D. D. DISSERTATIO DE NOTIONE
LEGIS,
JURA
ETOFFICIA
HOMINUM NATURALIACOMPLECTENTIS,
quamVENIA AMPL. FAC. THILOS. VPSAL. *
PR AESIDE
Mao. DAN.
BOETHIO,
PHIL. PRA CT. PROF. REG. ET ORD.
PRO GRADU
EXH1BET
Claudius
Gideon
Calen
OSTROGOTHUS.
IN ÅUDITORIO GUST. MAJ. D.^X^MAJI MDCCLXXXV7.
HORIS A. M. SOLITIS.
V P S A L I JE ,
Monsieur le Baron
MAURICE
de
KLINGS
P
O R.
Coi^onel du Regiment de Dalekarlie,
Cavalier chez son Altesse Royale
LE DUC D' OSTROGOTHIE
ET
Chevalier dk L'Ordre de L'Epce
2 /
t * i
piir Son treshuttiHe &
trcsQbeisfant Serviteur.
DE
NOTIONE
LEGIS,
JURA
ET
OFFICIA
H0M1NUM
NATURALIA
COMPLECTENTIS.
'fr*£f
§. I.
In
notione
fati fuere,Legis
quienodanda
poft Grotiumnon
(ine
ordine fyftemati-
fucceffu
ver-co jura &
officia
hominum
pertra&anda
adgreffi
funt. Legis in genere a
conffiio,
pa&o &
jure
dif-ferentiam (labilierunt, & indivulfumillius
cumidea
Superioris nexum
monftrarunt.
Iidem
quoquede
Legis,
officia &
jura hominum
naturalia
praefcriben-tis, origine,
promulgatione,
obiigandi
vi
&
univer-falitate copiofe fatis locuti
funt, adeo
uttemerarium
for(an videri poffit, in campototies
emenfo fuas
pe-riciitari vires, melioremque a fua quam eorum ope¬ra fruftum pollicerij fed,qnamvis
haud
refragemur,
muha praeclara Sc
uciiia ab iis
tradita
fuiffe,
&
re-liqua haud
difficiii negotio ita
explicari
poffie,
utcum veritate convenire videantur, tarnen multum
abeft, ut adeo exhauftam hanc ehe rem
&
eous-que ad
liquidum
perduftam
putemus, utnihil
ad-huc vel addi vel corrigi debeat, quin potiusconfu-fionis & otioiarum quseftionum
fcecundam adhuc
reliöam effe fcaturiginem
fateamur, cujus
totumPhi-lofophiae campum permanantes penitus
claudere
4 Notione Legis, Jura & officia
vulos eorum non valuit induftria: nefcierunt fcilicet
ad veras idearum origines afcendere,
&,
experien-tia facem praeferente, qua per effc accuratione easdem
ea (ubjicere analyfi,
qua tenebrofa errorum
evitan-tes diverticula, clara & perfpicua fruamur veritatum
ad humanam conducentium felicitatem luce. Ab
aequis itaque rerum aeftimatoribus nos facilem impetra-turos fore temeritatis veniam fperamus, (lquantum, vires & propofita plerumque (pecimibus academicis brevitas permiferint, notionem Legis naturalis ab il¬ la liberare obfcuritate, qua vel in fcriptis
Philofo-phorum vel in communi hominum fermone premi
folet, praslenti opella tentaremus.
$. II.
Quando cognitionem iWarn Supremi Numinis,
totius univerfi Creatoris & Moderatoris , quam Sc
(ana Philbfophia & Sacrae Litterae urgent, animo rae* ditari voliimus, Dei in res creatas imperium,
no-ftramque ab lllius volnntate pendentiam non pofiu-mus non agnofcere; & falutis noftrae ftudio a£fci
o-mnia , quae ad veram, conftantem & communi
hu-mani generis flori congruam ducunt
felicitatem,
ad-minicula, ut a fumma lllius bonitate concelTa , ita
etjam ab Illo tanquam a Supremo
Legiflatore
perfapienter fancitas leges tradita venerari.
