H I S T O R I A
LIBRORUM SYMBOLICORUM
i n
S V E C I A ,
Q U A M ,
V E N I A A M P L I S S . F A C V L T . P H I L O S .
PRÆSIDE
M m ERICO M. F/l N T,
H I S T O R . P R O F . R E G . E T O R D . S.' R. S. M.
P R O G R A D U ,
P U B L I C E V E N T I L A N D A M S I S T I T ,
M I C H A Ë L F A N T ,
S T I P E N D . T H U N . S T O C K H O L M I E N S I S .
I N AUD. GUST* MAJ. D. I5 M A J I , I 7 8 2.
U P S A L I Æ ,
a p u d J o h a n. E d m a n, d i r e c t, e t r e g, a c a d, t y p o g r.
HISTORIA LIBRORUM
S Y M B O L IC O R U M i n SV E C IA .
§. I.
N
on heri aut nudius tertius ; fed a multo retro t e m pore agitari cœptae funt, inter ecclcfiæ SvioGothi- cae d o t o r e s , controverfiæ de autoritäre li br oru m, quos Symbolicorum nomine agnovit reliqua Evangelico- Lutherana j quatenus fcilicet finguli, quos hoc titulo a- p ud exteros infignitos fuiflfe conf iâ t, etiam in noftra patria communi recepti fuerint confenfu. Proinde quoque n on minus, qui generalem horum librorum hiftoriam e noftratibus fcribere fuerint aggredi , hujus rei haud in- termiferunt facere mentionem a) j quam qui de hiftoria patriae potiflimum meriti fuerint b). N o s vero quum partim hoc modo d is je ta narrationis membra c ol le ta uno in corpore exiiiberi, partim novi etiam aliquid et antea minus cognitum proferri poffe fperavimus* li ite
r um nobiliiTimum argumentum hocce t r a t a n d u m fufci- p eremus, rem non ingratam lectoribus nos aggreffuros exiftimavimus.
§. II.
M at u r e, ut cum Principibus Germaniae, Augufta- næ Confelfioni a d d i t i s , fcedere jungerentur Sveciæ Da- niaeque reges, fvafere tum communis religio, tum kontra imperatorem C A R O L U M V communis caulfa. U t enim illi maximum fuac libertati periculum ex crefcenti hujus
A Prin-
/i) Rarhnfnck, DilT. de libris E cclefi* E vang. L uth . S ym b . fub praef.
Prof. H a le n ii, U p (. 1 7 4 9 , p. 5 4 Iq. P V ijkm a n , DifT. S yn od , de iisdem , P. 2, U p f. 1 7 6 9 ^ . 5 3 . Iq.
i/) Lagtrbring, Sam m an dr, a f Sv. H ift. D. I. p. 1 17.
Principis potentia imminere judicabant ; ita hi non opti
ma quævis inde fibi polliceri potuere , quod affinis l u i , expulfi regis C H R I S T 1ERNI Il.di, labantes res fufcipere videretur. Erat quidem C H R I S T I E R N US ipfe, poftquam anno 1531, a C A R O L O licet fublevatus, male rem in N orvegia geffierat, in captivitate apud Regem Daniæ detentus; fed binas fuperftites habebat filias, alteram Duci Lotharingiæ , Comiti Palatino alteram connubiis j unflas, quarum in Seprentrionalia regna jus alferere, faltem largiores dotes ex illis erogandas poftulare non dubitavit avunculus CAROLUS. Cui fe oppofiturus G U - S T A VU S I , Legatis et litteris J O H A N N I S FR ID E RI - CI Elcfloris Saxoniæ et PHIL IPP I Hafîiæ LandGravii aliorumque Principum et Civitatum Germaniae, de in
eundo foedere illum confulentium, an. 1537 fuam in lin
g ulis, quæ ad Religionem fp e fl a re n t, conftantiam, re- fponfionis loco, alfeveravit, affinique fuo Danorum regi C H R I S T I A N O I I I , ejusmodi foederis necellitatem u rg e n
ti, retulit, fe ad id maxime pronum effe, de conditionibus modo faflus fuerit certior. Q u i n i m m o an. i542 Evange- lico foederi huic fefe addixit, iis fub legibus, quas Ele- floris Saxonici Cancellarius, Mag. Francijcus B u r c b a r -
dus ipli obtulerat, fimul fpondens, fe numquam agnitu
rum , quod Pontifex PAULUS III Mantuam tum c o n v o caverat , Concilium c). Eo autem magis mirandum cui
vis ob venerit, quod, in his de mutua defenlione conlili- is, ne verbulo quidem menrio injiciatur communis cujus- dam fidei formulae, cum Augultanam confeffionem, ejus Apologiam , utrumque Lutberi Catechismum, & Artic.
