Dissertatio theologica aphorismos nonnullos selectos circa orationem dominicam exhibens, quam, approbante max. ven. facult. theolog. in reg. acad. Upsaliensi, præside ... Magno Beronio ... publico bonorum examini modeste submittit Johannes Kempe, fil. Upl

/4

**■

A. D. G.

DISSERTATIO

THEOLOGICA

Aphorismos

nonnullos

Jeleftos

ClRCA

ORATIONEM

DOMINIGAM

Exhibens,

Quam,

Approbantc

Max,

Ven. Facnlt,

_Iheolog*

in _Reg.

_{Acad. Upfaltenfi}

_% PRiESIDE

VIRO Adnt. REV. _{atqne CEL&BERRIMO,}

Dn.

magno

BERONIO,

S. S. Theo). PROF, _{Reg. & Ordin;}

Publico bonorum Examini modefte

_fubmittit

Johannes

Kempe,

fil.

UPLAND_US)

In Audit. Carol.

Maj'or. die VII.

Oélofar,

Anni MDCCXXXVIII.

v

Berit Ante meridiem _cenfuetis.

^(<7)UBh^ VPJ V?) B (0)la>iVö»s»<015<7)«*> ^ ^

HÖJERI-"V-" _4glW

S:m R:&

_Majestatis

MAGIHJE FIDEIVIRO,

Rtverendiffimo

PA

TRI

ac

DOMINO,

JOANNl

STEUCHIO,

S*

S.

_Theologiae

_Dogtori

_longe

Celeber-rimo, Regni

Suecise

ARCHIEPISCOPO

Eminen«

tiffimo, Acadcmiac: Upfalienfis PRO-CANCELLA-^ RIO> & Ven. Confiftorii Ecclefiaftici

PRiESIDI _Graviflimo, MiECENATI SÜMMO, HQIETÜI r •»; .... .iv.. , • » «tTi . KJ'. - ■ .

KöAfi!

.(5Ü

(-•

i

k

6

_a

a

a

é I

\Im

mecum

reputdvi

_{, an}

paicUm

hdfccapudTe,»

Reverendiflime

Pa¬

ter,

deponere

au

der

em,

prafertim,:

cum

rudis

me a Minerva

fiatU

[ibi confcia

fit,

_quam

ni¬

hil

_adfipettu.

_ac

_Nomine:

_Tuo

_dignum

_ab

_ca

proficifci

posfit.

Demum

confideranti

favorem

ac;

gratiam,

Tuanx

_ergo,

Mufarwm

cultovcs>

prov

'1

fr

öv

fm

fingularem, dubitatio

omnis

difcuj

meltorquc

ß>es

reddtta

fmt.

Hccipe

ttaqae,

Reverenditfime

Pater,

Difjerta-ftmculam

hancce,

wrf

/rf,

w/J

Reverend

iffim

o Nomine Tuo

eonctlta-vent,

nitore

_confpicuam

_{5 zta}

_Tibi

fe

erdtam

in

meltorem

fartem

interpretarc.

/•

gnofem, Maxenas Maxime,

irf

audacia

me&, eorumque

in

numero me

habere velis,

*pi

Te

humtUime

_fufpieiunt

_{ac venerantur.}

_Dtf

■w/m> ultimum

_{jaltim inter}

_cltentes

_Tuos

_/0«

rf/ concedere

_digneris,

_fortunasque

me-45> _quarum

meliora

fata,

pofl

Deum>

Tibi

adjenbarß,

impofterum

commendatas

Tibi ef]e

pattaris>

Hoc

efi,

Jumma

devottone

o-ro Gf

obteftor.

_Interim

_meum

_{femper erit,}

pro

Tua

Tuorumque perenni

incolumttatc

not4

_fandere

calidisftma.

Reverendiflinii

Påtris

■/■ i \v v ''*■ v■' *>\ _.

Cultor & dien* devotidimm

?.

£

VIRO

Summe Rever

endo atejue

Celeberrimo>

Dn.

OLAVO

CELMO,

S. S.

_Theologiac

_Doct.

_&

_Professori

Frimark,

Confiftorii. _{utriusque Adsessori graviflimo , Archi} Praposito & Pastori Upfalicnfi longc

me-ritiflimo.

MACENATl MAGNO.

QUotiesyenerabunda

&

_fumma

_illa

_{beneficia, quibus}

wentc

perpendoplurima

_{me^ Summe}

&

Rev. _{Dn» Do&or,}

_affecifti,

_/W*

pore, _guo

_mihi

_Mufas

_Upfaltenjes

_primum

fa-lutare licuit, tottes

\conjundor

_{animi, & Jecreto}

quo-tto

_pudore

_perfiringor,

_tota

_{videlicet confiderans}

_,

»$/7

_{quidquam in}

_mea

_ejjc

_facultate,

_quo

_condignas

tantk merit» gråtes referre valeam. Verumemmvero%

quatumvts

deficiant

vires,

promta tarnen

efl

v

oluntas«

Quaproptcr

fallim

occaßonempubliceaniimrn

teßificandi

gra-gratum

arripio,

&

Difjertationem

harte

qualemcunque,

in _pignm

_{debtti mei,}

_fumma

_cum

_veneratione,

Tibi

Sum. Rev. Dn. Do&or ,

of)er

o

&

dedico

,

fubmiße

TGgans,

velie,

pro

Jolito

in

clientem

Tuum favore,pla*

cido &

_benigno

_vultu,

_levidenfe

_hoc

_munus

rejpice-re, atque per

mit

tere> ut

juvenile

iflhoc

tentamen,

cm«/

prorfus

Jj)lendore deftit

_{utum, «}

Tuo,

quodomnes

veneramur, Nomine,

fibi

aliquod feeneretur.

Afe

_denique

_ut

_in

_{hunc diem,}

_impoßerum

Summas Tuas Reverend^ commendatum

habere

di-gneris.

Quantum

potero,

afpduis

Numen

altißimum

Jolhcitabo

precibus

,

velit

Te, Sum.

Rev. Dn.

Doélor,

omnigena

projperitate,

firmaquc

valetudine

per

lon*

gam annorum

jeriem

clementer beare.

Summe Reverendi Dn. Doft. &Archi -

Pr*pofiti,

) _rti.i t i / -v ? . : ufjon: $ s

i i . . ■ n - • 0tliig> i

* ~

■

tultor & dient humWmus

Perilluflxi

Generofiflimo

Sc

BARONI ac

DOMINO,

Dn.

WILHELM

O

H.

von

KNORR1NG,

Heg,

G^ll.

Capitaneo.

PATRONO MAGNO.

é

_{longinquo arceflends}

_{funt rationes,}

me Dn> Notarie _{, cur} Vobis _{Diflertationem}

^ _{dies tot}

tantisque , non me fofcjm clien»

mulare

_{dignemini beneficiis}

_;

_{quibus fane nihil}

tur,

_quasfo

, munufculum hocce , longe

quidem

tum meum : fatis tarnen _{amplum, fi non}

dif-gre

feratis,

Patroni

optimi,

quod Nomina Veßra

mei fcecibus mulcum lucis acceflurum _{icio, in his}

quidquid ett

fpeciminis,

fuicipiatis,

meque, ut fmatisfelicem. hoc _ett,

_quod

_{eciam atque etiam}

cibus _{(emper follicitabo ardcntiflitnis, velit Vos,cum}

utiflime ialvos &

_{fofpites pra?ftare!l!}

Perilluftr,

ac

Gener

ofuftmi

_Domini

Baronis

t,

/A J

Gulor ku.

Generofo

ac

Nobilisfimo

DOMINO,

Dn.

ANDREI

NOR

DENFLYCHT.

«7t Vi X* . . * v./ i

Colleg.Commerc.Eeg.

v.

Notario,

PROMOTORI GRATIOSISSIMO.

FeriUuftrk

ac

Qcnerofifjtme Dn. Boro,

&

EobtVJJt^

hane Academicam coniecrare debeam , cum in¬

tern

Veftrum\

fed

_{etiam parernam}

domum,

cu-digna

or,

quod referam, habeo.

