Dissertationem philologicam, de certamine circa corpus Mosis ... cum consensu ampliss. senatus phil. in regio Vpsaliensi lyceo, præside ... Andrea Boberg ... publice ventilandam sistit Fredericus Liungquist, Sudermannus. In audit. Gustav. maj. ad diem Jun

'itasv Λ Si TS ©iS DISSERTATIONEN!. PHILOLOG1CAM, jD£

CERTAMINE

CIRCA

CORPUS

MOSIS,

lud: verf: IX >

iCttnt _conftnfii

_Amplijjl

_Senatus

Phih

|4 In Regio UPSALIENSlLyceo»

%

PRiESIDE

f

VIRO

AMPLISS1MÖ

«Dno.

ANDREA

BOBERG,

fj

L.

L.

0.0.

_Publice

PRÖFESS.

_{ventilandam iiftic}

Reg.

&

Ordin<

FREDERICUS LlUNGQUiST,

Sudermannus. , ..

In Audit Guftav.Maj. ad dienl

I

Jufc

Anni

MDCCXXXI.

Horis antemeridiem (bims.

Ä£,

Literis WERNEß'lÄNlS

S:m

R:^e

Mms

SUMMTE FiDEI _VIRO,

ILLUStRISSIMO

EXCELLENflSSIMQQ:

HEROI

AC

COMITI,

dn

_magno

julio

dela

gardie,

REGIS

_REGNIG

_SEECIM

SENATORl, Et REGIM AÜL/E MAREsCHALLO SU-PREMO,

Msecenati Maxiino.

OLWSTRISSlME&CELSlSSme

COMES.

Ad

Cclfa Heroum limin»

propius accedere

, _quurn,

illis

_potislimum

_conveniro

fentio,

quibus

Minerva

_benignior

_dotes

iuas

_largius

_diftribuit,

_{ut é}

lo-cuplete

penu

thura

_graw

_dapefq*

aris

_{dignas, velut teftes}

_fax

ve-nerationis adferre

_valeant5

_ipie

memet haud levis audacix reum

deprehendo

, quum

é iupellc

-6tile tenuiori non

_pinguia

liba-rnina, aut

fragrantia thura, fed

teneras adoleicenti^ herbulas

fe-rens_, in

_conipe£lum

llluftrisfimse

Excellentiae Tax

_prodire

_fuilinui.

Attamen cum foleant

_Magnates

Interdum in humiles etiam cafas

fplendoris

iui grati^q$

radios

Ipar-gere , atq:

fepius

non tam

for*

tern hominis aut _munus,

quam

pium

offerentis

animum

ipe&a-re;, adeo ut

Regi olim

Maxi-mo non"

diiplicuerit lympha

ca~ vis. manibus oblata* Ita

_hujus

c^Uoque

aditus

venerabundi ad

fplendidas

Gratis

Tax

föres?

eifern veniam fore

_iperb

_j

_dum

•intertot mufirum _cultores,

ium-mi favoris iibi decläräti _téftes,

e-gopariter

haice ftudiorum

&:

la-böris academici tenues

_primitias

Illuftrisiimo Nomini Tuo iiile¬

re _atq;

_coniecrare

_ium

_{auius* li¬}

las aucem , hoc ialtem nomine

commendabiles,

_{quöd é facro}

vireto iunt

_colletfe,

_fi

_benigna

fronte,

_qua

_foles,

_{llluflrisiime}

Comes,

_adipicere

_atq;

_excipere

digneris,

quod hiimillime

oro, tanquam

iubmisfi

animi

docu-menta certisiima_{», vix}

_ultra

_eitj

quod

in

prüfend

negotio

mihi

felicius _exoptem«.

_Interea

_vero Deum

_{fopplexveneror, Velit}

_Te

Exeellentisfime Dn. _{Comes, in}

fummi muneris

_{faftigio, fub}

_tanta

negotiorum

mole

ita

_ioipitare

_&c

firma-firmare;

utex voto

univcrfe

Pa¬

trik ardentisiimo ad

_iupremos

_vi¬

tas humanas terminos incolumis

pertingas.

Sic

per

longamanno-rumfericm Svionia?

_Regnum

la-pientisfimis

Tuis

confiliis

florebit

6c _{exultabit* Sic Celiisfima} Fa-milia fub

_capite

_fuo

_&

_fidere

ful-gentisfimo quotidie lasta

capiet

incrementa* Sic

_{deniq·, boni}

o-mnesPatrociniumientient

exopta-tisfimum*

_Ego

_certe,

_quoad

vi-xero , hxc vota cum aliis

pia

&

venerabundamente fundore nun-quam

defiftam.

JLLUSTRISSIMI EXCELLEN*

TISSIMIQUE

NOMINIS TU!

cultor '& cliens devotisfimus

GENEROSO_{atq; NOBILISSIMO}

domino,

Dno,

PETRO

DRUFWA,

Regia Camera Revißonii ADSESSORI Longe Confultisßmol Patrono <SfPromotori tnco

Proßen/ifjimo

>

j^Um

in

parentes meos , ante

haceheu! fatofünftes>

tan-ta fuerint* Nobilisiime _Domine,

aTe collata beneficia, _{ut homo}

fiomini

_{vixmajpraprsestare}

_poffit,

in _{graviilimam animi ingrati}

no-tamineurrerem, fi data_quacunq;

pccaügneea aoa celebrarem. E-

quidem.

fcio;

n*e

hc(c

in negötfö

rem non ardvatn_tantqm^ Ted fu-pra vire^ etiäm pofttam tentare;

cumianttis fit meritorum cumu-lus, ut illts -recenfendis nulla in-duftria mea fufficiarr anfmumta¬ rnen hoc _{erigit j tarn fevcras} pie-tati non _{politas efie leges > quin}

imparibus etiam lauduna

praeconi-bustenuitais fuae _{culpa ignofcatur?} quaado. mens pik efij atq; grata,

Hac _fpenixus,

^quq^poflum

exhi-beo, Icilicet

chartaceumhoccemu-nufculum _{, tot tantifq;}

_beneficiis

nequaquam refpondens , Ted

pi-umduntaxat documentum , ex

quo colligere queas , non vo-luntatern offerentis , Ted

ini-quitatem fortunae eaufiam

tenui-tatis eile* _{Sufcipias humillime}

o-ro, ferena fronte _{exiguum hoc}

pietatis meae indicium. Iubeas

quaefo*

Patrone maximé, fum-mum

mum favorem illurrt, _{qlto pa¬} rentes ad extremum vitas,

ha-litum

_amplexus

_{es ,}

_in

_fiiium

transferrivelut hasreditarium. Sic

voti mei _compos.^

_{habebo quod}

maxime

_expetfe

_r"

_{fortunae meas}

Patronum _optimum, promoto-rem certisiimum _{; qui affii&as}

& triftes measl· res _{erigere ac} fo-vere riülld _{tempore intermittet»} Meum eil _{eritq; femper pro} per-enni Tua incolumitate vota

fun-dere calidisfima , velit fupre-mum _{numenTe,NobiliiI Domn.}

eum _{generofa Familia inNpitoris} aetatem _{fofpitem ac floréntem}

confervare.