Smalcald. Status Evangelici dudum tamen hoc nomine fus«
cepillent. E contrario, cum fequenti tempore liifpe£ta G U STA*
0 Conf. T e ç e l, Hift. G u s t . I. P. 2, p. I C 4 , I J o , Seckendorf d«
Lutheranifm o, Lib. 11], 2* N u m . 2.
S T A V O effe ccepiffet Regis Danici amicitia, arque ideo propofitis ab Imperatore pacis et unionis conditionibus aures præbuiffet; an. 1549 fibi ab ejus Legato oblatum li
b rum Interim non accepit modo; fed et Clero SvioGothico examinandum detulit, an in ecclefia, prout C A RO L US pofhilabat, pro libro Symbolico poflet agnofci. Notis- fimum eft, hunc politici Imperatoris genii fcetum,concor- diæ inter Romano Catholicos et Proreftantes obtinendae fpecie veftitum, ut hæc pararetur facilius , Clericis con
jugia atque Laicis communionem S. Cœnæ fub utraque , ut dicitur, fpecie concelfifle, quibus tamen invitamentis adeo non fe abduci palïï funt, qui illum jufTu Regis rcrurandum fufceperant, Laur. Petri ArchiEpifcopus , Botviâus Sunonis Strengnefenfis Epifcopus aliique ex Clero S v ioG othi co, ut potius papifmi introitum, immo pa- p ifmum ipfum, fuo in refponfo, Upfaliæ tempore æftivo hujus anni dato, declaraverint d ).
§. III.
A ddu nt in hoc refponfo Theologi noflrates, fe fo- li puro atque perfpicuo Dei verbo , quod ha£lenus ejus gratia fuffulri profefli fuerant, in pofterum quoque ad- h æfuros; neque alius cujusdam fidei formulæ veftigia in publicis aflis hoc tempus proxime fubfequentibus offen
dere licet.
In prima ordinantia ecclefiafhca, an. 1571 ab Archi- Epifcopo Lanrcvtio Petri typis evulgata, Philippi Me- Inncbtonis Loci Communes atque in Sveticum fermonem verfa Margarita 1 beologica% ceu concionum facrarum t y p i , Sacerdotibus commendantur e)j nullius autem alius fcripti, fidei inltar normae commendabilis, menrio injici-
A 3 tur.
d) E ditum eil hoc refponfum in Kev. CeJfii M onum , Polit, Eccb
P- 4L fq.
0 fol, 4.
tur. Et decretum Provincialis Concilii Upfaliæ c o n gr e gati 1572 , quod cynofuræ inftar in fequenribus a£tis pu
blicis c i t a t u r / J , expreffe Prophetica et Apoftolica feri- pta do£drinæ Chriftianæ unicam n o r ma m pronunciat g).
N e c omnino neceflarium judicabatur, ut alio prselidio m u niretur orthodoxae ecclefiæ confelfio temporibus, quibus, ii Beurrei Ofegiiqiie conatus Calvinianos exceperis h ), nul- îæ exftirere in ecclelia noftra dillentientium opini one s, quæ fenfum Scripturae Sacrae diidorquere c o nar en tur ' qu am ob rem etiam ultimi, quibus G U S T A V U S I atque pri- 1 m i , quibus J O H A N N E S III r e g n a r u n t , anni, exempli inftar purioris et i nc orrupt« Religionis, fequentis aevi publicis in a£tis adferuntiu* i). V e r u m , qui fub p r o g r e f fu imperii R. J O H A N N I S Svecanam ecclefiam intefta- r u n t , motus magis circumf p e â a m Antilditibus ejusdem hujus rei impofuere curam. Famofillima illa J.ithurgia, cujus obfervationem univerfo clero in adminirtrandis fa- cris injunxerat R e x , potius quidem Manualis Eccleliafli- c i , quam confellionis titulum me re tur; interim tamen et viam huic olim fecutnrae pandebat, et Principis Haeredi- larii S I G i S M U N O I in religione Romano Catholica in-
fli-
f ) Confeflio fidei de en. 1 593.
g ) v. Stiernm , Riksd. bsllut T . I . p. 3 30.
h ) Hi tamen locum dedere fer i p to cuidam EccfefiafT. quod adferî B a a iiu s , Invent. Ecclef. Svio G oth. p. 3 0 a , fub titulo» : Farfidamtnta fiilei de fangvinis D ominici participatione in vino et non in alio piotti communi Cleri Svec. confi c o l l e c t a fed n o n nifi a X I I E p i f c o p b afqvie palloribus lu b f e rip t a .
