Historiola de formicis, qvam cum beneplacito amplissimæ facult. phil. Vpsal. præside ... Johanne Bilberg ... exercitii gratia publicè sistit Johannes Hammarin E. f. Uplandus in audit. Gustav. maj. ad d. 7 Junii a:o 1690

VEVS COEP7A fXOSPXMEt.

H1STORIOLA

DE

f

o rm i

c

is,

fivam Cuns

bcnepiacito

_ÄrppMnn*

taculc

i

hiL

_Vpfaî,

p

_reside

VI

RO

_CLARIS

_SIMO

dno

_Johanne

Haöcnus _Mathel: Ord: _{jam vcro SS.}

Theol:defign.Prof.

hec nonPhil.

Eacult. Decano _Spc&abili, Exeratu _{gratta fülltet}

ßßit

JOHANNES HAMMEN E. f,

UPLrtNDUS

en_{tsfudit* Cttflav.}

Maj ad d- y funiiA:Ql6$9.

VPSAL&

MXtttdlt _{HENKICVS CVRlO, 5i R.M,}

1Rcverenâifftmo

in

Chrißo

Tat

ri

ac

Dominb

Dn.OLAÖ

S¥/£ßILIO

SS.

Theol.

Dodtori

CeleberrimOj

Regni Sveciae

ArchiEpifcopo

eminen-tifllmo , Academix Upfalienfis Pro

Câncellario amplifàmo,acConfîftorii

EcclefiafticiPrxfidi_longe

dex-terrimo.

Dn.M.

HENRICÖ

SCHYT2

SS.Tbéol.Licentiato, Prof. Ord. ac>

Paftotiin _{©amMaStyjafa.}

Dn„

M. O

L A O

NEZELIO

SS. Theo].Prof Paftori acPrxpofitoin

\>ï)/ Adfini fuo

honoratiflimo.

D.M.

ISRAELI

KGLMODIN

SS.Theo!.Prof Paftori in ParcaciaÇftad*nec

nonBifculleùfiûPraepöfito , Avunculo

fummè colcndo.

D.M.

ERLANDO

AVRENIO

Paftori in Parcéciis & £un£)(J/

Adfini mcö cariflimo.

Pafribus dexterrimu

Vi il

Maxm$ Kevtrendù>

Amplijßmis

Clarisv

fmtfque

Hominis

,

Dn.

PE T

RD

RUPBECKIO

SS.Theo!.Do&ori & profefï;

Ordin: rim;

CoafiftiEcdcfiaft.Seniori,ututuqi

Tempil Upf.

Paltori.

b.M

JULfO

MÎORANORQ

SS» Thcol. Prof nec non

Paftori

in Qßapala.

Dn. M.

F.

R

t

C

O

£3<8yi®

SS. Theoj. Proteflori , Paltori ae

Praepolito

in^ßitc.

b.M.ERlCÖ

HaMMARINO

Paftori & Prspofito in

tfhHlTIÄ /

kPatri fuo

omni

filuli

obfeejuio

profequendo.

b. m.

WARTiNO

nezelio

Paftori in Qöfylanfc

Ad.ini fuo dile&ilfimo»

ac Patronis inur

J~antis

nommhà

egè

obßr'tSlm

,

net

potut net

yoki, quin fitidtmm

Mo-rum

_primjtm

_tn.

_qualecmq^s

gratitudinié

fignum

Fobis

facrdî tße

juberem.

_Nef,

enimaüudj

quod

Vobts

ojje

ram

, m mea

eß

-,poteBate

fit

um.

Et^ Vos, çrudm

licet,

pauctfißmorum

dterum

, operam_>

Nomini

_{Vefiro dicatam}

_{y quo e}

_filts

_in

tnefavorje

ac ambre^

.hont

conjulqXu

bro

qihefoque:

(Prœfimim

quando

ad

tefta

-dam _erga

_Vos

_ptetatem

_facere

_{ccmtus qt}

(um

-, qumttumpotta.

t>e.cetera

omnes nu

conatus weos curm &Providentias_Veßrdt

m

• _i

' f C3

Taternk tntet

_alttsfima

_pro

_proßerttate

Vl

Veßra

fiifyma

,

fub

xtema

denotionlt

H

leget

anxie

tommcndo.

ne

ce

E^y

ercndiffimis

Clariiîmifque

^

Noroinibus

Veftris L

Devoùjftmètd&iftttt Clans

fu ßt

p.lg.i o-iii

0

ea m

i|

tri 170 *+ a-us es té \ù A. & Cl. Thef. /.

lOrmica unde nprr.inis

fui _{originem traxit, va¬} rias _{apud Seriftores}

oc-currunt fentenriae ; aiif

namqüe ex ferendo Se mica onri _{oicunt, ut Ifidorus;Quidam}

ex Hebraeo

bùy

optinantuc cam dici,

quod pr^cidit quafiaut praemordetgra-nula , tefte Becmano (et) Venus _ta*

men vox eft Grœcae

originis.