N0BILISS1MI NOMINIS ΊϋΙ

cultor bumillimm

CAPUT

_PRIUS*

VULGAREM INTERPRETA-TIONEM _SISTIT,

§*

Ii

« 2ε _μιχαηλ ο

άρχάγ~

yt\oSort Τω βο\ω

$ιΑΚξΐνομ*-itfi_{ίκλίγίτο Tttpi} «τ5_{μωβτϊως} ρωμά-τοζ,' ίτολμιατε )tpfcifZftliiy-MWβλΛτφ^/ΜΛΤ,Αλλ k^BVBtt, τιμάται(τ οικΰριος-.α)Haec verbaSacritex-tus_{quemadmodumhiftoriamnobi*}

Iis certaminis _{perfpicueiatis} expri-müt; ita_{argumentumhaud}

leveno-vicertaminis_{Interpretibus}

atq;Phi-lologis prasbuere, tum

dealiismo-rnentis,tum _{pra?cipue quidper}

σ-ω-μ& τ* μωσ-εως _{mtelle&Um Vellt}

Apoftolus: adeo ut,

quodcom-muni_{proverbio dicitur>}

pta , tot

fenfus

* idem & heic fere

deprehendere

liceat Quam

pluri-mis autem ea _{explicatio maxime}

arridet, quae

fimplicisfima

eil, 8c textum_{Judaslegenti ex}

propria di-öionis indole fua _{quafi fponte in}

mentemvenit. Non tarnendefunt

quialiam prorfus amant _interpre¬ tationen!, naturaliac mortuo Mo-fis _{corpori fubftituentes myfticum,}

fpirituale_{8t anagogicum. Horum}

afe mvicem_notabilem

prorfus

dif-fenfum _{quum attentiusheic} confi-derare _decreverim,

opiniones

u-triufq; partis,utmaximediftinftas,

feparatis

_{fe&ionibus contemplari}

commodisfimum arbitratus _fum: atq;eoquidem ordine >

utinca-pite diiTertationis _{priori argumen¬}

ta _{fiftantur illorum,}

qui

fimpli-ciorem fovent fententiam _{; reih} quorum autem _{explicatio membro} pofteriori includatur: ubi etiam

I

quam ipfe ample&endam putem

fententiam > paucis

fubjungam.

(_a)Jud: com: 9.

ui*

Quimateriam difceptationiscor¬

pus Mofis exanime fuiiTe conten-dunt» 7:0 Ad vocis _{σώματος inΝ:}

T: _{receptam ubiqy fignificationem}

provocant, quas å _genuina &pro-pria explicatione difcedere

omrii-no vetat. Nullo enim _exemplo>

aut_{analogia fcripturarum probari}

poteft, vocemσώματος, de

ho-mine _{praedicatam, promifcue}

u-furpari: denotando , nunc

pro-prie partem il lam hominis ignobi-lioremabanima_{diftin&am; nunc} improprie & metaphorice

facer-dotium _{aliquod typicum,} eccleii-am & _{Rempublicam > vel etiam}

variarum. _{legum complexum &}

fyftema

.' ·.. fed feniiim femper, & in omnibus N. T* locis _proprium & innatum retinet. _{Quod idem}

9-4

??Herm· Witfiusetiamvidit; Atq; „illudquidem, inquit, primo loco

^pbfervavi, quod

quotiefcunq; de,·

„hominis_{alicujus corporeinveteri} ,jinftrumentoTermo eft, _quocunq; „demum hebraiconominevocetur,

^toties eam hominis _partem

figni-^ficet, qua? ab änima

diftingui-/»tur, Tive ea amma?jun&a >

fi-3>veäb ea feparata_{Tit: quod &}

ve-5,rum eft de _{voce (τωμ&τος in tefta«}

„mento novo, quando ea de ho«

3,mine _{aliquo praedicatur Ni\$}

^uara

autemfive Mofis>

fiveal-„terius

_cujusyis

_hominis

_^ώμΛί

^yel

typi

alicujus

complementum,

yel _{populum ab eq}

_dependentem*

, „vel Tcriptorum ejus fyntagma in

%cris

notat(b), Unde etiamJoh, Agricola novam

plane phrafin,

_&

interpretationem , å

fcopo

Apo-ftoli_{Juda? alienam appellat}

5 _per

corpusMofishoc loco

intelligerefa-cerdotium _{typicum (c). & Plerms.}

$

Wiriiusinloco citato_{contendit,ne*.}

minem heic _{proprium verborum} fenfum _{denegaturum; nifi} aliun-de motus

_multifq;

_{meditationibus}

indu&us_{iimplicem di&ionem}

vexa-re _{fibipropofuerit»}

2:0

Robur&fta-bilimentum Cux _{interpretation!}

in _{Deuter: 54: 6*}

quaerunt;

in« ι

ορη^ —ji«ttrw

Unicuiq; defcriptam hic

fepultu-ram Mofis _{infpicienti mox confta·}

bit, nullam hac _{fplendidiorem*} nuliam in facris memorabiliorem

notari. Deus enim _{ipfe Mofis eår}

^equias celebraiTetraditur:

fepultu-Yx etiam locum abomni

conlpe-<9:u _{humano adeo} remotum & ab&

^onditum

voluit,

ut in

praefen-tem_{ufq;diem nemo cognoverit}

ie-9,pulcrumejus· (Haud dubioeam

„ob cauiTam , neIfraélitis inde

<

5,loquitur

Celt

Buddeus(^).