»') K . S I G I S M U N D ! krö n in g s h a n d li n g i Upfol« Ï 5 9 4 » 8P- v- Stiernm an, I. c. p. 4 0 4 . Ejusdem Had fa Helfe oeb förfå kr an angående Religion , ap. eund. p. 4 1 7 . Repetita eff hj?e loquendi f o r m a in Sve*
Kon. Förfdkran 1 7 7 2 , §. I . V i lofve ock tl. e filik e s, at vilja handhafva
»ch befltpdda famteliqc rikets inbyggare v id förenäm nde Cbriftelige re h fio n . G uds rena och klarn o r d , ocb the högvdrdiga Jacramentens ratta och fa n n - fkyld ig a b r u k , på lika och enahanda J d t t , fotu thermed varit i ß u t e t a f
K . G U S1A F F.fles och början a f K , J O H A N l l l: d ji s r t ge trient s tid.
ftitutio maxima noftræ Evangelicæ mal a minirabattir.
Idcirco etiam, qui hifce fefe o p p o f u i t , D u x C A R O L U S follicitus quoque efle ccepit de formula fidei , qua, velu- ti teftera, dignofcerentur veræ Religioni addi&i & cui finguli, qui illam profitendum jura habere vellent, fub- fcribere tenerentur. C o m mo d io r nulla neque propo- fito magis interviens vifa eft Confeflione , quam Augu- ftæ Vindelicorum an. 1530 Imperatori C A R O L O V e x hibuerant primi reformatores, illamque adeo in Concilio, univerfo Clero Svio-Goth. Upfaliæ 1593 c ongregato, prælegi , ad fingulos articulos examinari examinatamque cum S y m b o l i s , Apofloli co, Nicaeno et Athanaliano, r e cipi atque confirmari curavit k). Securos in verfione h u jus Confelfionis Svecana, cui t u m , una cum ipfius C o n cilii d e c r e t o , fubfcripfere Duces Sudermannise C A R O L U S et Saxoniæ G U S T A V U S , R. G U S T A V I I de S O P H I A filia nepos, Regni Senatores atque Ordines univer- fi , quaeque anno fequenti typis eft vulgata., editionem W i tr e mb e rg en f em in 4:10 de an. 1531, ita tamen, ut al
teram, ibidem eodem anno in 8:0 emiftam, fubinde conr f u l u e r i n t , e x accurata utriufque collatione patebit Ij.
§ I V .
Atque ab hoc t e m p o r e in omnibus a£tis publicis,, poft Divina oracula, hæc Symbola atque librum Sym-
bo»
A) Fo<ftmn hoc eft, p r a e tim e R. Sen. atque Dapifero Georg. G y l'*
ienftjernn, qui in h*c verb a , inter a l i a , eru p it: Ego pro meo perfona ap
probo Confeßionem A u g . C afnri C A R O L O V oblatam an, tj$ o , cui con
fo r m is eß Confcfßc ArchiE pßcopi ttnfiri L aurentii P etri Senioris.
I) D e m o n ftra t u m h o c ivit L o u r. N o rrm n n , in Di(T. de A u g . Con*
ieftlone ejusque m u ta tio n e , U pf. 1 5 9 7 ventilata, p. 13 feq. De Germa
nico in Sveticmn idioma hanc Confeffionem convertifle P etr urn J o b . Got bum et edidifie Roftochii 1 5 8 7 , tecufflm dein Holmiat 1 6 3 4 *n r ex addendis ad laodatatn Diflertationem didicimns.
b olicum, tenoris inft ar, ad quem publica confiitueretur religionis doftrina, memorata legimus w). Notari tamen m eretur, quod an. 1602 poftulatis regni Ordinum re- fponfiirus Dux C A R O L U S , Calviniftarum fine dubio jam favens partibus, Auguftanam Confefiionem alia ratione confirmare n ol ue rit , quam quatenus facris litteris confen- tiret // ). Hanc autem cautelam ipfum poftmodum defe- ruifle tefiarur tum conventio regni Ordinum de fucces- fione imperii Norrkopiæ 1604, tum ipfius promifiio, ubi regale folium afcenderet 16070). Nefcio autem, anne haud incongruus metus, ne hæc Calvinianorum mo lim i
na renovarentur, cauflam fubminiftraverit regni C l e r o , in Comitiis 1611 congregato, ut, inter poftulata novo Principi G U S T A V O A D O L P H O exhibita, potifiimum u rge ret, praeter Aug. ConfelT., ejus quoque Apologi- a m, utrumque Lutberi Carechifmum , Articulos Smal- caldicos atque Libellum Concordiae, ceu eandem uberius declarantes, Librorum Symb. nomine debere accipip)»
Quod tamen effe&u caruifie probant tum Regis de eodem anno promifiio; tum fequentia a£la publica alia q). I n terim tamen minorem Lutberi Catechifmum antiquitus apud nos in ufu fuifie confiat partim ex laud. Ordin.
Ecclef. de an. 1571, in qua per Catechifmia rticulos, ad quos
ni) Herr. C A R L S F ô rlâ k ra n och R. R. forfkrifii. 1 5 9 5 » ap. v.
