ACADEMICA,

DE

CELEBRITATE PATRONATUS

ATQUE

CLIENTELE

APUD ROMANOS,

Qu am,

CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,

PRyESIDE

VI RO CELEBER R [MO,

MAG. Ρ Ε T R _O

EKERMAN,

ELoquENT. PROFESSOR. Reg. et Ordin.

AD PUBLICUM _EXAMEN MODESTE _DEFEKT

ELIAS _{3 em τ} GRAAN,

ι US.

IN AUDITOR. GUSTAV. DIE XXVI. MARTH,

ANNI MDCCLVII.

Η. Α t Μ. S.

VPSALUE, Eacuä« L. M. HOJER, Reg« Acad. Typogr«

S:/e R:/e MiTis MAGNM FIDE] V IRQ,

ßieecefeos Norrlandic® SUPERIN TENDENTI Eminen- tiffimo, Venerandi Confiftorii PR/ES1DI Gravisfimo,

Gymnafii Hernofandenfis EPHORO Adcuratisfimo,

IiΕ VERE Ν D ISS IMO DOMINO,

DocT. O L A V O

Kl OR NING,

Mjecenati Optimo,

Diu ^omni quiåem ^verborum anceps knep, ^{nit or e} art dejlituttim, Tuo, jpecimcn hocre Åcademkum, Reveren- diffime PATER, Nomini, Iuris-& J'plendoris ple¬

no, inßribcre ander ein. Verum, qvum fuhr τ enimum gra¬

tis Tua, literarum cultoribus fatis perjpetfa, cujus quoque

auram mihi f<zpius perfentifcere licuit, hanc occaßonem, ^u-

tinam ^non temer aria fiducia, ßnqubrem, qua ardeo, in Te pietatem quodammodo faciendi teflatam, arripuri At rejpt-

Reverendiifime PATER, »ö;/ muncris levitatem, /<?d cßerentts maximam fubmijjionem. Beniqnitatem, qua pater-

nam domum ynulh non tempore, es dignatus, m quoqtte derivari patiaris, dexotior Oro, quoimpetßus Tibi, MjTCENAS Optime, meaqueßudia commendatum tri percupio. Ego vicifjim ad fummum verum Moderatorem ßt- fpiria fundam ardentißima, velit Te, Vir ReverendfTime,

longatn aiinorum feriem, fofpitem ac incolumemJervare,

/« decus iamiliee Tu® Nobiliffim® ^, w fulcrum Ecclefiae Norrlandk/Z inque tutelam clientum Tuorum, ^quorum in

numerum me referre ^, baud dedigneris, Jubmifje precor.

Eermanebo denique, quam diu animam retiner e licet,

REVERENDISS1MO NOMINI TUO

devotiflimus cultor,

ELIAS GR A AN.

VIRO Aåmoäum Reveretiåo & Fraciarifjima,

Dn. Mag. DANIEL I

SAL IN,

PASTORI Ecclef. in Oviken, Myrfio & Hakis Vigilantiifimo,

AVUNCULO HONOR A TISS1 MO»

Primitias ^rissime hafce ^{, cur} ßudiorum Tibi, Avuncule Ca- ^{offerre aufim,} cauflas habeo mub

to gravisfimas. Quantum enrm TiBidebeam,

me immemorem eße non finit favör Tuus plane fin- golaris ^, cujus fpecimina luculentisfima ^venerari pofTum, enumerare non itém. Beneficia namque exflant paterna, quibus, inde a prima aétafe, ad

hunc _usque diem, me non tam complefti, ^quam

cumulare fvevifti. Quid ^vero rependam, nifi ani-

mum gratum aequi bonique confulueris? Ar, quem hic Tibi ingenii fcecum fifto, fummas in Te ob- fervantiie indicium accipe. Äccipias ^quoque νοώ,

pro Tua TuoRUMque perdiuturna profperitate, a

me nuncupanda. Vivas in Ecclefia? commodum,vi-

geas in Tuorum folatinm, quorum numero me

adfcriptum eße gaudeo. Sero autem notetur illa dies, qua Te nobis ereptum lugeamus. Futurus,

dum vixero,

AVUNCULI HONORAT1SSIMI

tultor inåefeffits,

ELIAS GRAAN»

Bruks-INSPECTOREN,

ÅDLEOCH HÖOAGTADE

Herr HENRI C BÄCK,

Min Günstige GYNNARE,

Under.then dare for Herr tiden jaghafe Infpe&orens förmån kära at vara Söner, handle¬ har jag ock med them varit mål för Edra välgär¬

ningar. Och ehuru the famme åro långt dorre och flere,ån min penna här förmår afikiidra, har jag icke

thes mindre utvaldr thetta tillfälle, för ^at allmänt ä

daga lägga, huru högt jag år Eder förbunden. Til¬

låt therför _{e, min} Gundige Herre, ^ac theda blad, få-

fom föder af Eder _egen bevågenhet, få vittna om up- hofsmannens vördfamma årkånila för fin dora vål-

gärningsmans oförtjenta _ynned. At viia vårkeligit

vedermåle, vore jag få dcyldig, fom villig: men det

flår icke hos mig. Hvad jag förmår, fkal dock al¬

drig förgätas, jag menar, at anropa Allmagten om Herr Infpeftorens och thes kära anhörigas beftåndi-

ga trefnad. Vålfignelfens Gud göre Edra dagar mån¬

ga och kröne Eder fjelf med ovanikelig fåilhet i e-

vigheten. Så pnlkar jag af hjertat, fom framhärdar ÅDLE och HÖGAGTADE HERR INSPECLQRENS,

Min Günstige GYNNARES,

horjamfle tjenare,

ELIAS GRAAN.