& B.DJ

»Lutherus: Non inveniriautem

„fepulcrum ab homine; re&e ideo

„fa&um_dicunt, ne_{Judaei idolum}

exillofacerent

(^)· Atq;hac ratio-ne _{caufiam quoqy hujus}

certaminis adftruerenituntur.

(b).Melet: Leid. _.&*Λ*ξις

angelicapag.

14.(djh. eccl.v.7*.7 om,L *

Per.I!.§.X.(e)in

_{ah.adDeut.^4^^266}

§*

III.

Unde _{itaq; exftiterit infer}

Mi-chäelem &_Diabolum

hascdifcepta»

tio, fi ultra _{quaefiveris , variam}

ejus occafionemvarii _auftores

fup-peditabunt* D* Gezelius

_(f)

exi-ftimat: _{cacodaemonem voluifle}

corpus Mofis _proferri> ut

fuper-ftitioni & _{idololatriae occafionem}

praeberet. _{Atq; hane}

verofimilJi-mam

_appellat

_fententiam;

C.vero

Buddeus(g)probabilem.

Aliis_magis

^arridetj inidunice_incubuiife

dia-5,bolum> ut manifeftaretur _locus,

reli-„giofe illius

reliquiascolerent,

atqf

/,itaidololatriae reifierent,Aut

volu-„iffe, Mofen_{fepeliri loco} cogni-„to <Sc publico , ut hebraei in

ido-Jolatriam proni, eumquafi Deum

numen colerent* fane hancin-dolem _populi

_Judaiqi

_{omni fere} tempore

fuiiTe

, utcultum Deo foli

debitum rebus inanimatis tribue«

rit> reseftnotiorquam utmultise-xemplis'eam corroborari fit necef·

fe. Interalia, fabricatio

aureivi-ttiliidem _{teftatur, quemloco}

ve-ri numinis adorabant Exod. _{32. fi¬}

rmle de iis_{negotiumlegitur Reg»} 18. 4» quumferpenti _ameo,

Mor-tuo Mofe, viäimas _obtulerunt,

cujus afpe&u , dum viveret Mo-,

fes, a

ferpéritibus

laeii

fuerantcu-rati. Ex his _{iräq; aliifq: teftimoniis}

& _{exemplis haud temere}

_fufpicari

licebiü> Ifräelitas vel alios eo de¬

mentia faeile _proceiTuros, utMo-ß$f tanti

_Prophetce

_reliquias

_ad-'

ido-lolatriam , ätit wtjtip&x>πι&ν forte*

aliafq; mägicas fiiperftitiones

cir-cumferrent fecum_{& venerarentur·}

Jamenim in limine terrae _Canaan

conftitutis , maximé neceflarius

e-rat dux omni _{fapientia & confilio}

inftru&us, _{qualis fueratMofes: ü}

ifaq;

_fepulcrum

_noviiTent,

metu-€ndum _{erat, ne defun&o Moü} ho-locaufta

_{offerrept,preces}

_fuas com-mitterent & _{tempore illo}

turbulen-to _confilium

auxiliumq; ab eo ex^

peterent; atq; ita foeda _{λαψανολα,·}

Tf«c6fecontaminarent. Hanc enim

éa «täte _{familiärem vicinis}

genti-bus _{fuiife, ex}

_Öetitr.

_{18. ii»}

colligi-tur; _{neq; populum Hebraicum ab}

illo more _{prorfus abhorruiife,}

Sa-muélis & Sauiis hiiloria evincit

1-Sam. *8. Ita _{quidem Chryfoftomus}

homih _{5. in Matth. Ambroiius IL}

Off. c. _{7. D.Joh. Gerhardus in h.I.}

D. Chemnitius _{part. I. II. pag. 124.}

B- EL _{Hornejus in h. 1. D. Waith.}

;;J 1 _Β

*

Η· Β. pag. hp. Herm.

Witfius

in Melet. Leid. _{Joh. Erneft.} Gerhar-dus de_{fepult. MoiisJoh. Chriftoph.} Wagenfeilius in peralib»

juvenili«

um loc, III. _{p. 376.}

Eandemaltercationis, inter

Mi-ehaélematq;diabolumfubortae cau£ fam,adfignant ipiiquoque

eruditio-res & accurariores Pontificii, _uti

Serariuscomm.inepift.Juda^_Corn.

a _{Lapide. Thomas Angelicus.}

Ca-jefcanus. Titelmannus. Salmero*

Gagnejus.

Eilius. Lorinus.

Bon-frerius. _{UtetiamCalviniani, exquh} bus verba foiummodo _{Philip. Parei}

,,adducere lubet: Probabile eft,

in-^quit, diiceptatum fuiiTe de

fepul-,»tura _{corporis Μοίis, nempe non}

„eile fepeliendum eo fine, ut

ido-„loiatriae poiTet eiTe materia. Sic

& Pifcator in comm.h. 1. _aliique

plurimi. Qui omnes eo tendunt>

Apoitolum heic a&ionem quan-dam_{referre, cujusmentio a} nemi-ne

10 nefacra?_pagina?

_fcriptore

ante hact

fa&a fuerit; _{qua: tarnen vel ante}

iepulturam , vel eo ipfo _tempore,

vel etiam

_{poil fepulturam}

_vere

ex-ftiterit*

(finnot.ad

epifijuda

(g) /,c.p.42fé

&

IV.

Nonnullialiam_{litigiicauiTam} de-iigna

_{nfoMichaelemfit}

_licet voluißcMo-fenpromeritishonorificefepelire, uteo

magislex ab eo lata commendareturi

fatanam vero vehementer _reJUitjfe

,

objiciendo crimen _{ho?nicidii, quodin}

ALgyptiocommifjjet. (h)< Kcu JW τχτο μη _{<njy%ugei&cu clvrco τυχΐιν της εντίμϋ}

ταφής ·, ut loquitur Oecumenius _(z)>

Addit._{Glycas part: 2. annaL ü? Pant.} Chartophylaxorat: 2 de S. Mich. dia* bolum _{voluijfe fibi veudicare Mofin} tanquatn homicidam. Ab hac

fen-tentia nonatiena eil:_{Joh. Fei:}

Agri-colce, qui ftatuit diabolum corpus, propter

_{ca^dem^gyptiacam,}

_utet propter inobedientiam

_aliofq;

hu-manos cafus _{, contumelia afficere}

Γι _ ,

voluifle , & propterea fuum

prcr-nunciaiTe. An vero bonus ille vir

eUm _{reliquis ejusdem}

fententiasve-ram hujus certaminis _originem in-venerit> merito dubitamus. Ne¬ ej; enim ulla apparet ratio, cur éx-fangue corpus omnifq; fenfus ex-pers pra? anima appeteret:

