De immortalitate mentis humanæ, permissu ampliss. facultatis philosoph. Upsal. sub præsidio ... Joannis Billberg ... in auditorio vet. ad diem [16 mars] anni M DC LXXXVII. Breve hoc meletema publico examini subjicit s:æ r.æ m:tis beneficiarius Carolus Wän

Q.

B.

F.

F.

F.

Si

DS

1MM0R1ALSTATE

MEN TIS

HUMAN/E,

Werinijju

^/!mpU(f. Facultstk

P&i-Jofqph.

UpjaL

Sub

PRÄSIDIO

U/ri Cltshirrimi»

Dn.

_JOANNIS

_Ö$fc0/

Mathem,

ProfelT,

Ordin,

ra>

y v •Åudirorio Ver. ad diem </%ar*u■

An:u MDCLXXXVil. .

Breve hoc Meletema

Fublicoexamini

fu

bi

i

_ert

Slx R *

M:tis

Beneficiarius

caroms Xßdmnmt

Bothrw

Maxime Reverendo _{Amplißimoß Domino,}

Mag.

MATTHLE STEUCHIO

,

EcclefiarumperNorlandias Occidentales Super¬

intendent_{gravillimo, PrxfidiSenatusEcclefiaftici,}

Gy-mnafii^ij Hernoelandenfis & freliquarum per illas oras Scholarum_{infpe&ofiadcuratiflimo, Marcenati}

meo_{fempermaximc fufpiciendo,}

Ut Et

Vlurimum Reverendu, _Clarißim'u,

Doftiß-fimisfy DomintSt

Mag,MATTHE

WA-GNFRO,Paftori Holmien-Cum ad_TemplumD.

Ja-cobimeritiflimo,

Confi-ftoriiqueHolm.Adfeflori

laudatiftimo,

Mag. ER ICO PLAN¬

TINO,PaftoriUmenfium

digniflimo.

Dn. HAQU1NÖ

BOH-LIN, Paftori&Prxpolito

in _{©flütVßl) meritilumo.}

Mag. ERICO FLUR,

Paftori in _©djcllefs tCßVigilantiL

(imq.

Dn. _JOHANNI

AMNE-LIO, Paftori in &

^nipftöü Fidelifluno,

Dn. OLAO PLANTI¬ NO Paftori in

littg attentiflimo.

Tatronit&Tautoribm meis_optim'u

Hoc _{qualecunq, cogicationum mearnm-»} Specimen> fummå, tjuapareft, animi fub

miilionc D, D. D.

INcIutaTa

Iromortaledecus,

cjuondafn

Parnafli

Praeful&Aoniduml

GloriaNodri

Jamfaciii noftram

vultu dignare

Thaliam

Muncra

_qua^Tibi,

Magne

Patrone,läcrat.

Tu_{Mufas magno tenues dignatus honore}

Dignus es a Mula nunc

meliorecanij

Atmihi vena deeft, Superosinvota

vocabo:

IncoJumisPraeful vive

_vale^i

_diu!

Et Vos Pracconum divi _pars

_optima

_Chrifti

Semina_cjuae

_noftrae

_viva

_{(älutis alis,}

Excipite, o,faciles devotac pignora

mentis

Et teneris Mufis hilcefavete_piis.

Plenaneatvobis Phryxéo vellerc Parca

Stamina vitae: det moliia faraDeus

Et feflos tandem _Ipatiolo

_{immittatQlympo,}

Ut radietisceuSidera clara Poli.

Trudcn-'Prudentißhnis Spéftlttifihnisifo Viru

Dn. CLÄVIOO

_i<S(mp2l

_/

Civi& Mercatori

Hoimicofium

honorä

t-ilfirao* N-utritiomeo pe'rbenignoj Cjuovis

olücii_generedevote

_colendo»

Ut &

Dn.

ANDREJ!

_LORENTZ,

Civi & PiftoriHolmienfium

_peritiflimo

•

de me-bene merito>

Et VosAori'h complexosfent'u ahtmnos

.Et nie_{pritjertini honore colatth} St meritas vettern veffununc äkereprat es»

Non _{poffet vobugratis dtpnu dart.}

Grandxvi_{ißliiVos d'tgn't& Neßoris anntsl}

CedVulous vatum talia vota_facit. Sic Indensannos vobisnon _opto, /ed annuA

Gut,_ßvotojbes, muß Pintonis criU HonoratiflLis

_{arq;Speåatifl,ts}

Nom,bus Veltris

ÅddidVifitmui

ÜiVis ördinc

_{philofbphanti}

exifteutia inentis humana:

prirnuin occurrit: mens enim leibfein_{prius, quam}

aliaquaecunque obje&a, fed confufe novit. . Coghofcic

veromenshumananihil nili interventu_idearüm,

quibus,quicquidhabcmuscogttftionis naturalis,

acceptumreferreconvenk Ideaeautem in

ge-nere,duotantürn rerum, _tjuas

repraeféhrahr,gc-neranobisexhibenti aiterum feil.Subftäntiarum immaterialium, materialiüm alterum; Seu,uc

rem _{V-ocabuhs affirmadvis cJarius}

exprimamüs,

cogitannum&: extenfarum Nec ulliusrei

i-deam

_habemusjquae

nonadalterutramharum

re-feratur,hoceft_{»qua:in fe non contineat} notio-irem_{CogitationisauteXtenfionis. Defubftähtia} extenfe,plurainpraefensadferrenon eftanimus, quamquaehoftro iniUtütöquam maxime

infer-Vire_videntur}

quuni in haturam fubftand«

co-gitantis curatius_{inqukere,Tantum nobis} propo-luimus. Ceterurn _{priufquam hoc}

adgiedia-tyur* inconiideratione terminorum

rumpaulifperocctipabimur,

quorum

expofirio-nc,aliquidlucis,_argumento

quod

nobis

tra&an-dumfumfimus,fubminiftrari

polfe

fperamus.