Äccipiatis

igi-paiicum

infra

beneficia- Veßra

r

pariter

ac

debi-pliceac

offeretuis

animum

refpicere.- Nec

x*

PerélhfirWy quorum

fpiendore

im

maturis

ingenii

charris

_pofita

_con'picitis

_Propitia

_mente

_hoc

_r

ccepiftis,

fub

Patrocinio

Veflro,

vitam

agere

oro 5c obteftor. Summum Numen pre-Familia Veßra-' Perilluftri ac

Nobiliffima

y quam

di*

■

.. . - rn.';•• ,*

~~

* t■ ' ", "ii

Generoß

ac

Nobilisßmi■ Domini Notarii

fioiiBi

_äicpr3)ti

i

.asöoS

»o

"OÜfiDSICibA

ÄJBÄÖOtoli

mtiliVitts

Admoä.

Vraclariftm

Rev. atque VIRO,

Dn.

Mag.

ERICO

BERG,

PAST. in Nora

Upl.

Meritiflimo,

PR^iPOSI-TO vicini Diftr. Adcuratiffimo,

AvuhchU loeo omni honore colendo,

.

li t • - ■ .fXu - iN" *■

Plur. Rev. _atque

_Deäißim»

VIRO,

Dn.

_JOHANN1

_KEMPE,

PAST. in Harbo Meritiflimo % PARENTI _{Itidulgentiffimo.}

VObis,

Veneratione.

Patroni.

Benigniflimi

_Quave.

_Filium*

Et.

Debitae.

Obfervantiae.

Et.

Grati.

Favorem-

Ac.

Benevolentiam. Ob.

ficia.

In.

Me.

Collata.

Has.

Primi-Spe*

Bonae.

_{Interpretationis.}

Adprecatio-Admod. Rever. _atq

VIRO,

Dn.

Mag.

ERICO

_BYRELIO,

PAST. in Rasbo _Meritiflimo,

...

Patrut loco omm veneratione _profequendo*

Plur. Rever' _atque

_DoäiQimo

VIRO,

Dn.

OLAV

O

NORRSTRÖM,

PAST. in

_{Norrby Meritiflimo,}

Avunculi loco omni reverentin cultu _{fuj]>iciendo.}

Parens.

_{Indulgentiffime.}

_Summa.

Decet.

Pietate.

_{Profequendis.}

_In.

Animi.

Teileram. Ob.

Summum.

Multa.

_Magna.

_Et.

_Infignia.

Bene-.tias.

Studiorum.

Meorum.

Cum,

Perpetuaeque.

Incolumitatis.

Ac.

ne.

Firma. Et.

Seria.

D. D. D.

Viro -

Juveni

erudhijjtmo

politijjimoque,

Dn.

_JOHANNI

_KEMPE,

De Oratione Dominica _{publice difputanti,}

. 4, /, J. vi V * *

^ *jj£c

cft illa

precum

lollemnis formula,

qualern

Cceleftis _{quondam Dodor ab ore tulir,}

Regula Chriftiadum genti quam pracbuit idem, Orandi _{cupiens rite prasirc modum,}

Nuncia devotas mentis, cui _{contigit almi} Numinis affatu _{colloquiöquc frui,}

• • *

Progenies gerinana crucis, qua; quo magis aegris Opprirnitur curis, hoc rnagis alta petita Scalaque fidereusque gradus, quo feandit O/ympum

Mens _{pia, nec clubiis paflibus aftra iubit.}

Enthea vis, _{roburque potens, quod nubila frangit»}

Quod cell! penetrat moeuia valla _poli,

Coeleftes _{aperitque domos, 5c ab aithere pronum}

Humanis _{cogit nutibus ire Dem«,}

Scire übet, cur his _{preeibus pius annuat cCther,}

Nullaque pofeenti cur fua vota _neget?

yincitur his didis _{Judex, quibus} ecce clicntis

'

Patronus clemcns imbuit ora fui,

Ipfe recordatur Gnatus fua veiba, favensque Agnofcit Fili propria yerba Pater,

amice _gratuhtur

w»

1

N,

_J.

PROOeMlUM.

Um _{preces non cxtremam eultui}

divirii partcm conftituant, eaque

fit naturse noftrac _corruptae

imbe-cillitas, ut quid, aut quomodo,

orare nos _{oporteat, ipfi}

ignore-mus,ficut Apoftolus aitRom.VIXI.

etjam hoc nomine falutariter

Ec-clefiaefuat_{profpexitbenigniflimum}

Numen , quodorandi formulam,

ex immcnfo fapientiae fuac _penu depromtam _, nobis _ex* hibuit, quae, ut

ab audore

Deo

eft profeda

, ita

o-mnium _reliquarum

_precandi

_formularum

_merito per-fediflima _{abfolutiftimaque cluit.}

_{Eft haec}

_{illa ipfa ora¬} tio, quam Dominicam nuncupamus

å

Domino

noftro

Jc-fu _{Chrifto, Mediatore furnmoque}

_facerdote

_ac

Ponti-fipe, qui preces

-noftras ad

Patrem

perfert,

nobifcum

rogat, _fpiritualia

jmo&corporalia

indulgentiftime

110-bis _impertitur;

_qqoquidcm

intuitutantoreliquisomni-bus hare anteferenda eft oratio, quanto diftant

divina

bumanis,quanto

generis

humaniftatormortales

om nes

) o C Wh'

virtute ac fapientia fuper_it.

Ipfa

_vero

ejus

indoles

ac

natura, fi accuratius infpieiatur, tam

fingularibus

ini-tiis omnino eft confcntiens. Nam res omnes

animc

corporique

neceflarias,

divina

pariter

ac

humanaj

cce-leftia, terrena; fpiritualia,

corporaliaj

aeterna,

tem-poralia, juxta utramque

Tabulam å Deo

expetendaj

fceneficia _{pro quibus Deus}

_eft

_celebrandus,

_bona

prc-canda, mala deprecanda,

fingulari

ac

ftupenda

brevi-tate, _{partiumque ordinc}concinno,

immo

artificio

non-nifi divinum auftoremarguente, compleditur.

Oratio

Dominica, inquit TERTULLIANUS_, quantum

conßringi-tur v erbis, tantum dijfunditur fenfibus. Et

CYPRIANUS*

quam multa quamque magna

facramenta

oratione

Dominita

collect*funt breviter, [ed virtute fpiritualiter copiofa:

fiqui-dem Deus_{fuo magifierio omnem precent}noßram

falutari

[er-tnone breviavit.

Quid? quod Evangelii

fummam

&

compendium

hane efle nonnulli dixerint, quo Chriftus, Prsrco

coele-ftis, qusecunque fere dodrinae

funt

facrae

ac

Evangeli-cx, ca omnia veluti in pugnum contra&a, & brevi ta¬

bula ante oculos pofita, nobis

exhibuifte

videtur.

Qua

fenfu TERTULLI ANO etiam Breviarium Evangeliiappel¬

latur. Fuit propterea ab ipfo preeum

magiftro,

Filio

Dei, fuis Difcipulis, & omnibus

fidelibus,

fingulari

niodo, commendata, i veteri

Ecclefia

accepta

Sc

pro-pagataj inter

mille

Divini verbi

corruptelas,

fingula¬

riDei confilio, confcrvataj immo töt tantisque

vira-rum excellentiflimorum exornata elogiis, ut vel Ord¬

tio oratienumLUTHERO> vel Breviarium rotitu Evangelii

TERTULLIANO, vel Catena aurea CHRYSOSTOMO»

Vel facrifteium Deogratum ATHANASIO >

vel

Ctavk

cm-ti _{AUGUSTINO, aliisque}

_{infiVnioribus}

_nuneupata

fue-rn_tiuilis,

_{quibui divinaiplius}

_{& pracrogativa,}

v ■

?