Åut

curidem non ten ta_{verit, vivente}

adhuc Mofé; ficut alias homines *

vivos _{aggredi nonveretur,}

_idquod

exerr^la ab Agricola in $.79.

ad-du&a fatis teÉantur ? Utnihil _jam dicam de caede _^Egyptii

, ex qua

ineptum plane talia fufpicandi ar¬ gumentum deducitur. Re&ius pro-cul dubiocenfebis, faftum hocMo-faicum

_ejusdem

_{fuifTe indolis}acZe· Ium _{Elias, interficientis Prophetas} Baal i._{Reg. 18.40. Simfonis Jud. i6>} "Samuelis 1 Sam» _{15.35. Quasqiiidem}

<8c fimilia _{facinora, cum non iine}

fåcultate & _approbatione

_fupremi

Numinis _{contigerint, tanto juftius}

u

crediderisj eaabomni convicio _&

criminatione diabolica tam audaci fuifle immunia.

'(h) Exod. 2.12' (i). inh*

_epiß>

§♦ V.

Nec deiunt Uli > qui materiam

difceptationis

fuiiTeanimamputant,

non _{corpusMoiis.Ita} certeH.Ethe-^rianusfomniat; Diabolum

impe-„direvoluiiTej ne

Mofisanimainlo-„cum _{quietis ac}

beatitudinismigra->}ret.£)Cui

_{etiambenignas}

_porrigunt

manus _{Cyr. Alexandrinus.}

Marty-rius

_{(l).Ecquisautemnegabit,}

con-je&uramhanca vero maxime

alie-nam eile _{, qui Apoilolum non}

dea-nima _{Ted corpore locutum fuiiTe,}

meminerit? _{Impium, att Gl. Bud*} deus _{, Hugonis Etheriani, deregref}

animarum _{cap: IX> commentumy}

nonde

corpore , fedanima Moßs dir

fieptationem

fuijje

, ipfd Apoßoli

ver-barefillunt (m). Praefagire quidem

haud dificile _{eil, quorfum teiidat}

Μ .

hic conatus _{atq; perverfa expoilciö}

Etheriana , nimirum ut

fuffulcia-tur _{quacunq; viaet arte falfiffimum}

atq; invetératum Papiftarum

fig-mentum de _{purgatorio* Verum}

e-nim vero nos rem in _{fe claram} hic lriultis illuftrare _fuperiluum

duci-mus; nec ornnino _{operaspretium}

cenfemus, infententia_profiiganda,

cujus patet abfurditas * folicite

la-borare. Vanas adhuc varii

profe-runt difceptationis hujus _cauifas,

quarum haud exigua pars cum fa-bulas Judaicas fere _{redoleat, nec}

magni adeo fint ponderis, plures

heictransferiere

_{fuperfedemus;}

ab-iegantes C. L.edtorem ad Corn» a

Lapide &Serarium> qui prolixum variantium fententiarum catalct-gum exhibent,

(k)In libr. de regrejju anim. c. 9.

(/3 in Syntag. deßatu morientium♦

(in)hiß. eccl.V, T. Ϋοιη, /.Pag, 424* §.

vt

Hifce utcunqi

» — ■ —

. *

ftionon minus difficilis _{agitatur *}

unde _{notitiahujusreiadApoftolum} Judam pervenerit; cum nec in Deic

Aer._{cap. ultimo, ubi federn}

_forte

fuam_{haberet, necin reliqua V. 1,} fcriptura

hujusmodi

quidquamcon-tineri videatun Hinc in diverfas

rurfus abeunt fententias

interpre-tes;ftatuentes_alii,ex libro quodam

apocrypho

defumtam eife hanc

hi-ftoriam: alii pertraditionem

majo-rumad_{Apoftoiiusquetempora}

con-fervatam manfifle. Nititur autem praecipue fententia prior fcripto quodam

hiftorico,

illo quidem asvo,

uti _{volunt, adhuc fuperflite> cujus}

titulus fuerit wo

obitusMo-JlS, gr^eceΛνοίληψιςvel

Μΰίβα,<τις

μ,ω<π-ως\ ex _quo

Apoftolum

hujus

hifto-riae notitiam _{haufiiie, contendunt} Grotius, Eftius, aliiex Pontificiis;

qui fuse etiam fententiae praecipuum

inde robur

_arcejj^mt,

quod

Patres

nonnulli eccleiia*_{primitivas libri hu¬}

jus

mentionemfecerint* fuoque te-

fti-*5

ßimonio, _{aliquod illi pretium acjdfe} derint. Ceterum uti non diffitemur-memoratum _{fuiife Origeni n)}

ut Sc Didymo Alexandrino _{o). fcriptum}

quoddamhujus nominis; ita dubias

femper

& _{antiquitatis, & fidei}

fuif-fe, uno fere _{confenfu docent}

pleri-que

fcriptores

accuratiores;■ ut A-poftolo prorfus_{indignum cenfeant,}

libriejus, utut forte tum

exftitif-fet, lubrica niti _au&oritate.

Veri-tati _{igitur magis confentiens} arbi-trantur, _{poil:Judas demum}

tempo-ra _{fcriptum hoc irrepfrife,}

quum

cu-riofius

_{inquirerecoepiirent}

_homines, unde _{Apoftolus notitiam hujus}

rei

fibi _{acquiiivilTet. Unde etiam} nec de _{antiquitate, nec de}

au&ore, nec

quod caput rei eft , de _argumento

hujus libricerti

_quidquam

_apud

ve-teres

_deprehendes;

_{fed omnia}

con-je&uris

plena. _{Eamque ob} cauf-fam ex _Patribus

Epiphanius Sc

A-thanafius eum _plane

_rejiciunt

_Sc

fe-ι6

Pfeudepigraphrs

annumerant^). F.;

Agricola

fi£um

& mentitum

librum

appellat, & Ant. Cregutus nugas<Sc fabulas eontinere _{credit, atque illu^}

Örat_{exemplo commenti}

_Pontificio-.