§. II, Simenshumana omnium primo

oc-cupata

fuifTet

in

comemplatione Dei 8c fui

ipfius,

i

nondubiumeft, quin longe

alicer leie

gedifTec

inordinandisillorumdenominacianibus>nomi«

naquererumcorporearum

magis negativa

fuif-

i

fcnt,quam mentium* magilque ea menciumj creatarum_{quammenrisincreatae.}

Sed

_quiamens humana, res materiaks abiploortu& ineunte

actate,_partim

neceflitate,

parrim

ufu

&

jucundi-tatefibi obverfäntespriusquaefivit.,_easf_ere

folas,

nomine entis realis _{dignas judicavit, hinc}

_eß

quod poiteaSubftantias

cogitantes

per

m3teri*

negationemanimo

repraeféntavimus, terminisqf

, negativis,qualesfunt

immaterialis,

invifihilis 8cc,

cxpreflimus. Huc

aecedit,

quod

conceptus noftros derebus_corporeis, utpote oculis

aiiifq»

j fcniibusobviis,proclivecratin aliorum ment

i-busexcitarei cumveromentes,rudes 8c

itido-cilesinformarentur de rebus fntelledlualibus> _j

quaeinfénfiisnonitaoccurrebant, vel digito

de-

j

monftrari aptaeerant,neceflumerat, perconce- ;

ptusarbitrarios& captui

difcentium

accommo* dos _{defignaFe eas nonefle materiales,}

.vifibi-lesSee. _{Quodcumnoviauditorespoft}

aliquod

_'j

ftudiura8cdebicam attentionem

_{fignificådent}

_fe

«•>

percipere,ex mutuohac dere confénfu

credi-derim_{resimmateriales,poftmodum cogitantes,}

intelle&uaies,nominibus_{magispropriis&}

eflen-tialibus,_{appeliatasfuifle.}

§. III. Non _{poteritefle obfcurum,quo}

con-filio,h*c a nobis introdu&ionisloco addu&a lunt. Scilicet _{fignificavimus inlcriptione hu«}

jusexercitiinosadflruere velie mentis humanae Immortalitatem,quamquiadeprehendimus

efle

e numeroattributorum_{negativorum» circa} eo-rum _{expofitionempaulflper verfäri, ab inftituto} noftro haud alienum duximus. Vocant

Philo-fophiattributanegativa, quaelicet voce

profc-rantur_negativa,

conceptumtarnenrei

pofltivae

involvunt^intelledåhocmodo,_{negationepure}

negante, quae _{flmpliciternegationem}alicujus in

aliquodicitj Sicut immaterialitas fimpliciter

negatin fpiritumateriam,immortalitasmortem»

Hinc_negatio,

quaealias, fl Grammaticamuflimq, vociscommunem_{IpeCles, perledlionemnon in} volvit(undenonnulli occaiionem arripuerunt concludendiexflominibus_{negativis, conceptus} illis_refpondentes

negativosefle, h.e.

nihil reale

&_{pofitivumhabere}

) hocmodoquo

imperfe-ftionem_{removet,perfecftioneminvolvit,}

_Acut

Immortalitas, eo_{ipfoquotollit}

morcalitatem_,

'i _{tanquamimperfe&ionem,}

perfeélioneminclu-dit,nempe

vitamperpetuam&perennem.

§. IV. Hic equidem locus eilet curatiort

nöminisexani'mi, pro utetiamalias,ex recepto

hujufmodi exercitia

trachndi

moreeoque

haud

raro utili, diligentius _occupatosvidimus;

Sed

quia derivatio voci5

immortaliratis

eft

facilis,

hon putooperae pretium ,

ejufdem expoliti«

onidiutiusimmorari, contentusetiam ero circa

fiomonymiamImmortaliratisSequentia

notafTc,

Immortalitasaliaeft a _{parte ante, ut vocant,quae}

denovo noneft _{produdftaj quo} fenfu _Immor¬

talitas_{competitSoli Deö, quiabtblute & per na-,} furameftimmortalis, quatenus repugnat ejus* quificimrhortalis eft, natürac,

ullo

modo

defik

nere. Aliäetft Immortalitas a _parte poft, _quae

licet denovoeile_{incepit,certotarnen} modo de«, finere_{nequit vifeil,na-tur* fuae, quatenus intra} naturamfuamnullum habetcorruptionis

princi-pium j poteft tarnendelmere nim.

fi

a Deo

an-hiirileturj -quomodo Immortalitas. tnbuitur mentihuman*, _qu* hinc iecundumquid8c per gratiam dicitur immortalis.

§. V, Exeo_quod mens humana, ut

fupra

innuimus,lenfibus velutiromerG» imaginibusre<

rum _{corporcarurn rii :.ium inhaerere}

coepit,

poftmofllutndifftcilmie poeuit fe

abimaginatio-neearundem itoerare, etiam res intelledftuales

iftftar_{corporearum, fiibtilium 8c}

tenuium,utpo-tcquas minus

reales

putavit

crailis Sc

gravibus,

macris',venti&vaporis concepit,

easq^ipiritiß

I jfeuresfpirituales

appellavit,

Sic

partem

noftri

I nobiliorem, que potiusnomenmentis meruit,

afiimam fen animum a Gracco_{ctye^(^> ventus}

(

appellavit.

Sed menshoein negotio

ordinem

fervavitpraepoftcrum: namquamvismens aeque

efletrealeac politivumquid,Sc proin

fua

_natura

aptum conceptuaffirmativoapprehendi, rei ta¬

rnen_{politivae nomen indidit negativum»}

Ut

_a. menshabitum contrariumadnofcendumres

in-telie&uales,melius_{acquirat,nihil utiliusab}

eafie-ri _poteli

,quam ucobjeftarerum

materialiuni-,

♦

libi_{quafiinnihilum redigat eaq> nonmagis}

Ipe-ftetquamfi nullaexifterent, utfincerius adno

-titiamfui_{ipfius, ejufqj conditianem}

fubbmio-il rembcilius_{poilitalTurgere.}

§, VI.