Formi-cam enim _{nomimt Grascorum}

vulgus* nonnulli /3w^)jx», autßv^et*ctm

Hefychius, ßs>çpxKxs& >x«r _appellat,

nempe a* iu ß frpe rnutari docent

vo-ces, & _{ßiikeiv4 Kurfus literär ß &}

$ vel F non funr minus _{permutabiles.}

Dicitur enim 13<s»x<cv & {p/swx/cv. ht

Latina _triumphus

, fren o, falcinus ,

fullo, fada fiant ex Gnecis ,

■PçifAu , Formica

iti-lib;_{Orig; 12. c. ij. («) tnMfmdpQ; tat.}

t-ingz

"i

dem ex ß?&n*#4 Quamvis _ipfos

cos _{Qvçfrey*» pro} Formica dixiffe do-

_]

ceant. Hinc

_Heiychio

_Qo^tyxcc

juJ§-legunt tn. hic alii <fe, à

J

d>o^»| enim denvatur. Nec infueturri

eft ex Accüfativo ISv'^ka _{vel <pu§|uiyxa,}

fadum Nominativiim Förmica. Sic .

enim nominativa funt orcas, fordas.

fportas &c. exGraecis äccufativis o'^yx,

(woeJfa. Sed & vèrifimile eft

qiiodGrarnmatici afterunti

FvçwtàGïx-cè dici _{quafi {*%*«]vel (xtçuiçvxoc}

y [A.tzu«ej& To (pçovlïTœ _cum fit

follici-tutr» animal & defuturovaldè anxium. .

Itaque quafi jus^i â '/Xvçiot quod

mille_{fignificatScpvXo*'quodfubterraneu} dénotât îocum Se _penetralià

_confignatj

potuit appellari * referente Buftaman*

tino. _(iS]

§. //♦

Nominis habita ratione,

proxi-mum eft, ut ad _{ipfam hujus animalcu- '}

Ii confidérationem

_progrediamur

_,idq;

qua meliori methodo fiât, ftatim for¬

miez definitioiiemtalem_{prxmittimüs*}

(ß) Lifoj. cap, x.

For-s

Formica cft animal _infe&um,

_fapiens

atque laboriofum.

§. ///.

Dsfinitio haec uc manifeftior eva* datj Notcmus generis loco hic

Infc-£tum nominari» Hujus vero epirh ti

rarioncm, veram & _{propriam cenferi}

ubivis cernere licet -, nam Ariftotelcs (y) (»Ttyttf , VOCat > om *%**

zvtviàxç , » m nvtç Crflow , S} 6v rJrotç h n#f

wç wann h- e. _quorumcorpus

incifu-ris _{prarcingittir, aut parte tanVum fupi»} na, aut _{etianl prona. Plinius}

iunili-tcr _{(^j Infedum, aie apellatum}

abin-Cifuris _{, quod nunc cervicum loco ,} hune _{peâorurtt atque àlvi prscindu,} feparat membrum tenui modo fiftulâ

cohaerens; îmo rugofum _atque

annu-lofum hoc Alberto ex AIdrovando in

prolegomenis de Infeftis, & Jonftono

conftatj quodcorpus

quibüfdam

qua-fi annulis diftin&um _{gerit. Et quia}

propriè fanguinem non habent

ejuimo»

di _{animalia, led aîiumhumorem} , fà*

niem nimirum live mucorem fanguini

(*) lib'l.Ul* (J) Hißi Mai:lik; il.r I.

analo-*

anaiogum , «W/M ctiam fen exfangiil

nonnullis _{appellare frequens fjjjç. Sed}

ncc id fatis _{propriè. Latins quippe}

ex-fangvium vox quam inft&orum patct. Iftius modi _{namque/unt intet marina*} fêpia locufta, denique omnia qua: plus

quam quaternis_pedibus

innituntur,fa-tente

_Fhiloïopho

(« ) & ex illo Ger-hardo

_Joan.

_{Voflio (£) A fegmentis}

itaque &.incifuris , quibus corpufcula

quafi circulatim difiedta & difcretaba* bent, anidhalculis hifcé nomen _öbtigi^

fe> in confeflo eft.

ttn

Ulterius in _{expofitione definition} nis veniendum ad differentias,quaium

primum fibi locum vendicat_quâ

dici-tur _{fapiens , fed in fuo}

gencrc. Hoc fane _{nemini mirum videbitur, fi}

Jfapi* entiam _ejus natune innatam accuratiüs

perfpicere velit , quam fumma omniu

admirations _{ita exercet, ut Kex} fapi-entifiimus Salomo äüdeat illi _elogium

fâpientias tribuere. [*) Nam fupra

hu-(1} Miß:anim;î. i.t.

(Ç) in Etymof;advocem

In/' {4) Prov: 3©* 27.

«

s

gttanje _{intelligentiac captum eflfc nemp}

negetj

quod

nuriquam imber effluxiffc

è nubibus vifus fit _{5 cum â Formicîs}

expofitum eft ad ficcandum frumentû.'