IS rum,qui B»Virginis Mariae Ανάλ^ιν. hodieque celebrant (q)< Neque

ali¬

ud _ipfis

_Judseis

_{fuiiTe de hoc}

_libro

Judicium, pro fuae gentis

Doftori-,

bus inftar omnium teftabiturAben

Efra, his verbis:. bN "ρρΌΠ : :p r^rcn *p,nro bti; o^n

cave_{fidem habeas} libro Dibhre Ha-.

jamimMofjSy nam vana

funt

omni α quacontinet(r). Attamen

dum

haec

dicimus, laudabili induftriae

.Gilb.

Gaulmini _prorfus

_nihil

_detr^&uru

* volumus,quiParifiis A:o16z

9

primusi

Hebraicecum verfione Lat* &

ob-fervat. do&iffimis ediditlibros tres

de vita morte _{Moßs; vel eosdem}

plane ac liber ille

apocryphus, vel

antiquitatis &argumenti

haud

dif-iimilis. Fabulam autemhorum Ii*

> brorumefle

compa&am

&

*7

latam ex Talmude _Babylonico,

fi-phre;

aliisque Judasorum _fcriptis, adeoque xvi recentioris eile, _quam

ut _Apoftolorum

tempora attingat, cum res _{ipfa declarat, tum eruditi} dudum evicerunt. vid» Cl. Fabric. lib. cit. c. _{154. Anne verohaereticis}

fethianis hsec & alia _{fcripta fpuria}

acceptafint referenda,ut

nonnullo-rum efl:_{conie&ura, id re&ius forte}

acutioribus _ingeniis

_difpiciendum

relinquimus. Nobis ad pofterio-rem fententiam _{properantibus, in}

prasfens hasc fufficiant pro

deftru-enda libri iftius au£fcoritate.

(n) _{dptuv III. 2. (o) in epiß.}

Jud. (ρ ) vid: lo. alb, Fabricit cod:

Pfeudepigr:V. Z! pag. 402. (q) rev.

are: _{cap: 2%. (r) comment: in Exod.}

IF. 20.

§. VII.

Qjaod _{itaquead pofteriorem fen¬}

tentiam _{attinet* haud}

exigui

nomi-jxis viri> _Judam ex _traditione,

alter-eatxonem jllam _Michaelis

ι 8

geli&

diaboli

haufiile exiftimänt.

Quosinter agmen fere ducitHerm. Witiius>mentemfuamhunc inmo-dum _{apériens: fifiua nunc}

_addit

A-poflolus de

Michaelis

Archangeli

cum diaholofiiper

Mofis

corpore

difieptatio-ne^ eafiateor,

in

fiacra

hiftoria

_non ex.

Jlant. Sednihil vetatcredere, manfijje

fila inmemoria Ifraelitarum ex κ&τ*κ

χησ-ει veterum^ qua longinqua

tradi-tionead_{Apofiolorum atatem}

devene-rit: eamautem traditionem trroneam

non ejje, Jpiritus fanBi

irfilinBu

didi-cijjeacdocuifieJudam (s)

J/V.B.D.Hor-nejusin h.L 8c fei.AgricolaJ.^.Ve¬

rum enimvero hsec fententia fua

quidem

laude

8c

asftimatione

digna

eft; nihilo tarnen minus

ad

confer-vandam au&oritatem _hujus epifto-lae canonicam, tutius dixeris, Apo* ilolumeximmediata Dei

revelatio-nehiftoriam hano utreliqua,

lite-ris

_confignalTe.

_Etenim

_hoc

_nego¬ tium _{licet quam}

_diutiffime

_antea contigerit, atque ex

tradi

tionema¬

I5>

jonim,

vel fcriptisforte

monumen-tis _{ejus notitiam adipifci potuerit} judas; neutiquamtamenexfuame¬

moria* vel aliorum _au&oritate con-fifus, fed ut _fcriptor

_©ehvev?©*

_ex

immediata

Deifuggeftionehaecex-aravit,

_pofterisque

_{tradidit. Id quod}

pariter

credendum

de

vers. 14.

hu-jusepiftolae, ubi recenfetur

prophe-tiaEnochi*

_cujus

_{exemplum aut}

mentio in _{reliquanecN^nec}

V.Te-ftamenti _{fcriptura comparet: unde}

ex infpiratione _{Divina notitiam}

e-jus

habuiiTe Apoftolum, re&e pror-fus docent & _contendunt

_Theologi

noilri, quorum etiam fidei &

indu-ftriseh^c accuratius _excutienda

re-linquimus* ne forte extra oleas

va-gari, aut

falcem

inalienam melTem

immifiiTe videamur. _{Cupido autem} Le&ori _{fufficiet, uti fperamus, haec} declaratio Th. _{Bangii in ccelo}

Ori-entis. _viroduBo_{aJpiritu Dei,}

non _{opusfuit adfcripta}

antediluvia-na aut _traditiones

ΙΟ

quigaudebat extraordinariaatque

ex-icmgoraliferibendi

<Sf loquendi jprom-titudine> atque

igßus^

Jpiritus

JanBi

\mluvjfcrei

Qu<E verba quin

noftras caullae _{faveant, atq; huic} controveriias decidendi_{paria fint,} nutli dubitamus: adeo ut his obi-ter_{perfpe&is, ad partem}

_hujus

dif-fertationis_pofteriorem

_jam

_progre* di_poffimus.

Φ

loc.cit.(t) fag

Caput

Pofterius

Impropnam explicationem

tradit.

§♦ I.

Haud _{pauci funtinterpretes, qui} feniiim heic literalem _plane

defe-rendum_putant,

_ejus

_loco

myfti-cum, allegoricum &

metj^aphori-cum _{eligentes. Contendunt illi} nullam

_probabilem

_{altercationis} cauifam_{fuiiTe, decorpore Mofisna¬}

tural! &mortuo. Ex tabulis autern

V.T. lucem huicloco fceneraricor

nan-2.1

hantur,adquas

dicuntApoftolum

per Voculam m refpexiiTe*

utpote quas

remnotamScalibi

comemoratamin-nuat._{Cumvero intotoV.T. nihil}

oc-currat,quodcumlocoJudae conveni-entiam_aliquam

_{habeat,praeterquam}

id _{quod legimus Zach: 3. 1. 2.} hinc _{colligunt, idem negotium}

a-pud utrumque fcriptorem contro-verfum fuine, & _Apoftolum

ftri-élim tantum &_{exempli loco}

addu-xiiTe, quod fuiiuså_Propheta

trada-tur.