S titr n m a n , 1. c. p. 390. K . S I G I S M U N D I F orfakr. 1 5 9 4 , ibidem p. 4 0 4 et 4 1 7 . Sftderk. bell. 1 5 9 ? , ibid. p. 4 3 7 , etc.
w) v. Stiertim . I. c. p. 5 2 6 . 0) Ibidem pp. 5 6 4 , 5 7 4 et 6 3 3 .
/>) W id ikin d i Hilf. R. G U S T . A D O L P H I , p. 17.
q ) v. S titrnm an I. r . p. { 6 3 . Conf. R. G U S T . A D O L P H I ju r a m entum in Coronar. 1 6 1 7 , ibid. p, 7 2 4 . I n Praefatione e ti a m , q u a m emendato Manuali Ecclef. SvioG. 1 6 1 4 p rzm ifit A rch iE p . Upfal. P etr.
K e n ic iu t, fàlem alferit in Svecia proponi do£hinam Evangelicam , quolem fecundum Sacras litteras explicant invaiiota A u g u ft, Confeflio atque C h rillian x Liber C oncordix»
quos conciones Sacræ referri d e b er e n t , fol. IV vix alius intelligi potuit,* partim ex aftis Epifcoporum et Clerico
r u m Sveciæ, Upfaliæ 1595 c o ng r e g a t o r u m , in quibus Ca- tcchelis Latberi minor pueris p r op one nda injun gi tur , ea- qu e abfoluta Catechefs Cbytrai r). In fo^ma autem re
giminis, an. 1634 regni adminiftratoribus fub minorenni- tate C H R I S T I N Æ præfcripta, e x p r e ß e , juxta Symbola cecumenica et Augulh confeffionem, velut verbi Divini, Propheticis Apoftolicifque confignati fcriptis, expofitio p r o p o n i t u r s). H oc tamen in fequentibus conftitutioni- bus Religionem fpe&anribus nullibi repetitum invenimus;
l e d u n a m , ut antea , Auguftanam Confellionem m e m o r a t a m £).
§. V.
A n n o dein 1636 in Sveciam advenit Job. Dur a u s, Scotiis, qui unionem inter Ecclef. Lutheranam et Reforma
t am , per Regnum Sveciæ arque Britanniae incipiendam , p r o p o n e r e t , approbanre- negotium arque commendante ipfo Regni Cancellario Axelio Oxenflierna. Illud vero licet alia fub lege deliberandum fufcipere noluerint Ecçleüæ noifræ Anriitites, præeunte Epifcopo Arofienfe Job. Rud- beckio, quam ut invariata Aug. Confeifio utrique Religi- ni normae inftar evaderer, ideoque in auras abierit inte
g r u m hoc inftitutum ; tamen cum r e gn o an. 1638 pel*
Seretur Durans u>, multos reliquit fui conaminis p a t ro nos, inque his poriflimum Job annem M attbia , Stregnefen-
B ‘ lis
r ) R nazius, I. c. p, 5 6 2 .
s) w. S tie m m n n , Samlin g a f Religions S tadgar p . 4 1 .
t ) Dr. C H R I S T I N A S Fô rfak r. 1 6 4 4 , 1. c. p . 4 2 . Prefterfk« Pri- vil. l 6 f O , ibid. p . 4 6 , K. C A R L G U S T A F S Forfnkr. 1 6 5 4 , ibid. p . 4 8 , & C .
u ) C fr. inftar omnium Rev. Epifcopi D. Çnr. J tf p tr i Benzelii Dii- fertatio de J o h . D u r a o , pacificatore cele berrimo, m axime de a d i s ejus Svecanis , Helinliad. 1744.
iis poftea Dicecefeos Epifcopiim v). Is cum in Idea fua hont ordinis in ecclefia, in anniverfaria Synodo Stre- gnefenfi, l o c o ’ orationis introdu&oriæ ad E p i fc op a tu m, ï643 propofità , édita aifrem anno fequenri, menrem fu- am paullo liberius aperuiflct ; neceflarium duxit in comi
tiis Stockholmienfibus an. 1647 congregatus ordo Eccle- liafticus, bifce ejus conatibus, ad Syncrerifmum ducere putaris, arque moliminibus ext er or um, in aulam C H R I - S T I N Æ catervatim confluentium, mature arque tcmpe- flive obviam ire. Nulla quidem id ratione efficacius fi
eri pofle credebatur, quam fi a Regina i mpetraret, ut Catcchifmus Luther i , Articuli Smalcaldici atque F o r m u la Concordiæ ftri&e lie di£la, contra Calvinianos potis- fimum dire£ta , Aug. Confeffi publica au&oritate adnu- merarentur. Rationes, ob quas hoc concedi debere p u taretur , peculiari feripto primum expofuit Scarenfis E- pifcopus Jonas Mn^ni Wexionenfis x ); dein fuo refpon- fo firmavit Facultas Theol. Upfalienfis y) j ultimum n on tantum declaratione de Libr, Symb. Ecclefiac Evangelico- Lutherante z) generatim et fpeciatim de Formula C o n cordiæ , an illa p ro libro Symb. fecundario > feu genui
na et authentica Aug. Confeffionis explicatione in Sve- cia lit habenda a): verum et fupplici ad S;am R:am M:tem
li-
r ) Declarat Clerus SvioGo'hicus in fuo decreto de c a u d a D u r a t , Stocktj. mens. Febr. 1 6 3 8 >a p. Bnnonnem , Svecia O r t h o d o x a , p. l o i » te per A u £ . Conf. intelliger eeandem invarintam arque in fua Apolo gia Ok Formula. Concordia; explicatam & intelleg am .