4^) o C Wh j

per reliquas omnesj

precandi

formulas,

aperte

mani*

feßa evaderet.

Quando igitur iis, quorum

intercft,

ßudiorum

meorum, _{publico fpecimine,}

reddenda eflet

ratio,

pla-cuitmihiinrimanda _{hujusforationisnatura}

qualemcun-que induftriameollocare, ita

quidem,

ut, cum

amplius

fit hoc _{argumentum, quam ut}

_breviufculo

_opere

Aca-dcmico _{queat pertradaf»»}

_nonnulla,

_{quibus origo}

hu-jus orationis, verborumque ejus verus

fenfus,

etiam

contra diffentientes,pro modulo ingenii,

vindicaretur,

fuccinftis _{quibusdam Aphcrifmis}

_comprehenfa

propo-nerem. Innoxiis his _{aufis, pro} acquitate Tua, _ut

fa«»

yeas, H, L. enixe rogo & contendo. Sit vero

impri«

mis Deus nobis _{gratia & auxiiio fuo}

_propitius!

Aphor.

I.

Orationis

Dominica

originem

c

Cabbalifti-cis

foncibus

arceflcre,

nec

pia,

_nec

pru-dens,

nec

Scripturae

Sacra

proficua

eft

curiofitas.

Cum

_apud

orationis

_{Evangeliftas,}

hujus

_{MATTHAiUM (}

occafio

&

origo

folis velutradiis

_CVI.

_9.

_{feq.) &}

LUCAM (C. XI. i feq.)

fcripta reperiatur,

mirum

eft

inveniri

_potuißc

,

qui

aliter

fentirent, inque

tanta

Iu¬

re expofitam

Divini

hujus

in

orando

paradigmatis

veri-tatem cerebri fui inventis obfufeare,

& in dubium

tra-here, aut _quocunque

modo

follicitare

vellent. Genus

illud _{hominum, quos}

Cabbaliftas

_{vocant, eorumque}

alTeclas, ejus

elfe

audaciae

novimus,

ut

hoc

facialis

Hos etenim fi audire libct, non å Salvat$re primutn

concepta hsc oratio,

fed

per

frufta &

particulas

éCab-balifticU _fragmentis

_compilata

,

inque

unum

corpus

4 ) o

(

»■' — —

gefta, atquc

i

ta

Difcipulis tradita

fuit.

Ita

roft

Barö-nem CHRISTIAN UM KNORRIUM de ROSENROTH

(in Kabbala denudata) &

HENRICUM

MORllM,

fta-tuit, quodfuccenfeas,

Celeberrimusquidam

OBSERVA¬

TÖR _{HALENSIS, (ut videre licet in obferv.}

fele&is

Tom. I. obf. i. & conferri poteft J.FRANC.

BUpOEI

Introd. in Hift. Philof Ebra?or. _ejusdemque

_Difquilitio

Theo). de moderam. _{inculp. tutel. etiam Diflert.}

DeHac-réli-Valentiniana. itemTheol.Mor. _{part.I. C.V.§.} $$ n.)

& _{auffrichtigé nachricht aufFD. V.E. Lofchers}

_unriclit.

Kachricht.^ in quo , vel in hac materia, vel in

aliis,

praepolleram

Cabbalaeadmirationem,

poft

BERGERUM,

CHRISTIANUM BUCHERUM. (in der Zugabe des

XII Pietift monaths. fub initio) aliosque notavit,

&

peculiari

diflertatione confutatam

dedit

Ecclefiae

Ortho-doxacdecus, Clarißfrnus vir G. WERNSDORFFIUS, (in

Viridiciis Orat. Dominicas Wittenb.cdit. 1707).

Im-perata

brevitas

, & ingenii rerumque curta

fupellex,

non _{patiuntur, ut} altius hane litern _{repetamus , quae}

fane tam _{ampla eft} , ut per Theologorum pariter ac

Philologorum latifundia in immenfum fefe' explicet.

Dixifle fufficiat: illam é Cabbalicis _{principiis oracula}

di-vina _{explicandi rationem cordatioribus}

_Theologis

me-rito _{femper haberi habitamque fuitfe fufpeftam}}

prarci-puc, quando non

Cabbala

ex Scriptura,

fed

Scriptu-ra potiusé

Cabbala

ÅuxifTéj

Scriptoresque N.

T.

inter-pretamenta quxdam

allegorieä, Cabbalico

more, ipli excogitaffe pcrhibentur,* quando denique eadem Cab¬

bala, tanquam

éyov

_aliquod

_ipfis

_Scripturis

fuppar&ae-quiparandum, immo fubinde

prasferendum,

vendita-tur,{ aut

Emilia,

quibus

labefa&atur

QemvtvsicL

&

au-ftbritas facri_{cpdicis, inconfulteaffcruntur( vid. Werns¬} dorf, Vind.

_Or^t.D.p.

_{lo* feq.J}

_Nec

_meliora

_dixerint

494! ) ° C hs

quicumque

CHriftum hane precandi

formulam é

Cab-bala mutuam fumfiffe forrniant. Quid enim hoc eft

a-liud, quam traditiones has

Judaicas,

quas

ipfenonlau-davit, föd, défa quavis occafione,

taxavit

potius&

reprehendit, diviniflimis

ipfius

cogitatisy

aut

fandiffi-iri didatis oris _ejus, nondicamaequiparare,

födpra&fer-re? _{Quid magis indignum,} quam magiftrum magifirorum ad

Cxhbaliftxrum Cubfellia revocare, aut aternamy infinitatnque

faphntiamplagii cujusdam argtiere, qua ex Judaorum

do»

Etrinis _{Sephiroticif quenåam formuUrum centonem}

_confuerit.

Verba funt WERNSDORFFII: _{(in cit. vindic.p. 7~§'*}

_M.)

Kec eft _{quod exeipias: Ut quis formulae}

_alicujus

_audor

dicatur, fuflficere, fi ipfe eamcomponat,

etfi

phrafibus

ac föntentiis alias etiam notis utatur (conf.J. FR. BUD-DEl Theol. mor. _{p. m. }i6.) Nam} hoc quidem

effugio

nulla alia laus Salvatori noftro _{relinquitur, quam quae} dida nunc eft: _{némpe quod} Difcipulis

fuis precandi

formulam _{praefcripturus, nil nifi centonem, cx}

_fparfis

hic illic _{föphiroticis quibusdam fragmentis}

confarcina-tum , ipfis tradiderit. Nec locutionum &

fententiarum

Talmudicarum _{qualiscunque convenientia totam rem.} conficit. Sane occurrunt in _{fcriptis etiam}profanisnon pauca, quae,

fi paritatem

phrafium

ac

fententiarum

re-fpicére

velis,

fatis

apte

convenire

dixeris

cum

multis

effatis Biblicis, immo cum ipfametOrationeDominica^

quod non

difficile

efiet

oftenfu.

E.

gr.inter

StoicorUm

pl^cjta apud

Ep'detum hoc

celebratur:

firuvry

Tcigeioig

tyÄ9P, Tccvry

yivic&a.

St Diif ita pifum fuertt, ita

fat.

Quod ipfius Socratis

didum

effe,

é Critone

Platonis

defumtum _,

_refert

_{SIMPLICIUS in}

_commentario

Quis vero cum precatione lila.non pofTet

Hoc aliauo

sroåo- ronferre ? THEOGNIS ait: ©u/ayc-'tK^ccM^cio.

srovx

_(v<rttiT0.

_{Neque te exgravi labere liberaverK.}

Quod

•»!) o <"*«•

å v^:rbis _precationis

_ultimae

_haut

multurn

abludit. Cum

Doxolo^ia hujus orationis» fuo

quodam

modo,

confen«

tire videretur ARCHILOCHI iftud

apud

Clement.

Ale-«

xandr. f Strom.L.V. p.dop.)