_Apud

_Zachariam

itaque inte¬

gram defcribi volunt hiftoriam>

hiice verbis :V.I._{IPoßea qflenditmihi} Jofuam facerdotem

_maximum?

_βantem

eoram _Angelo

Jehovce <S?

fatanamßan-tanad dexteram _ejus

fUt adverfare-tur _ei. v. 2, Dicebat autem_Jehova

fa-tana: iner_{ej?etJchovate, O fatan!}

zncrepet, inquam, te_Jehova> qui ele-git _Hierofolymam; nonne hic φ titio>

erej?tus extgne ? Ita vertit Tremei-lius. In _{plerisque circumftantiis}

de-fcriptionem

hane Zacharias cum -

nar-ία

narratione_{juda* convenire,·in}

non-nullis vero diflentire, facileex infti-tuta _{comparatione patet. Ita e. gr.}

Zachariascomraemorat tantum

an-gelum jehovae; atjudas habet

Mi-chaelem _{Archangelum. Zacharias} ait,_{/ehovam increpaiTe fatanam;}

atjudasArchangelum idem fecifle.

Apud

Zachariam

dicitunmateriam

litis_{fuiiTe/oiüam fummum}

Ponti-ficem;_apud

_judam

_{vero corpusMo·}

ils.- _{Atque ex hac differentiaefl, ait}

/oh.Bachman u), quod _{plerique in*}

ter_{freies ulteriorem collationem}

"Pro¬ phet# -fif Apoßolitanquam

ßrißrane-am_{neglexennt, acproinde}

a dtßßcilu

hus admcerta_{tranßtum Jecerint,} (u) inDiffert. adJudtv.g.

$♦ Π.

Primam autem _{difcrepantiam}

tolli _{putant, fi emphaiis nominis} Michaelis rite examinetur &

expo-natur; illud enim hebraicum

&vi vocum ex _{quibus componitur}

Obfcure _{patet. Memorabile efl, att}

~Oorjcheusy quod Bcchai inleg*jol.i66<

c. _{3. nomen}hoc Michael_ex duobtis _hti

lock_cenfiBum

_ejfefiribit,

_exExod.ij,

ti, tibiφ^Ώ <SP Deutr♦ 2&. ubi eß bttpficutHie Deus. IndehüCTO unde

ne-cejjario debuit angelitinincreatum tntel

ligerey cum _{utrobique de Deo 'vero}

a-gatur _{χ)» Ulterius ad varia} nomi-nis_{prasdicata provocant,}

qux in

re-|

å •iiqua tum V. tum N. Teftämefiii

fcripturaoccurrunt: e. _g.Dan.c./o.

21. &/2» J♦ ubi Mchaelis, _tanquam

-princips Ifiäelis

fit mentio. Ita in

Apoc.c. 12. 7.A/ichael ratione

digni-tatis & ordinis å_{reliquis angelis} di-iiinguitur. Hasc cum talia fint, ut

alii, _{quam redemtori generis} hu-mani, minime _{competere poifintj *}

Judam excollatis Danielis&Zacha¬

rias locis _{angeli nomen}

_perdidiciiTe

tradunt,

_eundemque

_nomine

_fuo

«-proprio compellaile, quem

Prophe-ta _{in genere ac nomine indefinito}

-defignaverit.

Adeo ut nyn

,

.

24

angelus

Jehov#, 8c

Archan¬

gelus nihil fenfu

differant; fed

uter-queangelum increatum, 8c eumqui

Α7ΓΛ_{vya<r[A,cL της} appellatUrHeb.r*

g.denotent.Ita

Franc^yuniusA/icha-elem _{Archangelum interpretatur·} Clarisfimus Dorfcheus. A£ta eru~ ditorum _{Cy).Ioh. Godef, Bachman}

(z).

_{Anth.Cregutus(^).}

Aliiq;plu-& rimi.^ _c*rFyi:i^

y)Lipf.Λ:ο MDCXCIK z)l. ät. §.

u. _a)£ag,

983-§. III.

Deftruere _{quidem hane illorum} explicationem videtur9 L diétum

v.Theii.4,16» ubi Chriftus ab Arch-angelo diilerte diftinguitur.

Il.ver-ba _{hujus commatis apud/udam, χκ}

πολμησ-ε, quae magis fpirituicreato, quam filio Dei conveniunt; _ideoq; probabilius eft , angelum creetum

certaife _{b). At illi obje&ioni oppo-~}

nunt _{fenfum verborum} ev _φωνή

*ς-χαγγελχ: ubi φ&ίνήν ποηa&ive, fed

paifive interpretandam

,

mo-modum etiam _{fequentia eV}

γΓ<~ίεχ _{paffive reddenda eiTe} conten-dunt, & hoc propter abfurdum

o-.rationis, _{quod alias inde flueret* ii}

aftive _exponatur

, quafi unus

tan-•tum _{angelorum caneret; cum ta* L}

menomnibus_{angelisaequalirerconi·}

petat tubarum cantus. A/atth. 13.41.

c. _{24.</. c). Expaffivaautem}

inter-!

pretatione hujusmodi fenfus

pro-gignitur: Chriftumventurum feile

cum _{magnifico angelorum}

tubici-nio, _{principem angelorum decente;} >

Sicnuliam före dubitandi rationem·

quin apud Ju dam nomine

Archan-geli Chriftus intelligatur.

Pofteriö-ri autem dubio fic _refpondent;

A-poftolum hoc exemplo* a

majori

ad

minus _{du£to, ufum fuiiTe, ad retün·}

_|

dendam _{proterviam & impietatem}

_$

hominum

_{illorum5dequibusincom.}

_i

£. _{difleruerat. Si itaq; cauiTa aliqua} erir, curtimuerit _archangelus,

|

j^emplum

hocce id probabit

quod

a

[

yudaintenditur; ftatuere neeeiTum

|

i<S

eft, diabolum hic perfonam

Princi-pum,Regum autJV/dgiftratusgeffif·

fe, populoDei adveriantium; quem-admodum _{apud Zachariam fatan} funt _{Thatthenai, Shetharboznai,} Saniieballath, _{aliique judasorum}

ad-verfarii _{d). Cum} autem hos _ange¬ lus Zacharias_{propter Λ/agiftratum,} quem _gerebant > modefte increpä-*

tet; hinc

collegiife

Petrum _{e) &}

/udam,

male facere judseos quum

,conviciarenturRomanispraslidi bus,

*

quieodem tiinc temporislocoerant

/udaeis, ac olim fuerant Perfas; ut hsecacute obfervat

_Hammondus/).