Noverunt _{fpicarum capita abfcinderca}

ne _{regerminent, ut tradunt hifiorias:}

naturalis _{PhllöfophL Divinàtionis} féri-fum lis tribuere folent , quod inftante

famé , in

colligendis

undiquaque fru<?

mentis _{atq: aliis ieminïbiis, magis} alfi-duas fe _{prœ'bent ; Nec intçrdiu folum}

laborant, led & noftu in _{pleniluniis ,}

cum in ööWiunio _{plane quiefcant. Sic}

Plinius _(B)

_Èxquifivere

_{diligentiores} minimum animal formicam fentire vi*

res. fideris , interlunio

femper

ceflan-férti. Ex iis _{qui omnibus nota funt,}

naquit Plutàrchus , eft in occurfu be*

nevolentîa duae vacua: onuftis ccdunt

viâ & ttanfitum _prarbent

, & quae

dif-ficulter _{geftantur & ofFerunrur erofa}

dividuntur,, utin _{pluresdiftributa fint}

géftatu faciliara. Nundinas

commer-eiaque intér fe înftituerè; ut alios ta

ce-im, refert Plinius; _{Qux tune earum}

(&) libiZ, c. 41«

con-6

coticutfatio t _Quam

_diligens

_{cum ob^} Viis _{quidam collocutio atque percö*} tatio ï _{Neq* Ciceronem aliter de for*} micis fenfiffs, ex _{ipfms fcriptisapparet,}

k

At nemo formicas laudatPlutarcho ti-b rius, _{qui omnium in lis virtutum}

fe-rriîna

_deprehendit

_{: Nullum inquit}

na-tura maximarum

puicçrrimarumquere-fum , tam auguftum habet

fpeculum

_$

fed ut in _{p.uta guttula omnium in iis}

virtutum e t _{imago Quod ne}

_videatur,

gratis dixiflfe,quatvor virtutes morales

fc fortitudinem_{i temperantiam,} pru-dentiam & _{juftitiam in iis eminere}

ob-fervavit; neqtte amici$am taçet, qui

fibi mutuo funtadjumento_{Jtaq; Sfdo*}

nius _{formicai homini opponere}

_indu¬

iras rationc non _{dubitavit: Dicanc}

velim, ait, (') in hominis forma quid fatis _{pracftans ,}

_quid

_{fpe&abile purant} äcc. an induftriam,cui _{pro fuo}

modu-lo _{compararinecformicaformidat^Nec}

defucrunt _{qui Formicamhomini ctiam}

praeferrent, proptet vim iilam fwluw,

cujus _exempla

_fupra

_{adduximus. In}

(0 7«_Efiß. 1 f.

7

quibus

ututquxdam

fint,oratoriomo-]

/

rè,

in majus

au&â:

fatendum

tm

eft,

jiixta Bochartum,

multa efie

ycra,

ne-L _{que nullâ re magis affici narurx}

con-templatores, quam totvirtütum

con-' curfu in_tam tenni Sc _tam debili

cor-pufculo.

Sr K

Sic _{pro modulo}

_ingenii

_mirabiles

anirhi Formiez dotes perluftravimus 5 iuccedit ut tenui filo etiam quanta

fe-dulitate externi fui corporis

a&iones

dirigit, delineamtîs. Illom,

quâ

tam

rationalia _quam

_irrationalia

_animalia

; haud _parum

fuperat,

commendat

inS.

Cqdice

_{Sapientiflfimus,}

_ut

_illam

_pigris

in

_ejemplum,

_proponi

_maximè

necelïa-rium duxcrit*. Nam admirandum cer-tè efi, quanta diligentia,

quantàq;

ce-leritate , cum alioqui reperepotius ,

quam currene videntur ,

candem

fem-peritèrent viam, quanto

nixu,

quanta

feminave, quae prse nimio

pondéré

ge" ftarenon _poflunt,

_pedibus

_protrudant,

quam officiosè alise

feflis fuceedant

o-pemquc offerant ,

quornodg

quae

a

rant ad fuim _{foyeam cibaria omnes}

ut ait Avicenna

_(*)

_{reda linea eaqj una.}

tantam _fecundum

longitudinem 9

du-caiit, neque hsec ab illa delledat , fed

IttiinI fefe _cuftodiant: &certe nifi

quo-que _{al is experientiam teftem adhiberc}

liceret, incredibile crederetur, tam_pu«

filla_{animalcula, totfruges incommea*}

tum _congçrere , pulchroque adeo

or-dine res fuas _{gerere ac tueri. Non ne«} gligenterhane diligentiam e$ru

incol-ligendis libi granis , memorat , & ad

coelum _{usquq extollit ^lijnus OJ} fa-dis ait tneilîbus circum areas _verfantes

Formica ad crittiram conveniunt, auc

lingul#, allt bina*, auf terna , domi¬

cilia fuii& confvcta teda _{relinqiientes,}

triticum & hordcum _Jegant,•

_eademq;

omncs lemita iter _{faeiuntj aliae ad le-,}

genda grana eunt , aliar onus portates

redeunt ac iummo c ni honore &

mo-dcûia aliae aliis de via decedu.ut , in

primis _{quidem expedit« onus}

gerenti-bus. alibi rnrfus: Formica

in-primis feJula & _{operofa animalia,}

taa-(»} li\ 3.deau„m.c. _5. (Xj lit _{ït<Stanim c. 1J.}

(n) üb*4 o 4 j.