x ) S erv atur ejus A u rh o g ra p h o n inter Mfcr. Biblioth. C p f. et eadem verba fidit Svetice , qure Latine, reddita exhiber ipfh Cleri declaratio ap.
Cei/tuWy M o n . Pol. Ecclef. a p . 1 89 ad 2 0 0 , et titu lu m : Coii * fio . y ) E d it u m hac e d Svetice in Svcnfka M ere. I?S7* !’• 5^7 * et decla
rationi annexum, fuifTe, m onftrat ejusdem tenor ap (.'elf. I. c. p. 2 0 1.
z ) Sub ti tu l o : Concors veritatis cœlefiis in Ecctefia Cbrifii Symbolum et triu m p iu s y edita e d ap. Celf. !. c. p. 18 9 — 2 0 7 .
rt) S u b t i t u l o : B revis et fu ccin fta explicatio e t de ci fio tlltus <ju<cfliffnis:
libello, ha?c fcripta Symbolorum ecclefiæ loco affumen»
d a arque in furura coronarione Regia confirmanda ex*
pe-tiit b). Verum multus in Job. M utt b u t, (ludiorum i'uorum olim m o d e r a t o r e m , Reginæ favor c) prohibuit , q u o mi r us acrius in illum inveher etur ; rieque, cum an.
16 fö inauguraretur C H R I S T I N A , aliquam hujus poftu- 1 ari memoriam menrem ejus fiubiifie invenimus d). N o mina quidem huic fupplicationi dedere Job. Muttbiœ ip-
B 2 ie
A n Eoi tnula Concordia pro lihro Symb. fecundat in , Jeu genuina & authentica slu g . C onf. explicatione Jit habenda? quo d affirm atu r, edit. ap. Celf, I, c. p. 2 0 r — 2 0 7 .
b ) E ditum in opufculis Religiofis Do£loris 01. Lattrelii, p. 1 2 0 , ejus
d e m Append, ad A lb a n i A natom iain Papae, Svet. v e r f a m , p. 128- & apud C e tfîu m , I. c. p. 2 0 7 . C o n f . d e m otib us ex hac quaeflione in Comitiis agitata b tr e r x Regn. Cane. A x . O xenflierna ad Epifc. Abofc’nf. Rothovitim in A ft.
L itt. Svec. 1 7 2 3 , p. 4 6 9 , ex quibus conflat h u n c Heroa tu m temporis a b illo rum partibus fletifle, qui F o rm u la m Concordiae Libri Symbolici loco acceptam voluerint.
<•) Q u a m acerba Reginse fuerit hæc J o b . M a tth ic f mota controver- f i a , te lla n t u r PalmJk V.diana : D octor J o b . Matinee krackte genom Jin ldenm b o n i o rdinis in Ecclella Supet intendenten i Calmar font eljtll bono zelo Jig däremot opponerade, titbi dijgrace hos D r . C b riftin a , hvilken intet v il
le , varandes under Johannis M a th itt inform ation , komma uthi Sufpition a f Calviniantjino. Ahr 1647 upkom D ifp u t. o fver fam m a book, C antzl. H err A x e l O xenftierna itnproherade den fam m a'. A lla Epifcopi beg iä rte, a tt R . R ä d b ville draga omjbrg fo r Religion. Sahl. R . Cattzl, tuåfte där ofver lijda härda ordh a f D r . C b r iftin a , efter och Honom particulariter Re- fponlio Superintendentis Calmar, va r dedicerad, dock med fö l je a f Jädant f v a r , a tt D r. C briftina tnäfte d ärufver gr äta , hvitken ock bade i det fa l
let hela Clerum till njjlftence. D ä rp ä fattade D r . Cbriftina dhe conjilia at fe p .itera S tä n d ern a , fom elljeft in hoc cafu voro och altijd bafva va rit eilige fig etnellan pä Riksdagar ( nndautagandes ähr dä AUnogen nägot que-
ruhrade emot A delen om R ä ä och R u ö r) hvilket ockfä m ycket opererade, at ifrä n den tijdén aldrig uäfian hafver v a rit nägon enighet, och D r . Cbriftina d ä rm eih v u n n it d e t, fom Hon intenderade neml. till att göra Jig abfolut.