Hase,
qu&altas in animis hominum agere radices
deberet,
do-&rina, quaeque maximum addit
ofhciis noftris
pon¬dus , praepoftere tarnen principii loco ponitur, quan¬
hominum naturalia complecleiitis. /
explicare conamur* Facili quidem negotio jam vi¬ demus, normam aftionum humanarum in Divina
Voiuntate eodem modo fundatam efte, ac omnium
rerum exftftentium ordinem qua originem ab eadem
repetimus ; neceftärium quoque judicamus, ut eo
cogitatione noftra afcendamus, conformemque
fum-mis, quas Deo tribuere fas eft, Perfeftionibus Illius
volnntatis nobis formemus ideam; (ed longe aliud eft negotium, rerum ordinem, qualis in Intelleftu
Divino omnia comprehendenti (it, confiderare, aliud partem hujus ordinis, quae homines tangit & ab illis
perfpici poteft, modumque, quo eundem cognofcere difcunt, qua (ua in natura hominis fundamenta fuos-que progreflus, explicare. Illum, quem objeftivum
vocari placet, & cujus partem moralitatem aftionum
objeftivam conftituuntPhilofophi, non prius,quam hic
(eufubje£tivus cognitus fuerit,noftra aftequi poftumus
cognitione, quae tarnen non nifi partialis, imperfecta
& in multis obfcura evadere poteft. Si igitur illius i-deam ad noftra explicanda officia principii loco
po-neremus, vereor, ne obfcuram admodum eorum
redderemus cognitionem, iisque tandem nos impli-caremus difficultatibus, quibus a (enfu communi & vitae humanas ufu omnino reduceremur. Fac enim,
ut quidam contenderunt Philofophi, cognitionem
obligationis ab idea Dei incipiendam efte, fac etjam
cum celebri patriae noftrae quondam Philofopho A. Rydelio ideam pendentiae a Summo Numine natura
ipfa efte congenitam, fac quoque nos inde ad vitam
fecundum voluntatem Divinam inftituendam ftatim
no-6 Notione Legis Jura Ü3 officia
noflram fentire Obligationen!, oritur tarnen quaeftio,
qna2 fit volantas Divina? cui refpondendo non ma¬
gis fenfus pendentix fufficeret, quam fi nuper
con-duftum nautam, qui nec mare nec navim unquam
viderat, feliciter ea,quae ad fuum pertineret munus,
flatim perachirum efie diceres, quia fciret, Supremo claffis Prsefefto obediendum efle. Quod fi ipfe
hu-jiis pendentiae fenfus experiundo animo ingeneratus
eft, fi idea Dei contemplatione rerum creatarum
ad-quifita, fi juftitiae imperii Divini agnitio ab amore
propriae felicitatis progenita efl, facile apparet, non
ab iiiis incepifie humanrim genus fua cognofcere ju-ra fuaque officia. Dari moralitatem objetfcivam fir-miter afieveramus, fed totam de illa doflrinam ad hunc planum & perfpicuum reduci pofie fenfum arbitramur: quod (cilicet Deus, propter rationes fi-bi dignas, ita conftituerit rerum indolem humanam-que naturam, ut hoc non alio ordine falutem ve-ram, confiiantemque obtineamus. Si a fimpiici hac
recedas explicatione & ulterius inquirere volueris, verendum, ne in abftrufas, infolubiles &, quod fateri
non reformidamus, nullius frugis incidas quasftiones,
quales funt illae, qua de akterna idearum jufti &
ho-nefti natura, de moralitate a&ionum antecedenter vel
confequenter ad voluntatem Divinam &c. morse funt. Qui ea, qua par eft, attentione idearum noftrarum
formationem & indolem perfcrutari fciunt, facile de eo nobiscum conveniunt, quod notiones, quas ope
abftra&ionis formavimns & compofuimus, per fe fte-riles dubiique evadunt fenfus, nifi per filas, a
bominuth naturalia comphttentis. y
bus format« (unt, rite explicentur, atque
idcirco
male ad illas, quibusoriginem
debent,
explicandas
adhiberi, cum in vitium,quod
circulum in
demonftran-do & petitionem
principii
Logici
vocant,
prsecipitent-Ideapimoralitatis obje&iv«
hujus
efle
indolis
facile
patet, adeoqueabsque
confufionis
metu
nequaquam
-ad noftra explicanda jura &
officia
explicari
poteft,
quamvis illis
demum
cognitis
& rite
explicatis,
fu-peraddita idea
Summi
Legiflatoris,
robori
effe
pos-iit & debeat. Ne vero gratis hane
attulifle
affier-tionem videamur, ad originem &
formationem
ide«
Legis jura &
officia hominum
naturalia
pr«fcriben-tis inquirendam
propius
accedamus.