to Jaborandi ftudio tcnermir, _idqj

abs-que uila exeufationeôc praetextu, quo

uti Folent _{ignavi, ut ne nodes}

_quidem

in fuo _{opere ceflbnt , modo fit}

_pEna

luna, ut fuperius didum ; nec vero

quemadmodura homities inertiaefugx-que laborandi exeufationes prétendut»

Collata Formica cum homine eft ani¬

mal debfliflîmû, pauca _n. funtanima-»

lia, qusE pro modulo ftaturs plus ro-borc valeant & _{graviora fêtant onera;} Hoc teftatur Plinitis; fi _quiscomparet

onera _corporibus,

_fateatur

_{portione vi.}

res efîe _{majores* Ambrofius quoquej} Exigua eft F orrnica , quse majora au*

det luis viribus. Narratur ctiam non

nemo cudarri dixiffe:Formiez vires in*

didit tibi Deus*_{Quod cum}

_Regi

difpli-cuiftet,Atinquit, O Rex, nulium eft

animal prater Formicam ,

quod

pon¬

déra ferre _{pofllt fe gràviora.}

_Rcûeer*

go cecinit Pcëta lib. i.term.Satyra n.

Parvulanam _exemple

eß magni

_Por*

mica laboris, Ore,trahittqttacuTifc

poteß

> at%

addiï

aurvo,

lo

Quemflrtùt,

baud

ignara,

aenon

im

cauta_futuri

Qua fimul inverfum contrißat

Aqua-rita annum

'Non _ufquam

_{j>rorepityç§}

_{Ulis utitur}

_an«.

Û

Qu&xfità ôcc.

$, Vl.

-Licet hoc _{animalcule ob corporis}

_fut.

parvitatem ftru&ura corporis non ea-dem ac animalia _fanguinea

gaudent

_,•at«

tarnen _{proptereanemoimperfeftionem}

ôliquam effentialem ipû tribuat.

Cer-tifïimum enim eft, ordinariam Dei po-teftatem _{Scaiigero. (?) diCtam , in} ne-ceflariis _{nunquam fibi dceffe, quin, fu?}

am fingulis juflu diyino proportionata

membrorum varietatem & convenien-tiam _{religiofe femper moliri. Si quis}

igitur, ut exVlyfle Aldrovando ratio¬ ciner_{(0 in vermiculo, e.g. quid de**}

fideret praeter eongruens vermis anim#

corpus, ut pennas advolatum,aut pe-des ad_{ingrefîiim, roftrum ad efum>no} erit hoc animal vermis _amplius,

_fecf

(r)£xercit;3J9»Jefl;11.(?)wfroleg.«lof.deinfeiïi

SS

monßrum

_{quoddamvercîmperfeflum,}

■

quod ad

nuîlam

certam animalisfpeciS referri queat, non fecui ac

Horatianû

.JUud_(o)

Humano c

_api

_{11 cervicem}

_fi&or

n&m

♦ lunçefc fi velit _, &■ varia*

inâuecre

pluma* »

JVndtfig

collatù

membris,

ut

surpiter&t

trum

Veßnat in

_{fifeefß mulier}

_{formofa fit*}

ferne.

I

Itaeriam in animalculo noftro res fefc

t

_ßabet,

_{quod quamvis}

_pradi&is

facul-,tatibus.deftitutum, fit,nihilomiumvivit»

alitur atque fentit, ut *ixalibi

fpe$a-tius natura artifkium _appareât , quin

& _{major quafi horum ftupenda protfp}

ftru&ura ac_{compage numinis divinifa*}

pientiae vis, quam in reliquorum licet

grandierummaximo.iumquecorporum

'

mole eluceat* _{Quare aquux&cft, üt}

majori,cum Auguftino O) attentionc

ftupeamus agilitatem mufe« volantis ,

quam magnitudinem jumenti

grandien-J (•) deart« tvftifa, {*) {èt>t

il

&

tis, _{ampliufque mirèmufopera}

_formi«

s

Carum _{quam onera Camëlorum ; den« n} tes tinez _{magis quam apri}

, caput lo-

*T

cuftx _{quam equi, cr u r a c nlicis} quam

Êlèphantn

Atqüe tantum de _perfe

ftione.

mv- - _p

wjpz*

\

Monst _{itaque inftituti ratio utjic}

_P'

înfe&drum natura, fub _{qüö titulo ve-}

11

nit etiam _{Formica, ôçtu aliquid.etiam}

ag-imY 'Verum _{ânteqrîam huic}tor öp

i-nionum _{diyerticulis infefto}

camp,o mc committam, in _{antcceflum, expediviflé} cöhfulttim duco_{»quid de omnium}

pri-mis éortim incurtabulfs'fît tcricridum ;

1"

quovéprxcipue prbductionis modoea-

?

dem _{primitus; ancum reiiquis huius"}

_!!