Hid R. D rotzens G r e f Pehr Brahes beråttelje uthi 1661 äbrs R äds Prorocoll.
d ) Cfr. Prefterfkapets Privilegier 1 6 5 0 a Regina c o n c e fla , apud von S tie m m a n , Relier- Sta dgar p. 4 6 , quae fortafTis in caufTa f u e r e , cu r ad tempus hoc f u u m poftolatnm filere fiverit O r d o E cdeliafficus, In co-
fe atque Job. Elavi 7'erferus, tum temporis in R. Acade
mia Aböenfi S. Th eo lo gi æ Profeflbr; fed fuccedente tempore unitis velut viribus in formulam Concordiae, tan
topere in illa commendatam, impetum fecere. Ille fcili- cet non tantum an. 1659 Ideam boni ordinis Stregnefiee recudendam curavit; fed et Ramos Olivae Septentrionalis, idem pacis ftudium fpiranres, ab an. 1656 diverlis bac- cis edidit, Hic Dijputationibus Theologicis in articulos A.Iit- guft ance Confeffi'onis e \ arque Catccbetica inftitutione, anno 1663 Aboae e d i ta , variis modis in Form, Concordiae fuit injurius. Idcirco etiam non tantum Job. M attbix feripta edicto Reg. d. 15 Jul. 1662 prohibebantur; fed et
1er-
ronatione R. C A R O L ! G U S T A V I i 6 f 4 Promiffioni e j u s , monitu Epifco- pi c n j u s d a m , a R. Cancellario fuifle inferta verba ad A u g . Conf. q utm - admodum in L ih ro C. oncor dia . explicatur ; fed p oftm odnm alioru m culpa exclufa teftatur L a u re liu s, in append, ad Anatomiam Papæ, p. 1 2 9 .
e) Q u o u s q u e in hac D ifput. contra opponentem D. StigzeUum pro*
g r e f l u s 'f u e r i t TerJeru s , feqnentia ex Y ahujk. m o n l h a b u n t : — D if f é r a it obiter ndhæc D . T erferu s de receptione Formula: C o n c o r d ix pro feripto Sym bolico in K e g n o noftro .
A n n o 1 6 4 7 fuimus in Comitiis H o lm e n f ih u s, ubi inter alla negotia p ro p o n e b a tu r confideratio hu ju s qu oque rei : n u m videlicet fo r m u la Coti-
cordix in teg ra nobis pro feripto lytr.bolico a g n o l c e r d a efiet.
P r o t e f ti b a m n r contra ex rationibus tribus.
Itsno Q uia paucifiimi ex Epifcopis et Ciero tu m a d e r a n t : n a m tres loluin Epifcopi, Scarenfis , Slregnefenlîs et V ib u rg e n f is ; fuit etiam ille îlnmis feprem E p ilc o p o ru m m o rtib u s infig nis, q u o c ir c a pro pter pau citatem nequiv im us ea de re q u id q u a m decernere.
I l jd o N e q u e in m an d atis h abebam us a h iis, a quibus emiffi fu im u s, ea de re q u id q n a m confulere a u t decernere.
111:rio Clericoru m prxfentittm nim ia fuit in eo negotio fimplicirns, adeo ut paucifiimi fcirent aut intefligerent, qua de re afhiri effent. N o n nulli nefeiebanr plane f o r m u la m Concordia: et i g n o r a r u n t , in q u a n tu m ea edet alia a Confeflione Auguft9 im vel etiam co n g ru eret cu m ea, quem a d m o d u m c o n tig it, u t Senato r q uidam Regni feifeitaretur ab u n o Clerico, qua de re in C onfi/lorio Eeclefiftico ag eretu r, vel quid libi v id e r e tu r cou-
Terjeri Catechifmtis d. 9 Aug. 1663 idem fubibat fa
t u m / ) . Quin et d. 14 Aug. ejusdem anni ex utriufque occafione ùnivcrfo Clericorum Ordini Reg. Litteris i n jungebatur,, ut in explicatione Libr. Symbolic, fub quo nomine primitivæ Ecclefiæ fy m bol a atque invariata Aug.
Conf. c o mp re h en d un tu r , Apologiam Aug. Conf. A r t i culos Smalcaldicos, minor em majoremque Lntberi Ca- rechifmos non modo adhiberent ; fed er fe tenerent ad binos Form. Concordiae libros, quorum alter Epitome A r- ticulorum, de quibus controverfiœ ortœ ju nt inter 7 beol. Aut*.