§.
I"-Notionem Legis fine
idea
Superioris
mentehaud
concipimus, ut itaque
illa intelHgatur,
necefle eft
uthujus originem atque
variam
formam
explicemtis.
Enata effc idea Superioris a rerum in
noftros
fenfus
efficacia & per varias, quas
fubiit
vivendi
cumaliis
hominibus neceffitas , vices varia induta formaper eos, quos
fecit
focialis vita,
progreflus magis
magisque
perpolita eft.
Idea
Superioris,
quaulti¬
mum in fenfibus fundamentum, non ab illo dirfert
pendenti« fenfu, quem,
ubi
res, quasdirigere
ne-quimus, ad detrimentum
vel falutem
noftram
quid
conferunt, experimur , & cum
illo
perpetuocon-funderetur, nifi a noftra cum aliis vivendi
neceffitate
edofli & noftr« & aliorum mentis confilia perfcrutari
lciremus & ideani confilii atque voluntatis
huic
fenfui
fuper-£ Notione
Legls^
Jura & officia addendo ccecam vim a vi confilio dire&adiftingue-re difceremus. Hsc vero confilii
idea, a
cogni-tione aiiorum hominum, & faculcatum
mentis noftrs per illam promota confcientia, enata, varia
pro in-dole (ocietatis humans fuit
faciemque
fspiusmuta-vit-, cum itaque illa fenfui pendentis annexa ideam
efformavit Superioris , prsfenti
materis explicands
inferviturum arbitramur, uc, qus
pro diverfo homi¬
num (latu fuerit ides confilii
forma, generaliter
monftremus, & deinde de ides hujus ab humans
mentis affeftibus & fociali vita mutuats ad Summum rerum Statorem applicatione difleramus,
ut inde
no-tio Superioris illiusque voluntatis, Legis
nomine
in-fignitsmelius elucefcat. Homines, defideria ubi
pau-ca, qus natura immediate illis
ingeneravit, prsfenti
fenfu mentem agitarunt, ad eadem fatisfacienda
coe-co magis impetu,
quam provida futuri temporis cu-ra ferebantur, tarnen crefcente
experientia
inconhil-tosmentis motus Providentia cohibere fen (im
didice-runt. Crebrs cum aliis hominibus rixs fuas cum eorum viribus metiendi
poteftatem faciebant, quo fe vel fuperiores vel inferiores efle
animadvertebant,
& fus falutis defiderio a£ti aiiorum vim
jam
evita-re & eludere, jam
vero eorum amicitiam &
benevo-lentiam mereri ftudebant. A fuo eruditi mentis
im¬
petu, fimilem aliis tribuebant, & quo minus illum
freno coercere fapiebant,
eo etjam minus jufta & mo¬
derata ab aliis expeftabant
defderia, ipfi aliis fibi
infi-rioribus infultantes, eadem fibi
a fortioribus
im-minere fata autumabant. Interim tarnen communis
indi-hominum naturalia compleflentir.