β. Β. Κ

§. ι-

Ominem, a Deo Creatore fapien- tiffimo, fummse felicitati obtinen- dse fuiite deftinaturn donisque in- ftru$:um,quibus perpetuum fe pra>

ftaret hujus bonl poiTeiTorem, fa-

cra edocemur pagina. Alia vero

ut omittam, conditionem [iliiui

quie non potuere non reddere mul·

to beatiffimam; voluntate, e qua omnis violentia, omnisque cogendi vis, longe abfuit, praeditui erat. Etenim nullius, nifi Au&oris juftiffimi, fubje&us imperio, cujus ad legem, fervatu utpote facil- limam, congenitam habuit poteftatem mores inilituendl fuos, maxima, _eaque perjucunda, ufuslibertate. At fub-

ito iftsec mutabatur fcena. Clades , quam in totius fuas

naturae morbo paffieheu! funtmortales, prifiinurn omnis

boni complexum cum acerbiflimis malis commifcuit. Au¬

reas libertatis, qu® antea fine ulla labe aderat, vefligia

vix adparuere $immo, audio generehumano, miferia» cujus«

libet theatrum ubique locorum ita,ut nihil fupra', panditur.

Creberrima namque dominationis flagitia, probrä & fce-

A lera

;2 c es»

lera tyrannidis, adfMus nequitia imperantium orbif, prefla

& infandis fuppliciis exagitata religio, pericula ob virtu-

les, invitata praemiis vitia, violata quies populorum,

moris denique jurisque humani polluta commercia, publi-

cam perverferunt fecuritatem. Et, quamvis acerrimos

virtutis ftimulos refiduos voiuerit natura, fuere tarnen, qui hos vel plane fuffocarent, vel, ab Ulis parum motf,

In vitia proruerent nefaria. Sic nemini, manfvetifllmo

licet, contlgit in tuto vivere, fed, probls omnibus impro-

borum injuriis nimium diu vexatls, aut vi femet fuaque

defenfitare, aut potentiori cedere faluberrimum, qura urgent! neceffitati parendum, ducebatur. Morofos, fva-

iione honefta, in faniorem mentem perducere, fi quis la- boraret, fruftra fefatigando nihil aliud, nifiodium, prae- mii loco, retulit. Ν alla itaque iuppetebat via, quam ut vis, ab aliis intentata, eodem modo compefcenda, & ^ex

tanta rerum confafione _pax publica revocanda eilet. Quod

ut facilius fieret, plures, jun&is viribus, adverfariorum

audaciam infringere in animum inducentes, folertiflimo»

& virtuts inter ilios maxime confpicuo, poteftatem cete-

ros regundi, & confilia^ro communi falute, fufcepta fufd- piendave exfequendi, conceftere. At, hoftium furor! re-

primendo pares, aliquanto majorem perceperunt homi-

nes vivendi tranquiliitatem. Verum enimvero, evitan¬

tes Scyllam, inciderunt in Charybdim. Sine jure quodam,

ut ita dicam, fuperiontatis cum farta diu te&aque maneat focietas nulla, inaequalis hominum fuboritur ftatus ^, in quo aliialios potentia & dignitate antecedunt: in clvitate

enim virtute & ingenio clari, funtanimae inftar, ^cetera

vero turba ab hifce haud aliter, ac corpus ab anima, re¬

gitur. Sed juftätn ubique fervare aequalitatem, ^ne hono- ratiores, fuo faftigio inflati, homunculos deterioris for·

tis fupprimerent, neve hi Ulis quidquam detraélum irenr^

fuit, mihi crede,

- - äi^nus

) 5 C SSW

-

åiqnus vindice nodus. a)

Huic periculo quomodo ejffet occurrendum, nullo noa tempore, cura& cogitationeomnielaboraverefummiim-

perantes, quorum, prse reliquisj Romanorum ille prin-

ceps, Romulus nunc nominetur. Hic namque in ordi-

nandis iis, quse imperium ipfius firmum validumque red¬

der eni, ufuseft ingenio plane fingulari, quemadmodum

ad imperandum vere natus erat faäusque. Majeftatis ^nem-

pe tutandae ita peritus fuit, ut ne minima quidem ejus prasfidia negligeret. Prudentiam tum alias femper, tum

in legibus ferendis exlmiam oftendit, quas fuo ilatui fo-

ierter adcommodaverat. Teftiseft,ut permulta tantisper fileam, Jus Patronatus & Clientela, eumin finem, cceptum

& firmatum, ^ut potiorum inferiorumque animi, quodam quafi mutuse benevolentiae vinculo conglutinati, pro fe quisque ad falutem publicam ftrenue incumberent. Subeft

itaque ratio, cur id ipfum hts verbis perfeqvatur Rollinus:

pour prévenir & empécher la jaloufie, que la diverfité

de conditions pouvoit exciter entre les deux Ordres de

Γ Etat > Romulus travailla a les attacher Ρ un a i1 autre par des liaifons & des blenfaits réciproques & å les unir

enfemble de maniére, qu5 en faiiant honneur å la No- bleiTe, il ne rendit poinl le Peuple méprifable. Pour ce- la il établit le droit de Patronage, & regla les fervlces &

les devoirs que les Patrons & les Clietis fe rendroient les

uns aux autret. Cette _couiume, obfervée conftamment,

marque un efprit de prévoiance & une maturité de con- feil bien admirables dans un Prince aufli jeune qu' étoit

alors Romulus b) Huc tendit Difiertationis noftrac mate¬

ria ₉ quae fi gratiam abs te, Candidc Le&or, ineat» eft#

de quo impenfius laetabimur.

a) Horat. Art. Poetic, υ. ιρι» b) Hiflwre Romaine

Ίοιη. I. ρ. $6 & 3$.