_Étquoniam

_{animus fert}

_immortaln^

tatem Mentishumanae,ab ejusrealiacorpore

di-llindlione, _{primumevintere.» in mentisipfius}

eilenciarri_{primainquirereneceflärium ducimus.}

Quod elTentiam inge-nere attinet,dicic ejus cq-gnitioeonceptumreigeneraliorem,ut, etilcaete¬

rainnihilum_redigerenturnihilouiinusutexiftcns

clare _{concipipofTi,»&: quidem ita,uteo}

_iolo

po-lito _{fequantur plurimaejus reiattributa Scmodi,}

quorum illa primum & immediatum lic

iubje-ddum,in_{quo caeterarecipiantur. Atquitalis eit} cognitio mentishumanae (ub natione #

efle achi eonfcium Sc _{ptincipium percipiens.}

Namfimecum _{reputo, quisegoTum, qui nunc}

video, fcribo, ambuloSee. _{facileapparet, oculis}

€flfoflis,digitis exfe&isautcruribuspraeeifis,me

nec_videre,necferibere, necambulare,me nihb lominusexifterefeu, fätiseffemihiad

confcienti-amexiftentixmeac>_{quodcogicem. Pofitaveroin} me_{cogitatione, pereipio indefeejiri plurima}

attri-butav._{g,intelligere, velie, imaginari, fentire,}

af-firmare,_{negare, quaeomnianonpoflunt concipi}

abfquecogitatione,cumei

immediate

infint, Sc abea_{tanquharivuli afuo fönte}featuriant. _Men¬

tis_{igiturnaturamin cogitatione confiftere}

dici-musj_{cogitatioverodicit tellimonium Sc}fenfum illum_{interiorem,perquem}

_mensconfcia

efteo-tum_{quaeimmediate acciduntinipfä,eoipfotem¬} porequoagitautpatitur. Et haec cogitationis

confcientia elf _{quae menti vitam}

_quodammodo

iargiturjquemadmodum cogitationemprovita

Mentis fumit _{ipfe Cicero in}

_Tufcul.

_dum

_ait:

Loquora.dehomtne decloScerudito, cuivivereco>

gitarejß,

$. VII. Mentis igitur natura ita comparata

•ft,utfine_{cogitatione,in}quafe femperexerceat,

efTenon

_poffit,adeo

_utftudium

contradicentium»

mentemfeil._{poffeeflefinecogitatione,}

contradi-«äionenoncareat. Namidemefkacfi

quaerere-lt»ri An

_{poilimus concipiendo DEum}

_acku

toremfubftantiae_{cogicantis, co}

_{iplbconcipere}

eumnon _{pofitorem ejufdem?} Manifefta_{hic e(l}

contradiftioin _{ipfauna DEideterminatione fiju} inDEoftatuente&non ftatuente fimulidem. Irt

quo DEi ftatuto ctiamaxiomaillud,quodprim» cognitum,feu primum

demonftrabile

vocant»

fundatur: _{Impoflibileeftidem eftc &nonefte»}

Quanquam largiamur /o cogitareMentis necek

lärio_{nonrequirere attentionem8c}

_reflexionen*

Euperea quatineafunt, vel claram eorum

pcr-ceptioncmj fed_perceptionem

_{confuläro,ut}

men®

dilujce fentiat_{aliquid, etfiquod Sc quomodonon}

fit Tibiaftuconfcia. Mensenim _{operari poteft} ipfanefcientc ciarequid geraturj cujus rei veri-tatem cum in _{nobismedpfis quotidié}

experia-mur, _{prolixiori ejufdemprobatione}

fuperlede-mus. _{Vid,fiplacer, pracfacioneinDomini}

Clerfc-lierad Traft, de Homine. Ncc forlän adeo ab¬

finde nonnullis_{perfuafum eft, cogitationes}

no-ftras circa_{entisnotionem vagam Sc}

_indefinitam

fémperverläri,etiam cumnihil omnino

cogita-re_{nobis confcii fimus.}

§♦ VIII. _{Exiisquae veljam}

_{brcviter difta}

lunt,nonobfcure_{colligitur, quod}

_{cogitatio fic}

mentisattributum confticutivum Sc eflentialet quodaftu Screiplä_noneftdiverfiim_alubftancia

cogitante,cuitribuitur. Nequc enim

faculta-tem_{cogitandi clare concipere}

_{poflumus fin^»}

menre,

to

mcnte, _{néque mentem finc cögitatione. Sea}

praeter rem noneritmonere, noshie

cogitatiü-nemnon_{intelligere dete»*minatam ad certurru}

aliquodobje&umSe Individuum; tnodo alicjuo

parriculari» quo mens occupatur aliquandöhu «confideratiörte fui_{ipfius^DEi vel} aliusalicujusob-Jeéli. Nam quamvis mens humana finitae fit

] natürae, quäeorttniafimulpercipere nequit> Si

proindeneceffario applicetur objecto alicui

pai-ticulari, _{quodcogitariöiiemejus terminet(haud}

aliter_{acunumquodquecorpusparticulafe} fingu-Iis durationis fuaémomentisnecelförio habet ali-quam figuram,quae ejus extenfionem limitatj) ingenere tarnennexum neceflarium noninvol*

vitcum_{cogitatione hac vel illap3fticuiari. Ma¬} netenimfixanatura _{cogitadonisinattributo} prin-cipali6cefientiali, licetvariis modisafficiatur,ut

fruftumceraevariis modis _{mutaripoteii (ex tri*}

angulari quadratum, rotundum &c.) naturarru»

tarnenfuamvariareideo dici_{nequit. Mentis}

igi-tur natura _{cogitatio femper Sc conftanter}

ad-eftj diverfitate_{ohjedlorumSc applicatione}

_fui

*adeafubinde mutabilis.