Oz«t7,

riv psi

x^avb

Kvarts.

h» e.O Jupiter tut eßcceleßit poteßat.

item

IHtUGNii^XS

(v. ?_{JJ 1} t \ / ,

2§u 3~

avpiei^eo

_orécrv yeto 7ra,neftriv

ttvcHrcrnfy

Tifxyvaurois%av, xai jutyctÅffv

Jvvetjutv.

Te, care Jupptter^veneror tu enim omnibusimpcrdS,

Honorem _{ipfe bdbens & mdgnam} potentiam.

Et verb $79.20*

Jl

xgarof irarruv Tud

eß

potentid

in*mnet0

Ut infinitahujus _generisaiiamittamus.

Quis

vero

ex-inde, nili furnmo cum flagitio,

inferre

vellet,

Ora¬

tionen! Dominicam & Emilia ex gentiiium

phralibus

fuiffe confuta > Fuere viri do&i, qui

ipfanrCabba-larn, & quicquid

Egillatim

de

Sephiroth,

juxta

Ebraeo-rum _mentem, tradunt

Talmudici

Do&ores,

id,

maxi«

mampartem, non ad

reliquias

Cabbalae

purioris

ac

ve-rse, fed ad gentiiium fördes,

petitaque

ex

Pythagora

& Platone _{dogmata referri}

_debere>

invi&is

rationibus

probatum iverunt,

Provocatur

fane ad

auftoritatem

clarilf. _{aliquotTheologorum,}

_imprimis

_{Cdrpzovii^Sduberti}

&aliorum, _{qui de Judacorum}

_his

traditionibus

mitiora

fenfifle videntur. Necnegandum viros

etiam

cgroJog*«

tdrxf, quive quoad

rei

fubftantiam

Ijre&o heic

tramite

t incedunt, fubinde ante motas

controverlias,

fecurius

in mpdis proponendi

fuifle

verfatosj

quod

ut

omni

tempore in regno

Thcologico

contingit, ita

illis

mi-nime vitio verti debet: Ionge tamen

faniora

EvangeJi-cacque

puritati

magis

confentaneadeTalmudicis

naeniis

cos docuifle, _quam multoscx

hodicrnis Kabbai*

fe&ari-is, in confeflo eft. Et fl quid

ab

tis

aberratum

, non

«liffimularunt alii, Profe&oSduberti fententiam de

JW

ptoyfo

hujusOrationis,

quame

forraulis

precandi

Ebraeis

<m> of***. _ff

tifitatis _{depromtam voluit, ita}

_caftigavit

_{laudatus G.}

ERNSDORFFIUS(cic vind.p.42.) ut apertc fateatur

#,in ea fe errorem deprehenderc, quem jam in

aliisno-„tatum meminit, quod nempe

illa

omnia, dc

quibus

^•xcc^dhX^Kcr

ii

apud

Talmudiftas vcl

Cabbaliftas,

vel

,,alios

hujusmodifcriptorcs

ofFenderunt, Chriftianosab

5,Ebracis velut mutuo

petiifle

putant, quum

potius fifc

„invertenda fententia> & dicendum Judacos

Talmudiftas

Cabbaliftas (i _{quid Chriftianorum formulis aut in*}

„ftitutis fimile ac conforme tradunt, id Chriftianis

eo-„rundemque librisvelut

fufturatos fuifle.

Hxc Werns«

dorffius. Quod fi ipfas origines confe&ari übet, cur

fontes Cabbalicos perquirimus? Cur non magis Zioni-ci latices _{placent? Cur} nun potius otnnes petitiones

Orat. Dn., rivuloruminftar, ex facro Codice deduri-mus? Quod tecit antiquitas _{; ut} videre licet _ex

ZA-CHAR. SCHILTERO fin igiTttr. Cath. Luth. p. 551J,

Atque haec quidem de

formulac

hujus

inorando

authen-ticac initiis ac _origine, probatifllmorum

Theologorum

legendo veftigia, pro modulo ingenii

noftri, dicerc

potuimus.

Quibus

tarnen

iplis

non omnem

omnino

fuftollimus Cabbalam, aut in populo Dei unquam

vi-guifte

talem

inficiamur

j nec

illi,

quae

verae

ac

puriorig

Cabbalac nomine venit, quidquamderogatum

cupimus.

Exftitifte enimvero in gente illa, quam

iibi in

peculi-um clegerat D. T.

M.,

homines idoneos

_,

faeerdotes

puta ac rerum

divinarum

Myftas, qui

Dei eloquia

ex-plicarent,

explanarent,

typos

&

myfteria

evolvcrent,

viamquefalutis,

inpromiilo

Meffiaadipifcendae,

populo

monftrarentrcum _primi

ordinis

Theologis

afleveramus.

Quam quidem

pfifci

lftius

acvi

hominum

inftiturioflem

Kabbalat fur* genuin*

nomine

Veteres

Theologt

infi-gniverunu ut ab hac}

dequatfunc

ftrifiö eft,

s ) o (

Hl*

gverent} quam

impuram,

f.

tyuriam,

anilem

&

febricu-lofam vocitarunt,

utapud

SALOM.

GLAS.

legere

po-tes ₍ In PHil. Sac.

Lib. II.

Tr.

i.

f.

5. p.

m.

301.)

Sed

nec eorum

improbamus

inftitutum,

qui

ex

traditio-nibus _Judaicis

Oracula

de

Meftia/

aut

alia

infignio-ra religionis

noftrac

capita

_»

illuftrare

nituntur.

Nec enimdiffitendum eft

in

Cabbala

etiam

impura

fub-inde _antiquaÉ

_veritatis

rudera

quacdam

glifcere,

ex

qui-bus, ut ille ajebat fe ex

Ennii

fterquilinio

aurum

col-ligere, multa

erui

poflunt,

quae,

ut

teftantur

de

Chri-ftiana dodrina, ita

pcruicaciae

Judasorum

rediflimeop-ponuntur,

Hine

inde,

inquit

CHRISTOPH.

WOLFFI-US _{(Biblioth.Ebr. part.}

II.

L.

VII.

C.

3.

p.

1141)

divi-na veritatis documenta de vartis

doclrina

Cbrißian#

capitis

btts _{apudKabbalißas}

deprebendi.

Quo

fpedant

labores

in

hane rem PETRI

GALATINI

,

RAIM.

MARTINI,

RITTANGELII, C.

VITRINGiE,

MEYERI,

ODHE-LII, Celeber.

Bibliothecarii

noftri

NORRELII

&

alio-

*

rum. Sed, quod caput

rei

ilthoc

in

negotio eft,

fo-brie iddebet heri, ac

imprimis

videndum,

ne

audori-tas fcripturac, atque

dodrinac

Ghriftianae

fimplicitas

veritasqae

quid

capiat

detrimenti,

aut

in periculutn

adducatur, in quos

fcopulos

impegiftei

Knorrium, M9+

ru*.w, fuique

fimiles

dodi

pridem

monuerunt.

Conf.

in _{compendio Laur,}

ODHELII Synagog,

bifrons.

p. ^p.

40.(ipliusquc

J.F.

BUDOEI

Ifagog,

Hißoruo-

Theologie,

Lib,

frier, c. IP", p.

ijé.)