Αδ §. II-

CÖ3> ) 4 ( 5Ä2>

§. II.]

Initia Patronatus & Clientelae, omnino omnium an-

tiquiffima, Romulo quidem adtribuere non audemus et-

enim apud Ashenienies pariter, ac Theffalos frequenta-

tum fuiiTe aut idem inftitutum, aut eidem parum diifimi- le, Iegimus; ita tamen, ut cum ad muhitudinem depri-

mendam potius, quam ex iniquiori fortuna erigendam,

fpe&aret» non Patrocinii vel Clientelae, fed fervitutis,

titulo infigniri oporteaf. Audiamus Dionyfium Halicarn:

"Mos fane Graecus & antiqvus, quo diu Theflfali ufi funt

"Sqprifci Athenienfes, fed tum (a Romulo icilicet) ^re-

"ceptus in melius. Illi enim fuperbe utebantur clientibus,

"opera eis injungentes^ quoenon conveniunt Iiberis, &,

"ii quando jufla non fecißent, intentantes verbera; ad

"cetera quoque abutentes tanquam empticiis. Hos

"Athenienfes Syra? adpellabant: TheiTali vero 7ϊενέ$ο&ς9

"ipfo vocabulo fortunam eisexprobrantes, nam πένε&χί

"Grascis fignificat pauperem efife. Romulus contra & ad-

"pellatione decora hoc negotium cohoneftavit, Patrona·

"tum nominans tutelarn pauperum & abjeélorum, &com·

"moda utrisque addidit officia, excogitata civili & per-

"humana copulacj. Quemadmodum neque diilimulandum

erit apud C. Jul. Csefarem in Bello Gallico d) freri men- tionem Amba&orum & Clientum» Quam confvetudinem aliasque vivendi rationes, in difperftone gentium, ^ex A«

fia Celfas in Celticam, Grsecos in Graciam, Italos in Italiam gentesque alias in fuas terras detulifife, quo mi¬

nus cum Arnoldo Montano, in Notis ad loca citata, ila-

tuamus* nihil obftare videtur ^* etil juxta fateamur, quod

vocabula Grasca ^o , ητος9_, vel &ητευς, έως vel απλός

μν&ωτος fervus mercenarius & πενέςη? famulus, longe a- liud involvant» _quam πξοσφυξ, qui ad alterius opem con-

fugit & πεςοότης ad eum traniiens, a quo defendi poffit,

&ec noa ^Actms-danuim noitram ventitans ciientelse ergo,

&*3) ) 5 C

.

ν vel fynonyma Iraker amicus , συ^ξατιωτηζ commllifo ^,

«jcoXa&off comes & adfedhtor, notionem Clientis Roma¬

ni aptius expreilura e). Vocabulum Patroni, utrym Hel-

ladi, an Romas debeat natales, inter eruditos amblgitur.

Sunt, qui Plutarcho in Vita Romuli fidem habeant: ille

quendam nomine Patronum, una cum Evandro Rege,

ob csedem fortuito in fratrem commiiTam ^, profugum ex

Areadia veniiTe Romarn ^, ibique, novercantis forcunse ho-

minibus profpiciendo, Romulo denominationis anfam de-

difle tradit / ). Verum, qvum apud alios hac de re altiifi-

mum fit filentium, Patronum a patre, quemadmodum

Matronam a matre, potiori jure, derivandum nos quidem

exiitimamus: etenim pari adfeilu Patronum in Ciientem,

ac patrem in filium ferri voluit juifitque Romulus, Ne-

que infvetum fuit Romanis de natalis foli inftitutis nomi-

na arceffere. Sia Patricius a patre; iic Pontifex a ponte, quod y träns Tiberim eundo,facra identidem adminiftrabat.

A voce autem Fatrom defcendit Påtrona, Ρ ät rodnari y Patronatus & Patrodnium; nec reticebo voculam

hane Latfnam, interjedo tempore , in Graeclam mlgrafle,

hinc 7ίάτξοον ^y ωνοςy & ττατξωνέιχ. Ciientem commode de»

duci a Latinoro/α, quls non videtlNempe Patronosdebebant

Clxentes venerari, & illos, quo dernum cunque modo fie-

ri potuerit, omni obfervantia? genere fibi devincire, &

inde prodeunt Clicns, Cfientulus, Clientela &c. Et eil illa

inter Patronum & Ciientem frequentata bene merendi vo- Juptas,quam breviter, atnervofe tarnen, colfaudat Ovidlus:

Qui modo PATRONUS ^, jam cupit efje CLIENS.

c) Lib. Π. c.ßv d)Lib. VI. c. rr. ψ Φ Lib. VIK

t, 32. 40. e) Cfr. Bergerus de Natur alt pulcr itudine 0-

ratioms />. jgp* & feq. f) CL Eric. Bidenii DiJJ. de

Fatrom éf Cliente Romano bak Vpf. A. 1694*,

§. III.

InGgnis, fateor, fuit Romuli confHtutlo, qui a, _urhem cum

) 6 ( 5»

urhem condendam arafro circumfcrlpfiflet, &, occife

fratre , folus, inter convenas, regno eflet potitus, prae- ftantiffimis civium fuorum admlniftrationis publicae partem eoncedere _, nec Imperio omnia & vi poteftacis ^, fed ple-

raque auéloritate & confiiiis ^t geri voluit. Nam ^, etii reipublicae folus, Pafriciis remotis, praeefle potuerit, o- perae tarnen pretium eile puta vit, modum exercendse do-

minationi imponere, probe felens tantum invidise Tyran-

nidi addi, quantum moderationi & humanitati detrahatur.