§. IX. Haec ideoadfetre Völiiimus,ut

cui-vis conftaretnos _{hicin antecefTumalTérere}

men-tem_{humanam immortalemeile,}

non tam

fefpe-&u modorum_{ejusparticularium, quosintfatu}

unionis occafione_{corporis formavit, quam}

(?)

fpedlu cogitationis,quatenusmenti eft cflentialis

Sc _{infeparabilis. Nara non dubium eft, quin}

mens cum _{feparaturacorporedeftituetur variis} modiscogitandi,v. g. dolore ,amore, laetitia

See. _{quosoccafione fenfuum in}

corpore

per-eipiebat. Sedde his modis Scqualitatibus aliis, quaementem perfe&iorem

redderepo{Tunt>prar-eipue non quaeritur, num a mente_{ffiparatafinc}

ceiTaturae,fednum_{cogitatiomentisrclicalis cum} omnibus_{cogitandi modisexiliere deiinat: quod}

affirmare nonfuftinemus. Tantum vero _abeft« utverac mentis _{perfe&iones confifhntinmodis}

cogitandi,quibusmaterialia repraefentantur,quin

Jnenshumanaexcellentiam fuam revolvens haud raro _{cupiat (quod olimfapiens ille fecilTe}

perhi-betur)

feie exonerare farcinis impedimentisqj

externorumienfuum dc.affcdluum turbidorum_.,

pondere fuomentem _{adfuperna nitenrem,}

de-primentium,_{utcontemplationibus luis fincerius}

vacare_polfit.

§• X. _{Explicata ruditernaturafubftantiae}

co-gitantis,_{ulteriusgradum}

promovemusadeonfi-derationemfubfUntiaeextenfje,utex reali harum

diifindüonementemhumanam immaterialQrrLj

Sciitimortalemin _{fequentibus firmiter}

evinca-mus. Perfubftantiam extenlam _intelligimus

omne_{genusfubftantiae in}

longum,laturnSc pro-fundum_{extenfae. Etficut}ex_{cogitationexnm$}

. .

attributo _{primario, fupra}

_vidimus

diverlbsco-gitandi

modos,intelligere,

velie,

léntire

tanquam i

rivulos_{efcaturiginepullulantes;ficextenfionem>} attributum _{corporis primarium, tanquam}

fce-cundiilimam varietatum'matrem, filiae

indivi-duae divifibilitas indefinita öc _{impenerrabilitas}

_j

cum innumerisaliis nvodiscomitautur. Quod vero _cogitario& extenlio naturaslubftantiae

in-telligentisÄrcorporea? conlHtuences,

inferant

j

realemearundem diibindtionem , non oblcure

coliigicurex-diverfaScplane oppofita idea,cjuam

de iishabemus: nihilverode rebus docemurni* fi_{perideas,nccaliunde novimus unamrem non} elfealiam,quamex diftin&a Scclara utriulqj

i-dea» _{Atquiubi cogitationemcum modis} ejusin-definitisconcenderocuininnumerisvariatioriibus ii

coporis, cogitationer«ab extenfione, mencema

corpore,totoquodajunt,coeloScomni ornnino

rationediverlam _{reperio.Quod n.de unaharum}

lubftantiarumaffirmatur, dealtera negaripoceft.

Sicextenliominime convenit _{cogitationi: dici}

namqtnequitcogitadolonga, lataautprofunda:

nec extenlio _quamumvis mille figuris variara,

ullamin fuaratione_{comprehendit cogitationem: <} Iiancn,_corporifi tribuas_{,eatenus corpus} (_utpo* tea fubftantise _cogirantis idea realiter

diftin-^fum_{) facisnoncorpus firem acorporequarn_«} maxime diftin&am. Nihil e-nim communeeß

(")

j

in ideis

harum

fubftantiarum

praeter ea quae per-i _{tinentadfubftantiamquatalem, adeo uttaiita} in-terhasfit

_{differentialoppofitio,}

_utmajor

inre-rumnatura _{concipinequeat, imo minus}

ablurde

dixeris coelujrneffeterram Sc _cogitationem

_nihil,

f quamm.entem

effe

extenläm,

§, XI. Subffantiaigiturcogitans Sc

extenfa

intantumdifferunr,ut mediam interfe nuffani-j I admitterevideantur, praefertim_cum ciara&

di-fiinfta_{ejusidea deftituamur, quaminrerum} co-gnitionequiadducunt, variosq; abeadeducunc

effe<ffus., _{aiiquidextraftatum}

_praefentium

idea-rumnoftrarumvidenturjudicare. _Non

repugna-musDEum_{poffé jfubftantiammediae natura:}

crea-re,eamquecognitionis dote inftruere

futcogni-1

tionem brutorum _{propugnantes ratiocinantur}

₎

fedin_{ejusnoticiamutperveniamus, ea} quaeren-daeritextra_{naturamcognitionis}

noftrae

praefén

tis. Brutorum_{phenomenaquod}

_{artinet,.poffe}

ca _{perfclummocura,fecundum variamorgano¬} tum _{difpofitkmemexponi, haud paucis}

perfua-iumeft,_{praefertimcumadtiones brutorum non}

videantureffe _Texfiygtct,

_{cogitationum,}

_quippe

J quarum indiciaex inffituto fa&a

nondeprehen-duntur. _{Quanquameorum,quse}

_in

_brutis

_Iunt>

i utpoteextranoftramceconomiam,tenuis

admo-dumfftnotitia_noftra,utcerti

quid

deiis

ilatus-*e

nequeamus.

f11)

§. XII. _Exiisquae nunc breviter attulimus,

firmiterconcludimusmentcmSc_corpusefiTe

fub-ftantias_{penitusdiverfas,corpusretinerefuam}

ex-tcadonem, dementem, exeoquod expersfit

omnisextenfionis, eiTeimmaterialem. Mentem v veroelfeimmaterialem clareetiam evincunt_{ejus <}

operationesa corpore independentes. Sic re-

[

rumuniverfaliumrationes ab omni materia ab- ,

Ibachs_eftormatj Scientiarum_principia

iotelli-git, demonftrationesex iis elicit: vallasrerum imagines in fe cornple&itur: aciemfuam in res

seternasSc _{Ipirituales intendit: In léipläm}

refie-tbitur, _{recognofcit, Sclefe intusquafi revocat,}

citra corporis fubfiidiuir». Necmensfulumper-eipitfed Sc expetit reSmateriaeexpertes.