univerfi _{fpecicbtis "per creationem}

, aii }

pöftea démuniper fpfcntaneum ,utivo-

a

Cant, örtum, in rerum natura com- ^

pavuerint. Qua de re aîiquîd _certi

in-dubitatiquc ftatuereperdifficileeibciim ^ Xheologi fimul ac

Fhiiofophi

_nonulli,

fl

«que eximiae au&oritatiîs& _{magni no-}

_£

minis viri in _{hac fenterftià a'dmodunl}

différant, _{qiïaproptcrm*, libenter}

hxc-ce mifla li ft n £ Ila

•

pi

■4cmiffa facio. _{Praecipuum vetohuic}

negotio argumentum , quod inftar

o-mnium _{eritquodiplàfacra} oraculaMo-laica _{fuppeditant, quae in percenfendis} animalibus biduo ultimo _produ&is, di-fertè fatis fumma viventium _genera e-J numeïandOj _{quadruplici eadem}

com-pleduntur diffetentia; quadrupedia

ni-niirüfti, _aquatilia , volucria &

repei-lia. _{Hujus divifionis evidens exftat te*}

! ftimonium (§) Ubi dominium homi¬

nis in cun&a animalia fie deferibitur:

Et dominabîtur_{pifçibus maris, &}

Vo-!latilibus _{eœli, & quadrupedibus & o*} rani terrae,(id efty in omnem

quadrm-pedem terrae, ut Celeb: Bochartus G)

interpretatur) & omni reptili reptanti

fuper terram. Inrerpretum Dicti Mo-faici _{quorundam mens eft, nomine ro}

ptilium etiam infeûa* intelligi debere

quod quam maxime ex verfu vîgefimo

primo hujus capitismanifeflum effe co-tendunt , ubi & ex profeiîo creatio

e-orum adftruitur , his verbis : Et dixif:

Dens abunde _{producant aquae reptiha} (p) Ctn.I«z6. (<r] Uicroz.purt. n L i. c. i.

i-Î4

animalia. In quem îocumfie intctë ^ Jios commentatus cftReverendiff-D.D.' \

Joannes Terfcrus

(*) profe

allcgansR»

r

Salomonis in hune eundem verfum_{in-j a}

terpretationem : Omoe animal vivens,' {

quod non altè â terra aflhrgit , voca* ( tur Scheretzi.e. animal _{repens, utfunt;}

j Mufcx, Formicx, Scarabxi, Vermss» ( Muftclx , Mures , Lacertx & fimilh j

nec non omnis _{gèneris pifees. r}

„ §♦

Vill

r

Expofîta

fié

proinftitutiratiôncin- a

fedorum creatione , reiiquum eft, ut _t

ad animalcuii hujiis _{generationem ds- J,}

icendarm _{Qftenfö igitur quambrevis- \}

fimc cum rsliquis ähimalibus * etiam \ infeda _{per creationémörtumfuum pri- \}

mum habuifie ; vim etiam flbifimile _]

gignendi modo eodem^ quo exteris, _^ fcilicet, ordinario _{&natiitali,per bène- j} didionem divinamiisdétti _{cömmiihica*j ^}

tam elfe _,indecolligi

_pofie

_{cenfeo.Un-1 i}

de iion _{poteft non xque cercum}

_efiê>

j

quod omnia illai qux prxteritis fcCü- j

lis nota _{funt, vel hoc tempore, iii}

_vcl

(o)insfnnçt. adGtneßn* (

Ii

* _{rtx terra nafci videntur,ex femine}

plä-D. _{forum reali &} vero , nec nonipforum

m. _animaliiim nafcuntur,_utquxmédi¬

tante femine _proprio

_fuas

_{fpccies con¬} servât , verba SuntFrancifci Redi (v)

quam egoetiam in hoc argumentoam*

nt* _{ple&or fententiam. Nam docet}

Ari-ftoteles _{(<p) ubi fie: Coëunt &}

_For¬

micas & vermiculum _{pariunt nulli}

an-nexum, _{qui accrefcensex}

minutulo

3c ro&kido, _{longiufculus fit, formamq?}

accipit debitam , ortus earum vern®

tempore agitufoQuod alibi quoq;

Phi-lofophus

teftatur. Imo ovo

implici-tum _{excutere,cötra} ac aflevcrarat pri*

us_{nolquc videmus & experimur}

paffirn

ova Formicàrum alba & rotunda

fimi-lia_{graiiismargariiarum}

_{minutiflimarurn}

(domiciliis earum effoffis) cmergere ,

pluviarumimo temporemadefafta

phi-viis ad _{fole'mqüe fimul, cum}

_feminib®

& _{frugibus Circa domicilia}

_exficcare

putrefcant. Abftulit hoc dubiumPli-uius _{(&) iis plurima}

_{infe&orum ani*}

(v) deGen.infttt.frty (<p) deHiJt. an'mic. 14«

(jt) 1». c.$.