Redte fcrvatur

N

umerus

preeum

O. D.

Ce-ptcnarius,

ÜT

faa

placuit

nobis

GalvinianU%

fentire, ita

in

hic

partitioné

etiam,

quoad

Decälogi

fediones

pre-*** ) o r Ml- 9

precumOrat. D. ab noftra ecclelia digrediuntur. Cum

enim nos formulam hane Dn. in feptem, _{illi in fex}

tantum fecant _{particulas, fextam & feptimam in}

u-nam contrahentes. Res _{quidem in fe, judice D. M.}

CHEMNITIO, in Harm. Evang. c. LI. p. 8io.

norl

tanti momenti, ut multum cum adverfario _{fuper ea}

litigetur; Deus enim corda refpicit precantium, non

artificiofam _{precum difpoiitionem; Quja tamen no¬} ftra divifio fuo nititur _{fundamento, ne inconfulta Sc}

non necefiaria innovatio fcandalum _{pariat apud}

fim-pliciores, non temere ab ea recedendum ftatuimus.

llniverfa vero, _{quantulacunque haec eft,}

controver-fta, ex legitima diftindione _{objedorum petitionis}

VI. & VII. _{dependetj Iquare eam quidem rem fuo}

lo-co relinquimus: id _{tantum hcic obfervantes,}

ipecio-fam _{magis, quam folidam elfe rationem illam, quam} ducit reformatus _{Theologus, Celeb. JOH.} HOORN-BEEKIUS _{(Theol. Prad. T. II. C. XVI. p. 31p.) ex}

terna _{repetitione pronom. in tribus prioribut}

prccatiunculis3 totidemque repetito pronom. i:mse

perfon. pl. num, ijuary ipwy vjjlm, in fequentibus, ad fenarium precum numerum exinde conficiendum, ftabiliendumque. Namque in altera illa Orat.

Domi-nicar/uti loquitur-Audor, tabula, quae fpedat ad

homines, illud pronom. pl. perfon. i:mar, non ter,

fed _{amplius; immo,}

_Ii

_mentem

_{oculosque bene}

ad-vertimus, odies

occurrit:

&

in petitione

VII:ma

p*s, acque ac in VI:a, comparet.

Arguta,

fateor

,

eft Orationis _{D:cs, ad imitationem Dccalogi, in bi¬}

nas Tabulasdiftributio$ quarum utrobique altera

De-tim

_fpedat,

_altera

_{homines'verum}

_{folidior, fi}

non argutior ctiam*

elegantiorque eft

Archetyp*

hujus

Orationis cum X. _{pracceptis collatio, quam}

_inftituit

«X _{noftratibui SELNECCERUS fP*dag.}

477«

^q.) &

iö ) o (

hunc fecutus ZACH. SCHILTERUS (lib. fup. cit. p.

353.) OBSERVATÖR

HALENSIS

(T.

I.

obf.

I.)

ad

infringendumnumerum

hunc

feptenarium, in

ecclelia

noftra rcceptum, aliam ingreditur

viamj

converten-do _quippe

_{precationem primam in}

fenfum

doxologi-cum _{, uti mox} videbimus. Verum

enimvero,

pro-pter mcras

fufpiciones &

conje&uras*

non

turbanda,

ed _{divido, quas 1:0 in verbis}

_ipfius

_textus

_fundata:

2:0 _Antiquitatis confenfu firmata: _3:0

librorum

Sym-bolicorum auéloritate munita, 4:0 Luthero ipft,

hu-jusque genuinis

Difcipulis

fociisque

probataj

Sc

y.o

denique in

Ecclelia Scholisque

noftris in hunc

usque

diem _{propolita fuit, dicente}

_ClariflT.

WERNSDORF-FIO _{(in citatis vindiciis p. zy.) Nec praetereunda ed}

:TabuIaris illa Orationis D:cae diftributio, quam

foli-de ac ingeniofe excogitavit

Coburgenlis

Praful, D;

AND. KESLERUS (Theol. caf. Confc. hod; ternpor. accommodatorum C. XIII. p. 66.) in eo conliftens,

Ut ad Tabulam. prim/tm quatuor precationes de bonis

ctnferendis .• Tres vero de malti auferendis ad TabuUm

feewdam

referat.

Quod

de

Patre

noflro praedicatur, hunc

Esse In

Coelis,

eo

ipfo

fimplieiffime

in-finuatur> cum

coeleftis

ejus

conditio

₅

ad d'ifferentiam terrenorum _{patruni; tum}

omnipraefentia

ac

omnipotentia,

quate-nus _preces

noftras

exaudire,

opemque nobis ferre

_valet».

Q

Hare

reor«m-

ingeniqfa

_|xplica|io>

magis,

_qui

_Judseorum

quam

fölida,

_pariter

ac vera

_{ac gen-}

efl

•m

_)ox

_i®» ti

tium _{fuperftitiofurn}

_precandi

_ritum,

_quo

_fefe

con-vertcbant vel verfus templutn, vel verfus plagas mun¬ di, hoc

_{7rg6gåioyr[Aä redargui}

_cenfent;

_ajuntque

Chri-fti mcntem fuiile, non amplius in

templo

Hierofoly-mitano, fed in ipfo Clirifto, ceu

throno gratiae,

ad-orandum eflfe, de _{qua fententia}

_videatur

_Thcoiogus

Lipfieniis GOTTFR. OLEARIUS.

(in

Obferv. PhiloL

ad Matth, VI« 9. 10,) conf. J. F.

BUDÜ»

Tfieol» M.

p. i. C. V. §, 33. p, m. 310.)

Aphor,

IV.

Fluftus in

_fimpulo

_movent,

_qui

_in

Ora-tione

Dominica

vernacule

pro

vcrbis

Fader wåR, uc

fervetur

genius

idioma-tis,

wåR

Fader,

legendum

efle

conten-dunt. ' •

}Am olim ab

fuit, quod in

Reformatis

Catechismo

LUTHERO

fuo,

pronomen

hoc

objedum

\Unfep

fubftantivo, cum _quo

ne&itur,

poftponerc,

atque

fic

non _{linguae modo}

genium

_,

fed

&

ipfam

verfionerm

Biblicam deferere, aufus fuilTct. Sed habuit vir ma-,

gnus fonticas

omnino

cauffas,

cur

Flebraismum,

Greccismum & Latinismum

potius,

quam

Germani-fmum, hic exprimeret,

licet in

Germanica

Biblici

tex-tus verhone, fecundum

Allemannici

idionlatis

recen-tioris _{proprietatem,}

reddiderit tutfer Vater.

Sane

conftru&io ifta antiquior

eft7 &

a

veteri

eccleha ad

nos transmifla: Hxc vero, quam

Reformati

urgent,

recentior, & ab Zvinglio demum

inveda.

(

Vid.

FOERSTERUS in Dec. 1. Probl. 3.

conf. JOH«

G-NEUMAN. Theol. Aphor. p.

GISENIUS

in

Def. Catech. Luth. Difp. 7* P« WO

^Gothica

Er«

an-X , ,

ii _{-m) o}

(^-angeliorum, vetuftatis eximiar, verfio habet: At¬

ta _{unfar &c. eandemque collocationem verborum}

variae _{gentes in translatione Orationis Dominica:}

te-nuerunt, ut videre licet ex THEODOR.

BIBLIAN-DRO, (in Commentario de ratione communi

o-mnium _{linguarum p. 233. JOH. REUTERO (in XU}

lingu. O. D. colle&ione) & _{imprimis JOH.}

CHAM-BERLAINIO _{(i" Sylloge Örat. Dominica: in diverfas}

omnium _{gentium lingvas verfx.J Sequitur Bibliorum}

verlio Svecana eundem formae _{hujus tenorem, quem} in recitatione _{quotidiana fervamus. Immo}

quem fervamus in Cantionibus noftris Ecclefiafticis N:o _9. fader tvÅr_{fom i Himblom aß}

y & N:o IO: O Fader Ivar

högt öfxver of. &c. Et fic habet idioma Svcticum.

Antiquum: Fadher War i Himirike : _veteresque

di-cebant _{phrafi haut ablimili: I Namn Fadhurs ok}

Su-ner, ok Andes _{belaga. (Vid. Leges Weftrogoth. Kirk.} in 1. Flock conf. PETR. DIKMANNl _Antiquit.