Neque illum, in quem omnia quafi fortunge naturaeque bona congefta erant, fugiebat, inter publici fplendoris elogia nunquam non fulfiffe illuilrium familiarum nomina»

quibus quin plurimum debeat, nulia eft reipublicae forma,

quae diffiteriaufit; quippe rerum fummae praefe&is, con- filia fua ad publica univerfitatis commoda relaturis, ^non

tantum confirmato animo bene agendi, fed inclyta quo«

que oput eft doélrina, & fadorum multitudine corrobo-

rata experientia. Quantum ^{ve ro} ab hac virtute abfit vul- gus, In fordibus ruri delitefcens, nemo facile ignorat.

Unde fit, ^ut plebeculie plurimum infit imperitiae, con-, fufionis , perverfitatis, liquidem ad honores eveéta, ori- ginis, unde in lucem _aciemque prodiit, Immemor, ni-

miam plerumque adfedet gloriam. 4'Eft, tefte Livio,

"hsec natura multitudinis, aut fervit humiliter, aut fu- 4tperbe dominatur, Ubertatem, ^quse media eft, nec fper-

*nere modice, nee habere fciunt. q) Hinc facile erit

Judlcatu, non una manu ftivam fceptrumque fcliciter

terl. Quibus rationlbus fine dubio du&us, civltatem Romulus in Patricios & Plebejos dividens, fua utrisque munia adfignavit, non modo ex condifione temporis, ut In novo imperio, fed ex ingenio etiam civilis focietatis,

& quafi ^ex ipfa ftabilioris firmiorisque regiminis indole, Idque non feliciter minus, quam prudenter. Patriciis,

facris defervire, magiftratus gerere, jus reddere, fecun»

rem·

«® ) f ( &&

rempublicam adminiftrare, negotia urbana oblre, permlfit, Plebejos vero, ab his molefliis immunes» agros colere,

pecora alere, queefluofa opificia exercere * 6ε rerum a!tio-

ris non indaginis curam agere. Norat idem iiie Romulus

focletati multum impendere periculi, ubi ingenii & aiiis

fortunK dotibus florentes, gloria nefaria cupiditate labo¬

rant , honorisque infatiabiles magnos incipiunt fumere fpiritus ⁹ adeo quldem ^, ut facile aliorum jura corripiant

& debiliores incommodls maéUre haud vereeundentur 5

pauperes item, quibus innatus eil iibertatisamor, ultima

In tam turbido Imperil ilatu tentare. Quo itaque hos in-

ter debitus Sntercederet nexus , nec potentiores omnia pro lubitu fufclperent, 61 inferiores in calamitatem de-

truderentur 9 lege fancivit, ^ut Plebejorum quilibet 9 ex Patriclis iibi Patronum, quemvellet, adoptaret, _cujus, quodeumcolebat, Cliens diceretur. Hujus erat Patrono,

qua vis data occafione, pro facultate, omnem praeftare

obedientiam gratiamque perceptam, decenti modo, de-

mererl; illius vero in clientelam fidemque receptos eo tuerl animo, quo patrem liberos ipfa natura edocuit am«

pleäl Et ad hsec digitum intendit Horatius, ublcanit. b)i

Koma duke diujuit, & Joleme, reelufa

Mane domo vigilare: CLIENT! promere jura;

Cautos nominibus c er tis expendere nummos:

Majores audire: minori dicere, per qua Cr eker e res poflet, minut åamno/a libido. Ί

Cui redle adjungitur illud Flautinum /'), Juris ubi dkitur dies5 ftmul

PATRONIS dkitur, quippe qui pro Ulis Loquautur, male qua fecerint, aut ad Populum, aut in jure, aut ad judicem res eft.

Sicut me kodie nimis follicitum CLIENS

Quidam habuit, neque quod volui agere quicquam

JUcitum eß, ita me attitmit, ita nie detinuiu

Äpui

) 8 C &&

Apad /Ediles pro ejus facits plurimisque Peffumisque dixi tauffam. ^-

g) Lib. XXIV. ^c. 2f. h) Lib. IL EpifL i. v. jo?

& Je q. i) Mentchm. Åä. IV. fe. 2, 5. IV.

Ad rem propius acceiTuri declarabirnus, qusenam po-

tifiimum, jubente Romulo, Patrono obfervanda efient.

Hoc, ut antea monui ^, mortalibus commune eil, ut imbecilliorem plerumque,fi occafio fuppetat, humi proiler-

nant potentes > quod eo citius fieri fölet, quo plus fpeciei

& sequitatis induerelibi poflit injuftaallosinvadendinocen- dique ratio: unde jamdiu Iocum obtinuifie meminimus iliud ex fragmentoM, T. Varronis:

Qui pote , plus urget, prfces ut fape minutos Magnu'cotnefl _? ut aves enecat accipiter.

Ergo nemo eft, crediderim ^, qui non videat, vulgum ab fuperiorej temque callidiore, litibus difientum pofteaque

in jus protra&um, injuria facillime opprimi, & cauflam ejus, licet optimam, in pejorem interpretari partem mo- rls efte. Sic de medicina ferali propemodum morbo pa¬

randa follicitus, inter primas Patroni ^curas pofuit Romu- ius, uiClientes, juris rudes ac imperitos9 coram judi-

cio defenderet, & accufatoris impetum, pro re nata *

exciperet retunderetque. Quod fi litium forte exortarum bsec erat conditio, ^ut, omiiTa in forum provocatione,

poffent componi, Patronus fvaderet Clienti, ne in jus,

fernere litigando> prodiret. In rationibus itidem pecu- niarum & contraélibus aliis ineundis , Ciiens a Patrono,

quantum confdii deflderaret, non tam expedhre, quam

depofcere poterat, nihil ut inde detrimenti _{caperet res} ejus farniliaris. Etenim ita habet Nievpoort: "Patron!