Ätque

hane veram & principalem

elfe cauiiam _{dicunt,curangelus}

dia-, bolumincreparenoluerit;

quoniam

ι fton tam _{diabolo, quam perfonis} re-[

giis

hane

injuriam

intuliifet. vid*

Herm. Witiium. _{faspecitatum.} Po-lum in _{fyn. crif.}

(b)

_VidJoh:

_Gerh.

_in

_h.1.pagt 29. (c) Cel:

_Dörfchens

pag: 226I (J). /.

Éfii

J* 7/f _Efi: 2, 10, (e).it,

_epifi:

_{2; io: ii*}

27

§.

IV.

Secundam differentiam con¬

ciliare ftudent, ad textum Zacha¬ rias _{provocando, quem cum} at-tentione _{legendum monent,}

_Ibi

enim neminem_{commemorari,prae**}

ter _{angelum, fatanam &Jofuam;}

neminem _{igitur fententiam pro·} nunciare _{potuiilepräster angelum,}

praefertim cum oratio , Deo

minimé conveniat.Hincrette_qmdetn Kimchium _{interpretari:}

_"InSdh

_Nlfl

is_{ejtangelus, licetabfiirdumfit}

quodad*

dit, G3TC3 _{KHpJl eumhetcDomi¬}

ni_{fui nominefite uocarif nunquam}

enimfieri _{reor,aitMichaelis}

, ut

Lu-dovici» vel alius _{cujusq;regis legatus}

ipfiLudovici aut RegisfiuinomineVO"

cetur _{(g). Preeterea nominum}

ejusdeni

I

JiibjeBi mutationein > non

infirequen-tem _{ejfje; cum in eadem oratione}

Jpiri-tum _{Sannum de Chrifio}

fiub diverfis

nominibus _{fiepe loquentem audiamus·.} Sic _{StephanusAB:7:jo: ßf: 38: Sic} Apoc. 12, iq; //. dicitur> _regnum Der

noßri, &

potefias Chrtßi

ejus: quia

de_jeBus

_{eß accufatorfratrum noßrorum.}

Etvicerunt

_{eumperfangvinem}

_agni. U-num _{idemq; υφις-άμχνον} hic eft

Chri-fius & _{agnus. Ita etiam heic}

nul-lam_{eiTe]difparitateminter}

fed inter_{τροπχςtantum ύτΑφως, ex}

fedulaantecedentium&

confequen-tium collatione mox omnibus con-ftare dicunt»

(,g)innotisadbibl, Hebr: Zach:3.2.

§* V.

Supereft

jam

tertia eaq; maxima

Ut _{pleriiq; videtur difparitas, de}

materia nimirum _{difceptationis,}

hancautem ad unum _{cogere caput}

amant, argumentando å cardine

controveriiee > qui

apud Zachariam

in eo _{vertebatur; An}

cultuscere-monialis, quem Mofes inftituerat, quiq; ha<ftenus percaptivitatem

e-rat _interruptus

,

jam

reftituendus

eilet, necne: velii mavis > an

e-rigenda

eiTetiterum

_Jud^orum

_Re^"

29

Aublica cum _{templp HierofoJymU ,}

tano ? Variantium hocin _negotio

fententias adferre lubet, & _primo

omniumjunii ira

_loquentis

:

fljjuum

ad rem attendo _{dihgentisfime} , in dies

magis confirmor in ea interpretatione,

qua ante problematice in notisnoßris adepißolam Juda addüBa eft: nempe

refpicerehunc locum ad Zach: g. Cor¬

pus Moßs no ηproprie, fedfiguräte ac* - *

cipi oportere: puta noη de illocorpore,

quod in monte Nebone, in ajerticeCol¬

lis y qui fitus efl _c regi_o

neJerichuntis

aDsofepultum β

i ut narraturDeutr:

24. fed de veritate <2f _{complemento le¬}

gisa Μοβ data. Cujus complementi,

quodeflinChriflo , antitypusalterfuit

Jofiiay facerdos ille maximus , adcu¬

jus de%tramftetit Satan , ut

adverfa-retur ei. _{JEjl enim corpus Moßs idein} > corpus, quod Moßspradixitlege, <2f prafignificavit ceremoniis^idemq; cor·

pus, quodpoßea temporibus Zaqharia

Jofua

facerdos

maximus adumbravit (h). Hurc ailentitur _Joh: Georg:

Groflius_{(i). Dorfcheus autem voce}

<Γύύ-3O

σώματος

Intelligit

eccleßam

Judaicum,

å _fcopo

_Apoftoli

_argumentum

_libi

defumens: Scopus, ait,

Apoßoli

ejfy oßendere håreticisquam

indignum

ßt

blafphemias conjicere in

eos , qui

Magiflratumgerunt, etfi

Chr'ßianos

perfequantur.

Exemplum

ipforwn

fa-Bis _{oppofitum aquum erat}

_adductre.

Debebat _{ergoßmilitudo}

_eße

_in

_hoc

op-*

poßto

exemploratione

objeBi. Ut

h<£-retici_{convitiisimpugnant}

_{Magißratus»}

perßcutores

Eccleßtz

Chrißianß;

ita

Michaelnon impugnabat

magiflratum

cccleßiejudaicß perfecutorem.

Htncßut

t,

σ-ωμ,Λ

inetaphorice

accipi

pro

populo

Del_{ecclßaat quanam ?} τχ μ,ωσ-ίως (k). DoBißmo Hammondo

alla

pla-cet

explicatio:

Id

_Dero,

de

_quo

di-fceptabant

angelus &

diabolus,

erat

inflauratioHierofolymx»<S?

publici

cul-tus divini interJudtos _,

in

illa

ur-be; quod

efl

etiam argumentum

il-lius _{Dtßonis. Hoc autem vocatur}

corpus

Judaorum IL

Macab.

if. 12.

ubi _{legimus 7 Oniatn}

_oraffeh

_pro

to-A

3 1

to _{corpore Judaorum. Åc}

fåne e&

nomine _{aque commode poteß vocariy}

ac Chriftiana ecclefia

, uel coetus

Chrißianorum , Chrifli colendi _cauf

fa cortvemens> vocaiur _corpus

Chri-ßi

t. Cor: 12: 20: 2f: 2η: _{Eph: 1:}

2^.4- 12: ifr Col: 1: i$\ _{Jac: 3: 2.} (/). Plura

_videapud

_{ipfum Inter¬}

pretern , qui eleganter & _prolixe

hane rem _traftat.