Conf\ , alter Solida, plana et perfpicua repetitio Articulo
rum Aug. Conf. de quibus aliquamdiu inter nonnullos T h e o
logos eidem addi flos difputatnm f u i t , injcribitur g). N e autem h or um ignorantia vulgus, cujus infhu£lioni deftinaban- tur , t e n e r e t , Svetice verfus paullo poft prodiit Luthevz
B 3, Catech.
clu fum id fuper hoc præfentî n e g o ti o r refpondrt alter, nihil ibi nlfi c o n tentiones 1er» de d u o b u s libellis alius Epifcoporum extollit confeffionem, q uam vocat A n g u f t o n a m , nlius h an c penitus rejicit et exfecratur , volens fubf tituere aliam, quam C oncordiam dicit. I n ta n tu m fuit ipfi haec res cognita. Praeterea requifivimus confilium Acadcmiarum et Confifto rioru m fuper hoc neg erio . A b Academ'tr Aboënfi nullum retulimus relponfu m.
Uplalienfis non confenfir. Po flm o d u m Regni civium confilium requifivt*
m u s , neque h o ru m aflentionem aflequebomur.
Proinde o b has cauflfas rem d if tu lim m in tem pora commodiora, alia fi quae occurrere pofient. Publico lcripfo fententiam et mentem no ftram declaravimus o m n e s , m a n u lq u e proprias fu bfcrfpfimus , qu o tamen n em $ credat effefhim elfe, ut form ula concordiae recepta f i t ; quamvis mentio ejus facta fit in aliquo conven tu, quibus nos conditio nibus ad actum nunc applicare voluimus , quia ipfi una adfuimus et confifirv n o f h a qualiacun*
qne fuppeditavimus.
/ ) v. S tk r m n a n , Sami, a f Relig. Stadgar p. 7 6 et 87-
g ) v. Stiernm . I. c. p. 9 2 . Decreto Comitiali fequentis an. d. 2 7 Aug. hanc c onliitutionem regiam c onfirm a runt regni O r d i n e s , impofita ilfis p œ n a c iv ili, qui fecus fentire deprehender entur- v. S tk r n m a n , Reli&.
S ta d g a r , p. n o .
Catech, major b) ; quem noftra dein ætate integra L. L, S. S. verfio Svecana excepit.
§. VI.
Parum autem abfuit, ut novis bis, in Patriam r e ceptis et ab exteris mutuatis, Symbolis nova quoque ex noftratium ingeniis fabricata adderentur; live id Svecano nomini honorificentius, live ad rem eotroverfam aptius judicabatur. Eodem enim rempore, quo Formulae Con- cordiæ au&oritas in Svecia (tabiliretur, an. videlicet 1 6 6 3 ,
fvafu Ordinis Ecclef. in comitiis congregari, Theolog.
Prof. Upf. Do£L Erico Odbdio commiferunt Regis CÀ- R p L I XI T u t o r e s , ut peculiari fcripto r e fu t a r e t , quæ proxime præterlapfo tempore contra analogiam fidei et receptam Ort hodo xo ru m lentendam evulgata offent • il»
lud vero quan» primum Ciero SvioGothico e xh iber et , a quo examinatum, tandem Regia auctoritate confirmatum prodiret. Confcripfit quoque Odhelius opus , quod Palmfi paciferœ titulo inlignivit, cujusque particulam an. 1 6 9 6 edidit gener ArchiEpifcopus Eric. BenzHius, Se ni or : ct eidem licet immortuus an. 1 6 6 5 fui (let auCtor; tamen a d huc 1 6 7 2 in Senatu regni deliberabatur, utrum Libri S y m bolic! nomine prodiret, nec n e ? / ) Caruit autem hoc ef- feCtu; fed an. 1 6 8 7 ejusmodi auCtoritatem Catechifmo a fe edito conciliare voluide ArchiEpifc Upf. 01. Srrebili- um y literæ ejus ad S:am R:am M:tem teftantur k), cui ta
men procul dubio obftitere gravilîimæ, quæ in e u n d e m , præ-
h ) Opero P etri R u d h cckii, T h . Do£t. Prot, et Putf. U p f . , Holmiae 1 6 6 7 . 4-.r0.
;) K ilos, Iîiftoriola Poëcarum in V eft.G oth . Lr.tin. p. 36*
k') E fte r Ed. K . M a j\ts nddiga befallning viande ja g u ti min f d t r a underddnigfte Skrifvelfe med djupnße vurdnnd y ttr a mina ofârgripefiga tan- knr oui fpdrsmâls bokens inrdttnnde ocb P u blication, kommendes ja g pd den enfaldiga m ening, fo m fkulle det rddfam t vara , at en convocation a f Bi- ßcoppar, Superintendenter ocb ndgra andra o f Prejier/kapet fk e d d e ,
in S v e d a .
p ræe un te Do£t. Erico Benzelio Seniore, exhibebantur ob- i ’ervationes. Con tra an. 1 6 9 3 edicto Regi o, quod a ppen
dicis loco adjicimus, cautum eft, ur, ad autographon Lu
theri in libro Concordiæ expreftum, quam accuratillîme ejus Catechcfis minor poftmodum ederetur l). Siluere aurem hæ de auctoritate Formulæ Concordiæ controver- fiæ ufque ad. an. 1 7 1 5 , quo in binis decadibus Thefium T h e o l o g i c a r u m , ftipendiariis in difputandi exercitium Mens. Apr. et Maji propofttis /;/), praeter Symb. cecume-
nica
emedan det våt ket angår Religions o f ning och Jkafi hådattefter ö fver hein R ik e t praclifcras och hållas få r en lihro Symbolic o , på hvilken ingen tnå t/iagt åga fedan nt tala in Palmfkoldian.