"munus erat Clienti de jure refpondere, lites pro eofuf-

"cipere ^, ejus cauiTaifacere quidquid, liberorum caufia,

<'pa-

<£*2 _} 9 (

c<parentes facere folent. i) Neque aliter Plufarchus: Pa¬

troni, ait, tanquam interpretes juris, in foro litigan-

"tium confiiiarios fe exhibebant k). Verbo: Ciienti ad- eilet Patronus tum in privatis, tum publicis rebus,

omnem J ipii opem atque operam, animo quidern luben- tiffimo, prseiliturus. Sic, ex more populi Romani, id quod fubmonuit Gellius, primum locum juxta parentes

tenerent pupiiii ^> fidei tutelseoue alicujus crediti, proxi-

mum vero Clientes, qui fefe in patrocinfum dederant l).

Patroni au tern Ciientibus profpicereeo minus graveduxe-

runt, quo laudabilius ab illis judicabatur piurimos habere

Clientes, non hereditate tantum fibl relidos confervar tosque : verum novos efjam, virtute ac meritis propriis partos. Ergo, tanquam praefigne decus ^, in Appio Claudio prcedicat Cicero,quod tantam domum, tantasque Clieiitelcis

rexerit & fenex & coecus · m) immo hunc eundem quin-

que millia Ciientum fecum Romarn deduxiiTe funt, qui tradunt, fcriptores. Qvum itaque tanti seiiimaretur Ciien¬

tum muitorum dominus, quid mirum, fi Patroni, larga in- terdum manu, fuum erga Clientulörum cohortem adfedurn publice teftificarentur, nunc munufcula & congiaria, nunc

fportulas, nunc coenarn redarn illis pnebendo? Eo colli-

neant cum Juvenalis :

- -

SPORTULA primo

Limine parva fedet, turbo; rapienda togata.

Vefiibnlis abeunt veteres lajjique CLIENTES Votaque deponuut * quanquam longijfima c<xn<z

Spes homini - - - »)$

tum Martialis:

Grandia pollicitis \quanto major a åedifti,

Promiß a efl nobis SPORTULA, vetta dataeft* o)

Idem alibi:

Centum tnifelli jam vakte quädrantes, Anteambulonis congiavium laßt-,

B N Qvos

> ro: C

Qnos dt vide bat balneator elixus, Quid cogitatis, o ! fames amicontm ?

Regis fuperbi SPORTULÄ recejjerunt*

Nihil ßropharum eftt j,am falarium dandum eft *).

Et alibi:

St marutims fati le eß; tibi nimpere fomnosT

Attrita veniet SPORTULA ftpe toga **).

i) Ritus Roman. ρ. ρ. k) Plurarchus in Romulo l)

Ν o cl. Attic. Lik. V c. rf* w) Senecl. c. u. ή) Satyr.

1. C fr. Diff. Dn· Georg. Reinb. Dahlßrom, Lund<e

habtt, _{17S4 y} de ffnre Sportularum p. 0) L. VIΙΓ.

eptgr* jo. *) JLMh epigr, **). L· XIV. epigr.. tzp

§. V..

Id plerumque homines bonas frugls atque animi gra-

ύ agwnty ut ad redimenda accepta beneficia, interna quafi: ^{naturse impetur} fuaque fponté ducantur. Sin vero

id prohibeat curta fupellex ^y omni tarnen nifu fautoris me»

rita vel publice extolIerer vel mentem , ad qusevis offi-

eia paratiifimam ^y deeiarare praegeftiunt.. Sic tants? reii

probe memores voluit Romulus Clientes effe: hinc Patro^

norum inopiam opibus fublevarent & illis pecunias, ad va- riosufus,. quos itarecenfet Dionyfius,, conferrent. "C li en-

"tum erat y Patronos in elocandis fiilabus Juvare > fi eis

<(parum effet pecunias; & (i vel ipfi ^T vel ^eorum Jiberi

"capti effent,. pretiumhofti pendere* privatarum quoque

"litium perditarum aeiUmationes, & mulftaspubiicas pe-

^cuniarias pro eis iolvere idquefumtu proprio» non fceno-

re, Ted gratis ρ). Γη magifbatibus itaque » honoribus, aliis-

que publicis impenfis fumtuum participer fuerunt Glien-

tts, non fecus a c genere conjunéli. Exemplum adfert

Livius de Sp. Mselio, ex equeftri ordine praedivitey ät

rem utilem peilimo exemplo, pejore confilio, adgrefTo ^T

ψα frumenta ex Etruria, privata pecunia per hofpltum

Glien»

es3> ) II < es®

Clientumque rnioifteria co€mpto, largitiones frumentl

facere iniiituit q). Morem tarnen pecuniis fatronos do-

nandi, Plutarchus., temporis traélu ^, feniim evanuifie, ■&

turpem fordidumque hahitum, quippe potior ab inferiore

rem numariarn acciperet, oftendit. ^- Dominorum, in fo¬

rum euntium, eos deduoendo reducendoque ^, non magis,

quam in militiam adfeclas efTe folebant Clientes, eo lu-

culentioribus ut cumuiari poffent muneribus. Unde il«

lud Claudiani:

circwnque arviata CLIENTUM Agmina privatis i b auf famulantia fignis. r)

Et quamvis nulia obftringerentur lege Patronorum caftra fequendi, tarnen ^, in grati animi teiTeram, nihil non pro falute eorum audendum exittimabant. Hinc eil, quod

id honoris reportaverint Clientes, ut Patronorum dextne adpellati fint; etenim fic habet Martialis:

Lydia dicebar domino ßdi/fima dextra /).