16

mantiura vcrmîculura _gîgnunt,-

_plurî*

ma _{dixit, non omnia}

, excepir enim

Arift: (4<) _{papiliones,qui durum}

quod-dim fimiie carihami Icmini excubanß

prius quiddam continentia,

inrusflui-dum, fubdic PJinius: Formicae vermi-culumfimilem ovis cxcubant veris

té-pore. Idco vero ova ex fimilitud'ne

vocantur, _{qua; funt vermiculi & foe¬}

tus vivi non _{ova; qua; fi eorum figu¬} ra rede attendas com_{probat plane}

ftfÖ

rotunda, neeabfoluta omnino funt

o-va illa , fimilitudine talia _,

oblongai-mo, & quafi haerentia fibi ut ovum

naajus minori>acficopulareturin quo-vis uno, velut duo ova majus nlterum, aliud minus»

_copjun&a

_fl

_effent

oblon-gioribus partibus, Inle&um ac fi effet

ovum fui medio > quod increfcit

ca-lore folum verni _{temporis &} ineubm-tis animanineubm-tis_{tempore aliquononnimio,}

nec multo _{temporis , cum non eubit} ovavera, fo'umq; vermiculos alteret nuiloque reii&o illius ovi, quod révé¬

ra vermiculus eft , formatur &

incre-&'ß°r *ninml c. 19«

I?

feit Formica , ejus Formîcae qualis eft

Ovum duarum _{fphaerarum cohaerentiu,}

ex craQiori_corpusretroverfus formato,

■

ex tenuiori reliquum _, quod ad _caput

fpefrat, & ante verfus , ufque dumex

candicanri rubefeit, ex rubefcenci

ni-■

grefeit»debkumque eft nada colorem, formam ac morum ; _qui moveri _cum

ineipitvermictilus prius,defiftit a mo¬

tu , dormitque trium dierum fpario,

poftca agilis,valida, intrepida

Formi¬

ca fruâuofa & follicita, frugifera _pro¬

vida _conhirgit , explicante hoc

Buftä-inantino _{(») Hoc tarnen additAlbertp} Magnus («) animalmm vernies genera¬ tivm, _quosda_{m vermes} moveri, ait,in

cadem hcrajfuœ nativitatis , &

quos-dam id non facere , niftpoft aliquet

dies, ficut vermes Formicarum & Ä-pum, Cacterum de novi orbis

Forni-carum _{partu ,} â _noftratiuin

plane

di-verfo ,multa admiratione digna â

Scri-ptoribus traduntur,fed cum& inftjrn-I tum noftrum & maxirrè _anguftia

tern-poris lingula ad unguem defenbere (») dtIii,J.t. ». (*) Hb. i. dtanim,

ipro-I g

prohibât » velim libenter, Lcåorem ipfum , ad

Scriprores

qui fufius hanc

materiam _{tra&auint, ablegare,} § IX,

Qaiibus in locis _{dcgat genus}

for-micar ;m, nemo quidem eft , qui pla¬ ne _{ignorâtj tarnen ne videamur}

omit-rere non _{omitu.nda » paucis etiam id}

oftendcc è re duximus, cum in

iisde-linean^is

egregiè nobis pmvit

facun-d tilimus /Elianus _{(3) /Fgyptias foflas>}

inquit , & Çrçticos Labyrinthos Hk

ftoricis litcraiun memoria célébrant, & Poetarum natio _{verfibus d^cantat.}

V,rum fodjonum, _{quas Formica: cftk}

ciunt, varia )iverticu/a, _{flexiones^an'}

fractus non dum_{{ciunt* enimveroçe}

mirabi'i _{fapientjn fubterrâneas} aedifîca-tiunculas tortuoMmè conftruunt , ut

vel diffidlem _{aditum, vcl omnino} in-vium, infidias fibi molientibus

effici-ant» Terra _{pro foraminibus aggeritur,} inftar murorum & _{propugnacuf rum»}

ne defeendente _{pluvia aliuvione}

inter-eant. ^.lianus _{(y) eft admirabile *}

(fl) lib.1fc.it, _{(y) lib,6.t-if,}

m

ipquits quod latibula faoîcrrånen fi bi

) («mune , in _quibus vari# font manfio

nes , <îk veitibula & cxnacu{a,-&

ta--bulata ftexuqia» qu#-.grams impfent

Apotbec# än hy'eme i è domibus, fuis

non nullas_fyciunt dpmifljores , in quai

aqune influant > &rçdfiqrerfaciuat ali¬

as _{ad grana reco.ndcncfa. tiurarchus}

iniis habc ri feribic tres ca ver nas,

qua-rum una lit omnium commune ftahu.

lumj feçunda ciborum pçnu * terriai qui niortuae reponantur. yF.lianus (ß),

mortuas formicas neceikrii granornm

failiculis condunt. Tamen apud eun

dem in _{tribus ^ partibus:non} efl coemeterium, fed primam vuit efle

tanqiiam Àndronem, quo Mares de-gant, & _{q a acu}nquc cura illis eft roe-mina. Aireram _tanquam Gynœcotia,

in-qua grayid^e formicx pariant. Ser-, dam penu & firum,cöntinet, in

quâ

f _congefta,

grana recondantur, Bac illc, ifa _{quibus advertendum eß:}

, quod in

A| neutra trium earuni latebrarum parte

%>elire mortuas dicat, qucmadmodàî

l*)M. 6.,.43, ■

umuta

20

»os _{ftipra diximus ex Phitarcho}

aîiis-que, mortuas Interim ab _{ipHs human}

non _{inficiatur , quin fua eriam idem}

autoritäre _{elegantifftmisverbis} confir-mat, _{inqiiens: IHud} etiam auditum

habe©, prüdenter fa dum, cas

huma-tione _{mortitas, aliqua necdlitüdine} fi-bi _{conjundas afficere, & in granorum} foiliculis condere , uthomlnes, in

u-rinis _{parentes fuos vel amicos*} Cel-fu- _{quoque, apud Origenem, mortui}

js Formieis , ait , vivas proprium

fe-cetnere locum , hcEcqi>: iliis eile

patcf- !