Quid

amas in amico, animum an_corpus? Fides ccr-te, candor Sc iplavirtus ineo diligitur. Hine

patet mentem proprias fibi habere fun&iones,

quaecorporeis organisnonperficiuntur, adeoq» materiae_{experrésfunt. Hinc Peripateticorurri}

axiomata_{qusmvis minus latina, veratamen Si}

ufu_{probata Zimt;}

Unumquodqjeftpropterope-rationem: _{operari léquitur efiTe:}

modusoperan-difequiturmodum elTendi.

§♦ XIII. Quamvis vero firmiter

perftiafi

fi-

( mus, immortalitatemhocmodo abimmateria-litate _{ejus nimirum, apriori, üt vocant,}

_evi¬

denterdemonftrabilem efiTei quia_tamenin

ftionctanti _{momenti, nec evidentia ulla nimia}

elfepoffic,neclabor ullusluci huic_augendaema¬ le _impendatur

, telammethodi quam nobisab

initio_{fequendam propofuimus,pertexere,haud}

pigebit. Meminimus negativum quidexprimi

voce_{immortalitatis, eåque relpedtum haberi ad}

corpora, quae quomodo mortiobnoxia

reddan-tur, nunc breviter _{dilpiciendumerit. Quem«} admodumvero_vitahominisconiiftit_in

juftaco-piafpirituum animalium, qui exfermentatione

fanguinis,medianttbus Acido6cAlkali, ut ho-*um

temporum Philofophi loquuntur,

bencfi-cio materiae fubtilis inccrebro defecatiores

red-ditijinnervös6cmufculorum tubulosfbu canales totius _{corporis propulfi,vitam corpori}

largiun-tur; itanervorum_{pori noxio 6cincommodo}

a-limentilucco _{corrupti, vel diutinafpirituum_»}

rudium ad latera adhaefioneobftructi6c ad inte* riora _{compreffi, fermentationem fanguinis}

Sc

Curfum_{fpirituumanimalium impediunt,} perru»

ptione violerna materiaecoeleftis,liberum

tranfi-tum non_{lnvenientis, mortem}

corpori

necefla-rioinferunt. 4

§. XIV. _{Quiavero nihilinrebus creatis} ob-fet_{vacur, <juod in mencem}

magis agat,6caquo

mens _{magis patiatur,}

quam a corpore, cuie*

wbitrio conditorisindivulfo velutnexu obftrin-gitur,

_fulpicio

_fuborin

_{poflet, deftru<ftioneni_»}

(n)

mentij_{propra domiciliiruinamcornitari. Sed}

tanrumabeiV, ut mensinde deftru&ionemfuam metuat > _neque enim mens _a fuftentatione

corporis pendet: »am?ut corpus olirru»

non creavit , ita nec fuftentat mentem, & quodoamnon fuftentat, neceam deiiruereva- • let, _{Quinpotius deficientibuscorporisviribus,}

mensevaditvividior: _{quippequomagis,} immi-nentemorte _{corporis* membra}

_{tanquamfubur«.}

biafua, quanquam acgredeferat, eöfortius

féfc

coJbgit ad aliquam cerebri partem tanquam

ar-cem,* ubi fortior evadit in _exfequendo

_officio,

proprio» Hinc inmoribundisvidebis,raptus no-biliores, cogitafionesfublimiores de

arcanisde.

futuris} in_{impiisprognoftica.}

_{haud indubia}

mi-jferae fortis futurae. Mentis_{igiturfacultatcs ex-,}

ceUentiores, quocunq*corporis

cafu

non

impe»

diuntur} fed _{potiusaliquandoperficiuntur* Re*} motis_{igitur impedimentis., quae}

_quotidie

fénti-inusfun&ionibusmentisnoftraea_corpore adfer-ii% majore jureadducimurad

credendum,mor¬

temiibertati redditurammentemnoilram, quam,

fufpicari poflutnus eam corpusinmorte

comi-tan.

§. XV. Evicimus nunc deftru&ionem cor¬

porisnon inferre deftrudionem mentis, quan¬

quam corpusdeftrui proprié dicinequeat:

quod

tnim in eodeftmdtionem dicimus, nihil aliud

quam mutatio [aut

tranfpofitio

partium

Of)

hilium Sc infénfibiiium materiae, _{quaej firmpeir}

fubextenfionefua eademinnaturarenianet; nära eandein _{femper fabulam Judit natura> mutans} tantum_{fubjedtis, objedtis Sc}

_aecidentib»

_jadeout certiftimum fitnc minima in quidemcorpufculi fubftantiam in hoc univcrfo annihilari. Pofie

vero in mundo materiam de _{novoaugeri, uc}

i nonnemo exrecencioribus _{magnoconatunobi?}

} perfuadere laborat, _paradoxumfi nonplus ett.