Ecclef. _{p. ipö. ) quam hodieque tenemus.}

Ea-demque ftru&ura , pronomine fcilicet poftpofito,

in _{petitione IV:a legitur}

apud ULPHILAM : Hlaif unfarana , Panem nofirum , Anglofaxonice _ex

€od. _{Rufworthiano HUf uferne ; Franco}

- Theotifce:

froath un_{feer; Orcadice: brouW vora &c,}

qua: lin¬

guarum multarum , ctiam Septemtrionalium, vide¬

tur fuifle vetuftior _{diale&us, obfervante hoc eodem}

Clarifl. Hoornbeekio _{(Theol. Pradl. T. 2.}

p. 334.^

Re-ceptam igitur Exordii hujus formulam, qua utitur

LUTHERUS in Catechismo _{fuo, longoque, ante}

i-pfius tcmpora, ufu _{apud vulgum inveteratam,} reli-gioni libi _{duxit magnus Reformator, vel quo?d}

fyl-labam, aut _{apicem, mutarej junioribus & dfiåccuTots}

fcandalo id före _{infigni ac perturbationi}

prudenter

judi-4H ) o r ju.

judicans. Ut fe ipfum

dilucide cxplicat

in Pracfat. ad

Catcch. Min. ubi ad vcrba Lutheri in di&a Prarfa* tione J. B. CARPZOVIUS ( Ifagog. ad libr. Symbol,

p* y4fO egreg'e ita commentatur; Fattum hinc efl ut

etiam Lutherut in Oratione Dominica noluerit commutnrc

initium _ejus , & pro VATER UNSER ponere UNSER VA*

TERt ficut in Bibliis fecerat, _ne populrn formula fua ad"

fuetus offenderetur, O" putaret Orationern Dominicam ipfam m Luthero mutatam _{fuiffe. Secundum pietatis 30}

devo-tionis _{principia fi hacc vocum Syntaxis confideretur ,}

ad eam vindicandam non _{parum juvabit introfpicerc} ffiQao-w vocis Pater, poßta: ftatim initio precationis»

ad excitandam fiduciam in cordibus orantium, in

quibus Spiritus precum Sandus clamat: Abba Pater, ut dicif _{Apoftolus Rom, VIII. tp. (vid. CONR. DIE¬} TER. in Inftit. Catech, & ]. GEORG. NEUM.

The-ol. _{Aphor. Aph. VI. de Orat. p. <5-87. ) Formula}

i-gitur longo ufu &

afifuetudine

inveterata non

teme-re eft immutanda, _proptcr fimplicioresj _{Ni enim,} in«^

quit KOENIGIUS, quia antiqua tili & vulgata forma

funt afjvefattig novimtibtu, uiue perexiguts, non funt con*

fundendi, propter teneram & infirmant adhuc eorum fidenty

qua quantum fieri poteft , priorum tolerantia fublevands potius, quam rigorofo

libertntis ufu

profternenda efl, jux» ta nionitum Pauli /. Cor. VIII. p. videte ne _{quomodo fa*} tultas illa veftra _{impingendi caußa Jit infirmis.} (vid. Gaf. Confc. _{C. II. pi 174*)}

Aphor.

V.

Vcrba in

Pet.I

:SANCT1FICETUR NOMEN

T bUM ,

fenfum

habenc

non tam

lau-dativum,

quam

potius pctitorium.

«4 4KJ o (}«'

ÄSferitur & hasc thefis contra OBSERVATOREM **

HALENSEM, qui, opinioni fuae,

de

Cabbaliftica

Orationis D;cae _origine , infiftens,

fupponit

SalvAto-rem voluiffe Difcipulos fuos _preces,

ad

imicationem

Ebra:orum, a benedi&ione Nominis divini ordiri ,

quem in finem vocis

dyiaZpv

eandem

efte

m^ynctv

ait,

qua: fit vocis *p3, _apud

Ebraeos.

Huc Ipcctare

dq-Arinam Apoftoli, jubentis preces omnes cum

laudi-bus _{divinis, & gratiarum}

aAione,

_{elfe conjungendas.} Nec _{pofle oftendi, quomodo hxc}

_petitio

_a

fequenti-bus, _quas omnino vel

coraprehendere,

vel iisdem

comprehendi videtur, quam

maxime

differat, ii haec

verba _precationem

ftriAe

_{fic di&am}

_conftituant.

_Sed,

tit ad _{iingula brevjter refpondeamus, cum}

ha:c

preca-tio, acque ac reliquac, in forma, non inäicAtiva^ fnec

enim dicit Salvater ; ayuv ro opopd rit,) quafi

refpe-&us fieret ad illud _{JES. VI. 4.) fed in optath*}t

fit _{propofita , nulla}

_equidem

_apparet

_ratio

_{, cur}

hic _{magis, quam in ceteris}

_partibus

_{(quando exemp.}

grat. dicitur

såGstch

,

yevtj^Tc*

y) pctitorium

fen-fum deferamus. Quafi vero Apoftoli monito,

pre-cum ac laudationum combinationem urgentis, _ut

fa-tisficri _{poffet, Doxologia illa, qua: fini orationis}

p:cac eft annexa, non fufiiceret, nifi initio oratio¬

nis, _{precatorio fenfu elifo, etiam aliam, & quidem}

Cabbalifticam, Doxologiam adoptaremus. Sed

in-ferviebat haec crifis illi etiam _{hypothefi mirifice, qua} feptcnarius precum numerus

impugnabaturj

quare,

ut fenarius _{pottet reduci, gerninanda, praeter} neces-fitatem, erat

doxologia,

_qua:

nifi

reciperetur,

argu-endus, ii Dco placct, ipfe precum Magifter

B«rroAo-yidf, quod,

quae comple&i

potuiflet

paucis, in plura ditebuiffet, hoc etiam loco, quo vAoyUr, data

) ° (

Sto-pera , reprehendit & damnat. At vero, quomodo

hx tres _{precationes res} ad

oeconomiarn

_regni

cccle-ftis _{pertinentcs, easque}

_{diftin&iflimas,}

_{immo falutis} jioftrse fummam, arcana, media finemque, brevitatc

fuccinda, & ordine concinno, exhibeant, id quidem

inentem debite advertenti non poteft _non elfe

mani-fedumj ut de eo nihil dicamus, hoc negotium

do-éforum Iucubrationibus _pridem

_{cfle declaratum}

a-bunde.

Aphor.

VI.

Regnum in

petitione

II.

imprimis GRA¬

TIS & GLORIA

_{intelligitur,}

_rcgno

_ta*

men POTENTINE non

fimpliciter

exclu-fo*

CHILIASTICUM

vero

hautqua-quam

huc

fpeétat.

CPiritualis ecclefiae, fingulorumque ejus

membrorum

^

gubernatio, per vocationis, illuminationis, con*

verlionis, beneficia , per liberationem a duriflimo

ju-gö peccati, dominiumque in concupifentias pravas, per defenfionem ecclefiae contra aftus

diaboli,

ejusque

miniftrorum machinationes ac infidias, ut momcnta

funt _{ad regnum Gratia fpe<fhntia, ita regni eoelorum} nomine in Sacro Codice venire fölent. Tale regnum nobis ut adveniat, h. e. a nobis ut agnofcatur, inno*

bis ut crefcat, ut augefcat & incrementa capiat> _ut*

deftrufto regno fatanas, erigatur>

ftabiliatur,

& cor«,

roboretur regnum

Chrifti

> ut

Deus

nos

ducat*

gu-bernet, confervet, confirmet, ne regno illius rurfus

cxcidatnus, _{& in regnum fatanae relabamur.}

_(conf.

_z.