At vero anteambulo, qui fe fuperiorem deducebat,, is fi-

niftrum ejus latus dimidiata fui corporis parte tegebat;

nec vero, ob fpem coenaticam tantum, talia Patronis prse- ftabant officia Clientes , fed ad obfervantiarn eo melius

fignificandam* Porro Clientibusconfvetum erat dominis,

in sede facra, ccenam populärem inftruere 5 quorfura ten- dunt haec Plautina:

Appofita fit ^coena, populärem quam vocatit, Si illi congefi<z fint epuL· ^a CLIENTJBUS;

Si quid tibi place at, quod Uli congefium fiet Edisne, an incoenatus cum opulento accubes t)?

Quibus vero, alia obftri&iilim« mentis pignora edere

non licuit, hi falutationes matutinas, per folennem illaro

formulam j AVE , frequentabant, fecundum illud in eo- dem Plauto:

Friusquam lucetfldluntiroguantjioclu ut fomnutn eeperim u)

B 2 Ne

ssti> ) i2 c

Ne dicam _, quod ipfis Kalendis Januarius Patro

nis ftrenas & Xenia miffitarent; i?) etii non negave- rim Seneeam re&e monuiile, dum fcribit: 4'Habebfs convi-

4Ccas, quos ex turba falatantium nomenclator dlgefTerlf.

»'Relinques Client es, quorum nemo te ipfurn fequitur ,

"fed aliquid ex te ? Amicos ? olirn amfcitia petebatur ^,

"nunc praeda. Mutabunt teftamenta deftrtuei fenes ?

"migrabit ad aliud limen fa-luta tor· *jQvum änimos mor- talium, mobilitati femper obnoxios, nulla tam eonftans

j-ungat amicitia, quin diiiidia rixteque , vel levibus de

cauffis ortiE _, iilam diffolvere valeant ^, & hsec inter ofim

familiariilimos inimicitia, in litigantium permciern tanto magis'foleat ex3rdefcere, quanto major fibi invicem no-

cendi fuppetat copia 5 ab Utraque tam Clientum, quam Pa¬

tronorum parte, alteram in judiciis aceufare, aut adver-

Cus ferre teflimonium non iictiir. Hinc utrisque piaculum

exiftimabatur alterum injuria ulia adficere: unde Poéta,

dum Tartaream federn pereleganter defcribit.*

Ht _c, quibus invifi fratres, dum vita manebat,

Puljatusque parens, Cf fr aus inne χa CLIENTI w)>

Quod (i quis in iftiusmodi facinore deprehenfus fue-

rit, proditionis lex a Romulolata, criminis conviébum

cuivis, ut Diti facrum, interficere permifit, quemadmo-

dum > veluti oraculum , celebrari folebat lex illa Decem-

viralls: Patronus ftClientt Cliensve Patrono frandernfaxit, facer eße. χ) Nequefilentio fas ert praeterire, jus heredi-

tarium, quo iiberis, patrimonii inftar, Ciientelas a majo-

ribus reliébae tradebantur, ita quidem, ut pro Clientum le¬

gitimus ^y fi inteftati decefliflent, heredibus haberentur

Patronh Et hoc ipfum ert, de quo in lege XU. Tabu-

iarum fuit caututn: fi libertus inte flat o moritur, tut fuus heresnec efcit, a fl Patronus, Patronive liberi efcint, ex

ea familia, in eam familiam proximo pecunia duitor ^y).

Ab his iuiclis tam firma Romanis coaluit concordia ^, ut,

tefte

<S£2 ) 13 ( ££3?

teile Dionyfio, per feptingentos viginti annnos, nun®

quam ventum fit ac! fangvinem & csedem rnutuana, mul-

tis licet ac magnis, inter plebem Sc honoratos, exortis

controverfiis _{de rep.} ζ) Et hinc occafionem arripuit Ce-

Jeb. quondam, ad hane Academiam, Poéf. ProfeiT. Hem¬

ming. Forelius ita Romulum percelebrandi:

Ρ A TRON IS nomen de nomine Patris habere, Jpfe dabas c ata mtnte, Quirine pater.

Vt cuperent, veluti gnatos ^, (ermre CLIENTESs

Qitos capnaie fuit äeßituijje nefas;

lnque vices i terum, re ßc pojcente, voluntas

Fixa CLIENTUM animis obfeqitiofa foret ⁹

Hoc trabe ata modo (fens, genti miß ^a togat#y Hotque falus Latii robore nixa ßetit.

s p) L II. c. 10. q) L. IV. c. 13. r) L. IT. in Ruffinum. f) Lc IT. epigr. 70. t) Ίrimrn. Act. IL (c.

4. u) Mit. Gtoriof. Act. III. fc. 1. v) Conjeratur

Dißert. Officiofum Ave Romanorum exponens , hab.

Up fal. A. 17 fub Ampliff. Preeßde, a CL Andr.Meurling

O-Got b. ) Epift. iß. w) Virgil. L. VI. /Eneid. v. 60f·

x) Rofini Antiqv. Rom. p. 6g. y). Heineccii Antiqcitå¬

tes Roman# ad Inßit. L. III. Tit. 7.p* tn, 3S. z) LIL ς. //►

vi.