Nam pone novam materia?partern inmundum

intrudi,quoferccipiet,cumvacuumabfolutum tion detur 8c _{corporum penecratio fit} impofli-bilis i _Sed hare exincidenci, occafionem invi>

tantefiio tradtetionis,

§. XVh Videmurnobisnunc_{pervenificquo}

volumus ut _{abfqj ulteriori}

demorifirationis

ap-paratuaudeamus ftatuerementem, utporeacor¬

pore_{independentem 8crealiter diftindiam,} im-Portalem eflfe. _{Conftarequoqjarbitramurmen¬} tem_{neceffenccdicipolTémortalem}

eofenfiuquo

corpus mortale dicitur, cumlplanonficexten«

fa> nec _{ullas per naturam habeatpartes> quasq»}

in ea _{eonciperc éx}

tmvc/Juvolicav efi. Mens

i-> glturfibi

funeq>

naturx reli&a apta naca

eft

ut

femper

vivat,imopropcer

immaterialitatem

mor*

te

propnedidta nifi per abfiolucamDei

potenci-am, _{nondefiruacur» necullis natura:viribus in}

nihiluin_{nifi per infinicam Se}

_abfolutam

_Dci

(16)

centiamabear. Mens_{igicurhumana fecura eh ab}

annihilatione fui: idtarnen exipfius merito _&

conditionenon oritur:nihiln.mensexfeipfa

in-venit, _quodobligetDEhrm ad neceiTario volen" dum,utperenniter duraretj foli proinde

boni-tati DEi_{hocacceptum refert.}

XVU, Nec_{aliquid videre}

_polfumus,

_lin¬ de_{fufpicariliceat, creatorisvoluntatem ehe, ut}

menstantumduretdonec vi.ncülüm unionis lol-vatur,ipfaq;_cuncin priftinum nihil abeat_j quin

potiüs fignishaüdambiguisin ipla mente huma¬

na&rerum natura teilatum reliquit le_eam

vo-lurttatem~nonhabere- Profebto credibile hon

elf,_providum ferum creatorem, quem in

ope-ribus _{ignobiiioribusmiramur, .iliudquod}

con-dummaiilfitnum ertevoiuit,,ltainlHcttüTe,ut irL»

itineredehciens«, finemfuumnunquam aileque-retur;etiam cumpraefidiis_natureé

convenientil-fimisinftrucfhim fit. Senfus iatiantur & _poiTunt

perfici, quis credat meuternfua fine iraudari.

Mensn. eam aDEohabetformam, utipfa_imago aliumreferens fibinonadhjereat,led ad DEum

archetypum&fcopum fuum ultimum tendatj

quam ob cauläm ei DEus indidit

naturale

im-xnortalitatisdefiderium, ut ad eam confequen-dam magnofervore Scimpetuferatur, quam

fa-cultatemDEus ei_{nunquamdedilTct,}

_finon

pof-(effionem_objecli

_voluifier.

_{Neque n.}

₍

_ut

_ha¬

bet vub

(I7)

bet_{vulgatiim) DEusScnatura} quicquamfaciunc-fruftra.

$. XIIX. Perconftantiam Se immutabilita»

ternDEiin_{operibusSe modo agendi arbitramur} ta, _{quae femel creavit, hon annihilari,}

ean-demq*,quantitatemmotus Sc materiar, quamab

; initioproduxit, confervari. Hinc _quoqrvim

deducimus,_{quamunaquacque reshabet feipfåm}

ineöftatu confervandiin _{quo eft, donec inde}

aFortiori deturbetur. _Si

ejufmodi de rebus

ma-terialibusSc_{corporeisvera agnofcimus, quidni}

&paria, de mentibusfpiritualibus, quaelonge

Yividiores charaderes divinarum_perfedionum

gerunt, concludamüs. Mensfåne in fcrutinio fui _bonorumq;

quae accepit, deprehendit fe

praecaeceris rebuscreatis,longenobilioresnotas

divinae mentis _{habere, cum Ipecialiüs,}

& majo¬

riutita_{loqui liceat, ftüdio}

placüerit DEoin

ea-demtanquaih

intabula vivida Fe videre depi.

dum. _{PotuitequidemDEus utpote ens illud} perfediflimüm Se beatiflimum Foia fui folius ideå neceiläria fibi _{föfficere, abfqi aliquo} exter-no,rebusfcilicet_{creads: nequeénimDEus,ut}

lo-quiturAriftot-1, vn, c. i. de_{Republ., felix&}

bea-ttt'propter ullumexternum bonum,fed ipfeper ■& propterfeipjum, nempequodDEw tpfe infetpfo bona

otnnia _{compleftatur. Confentit Seneca (Sinon}

gencilemerroremfedremipfamfpedes] Jupiter

fi2)

••inquit

epift.

IX. tefoluio

mundo

&

ätts

in

unum

confußs,paulißer cejfamenatura,

acquie(cit

filt,

co-gitationibusjutitraditm>

ad

liberum

tarnen

poten-tiarluaeexercitiumeidemvilumeftextraleedcrc

bonitatis&_{läpientiae Ipecimina,quaeeum}

_variis

mod/s adumbrarent. Delccdatur vero DEus mentehumana utpote fibi maxime _cognata, ut

loquiturPhilofophus

l.X.

c.

IX.

Ethic.,

quodad

,

imagiem fuam, quam

in

eadem

vivide

inten¬

derat: fed prästeralias

perfecliones,

quibus fe

DEusinmente creata repraefentatu

voluit, haud

minimaelucetinmentis humänaeimmortalitate,

quaeeftveiut

bafis omnium

operum

divinorum,

fine quaomniaalia

nihil nobis

efknt.

Et

quia

DEuseftconftantiHimus in modo agendi, itaut

perfedtiones quasextra

le

flatuit,

non

definant

cfie,led_lemper durent,etiam

probabileeftDEurli

velie, ut menshumanaaeternum exiftentiam-.

ftiamcontinuer.