SCHILT. _{i£t7u<ng Csft« M. LutiL p« 380.) hac}

_formula

_no¬

bis _{ut petanm $uq rivet}

_&

_{fameßici in}

16 _{«»* ) o ( H*}

regno Det non tdntumfimui, fed etjdm maneamus, continua oratione_{ö* prece opus eji, ne exciddntut d regno ceelefti,}

itl-quit CYPRIANUS. Cumque hujus finis &

complemen-tum fit _{rcgnum Gloria, ut Pater coeleftis nos}

faciit

ido-neos ad _{participationem fortis fan&orum in}

lumine

Col. I. _{ii, ut impedimenta omnia, aditum}

_hujus

regni intcrcludentia , clementer avertat ac remov

-at, ut illius regni adventum amemus , defiderenius,

votis ac _{fufpiriis efflagitemus, Se ad illud} feftinemus i. Petr- III. ii, dignaque _ad mortem & extremum

Judicium praeparatione illud fufeipiamus, hac prece

et-jam expetimus('vid. J. B- CARPZ, Ifagog. in Lib. S. p. töji. D. M. CHEMNIT. H. Ev. p. 7PJ. Z. SCHILT. er._{(C. M.} Luth. _{p. 380} feq.) Qui _{regnum tantum} G/o-ridr non vero Gratia, hac oratiuncula rogari

conten-dunt, ea nimirumdecauflfa, _quod in_petitione

fequen-ti, ceu domeftica fede, de regnoGratU, agi putant, illi non animadvertunt, eodem _{etjam Joeo regni Gloria}

fieri mentionem: unde _parili, quo _ipfi utuntur, ar¬

gument©condudipoflet, ne quidem hoc _{ipfum, quod}

illi _{volunt, regnum, in JI:a hac prece intelligi}

debe-re. _{Qu,are omnium reftiflime de utroque regno,Gnt->} 1/Vputa ac Gloria, una cum CYRILLO, CYPRIANO,

CHRYSOSTOMO, AUGUSTINO, _LUTHERO,

CHE-MNITIO, & aliis, cxplicant Orthodoxi (vid.CONR. DIET. in flitut. Catech. _{p. m. 6oj.) Potentin}

regnum

primdrio quidem Se proprioy non tarnen improprie Sc fe*

gunddriéy huc referri pofleinficiantur Dodlores.

Qua-tenus oremus, ut _{providentiam Dei, in piorum et¬}

jam fideliumque falutem, omnia

_{adminiftrantis,}

gu-bernantis,

_difponentis,

_d*monas

_{fubjicientis,}

contu-maces _{punientis, fuosque potenter confervantis,}

di-feamu« _{agnofcere, obferrare# revereri, Rcgique}

#?) o (5#

gum ac Domino dominantium humiliter nosmet

fub-jiccre. (vid. Z. SCHILT. p. 377. M. CHEMNIT.

H. Ev. p. 7P4«) Quod vero regnum fomniant CHI-LIASTyE, id quidem ut nufpiam, nifi ipforum in

phan-tafia, _{rcperitur, ita locum habere non,poteft in hac} precatione. Nec enim nifi- eft regnum

Det,

Ut _{jam memoravimus. Ad quorum neütrum referri}

poteft millenarium. ( conf. SAM. SCHELGVIGII

Sy-nopf. Contr. Af*. 37. p. 35-8. J. G. NEUM.

Theol.

Aph. p. yy8.) Contendunt tarnen hoc genus

Fana-tici inHare diem , in _quo Chriftus occulte

ven-turus erit ficut fur ad _{regnum fuum in his} ter-ris _{apparandum , pro quo oremus quotidie:} Adve-niat regnum tuum. Ut de Taboritis refert Epifcoptu OU

muzenfis. (Hiftor. Bohem. L. XXVI.) quorum

fenten-tiam _{approbant & collaudant Joh. Gull. PETERSENS} US _{(im Schri^tm'Äßigen Beweis undErklärung der iooo Jahr}

&c. ex _{Apoc. XX. 6.} 7.) & Socinifta SAM.

PZRIPE-COVIUS in _{cogitat. ad Matth. ( vid. Ada} eru-ditor. _{Lipf. A:o 1691. p. 416.) ut obfervat Cel. G.} WERNSDORFF. (in cit. vindic. Orat. Dn. p. ipj

Nec _{parum ab hac fententia difeedunt Gabbaliftici} fenfus Patroni. Hos _{quippe probabile eft,} pro fcopo

habuifle, non quidem regnum Gmtia,

quod eft

spi*

ritu_{Ale, internum ,} & _a mundo _remotum:

fed

Toten-tiéty _{vißbiley externum, ac}

_in

_pompa

hujus

mundi

car-nisque illecebris

confiftens,

quäle

Difeipuli ipfius

Sil-vAtoris,

_{imaginationi fuac}

repraefentabant, inque

ejus,

velut _{adventuri, fpe ac}

_{exfpedatione miras libi}

faci-ebant delicias. Atque id lpfum cum a Judaeis

olim

votis _preeibusque

_expetitum

_fuifte,

_{tum a}

_Cabbaliftis

in _{petitione hac ILa intendi, non dubitatvindiciarum}

Claliffimus Audor, (ut videre licet p. 31•)

Quäle

x8 4M ) o (

tapen regnum

mundanum

filiis

Zebedaei, matrique

ipforum, ceu rem

ftolidiifimam,

petentibus, difertc

Chriftus abnuit apud Matth. C. XX. 20.

Aphor. VII.

Quando

in

Pet.

III.

precamur,

ut

fiat

Dci

vo-luntas a

nobis,

quemadmodum

illa

_a

cce-litibus

_pcrficitur,

_non

_exinde

lequiturrcge-nitos voluntatem

Dei

pcrfeJle

_pofle

adim-plerc.

Voluntatis cnim

divinae in

his

terris

inchoata

tantum

datur

impletio

,

non

confummata.

A Sferitur haec thefis contra PERFECTISTAS omnis

**

generis,

Pontificios

puta,

Socinianos, Pietiftas &c.

qui a

Claufula hujus

Orationis,

qua

ecclefia

hilce

in

terris militans , quoad qualemcumque habitum ac

conformitatem fandlimonijc, cum ecclefia

triumphan-te _comparatur, conclufionem

hujusmodi

eliciunt:

Qupmodo

voluntas

a

ccelitibus

adimpletur,

eodem

ctiam modo a nobis eam adimpleri rogamus: adim¬ pletur autem

Dei

voluntas

a

coelitibus perfe&e:

in-de _fequitur

_{ab regenitis}

_{debere voluntatem Dei}

_ad¬

impleri

perfeéle.

Equidem

non tantum

voluntatis

divinae exfecutionem in Sacris Pande&is praefcribi,

verum etiam talem nobis injungi confpicimus, _quac

integritdtis, irreprcbenfibilitatu, 6c perfeftioni* nomine

veniatj quo fpe&ant loca

Gen.VI.p»XVII.

1. Pf.XV. 2.

Job. I. i. Gen. XXVI. j. Deut. XXVI.1$. Job, XXIII.

ii. Luc. I. 6. i. _{Joh. III. 22. Rom.} XIII. _{g. Gal. VI.}

2. Sed quia ipfamet

regeneratio

_non ita eft

perfe-ut etiam fomitem _{radicemquepeccati exuere}

•m ) ° & que exftirpare queamus, fit inde,_ ut renovationij

etiam _{negotium nunquam ad eum ianditatis rigorem}

pertingere

valeat,

ut ,

quod Fanatid

etiam ex hac

precatione exfculpere volunt, quod ad omnem per-«

fedionis _{gradum i<ra,yye\oi ccelitumque fimiles , in}

caduca & mortali hac _{forte, conftituamur. Eft enim}

dp<t£Tia

tvxtgWcLTof

atque inhabitans Ebr. XII. 1.Rom,

VII. ig. &c.

Quare fole meridiano clarius patet, nonnifi me-*

ras efle _{Xct^fÅqvtiA? 8c}

_falladas,

quas committunt Hac-* retici drca _{particulas oot 8c xdi, in hac precatione.}

Quae, ut _{partim in Scripturis, ita hic non Wot^tcl7,}

faritatem, aqualitatetn, idcntitatern, verum potius fimi*

litudinem ac imitationem _{important} ficuti in petitione}

V:a, eadem loquendi formula, fpondemus

imitatio-nem remifiionis _divinae, confiftentem utique, _{non im} dquaH, fed in fimili. Quemadmodum igitur Sandi

& _{Spiritus illi beati in ccelis, quae Deus ab illis vult}

fieri, non illibenter & cum reludantia, fed prom-te, fed alacriter, & fapienter conftanterque ea

o-mnia faciunt,- ita & nos in his terris._propofita

fan-ditatis hacc exempla, utut partibus non aequis,

feda-ri debemus atque acmulari, perque Spiritum S. cujus

fadi fumus participes, viresque

ab

eodem Spiritu ,

in _ipfamet

_{regeneratione}

_{nobis conceflas,}

_omni

_nifu

contendere, ut, pro

modulo

perfedionis,

quac

qui-dem in hacjtatione obtineri poteft, pari promtitu<

dine, fimplicitate,

finceritate, fubmittamus

nos

Del

voluntati, _ejusque

_{jufla exfequamur.}

_Ceterum

quo-modo vaferrimae _{impudentiac homo, CAROLUS,} Ec-clefiaftes olim _{Ofaabrugenfis, in Catechismo, quem}

Antipietifticum per

aappellat,

non

modo

ex hac _{petitione, verum etiam ex}

_verbis

Lutheri:

I

ill 1

, III;

11

-m) (

Jpir _{folien glauben und Göttlich leben}, huic explicationi»

qua: orthodoxa eft, contrarium fenfum elicere cona-tur, videri poteft

Clar. Wernsdorf?,

in

cit.

vindic.