Verum Romanorum Patronatus & Clientela non pomce- riis Latii fe continuit, fed lange lateque diffeminabatur,quip-

pe, perfpe&a Patronorum fingulari in Clientes fide, faéium

eit, ut patrocinium ab Ulis avide expofcerent exterae item

gentes. Audiamus Dionyftum : "Nec tantum, inquit»

"in urbe plebs fub Patronorum erat patrocinio, (ed &

"coloniarum, & foclarum atque amicarum civitatum, &

"bello fubaåarum fuos quaeque habebat tutores ac Patro-

"nos, quoscunque vellet ^e Romanis, & fsepenumero

"Senatus controverfias civitatum ac gentium ad eorum

^Patronos remifit, eorumque judicia rata habuit a). Et-

enim _,

töö> ) 14 ( $2®

enim, quo rum praecipua opera in Romanorum potefta-

iem venerant debellatas tirbes nationesque ^, in eorum ciientela manfere. "Uli , ait Cicero ^, qui civitates, aut na-

«tiones deviéläs hello, in fidem receperant, earumPa-

"troni efTent, more majorum Sic idem fat magnibce loquitur: "Regum, populorum, nationum portus erat & re-

^ium Senatus. Noftri magiilratus imperatoresque exhac

"una re maximam laudem capere ftudebant, ii provincias,

'«fi focios squifate & fide defendiiTent. Itaque illud PA-

*cTROClNIUM orbis terrse verius, quam imperium, pote-

rat nominari c). Et alibi: "ClarilRini viri noftrse civitatis,

^optimis ternporibus > hoc fibi ampliftimum pulcerri-

"rnumque ducebant ^, ab hofpitibus Clientibusque fuis,

cvab exteris nationibus, quse in amicitia Populi Ro-

'«mani ditioneque effent, injurias propulfare eorum- que fortunas defendere cc\ Neque aliter Au^tor Dia¬

logi de Oratoribus, qui fui temporis in rep. eminentiili-

itiOS viros dilaudat, quod ClknteUs etjam exterarum na¬

tionum redundarent ^, quod Patronorum potius loco^

quam clientulorum numerarentur, quod tradit# arnajori-

bus neceffitudines ad ilios tranfirent, ne tamquam inertes,

& non fuffe&uri honoribus, aut non impetrarent, aut im- petratos male tuerentur (i)· Hinc Cyprios, Cappadoces

& Locrosin Catonis, Samnites in Fabricii Luicini, Allo- broges in Fabiorum, Bononienfes in Antoniorum, Lace-

dsmonios in Claudiorum, Capuanos in Ciceronis, Sicu- los in Marcellorum, Neapolitanos in Liciniorum, Puteo-

lanos in Brutorum, Herennios in Marii, Grsecosin Caefaris, Hifpanos in Pompeji 5 Pcenos in Scipionum ciientela

fuifle legitur e).Nulla fere extraneos inter &Clientesdomi interceflit differentia, illi enim pariter ^{, ac} hi, adferenda,

fi quando pofcerentur, auxilia Patronis lege tenebantur,

co ram quibus quanta animi fubmiilione egerint, vel ^ex

Ciceronis oie haurire licet."Venit ad Pompe ^{ju m} Rex Dejo-

"tarus

> ^*5 (

"farosr inquif, vel rogatus ut amicugy velarcefHtus ut fa-

"cius, vei evocatus, ut isy qui Senatui parere djdicifiet /). Nec nationeSypatrocinlo munitae, falutem fuam in Pa¬

tronorum poteftate poiitam effe, publice confiteri erubue*

runt. Id hane in modurn teftatur de Rhodts Liviusc

"Quse parare & quserere arduum fuit, nefcio an tueri diffi-

"cilius fir. Gentis vetuftiifimae nobiliffimieque* vel farna

"rerum geftarum, vel ^omni cominendatione humanitatis

"doéfrinarumque tuendam ab fervitio regio libertatem

"fufeepiitis. Hoc patroeintum receptse in fidem & clien-

"telam veflram univerfse gentis vos prseftare decet ζ).

Varia,uti antea dixi,excogitarunt Glien tes officiorum gene¬

ra,quibusfuum ergaPatronos amorem teftatiorem reddide-

ref fic, ne quando benefaélorum memoria interciderets,

ftatuas eorum nomini vel publice erigendas curarunt. Hinc quid Tibi Capua? contigerit, cum laude enarrat Cicero r

"me,inquit, inaurata ftatua donarunt, me Patronum unom

"adfdveruntf a me fe habere vit am , Fortunat, liberos ar- bitrabantun b) Neque aiiter fibi vult illud Apuleji ^r "tibi

"civitas omni«, pro tua gratia ^r honor es egregios offeret:

'«nam & Patronum feripfit ^r &y ut in asre Ret imago tut,,

"decrevit". i) Addo vixullam fuiffe vel Coloniam, _{ve! neg-}

Otxatorum Societatem, vel ullum artificum Coliegium ,

quodnon Patronum fibi,ex Roman a qua dam familia, delege»

irit. Exflant item in marmore Surretino apud Reine/mm fequentia:

FLAVIO FVRIO FAVSTO V. C TRIBVNO

AB OR1GINE PATRONO.

OB _{MERITA LABORVNf SVORVM}

VNIVERSVS ORDO ET POPVLVS svrr ETI NO R VM

STATVAM NOBILITÄTr EfVS FaCIENDAM cvravimvs.

Sic· apuå Gruterum iegimus munieipes Civilitanos L. AR.

CA-

tSXå) ) ϊ6 ( ®J3)

CADIVM V.< C. LIBEROS POSTEROSQVE EIVS

SIB1 POSTERISQVΕ SVIS PATRONOS eooptaile.

Quid, quod fit in veterum annalibus crebra mentio Pa¬

troni, longe a majoribus originalis, item: commu¬

nis ab origine Patroni, nec non Patroni Colleglorum

Cenionariorum _, Dendrophororum, Fabrorum, Lenun- culorum, Oftienfium, Negotiatorum, Olearioruni &c.