§. XIX. Eadem haec

conclulio

fponte

fe

in-finuat exaiiorum attributorum divinorum

noti-tia,mentibusnoftris adeo evidenter

impreila,

ut lälvaeorum veritate,non_poffitnon

menshuma-naexinde immortalis concludi. Nam digne confiderantibus DEi_juftitiam,

_fapientiam,

_län

_eli¬

tärem, bonitatemScgloriosem,

ctpittctÅiWTcb

feieofteruntimmortalitatisargumenta,ut dubi-

'k

um_fit,numvalidiora, intotarerumnatura, argu¬

menta_{pro Immortalitate mentis}

human«,adferri

poifint,quämeaquxin notitiaattributoru

divino-rum didlorum,fundantur.Aflerta n.Immortalita-tcmentis_{jhumanx,attiibuta DEi, ut vera a}

_nobis

concipiuntur,illuftrantur: negatarurfum,

dubia

redduntur Scobfcurantur. Verumhxc

prolixio-rem _{requirunt confiderationem}

,quam

fcriptio-nis modusnuncnonadmitcit,ut_neq,

propufitae

brevitarisratiodemonllratiomes alias

metaphyfi-cas, phyficas 8c modales pro

immortalitate

mentishuman«,excuterepermittit. Videantur,

fiplacet, in_{Philofoph. Burg} Traft.

Metaph.p«.

m._{460. öc feqq}

.

§. XX. Decaetero,_quis8c qualis _mentem-t

feparatamflatusmaneatvivendiq;

conditio,

ea

in

reratiofibi relidlacoecutit, 8c _vagabunda

_quafl

errat. Documenta _{hujusreihäudindubiafcripta}

gcntiiium refinqvunt j aliis

metempfyehofin

Pychagoricam llatuentib'j aliis lethargum

f

veter-num _{menti feparatx tnbuentibus}

j

aliis

nefcio

quos Elyfiosihvällaxternitatefibi

gratulantibus,

Aliisverofimilimum vifümeil,mentem fepara¬

tamad_juflum

ju^dicem

(quem

dEacum

,

alii

Mi-noa,Rhadamantum alii _{voeärunt) deferri,}

_qui

apud inferos,poetisdicunturquxflioncsexerce«

re,

_{fadläq; finguloröm}

_{ad jullitiae}

_trutinam

_ex«

aminare 8c_{probonitatevelmalitia aflionum}

hu-manarum,_{prxmiavel poeaaseis deceniere,}

ade-J

Os)

oq;pils

mentibus bene, impiis

mal

c

effe,

bau c|

vane _{putabant. Haectalia, cui}

volupe fueric

prolixius videre

expöfita, adeat

präster

alios,Vofft

de IdolGent.ScClafen.in_{Theolog.Gentil.,}

§, XXI. Sed fiargumenta expendantur, qui-> busratiofibi

_{aliisqj perfuadere}

_{conatur*qu,od} pi-orumanirmbus a _corporeIblutisbene fit,pro-babilitas al_{i quaexiisapparet,certitudononitem,}

Nequen. cum Grotio inProleg. deIureB.&P. exluminenaturaeconftarearbitramu.rDEum vo-luifle acterna _{praemiafibi obedienwbusconfcrre*} ad hocenimde_{jure DEusnontenetur: DEusn.} nihil debet hominibus : hiDEo omnia.

Arifto-telescertel.I.Ethjc.c.X. Beatam felicitatemDc-orumimmortaliumdonumagnofcit. An. DEus,

exgratiaanimas piorum praemiis

adficere vclit,

necne?Idomne

uti

efl;inDEiarbitrio, itaextra promiffiones oraculorum divinorum

in£aliibili-ternonconftat.vid^ Cumberl.de legg., Nat.c.V. Sea.XlX.

§. XXIL Etta.ntumabeft, ut féipfämmens

humana beatamrcddere_{poilet: majorn. tit}

tri-fticxperientiaeheu!

edocemur

cidern

oflfula

eft

caligo, quam ut

fola

ratione

duce pervideat

quo

itinerefinem fuum_{affequi autvitamveråSc}

_ple¬

nafelieitatedignam inftitueres poflit. Certe

Pia-tonici_{quiargumentuhoc curatius}

_fufiufq,

_quam

alüex

antiquisphilofophis

_perfeqvuti

funt>

men-tem

tem hominis immortalem nifi_participato

lumi-neiiliusDEi, a _{quo& ipfäScmundus fadlus eft,} beatam elFenon _{poile ajebant. Ethocveriilimc:}

nuDan. res creata eftfibijux

_{independenter}

_åc

fundamentaliter. Eumennaturae,ftndturas equi-demnonnullas,emittitj _{quibus nobiJiores}

genti-lesinnotitiam verae_{felicitatis,fibiperfuadebant} pervenire poffe: fedqua:tam tenuesfunt* ut

terminos_{viresq,naturalesnonexcedan«. Mens}

quiafeimmortalemnovit, etiam

felicitatemve-raminremortalinon efle_{quaerendam, naturali¬} ter_{cognofcit, rebus igiturterrenis Sc caducis}

non_{acquiefcens altius jfcandit,Sc caeleltem}

agna-tionem _{cogitans in primatandemomnium}

rc-rumqaufa Deo immortaiifiÜitur, in_cujus

conr-templatione perfe&iflima, _Quantum

_finicus

_ejus

intellc&us admittit, felicitatem fiiam aeftimar.