(h). bi parall: pag: f$6. _(/). m

!Theat: libl: _{pag: 19S2. (λ-),}

fragrn,

comm: in h: l: _{(/). ann: in}

epifl:Ju^

d<£*

I

VI*

Hasc _{prasterea addunt: Γι de} cor¬ pore Möfis angelus _{diiTeruiiTet ,}

quid diiTertatione fuiiTet _opus

_?

Diabolo corpus _{pofcenti neganda} petitio , non pluribus

fermoci-nandum» Cum _{itaqi nulla} pro#

babilis ratio dari _posiit,

•

·. . : 32

nam_argumentumdifFertatiönis

an-gelo

veldtabolo

cadaver Moiisfup-peditare potuerit; confultisiimum

hac in rc ducunt,

Metaphorr-cam & _impropriam

fignificatio-nem _ample&i

, quae firmum &

folidum in facris habet

fundamen-turcu Ac _{magismagifq; in}

hacin-terpretatione leftorem confirmari fibi _{perfvadent, modo attendere} velit_{jucundisiimam harmoniam &}

nexum, _{quiintercorpus Moiis &}

legem ceremonialem , vel etiam

Rempublicam

Judasorum

interce-dit.Quidenimilla aliuderat_{quamσ-αί·}

μ& μνσ-εως COrj>US MoJlS ,

COmple-xus omnium _{prasceptorum in} pla-citis, quae

å

Mofe

introdu&a

funt, quasque ipfe

prasfcripfit jfraelitis

,

& in_{jiiitum ordinem redegit}> ita ut_corporis

_haberent

_{rationem.Quid}

hasc aliudj quam _{σ-ωμ,Λ μωσ-εως}

cor-pus Moiis, civitasäMofe & exle¬

gibus

Mgfaicis sre&a &conftituta.

6)uemadmodum _{Corpus vartis ex}

partibus,

membris} dementis

com-poßtum eß ,

ßc

etiam väftum iHud

Mofaicarum legum fyßema ex varit

generis, natura >

fcop#

<2? ufus le¬

gibus eß coagmentatum, Part _itaeg

jure Mofaicarum legum

_fyßema,

_cor¬

pus MoIis dici poteß , quo apudRo¬

manos

ußtatisßma

_{locutione venitcor¬}

pus

Tfheodoßi

; Jußiniam ,

Papi-niani Cm_{). Certe} non _magis

mi-rum iftud videri _volunt,

quam

quod poteftas ifta inculcandi &

ur-gendi cumau&oritate eam

oecono-miam _{, quam Mofes}

introduxe-rat, dicatur cathedra_Moßs , Matth»

23: 2: H^ec autem certe non erat

materialis _{aliqua , quam ipfe} aliquando vivus _{occupaviilet.}

Huc _{quoq; referunt velamen} Moßs. (.»). Conf: a&a

erudito-rüm(o).

ijn). Viri dohlisßmi apud Herm:

Vitium pag: 4S3. (n)> Bachman.L c.

(oX Lipß,a Anno 1694. edita.

34->

m

Expenfis

jam

tot

aliorum

judi-ciis , inftituti etiam ratio pofcit,

ut meam _{^ualemcunq; fententiam}

fubjungam

aut declarem potius, quaenam ex tam

diverfis

do&isfi-morum _interpretum

explicationi-bus, mihi videatur tutisiima, &

praeceteris

eligenda*

Quocircacum

oculis meis _{animoq; femper}

obver-fetur , communis ille

Philologo-rutn canon : illata majoris _non

ef-fe facienda , quam innata textui

facro, i: e. ne fenfus temere infe-ratur , fed prudenter

effera-tur t Non

_poifum

_{non difcedere} ab _impropria

_{illa&Metaphorica}

in-terpretatione,&meam

hoc

inpun&o facere omnium ferePatrumtamanti» quiorum, quamrecentiorum

expli-cationem, qui corpus Mofis phy-iicum _{, naturale Sc mortuum heic}

intelligunu Sit enim

hoc,

quod

hiftoria hxc in V: Teftamento

au&o-3*

. ;

ritatein tarnen

_Apoftoli,

_qui

fe-cretiora _{quaedam divinitus nove·} rat nobis occulta _{, non debet a} quopiam in dubium vocari.

Prse-terea nemo _{negare poteft}

, quin

occultatio _{fepulcriMofaici, &indo- <■}

les _{populi Ifraelitici,}

graves de

hujusmodi certamine

cogitandira-tiones _{fuppeditent. Ad hoc etiam}

t ,

accedit communis omnium ortho-doxorum_{regularapropria&genuina} vocum _{fignificatione}

* iine

necesii-tate non eiTe _{difcedendum* Quas}

fi rite h. 1. _obfervetur,

metapho-ricam illam _{explicationem, non} adeo facile eiTe _{admittendam arbi¬}

trär. _{Attamenhascnonita dico; ut}

ullius _{opinioni quidquam detra-}

_i

f

6tum velim , fed _{per me} fuum

cuiq; fit pulcrum , atq: libera

eligendi facultas, dummodo fuam ipfe fententiam , validis

rationi-bus deftitutam , nemini

obtrü-slat. In re certe ardua ac diffici-li ^

3« Ii,

mihi

perplacet

l

atq;

ufur-pare

potuisconvenit,

illudDamce-tae

_apud

_virgilium:

Non noftrum intervos tantas

componerelites >

quamultra

id

quod fcriptum eft

fape-revelle, autparum

prudenter

acre-verenterabdita fcrutarhTuumvero

candorem Le&or B. _implorare

_fas

eft , velis mihi egregia

hac

pu-gna jam egredienti,

favoris

tui

particulam impertiri, &veniam

fa-cilis dare , quod ftrenui

militis

Eartes

ebetioris

rite

tueri,

_ingenii

non

_mei

permiferint

_vires. In memoriam _juxta revoces,

of-ficiofe oro > _magnum iilum&

ce-lebrem _{fcriptuneInterpretern ,}

Six-tinumAmamam_(p).

_Conqueftum

olim fuifte , multa iibi in

ex-plicanda fcriptura

facra adhuc