Adponam denique elogium ^, Mwinlio Theodoro Africse

Proconfuii, a Cliente Provincia, dicatum, exClaudiano:

Hic te pars Libyne moderantem jura pr ob ^avi t, Quam nunc tota probat, longi fed pignus amoris Exiguie peperere mor<z, Populumque CLIENTEM

Publica matijuris teßantur vocibus <zra.

a) L· IL c· u* b) Ojßjc. L. L c, //. c)Offic. Libt

IL c. 8· cc) Orat. in Cscilium ^{c. 2/.} d) c. 36. e) A-

lex. ab Ålexandro L. V. ^c. 2$* f) Cicer. Orat. pro Dejotaro c. f. g) L. XXXVIT. c. S4* Emundi Figrelii

Liber de Statuts illuflrium H omanorum c. 13 b) Orat.

in Pijon% ^{c* //.} i) Metamorph. L* III.

§. VII.

Sic]Celebritatem Patronatus & Clientehz apud Ro¬

manos leviter adumbravimus: reftat, ut, quam tempora dedere , propaginem paucis fubtexamus. Tametli haud

negamus Patroni & Cllentis nomen adhuc fatis honorifico

fenfu, in fermone Latiali, frequentari, quoties M^cenati-

bus atque Evergetis obfequia noftra, omni animi verbo-

frumque cultu, deferenda volumus, jus tarnen illud, ad primam fan&ionem Romuleam revocatum, fi non aboii-

tum plane, faltem maxime imminutum ac debilitatum eile,

iubentes profitemur. Accidit vero huic rei, quemadmo-

dum ceteris inftitutis, a laudabili prorfus initio profeélis,

ut in nocentiffimum fsepe demlgrarint abufum. Ete-

nlm 9 qui vivi pro Patronis habiti fuerunt, poft difcef-

fuoi

; 17 c

tum e vita, juilo majori reverentia coli ccepere. Et li¬

cet non tam opinione divinitatis, Patron» demortuis fi-

muiacra finxerint Clientes, quam ut haberent aliquid ^t

ex imaginum contemplatione* fofatii, tarnen iftam fu-

perftitionem tantas conftat Tibi fumfifTe vires, ut, quos ma¬

jores perdiuturna memoria retinuerunt, poiteri Deos

exiftlmarint. Ex hoc eodem fönte noftra etjamnum lin-

gva voculas derivat fervatque v. g. Jus Patronatus,

& Patronus Eccleßa Α), qvemadmodum Patron & Patro-

nejfa: nam fodinarum aliarumque officinarum poffeßores

ac dominos illo nomine decorare fvevimus , abfit tarnen longiffime, ar& ius inde commercium cum Romano-Catho

licis, invita veritate /), extricaveris,de innumera fanéforum

caterva, certos fibl fcribentibus Patronos & Patronas,

quorum curam & gubernationem peculiarem agnofcant

atque implorent, ita quidem, ut non regna lolum ^, pro-

vinciee, urbes & templa, fed fcienti® etjam, opificla, ele-

mentaque, imrno ipfi ingruentes morbi, iftorum fan&o-

rum moderarnine futiilimo jamdiu adquiefcere judi-

centur. Ad rem illuftrandam, fufficiat commemorafle

de Die feßo Patronorum Regni Svecicc, perquam folenniter,

in Papatu heic quotannis celebrato w), nec non de SanSa

Genoveva, Parifiorum & totius Regni Gallioe Patrona,

quam Carolus Ogerius, Extraordin. Lagatum Regis Gal¬

lige , Comitem Claud. Memmium, In Sveciam fecutus, his

metris, Lutetiam die ^3. Januarii A. 1*3/. Stockholmia

transmiilis, more folenni, invocaverat:

Piiffimae Parifiorum Patronne

D. VIRGINI ..GENOVEFJE

Carolus Ogerius, Parifieniis.

In meåiis jaceo, Diva ⁰ Genoveva, Sttecis;

Νullus ubi pojjtt ferre propinquus opem.

Ale capitis dolor infirmat, ftve haec ^{mea >} five

Pravi temperies aeris illa fuit.

C Qut

f» ) i8 ( t»

Qu£ juvel hic; non efl Medicorum copia: ut fit, Qui petat a Suecis Galit eis äger opem ?

Vt tattu pofimt segroti corporis, tegrue Certe non poffunt nofcere mentis _opus.

Terra /alutares aut bic ^non eåucat berb _as, Aut fi fint, denfa delituere nive.

Diva fagax, tegri qutc morbos corripis, &gre Intima qu<e mentis vulnera tiofje potes,

Qu& nullo emplaßri, nullo medicamine potus, Seu eures corpus, feu mala mentis, _eges.

Quamvis Part/ja, quam protegis, abfimus Vrbe,

Mite tuum imploro, Diva, patrociniunu Exue cor curis, eadem capiti exime mor bos?

Mutua fe vitiis corque > caputque gravant.

Si redeo, facro Jt poffum adrepere chvo ?

Impendo boc aris corque, caputque Iibens η).

Nos _vero, quippe pluribus iftam delirationem perfequi

non vacat, meliora edo&l, ad Deurn, folum & unicum Patronum atque πξοςκτην Ο. Μ. vere dicendum, fup*

plicet confugimus ^, fumme contendentes, dignetur Pa-

triam noftram dulciffimam cceleftl pafrocinio fuaque

tutela femper compkéli ac fartam te-

ftamque prseftare.

TANTUM.

\ k) Kyrkiokg A. \6vj. c. 19. I) Cfr. Zablonfii

texic. der Kunfte und Wifjenfcbajften. m) Cfr. Diihnm

in antiquitat. Ecctefiaßicis _{p. 140* 11)} Ogerii Ephemeri-

des, five, Iter Svecicum pr 16t. Item Keverendijj. E- pifcopi Dött. Georg. Waüini Disquifitio de Santta Ge->

novefa p, 21s.