Diis immortalibus _{( Deoimmortaii) inquit}

Ari-ftoteles 1.VII.de_{Rep.c.i. Vitaomnisbeataeft.}

Hominesautem_{fiint beati}in _quantum

contem-plandoDEumimitantur, eiqj le'conformant. De quaconformationecreatur*rationaliscum DEo

plura iidefideres, vide (is _{Joach.Zentgrav.de}

Orig, Sc Verit. Jur. Nat. artic.iX.p,m.jn.ieqq. §. XXIII. Voluntatem_{quodattinet, natura,}

etiamconftatfelicitatem_{ejusquaerendam infru*}

itionc _{&amoreDEi, quippe quieltBonumab«} folutefummum. _{Qu iigitur DEo fub ratiene}

(")

fummiBoniab_{intclledfucognitoadhaeret,}

eum-cjtie propter feipfum fummacum

deieftatione

amar,Deofruitur, Sc exilla fruitione ratio con-fenciente S._{fcriptura , felicitatemVoluntatis} me-titur.Sed_{cjuiabonumilludfummum}

eftfuperna-■ turale, hoc

jamopus, hic labor

eft,

ucvires 8c

fubfidiaüni illi _{fupernaturali}

_confccjuendo

ido-nea _{fuppetant» Inhisaucem}

fubminirtrandis

ratio naturalis deficit: _{quae n.fubfidia}

_gentiles

commendårunt infufficientia Sc _imperredla crant: nam

quancjuamincommutabili,

utprae-dicabant, _{puritiätecafti ainoris}

beo

_adhaerentes

etiamcum_{propterDeiamorem,}

felicitatis

fibi

accjuirendaeintuitu, naturaefuae

placitis

infinsq,

aDeonoticiis_{pradbicisobfecjui ftuderent, in pio}

lincerocj, obfequii

conåtu, a peccato

immunes

videantur, defedlu tarnen Sc_imperfedbone

hu-jufmodiconatus gentilesrevera

peccåfle afTerere

non veremur.

§. XXIV. Qui_{igiturvera& folida}

_felicitace

frui_{cupit,eiaudh)resfumus3utnimio rationis}

ex-ercitio_{abflineat, menteq; pura}

_fbliufcp

_Dei

_fupra

omnesaliasideas_{quantumvisciaras Sc}

deftinctas,

cupida,finceramvoluptatemqua:exdiviniamo-' risfenfu_{profluit »expedier. Adquodfaciendum,} mensin_{féipfam defcendens, haud}

_obfcure

mo-netur: namexcreatione, confervatione Scfor- j »afui_{ipflas limjtata abalio exiftente,}

_adalium

tenden-03/

tendenteadnihilifui _{agnitionemimpcllitur. A}

jCéipfä n. merum nihil eil;

quicquidn-in

ea effc

realitatis&_{perfedlionis,abaudlore Dco habet,}

ad_{quemonmiafelicitatis}

_{iuitdefideria ^ficur}

_radii

omnesincireuload centrumtendunt) _cumfui

deipedlu extenderedebet. Si vero mens

huma¬

na _{aliquam fuirationem}

habere velit,

ieipfinij

tanquamrerum creatarumimmenlitatis

particu-lam_{aliquamminuuifimatn confiderabitnun}

_fui

repraefentativam iedimaginem, in

ilar

tabulae

pi-<H:ae,alium referentem. _{Mensigiturfjisimagini,}

busnonadhaerear, niiifeipiam_pro fcopofui va-ne_{ftatuere,inq, datum}

miferabilem

_{dejicere ve¬}

lit. Nemo in_{pifturaegregia, cui fummopere}

al-ligatused,itaoculos defigit

coloribusq;

adhaeret,

utde_{perfonarepraefentatanihilcogitet. Ridkule}

faciunt homines, quibonnm fibi aliunde(juccrtmt

quamabipfisDiu(verba funt

Jambßc.

de vit.

Py-thag.-c.18.]'&pertndeacßqutsin rigione, cuirex prteeß, prxfettitm autSatrapam coleret, negleäo inte¬

rim ''Monarcha&SummoomniiimDomino. Ethoc eilquodaudloresSacri Scmyftici inculcant:

crea-tura nondebetfu bilder cin_{objectofinico, debec}

proponereiibi objedlum infinttum, Sc alia, qUte

nuncadfinem properantes _omittimus,

mantillae

locononnulla»_{parcå tarnen manu,addituri, ex}

quibus conipici poflitquo ufq; ratio Tibi rclifta

hocinnegotio

feendere

poific,

.

/z+)

§.XXV. Mens igiturtoto intelle&u Sc

_än^o-

_j

rcomnibufq. datisad DEum datorem, Proty- |

pum

fcopunlqsfuiipfi»

ob!ita,feratur;cum ewm

in_{(eipfämrefledttt vireslibertatis fuxexpercüra,}

in iiS_{nihil praetervacuumSc fumme anXium}

re-peritdefidertüm, quod (olum ejus miferiae Sc aii-xietatisinfirtitae _{origo 8ctormentumeft, Narti«.}

quanq;mens humanaperconftitutionem lüi ati-

_jj

dtorisiiberafitcirca _{regimen vacüae 8c obfcura: j}

fuae _{cupiditatis eflentialiSiutfuosadhis variis} rrto-discxcitec, _{dilponat& terminer5 ut tarnen fibi l} ponat, producat Sc efficiat (quanquam admirtat

8c _{féntiat) objedtum luminofbm beatificum Sc} tranquillans.minimeliberadéprehenditur. Hlca&mtas mentishuman«fiftitur. _{utargrirudinisfuarftatusq;}

corru-pticonvidbjgeneralius&confufiusquana^cupiat defide- t

ret. Ultratenderevetatreilublimitas, _{menttfq; ftatui}

prasfentis incapacitas.Sicmensimpotcnti* fuae adfeipfä

illuminandatnconicia,precibusfideiad Deumau&orem omnis lumin ishumilime feconvertat, utveriluminis

ve-rseqjfelicitariscomposfiat;quovoroeriamnos(favorem

Ben,le&orisofficiofe rogantes)rüdem hanc meditation?

obfignamus cum immortali, ad Deüm immottålen», gratiarumadtiotie, quod immortalem omnibus homiiii-bus_{indidentinentem,calidis} eundem _fatigantcs

preci-bus,velitmenteshominumde immortali:ate luaex ln>

minenatutxconvi<£tes,lumineßdeiporro coliüftrare,ut

in eadem fententiaconfirmati adbéatam Immortali«- _j tern,pii»defideriis feramur, eåq;arternurtabeatå (uti*

IttJBbroviJfruamnr|