/) T ill A rchlebifkopett, a t in rå tta den mindre L u th e ri Cntcehifinum e f
ter L u th eri original u ti Lib ro C o n c o r d iæ , och fedan a f trycket u tg å låta. Sto a kh . d. t Feb>\ A n n o 16'$3*
C A R L & c .
V å r y n n e fl <bY fcfc T ro M a n fa3 c fcfc Så/om v ij ut bur Eder och De- andre n f Bifcoparna och P råflerjknpct till Handbokens åfverfeende få r o r d - nades underdåniga J b ifveîfe och beråttelje få rn im m e , bnrutedes J till h o r • fa m b t fålje a f r V år Kådiga Befallning n f d. 23 f a n . fift leden f h a f ven hårdr
Secreteraren O rnbjelm s påm inneJftr, angående de n u tid efter annan a ftry c • te mindre Catechifmos L u th e r i, u ti bvilke i nu gr c fiyeker fk a ll finnas en å tfkå n a d t f t ån de gamble editioner a f bemålte Catechifmo, jå m h vå l efter e tt noga åfvcrlåggiande fladtiat uti den m ehningen, och d tt underdåniga be- rånktandet , at den mindre Catecbifrnus borde blifva al deles inråttad efter L u t bert O rig in a l och font det itifå rd t å r u ti JJbro Concor dite, och fedan dåi efter n f t r y k t , efte r fo m den fam m a hos ofs jå tn b te några andra f å r en K o rm n tifk och Sym bobfk bok antagen å r ; A lt tå- få) mår kia V ] med nåde detta E dert berånkiande , och vele f å r den [k u ll, att bemålte C atechifm us, få f tm E dar mening å r , m å varda inråttad efter L u th eri Original ur i L ib r.
Concordice, och aldeles därefter a f try c k e t u tg å , till at fe dan bhfva a f ung
domen i beta R ik e t, utan någon å tfkih ta d ty lå r d och låfeh. H u lk e t låtider Eder till e fte t rå ttelfe och nådigt f v a r , kunnandes J med de åfrige a f B i- /kopar ne och Snpiriniendcntem e till få lfe d å r a f g jå r n om detta år endet ke~
hårig a n fln lt, och V i befalle Isåc.
C A R O L U S .
f . Bergenhjelm►
m) Edita? (u n t in M ercu ric Svet. 1 7 5 8 , p. 9 1 8 & 1317‘
aica et Aug. Conf. alios libros a S:a R:a M:re nomine l i b r o r u m Symb. fuiffe infignitos, vix unquam probari poffe ftatuit Do£t. Laur. M olin, ad Upf. Acad, rum Theo*
log. Profeflor. Publice fe ei oppofuir Collega T h . Do£t.
& Prof. Dan. Lundius, re mq ue poftea ad Confiftorium Academicum detulit, ubi variis feffionibus c on tr ov e rf a , tandem, exhibito relponfo folidilîimo Epifcopi Aboëqiis, D. Job. Gezelii n) et interpofita ArchiEpifcopi au&orita- t e , mutata Molino mente , compolita eil: o). Eo auteni minus conveniens fuit, iterum hoc doctrinae pun£tum in dubium v o c a r e , cum in Ordinantia Ecclef. de an. 1-686 exprefle fuerit praefcriptum, ut omnes Regni incolae d o ctrinam profiterentur, in integro Libro Concordiae e x plicatam; -quæ verba dein repetita agnofces in Promifs.
Reg. U L R 1C Æ E L E O N O R Æ an. 1719; Regis F R E - D E R I C I I:mi an. 1720 atque in Privilegiis O r d i n i C l e ricorum concefîis 1723. Quin & in Promifs. AuguftiE.
Regis G U S T A V I IIl:tii »772, §. r. Formulae Concordiae expreflam mentionem i n v e n i e s , de cujus obfervantia ni
hil igitur d e ro ga t , quod in For ma Regiminis d. 2 t Aug.
eod. an. §. 1. fola Aug. Conf. cum Symb. oecumenicis et Catech. Luth e ri, ad exemplum fcilicet Formae R e gi m i
nis lie diftæ R. G U S T A V I A D O L P H I de an. 1634, memoratur.
ti) Edit, in M ere. Svet. 175 8 > P* J7 2 -
• ) Cfr. W ijk m a u , de Libr. S y m b . , p. 55.