©rat« D.'cae p. 34. conf. Unfchuld. Nachrichten.

Aphor.

VIII-Ut nulla

_{cogit ncccflitas in}

_{Pctitionc IV.}

äpTßv

S7M2J10V,

proprio

&

nativo

fenfu

re-Ii<5to ,

de

fpirituali

&

fuperfubflantiali

pane

interpretari: ita

pro

viétu

quoti-diano, & rebus

ad luftentationem

hu-jus vitae

fpe&antibus,

Deum

orare, non

eft gen

til

is

BarTcÅoyte.

E vero _{hujus precatiunculac fenfu, difficile eft}

di-<ftu _{, quanta interpetum exiftat difcordia. Alii} panem heic corporalem, id eft viäumy quo

kuS-'

gdvy fquotidie) omnes indigemus,

intelligunt:

Alii,

repudiato hoc fenfu, metaphoricum adoptant,

acci-piendo de pane spirltuali j eoque exhibendo per

ver-bum, vel audibile, vel etiam vifibile. Alii _denique

de utroque, & Spirituali, & corporali, pane

expli-cant.

Sed nec minorem difficultatem _{parit vox evulriog,} quae cum vix apud alium feriptorem, vel facrum ,

vel _{profanum, praeterquam hac in Oratione, apud}

duumvirqs Evangeliftarum, Matthaeum

& Lucam 00

currat, fignificationis originisque tarn eft aneipitis &

ambigua:, ut _{Theologorum propterea}

Grammatico-nimqüe camificinam eam _{appellitare non dubitaverit}

ABRAH. SCilLTETUS. _{Etymologorum gens circa}

hujus

vocis natales in tres fermc feinditur _phalanges. Alii

) O _{( 21}

Alii enim _u^rcv

_r\g

_{x<r!cts, vcl}

_éan

_ry

_aVfao,

_a

primiti-vo _{upif [u*n\} Alii _ex t7névai, _a paimitivo _c<v.*

Ä-lii _{denique ab S7reipt,i\ Adfumr 'derivant. Qui primam'}

ampleduntur derivationem , illi iterum fenfu vcl fpi*

rituali, _{panem i7rix<riov quafi V7r£pxna» vel}

_{vTrs^ncriaJt],}

live _{fupercffentialem, fuperfubfianti/tlem}, cum HIE RONY-MO, exponunt: vel corporali, quafi paném,

qui, bre.

hrtai>, ad fubflAntiata corporis, vitarque hujus

pertineat

füftentat-ionem, _{interpretantur}5 quemadmodum

hanc

vocem

_{7ra^a(p^cilti}

_{SUIDAS. Eftque}

_hat

_c

_feutentia

CHEMNITil, _aliorumque probatifiimorum

Theolo¬

gorum, calculo firmata. Exftat & alia

recentior in->

rcrpretatio a fignificatione ejusdem vocis

aVf«,

qua illa étiam retsk_{fdmiliArem, facultates, five} ror Bjöv deno-' ratj quomodo apud LUCAM C. XV. 13. mox v^

30. ejusdem Cap. Bios dicitur. Secundum hanc ex-plicationem panis mixo-iog

eflfet

panis peculiarü

iiri

iWiop

^[jluv

, ad peculium noflrum fpeétans,

ficuti

etyoJlw

eft

viaticum, _{quod ad itcr, feu viam}

_emetiendam

requi-ritur. Hunc _{panem fideles » ceu filii Des,}

_å

_Patre

_fuo

ccelefli peterent, ut tanquam benignus

paterfamilias

il-lis concedat, eorumque ufui ec^röv rnp t(kvuv (Matth,, XV. i<5.) ceu peculium, permitcere velit unoquoque die, quo pofiint rov ecgrov

k&Uiv

1.

ThefT.

III.

12. Adfcribitur haec fententia fummo Polyhiftori ^ LAMß. BOSIO> _quam

_ab

_{ejus ore acceptam}

difcipu-lus, ]OH. ALBERTI,

Hornanus

in

Frifia

occidentali

Paftor commentando illuftrare fategit, in elegantm

fimis obfervationibus _{Philologicis in Sacros N.}

_Fce«

deris libros p. 51.

feq.

Juxta

etymologiam,

quae

fe-cundo loco héic afFertur, panis £7rix<ricg

erit

fucceda*

neus, vcnturtu, futurus, crnßinus &C. a qua

explicatione

non abhorrere videtur locus Aåor. C. VII. 16.

8c

#?) O

fuccenturiantur non modo Heroes Criticorum

SCA-L(GER, (in Epift. Libr. IV. Ep. 444. p. 747O HEIN-»

SIUS, (jn exercit. Sacr. p. 3i*. ) SALM

ASIUS,

( de

Feen. _Trapezit. p. 497.) GROTIUS (in Comment.

in

hunc locum _{p. 144.) fed & Theologi}

_nonnulli

praeftantiores,

Conf.

GOTTFR. OLEARIUS,

G in

obfervationibus _{Philolog. ad h. ).) nec}

_deftituuntur

hi omnes verfionum _{praeftantiffimarum}

confenfu.

Per tertiana derivationem %7ri*<rios opponitur

ti-ftbHrfu,

abundanti, & denotat fufficientiam

neceflari-am, quae interpretatio concordat cum verfione SyrU-ta, _JErhiopica , Perfic* &c, _quae adferuntur apud J.

HOORNBEEK. _{(Theol. Praft. T. I. p. 334- & JOH.} CHAMBERLAINIUM in _{Syllog. Orat. Dn. in}

diver-fas omnium _{gentium linguas verfae.) Adde vocem}

Sinteinan in verfione ULPHILiE, a JUNtO explica-tam in Gloffario _{p. 29g. & a MARESCHALLO}

in obfervationibus ad Matth._VI-n.p. 393. Verum e-nimvero tantas _componere lites noftri _non eft

in-genii, Ted nec hujus inftituti fingula fententiarum

momenta recenfere, _nedum excutere. Conferri

pos-funt BALTHAS. STOLBERGIÜS (in Traft, de Soloe-cismis & Barbarismis Grate. N. Foed. diftioni falfo

at-tributis _{p. .1004 feq. ) CHRISTIANUS}

KORTHOL-TUS, (in Anti - Baronianis difquiiit.) GOTHOFR.

OLEARIUS, (in Obf. Philolog. ad Matth. C. VI.)

JOH. MARCKIUS, (in quinque

DiflT.

de Pane ijn*-n® in exercitat. _{ejus juvenilibus p. 319* feqj & alii,} qui de hoc argumento, data opera, fcripferunt. Cre-«

dimus, _{quod ad} vocem tTixnoey auftores convenire magis in fenfu, quam in origine.

Quamquam

non

negamus expofitionem de pane venturo, (i talem pe¬ teremus nobis däri, videri duriorem, _{praefertim fi}