na monumenra. Hinc de iisdem Pli-nius: _{Sepeliuntur, inter fe viVentium} folae praeter hominem. Domiriliuift

fibi vifum _{M^olus deferipfit,} Aldro-vandus unins & akerius, _{quse in pu«}

t»da _{quercu & femlputrido trunco}

ob-fervata _{funt, iconem appofoit.}

Ap-. • . >ii • «ii t

pcdjs ferè quatvor , Lata ultra pedem _{

in qua perviasveint ad negotia ultro

ci-troquecurfitape, velut cives , ipfae

vi-febantur. Admiranda erat _angulorum

late-Irl

iaterumq; dircda dclîncatio, quam ar-tificum amufii,circinoquefabrefadum

putasfes, quod sequalis femper

dimen-r fio longitudinis,

latitudinifque

fervarc-tur. Urbis _longitudinem

_media

fer-vabat via _{qusedam dirediflima,}

pro-funditare, latitudineque digitali;quam rurfum _{pertransverfum «quaübus}

in-ter fe _{fpatiis tresaliae vi®}

_eadem

digira-ii_{profunditate.Sc latitudinedirediflimè}

interfecabant,, ut ita tria compita

fo-raque _fpedarentur.

la

extremis

via-I rum

angulis

vclut

angiportibus

fpeda-bamus colieda in acervos fervari ova,

unde Formirarum _{proies gignnur.}

_Al¬

tera _{urbis parteantra vidimus}

frumen-to _{ita op leta, ut in viai}

_ipfas

redun-daret. Mira fuit omnium viarum

mun-ditics , nihil in illis lapillorum, nihil

pulveris, nihil feßuearum^

nihilhumo-ris, ut _{deprehendas urbem}

iiiamâ fuis

civibus ita curatam,ut _{prolis eximium} ftudium,anonx, & ftrudurarum

orna-i tus ubique fpedarctur _{: qui omnes}

illi

cives communi ftudio ad _Rcipublicx

bénéficia incumbentes, dum alii domi

XX

de rebus Confiilunt,alii forisres _agunA

fumma _{pacc concordiaque curandam}

Rempub'icam

nos docebunt; Studuiffe

quoque idem cives .vifi finit omnium

inçolarum incolumiratfi Erac enfin

inurbislongirudinis

medio unica _porta

zephyro objecta , quod ab Aquilone, _,

Euro _{atque Auft-ro . immunem urbem}

ex fua _{i'hi-lofophia}

oportere efîe, didi-

_j

ciflfent. Simiie domicilium in _putrido

_!

que reu inven.rum, Rufticus ad Aldro- I

vandum attulit_{»quod fecundo ioco in} icône ex...reflum eft.

. X. I

Differentiam _{Eu varia genera for«} micaru.n recenferenobis _{perdifficileeft} proprerea, quod pro diverfitate

regio-num variant externam _{fuam formam}

,

quarum aliac venenatx fiant, aliac ino-xix , barumque aîiae alatx

, ai:x

apte-ras five alis carentcs , quarum rurfus

alfie colore ac _{magnitudine djffcrunt»}

de quarum omnium diverfitate Ôc mira

natura _{teftancur omnis}

gcnerisScripto-res _{, qui iilas fefe terras}

perluftraviffe

afierunt, quorum te(limonia,CUni

lu-tis îuculerter rcccnlcjiî Aldrovandus,

Jonftonus & alii, cogorob

anguftiam

temporiscxtraneas illas omitterej

&

hic

obitcr rantum mentiohem facere

no-ftratium ex Aldrovando ( «) quae *v/?ref

aut ffKv'mtç nominantur ÎViel appetunt,

ut _Apes

_quod

_vd

_è

lorginquo

clfaci-nnt. Galedus verö non Formicas fcd

Vcrmiculos vocat, _{qui viribus}

incunte Vere innafcnntur,quamobrem

agricole, ut has interimant. oculorum radice,_icurgunt

_Ampelitide

_{vocata ter¬}

ra. A _{Cnipe Senipeve Avicuîa} quse-d.rm Mvrihoyotdicicur Ariftoteli. Fo*

ftremo _{Serphum quoque vocant} ani-malculumFormica: _{fpeçie, quo etiam} vefcuntur Aviculae.

§. XI.

Haftenus de naturali Formiez in«

duftria _atquc

_{folicitudine in sdifican»}

dis iibi domiciliis di&um eft 5 Reftat

1

ur videamus in _{quibus eam imitari}

debemus.Qiureaudiamus

Ambrohum:

Eft ctiam , inquit , innatura

quadtu-pedum, quod imitari7 nos fermo

pro-(«) iA,f,Jeittjeß.f. j jß„

*4

pheticus

adhortaÄr*

Quo çxemplo ca-vcamus defidiam, & exiguitate

velin-firmitate _corporis

_â

_{virtutîs ftudio non}

refledamur, neqne rcvocemurab

ulii-us propofiti magnitudine.

Exigua eft

cnim Formica _{,'qux majora fuis}

_viri¬

bus audet _{neque fervitio ad} operan-dum _{cogîtur. Cujus ut imiteris} indu-ftriam , SCriptura te commonet,dices:

Confer te ad Formicam , o piger, &

armuiare vias_{ejus & efto iiiâ fapientior.} D- _{Hieronymus in dechratione} com-mitnium horum Salomonis verborum,

fcilicet1, vade ad Formicam, o piger, ; exrmplum Formicarum hominibus

de-fidiofis _proponit , dlcens'.- Hinc

vo-cantem horratur quemque, _ut fi ad

a-Hos erudiendos,nonfufficic fairem fui

tnec curam _{agere non negligat, Et} fi

fapientiam doceodi-nequit ab homine

difeere vel _{operandi fapientiam difeat} â Formica. Formica dicitur ftrenuus

.puisque & providus operarius, qui in

prœfenti

vita velut in xftate

frudus

iu-ftitiae, quos in seternum recipiat,

iibi

Que cum nonhabëat

ducem

,nccpne-ceptorem , ncc principem, parat

/£-ftatecibum «3c _{eongregat in}

meffequod

cömedat. Haec etenimvitain eo meffi

comparatur &

aeftati,

quod

tunc

inter

ardores tcntationum tenipus eft colli*«

gendi futurorum

mérita

praemiorum*

At dies _{judicii hyemis}

_fimiletur

rigori-bus , quia tunc

nimirum

nuJia

relin-quitur facultas pro vita

laborandi,

fed

tantum_cogitur de horreo

prifcae

actio-nis, _{quod fecondit}>

proferre.

Un-de Dominus _pratcepit:

_Orate

_{ut non} fiat _{fugaveftra in}

_hyeme

_ve}

_Sabbato.

Ad Formicae _{exemplumrefpe&um}

ha-beto,qu& in acftate alimentum

hyema-le fibi rerondit,fuis enim ungulis

me-dios frudus difiecat, ut ne enafcentes inutiles _{ipfi ad alimentüm}

_reddantur,

eofdem etiam ficcat, ubi fenferit ipfcs

madefa&os > & non in omni tempore

advchtum _exponic,fcd

_ubi

praefenferit

aërem in fercna conftitutione confer-vati. _Hujus itaque

animalculi

prüden-tia _doçumentum eft,

dandam

cuicun-que aetati, &

inprimis

adolcfcentibus

efle

efTe _{operam, ne in pofterum egearn} Nota tabula cft Forniicae _atque Cica-d*,

_apud/Efopum,

_{qaariun altera} in-duftriae ÖL _{providennae mortalibus, al¬}

tera _{igmvix exemplar efifj debet,quam}

etiam inferre r.on _parum wdiitatis _t(Te

fentinuis, ubi lic habenttir verba:

Formten

_ficcabant

_fmgei

hu-mecîatos in

_byeme.

Hte acht

_e(urtens

_QtU~

da _{5 orat,}

_imparti*

ant

_ßbt

_paululum

_ubi.

Cui

_inqniunt:

_te

Oportuit

djhte

qurtjtViJJe

ta tx _quo

_potuifjes

Vt&iture

_byemet

_ISlon

_Vä~

cab.it _mqutt

_illa

;

Quid

faci-eb_>siytyr,

_dixere

_:

_Wa

_u*

Ipmditt

cantmJo

contrat

tempot.

Tunc

_üjebant

_:

_Si

_cechierai

c?fl

die:

Salta jmr

Qui

eji

octojiM

*

flute

Rum _oportet

_efutbe

hyeme.

r>ui neuLok luani me

fl

em

ài I ->J , .

Tad.tur &

miferiam

&

cpprobrwm♦

Sic etiam Alanus Poera canit:

D»/72 c(tior ejt & pulera

dia

Formica

laborat,

No _pereat

_dum

Nix

venerit

nita

fa¬

mé:

Sil Invertis, dum

t'empus-habet,

fudo-ribus aptum. fllp&rat quo

poffit

laffa

fene

fila

frui*

Eo

_ig

_i

_{tu x}

_tempore

_j

_ne

deficia-rrms

_inöpia

_mentorum

_,

hûjas vi¬

tas hilare

exemplo Formte

_ar

coc-oerendse (une iegetes, ne

id

côn¬

es ö '

tingat

nobis

,

quod

imprudenti-bus

_virginibus

_dictum

_eft:

_Nefcio

vos, Deinde Formica

qnod

mor-tificum

_eft,

_{morfu fri;£tas}

_fecacf

ari'o-î%

arrolofqne

rccondit

, ne

furfura

ex terra?

_humiditate

rr.arceflerues

pullulent

in

_herbafque

_exeanf^

Confimili e^entu _opera

roltra , quae

facile

ex

_{tqmpreluperbia?}

pu-trelcere _atqoe

_inde

_{in mundi fa- B} ciem

_pullulare

, in

vaniUterhqwé

i

quafî

novas

herhas

_erumpere

_I

pcflent

, aculeo

confcieOtixiunt I

corrodenda,

_idque

_{nohis lerrsper}

₍

meminiffe

_juvabit.

Quidha-bes quodnon

ac-cepifii.