>
indigentia
ad
externampropulfandam vim
plurinm
conjunxit vires, quo, cum
fecuriori
&
commodiori
fe rrui vita animadverterunt, frenum inordinatis
in-jicere affeftibus &, fibi
profpicicntes,
de
neceflaria hac
unione tuenda confilia capere cogebantur.
Si quis
prhvatus conjun&is his viribus femet opponere
volueric,
fe inferiorem efTe facile perfpiceret, &
fimul,
qua-tenus communis falutis cauffa coaluerint hominum
vires, easdem non cceco impetu agitari videret.
Fir-mata hac focietate & culto fenfim vitas focialis habi-tu, vis fapientia & ad falutem communem
tenden-tibus confiliis direfla mente facilius concipiebatur:
ftabiliebantur quoque vincula privata, quae
homi-nes hominibus uniunt, iilud praecipue, quod Paren¬
tes liberis jungit, quo, amore prolis, providam debi-lioris & fibimet ipfi profpicere nefcientis aetatis
gere-re curam ipfi in deliciis habuerunt; his eo
progres-fum eft, ut, quando initae focietatis cura, regimen-que unitarum virium, uni
commifla
fuit, ille fociatis
viribus fortis &per conjun&am fingulorum vimSu-perior Sapientis falutis publicae Statoris, & Patriae
Patris infigne nomen mereri prceoptaverit. Conclu-dimus igitur, ideam confilii
jam
ideae virium ad for-mandam notionem Superioris conjunftam, primum ab idea inordinatae impetus mentis parum diverfamfuifle, fed injunfta neceffitate, defideria cohibendi &
ad finem a, falute communi petito, dirigendi, fenfim
a rudi & incomto hoc initio receffiffe & tandem de-cus formamque, quam polita magis hominum aetas illi jam tribuit, adeptam fuiffe.
10 Notio Legis, Jura tf officia
§. IV.
Hac tradita origine atqne forma ideae Superio¬ ris, quae ab indole
focialis vitae
formata
&perpoli-ta inter homines viguit, expeditiori jam via ad illam Divino numini adplicatam enodandam pergimus.
For-mato per experientiam
pendentiae (enfu
& undecun-que ad omnesin
falutem nod
ram agentes res, quashominum dirigere non valuit vis atque induftria,
ex-tenfo, eam, quam a confcientia fuse mentis, per focialem vitam excitata, habebant homines confilii
notionem, ad omnes fibi potentiores res rerumque
cauffas adplicarunt, & inde fenfum
pendentias
atquecum illo conjunftos fpei metusque affe&us diverfa in-duerunt forma. Genus fcilicet humanuni,ubi a primi¬
tiva difcefiit originis fuae cognitione, eo delapfum
fuiffe
teftantur omnis aevi annales, ut polytheismum primum
coluerit& deinde fenfim tandem ad unicum hujus
u-niverfi Au&orem & Arbitrum agnolcendum
per-duci potuerit. Rüdes enim animi , metu
praecipue
agitati, omnia
fere
loca omnesquc resGeniis
Diis-querepletas & animatas
fibi
fingebant, qui vel
gene-ri humano noxia vel amica moliebantur confilia, quo-rum ut fuperior vis, ita etjam metu & veneratione
quosque
prolequendos efie arbitrabantur. Ipfi
veromoderata & fapienter inftituta confilia raro
fequentes,
led in perpetuum virium
ad debiliorum
noxamabu-fum proni, nec ea, quae
ad
fiiam imaginem
effinxe-runt, idola meliora fapientioraque fibi prsefentarunt j
nam quamvis verum
fit, quod ad ideas
quascunqueforman-hominum natur(tIia cov.pjcåeiuis. //
das non opus (it, ut protypon extra mentem
habeant, tamen componi &
efformari
nonpoUunt,
nili cauflam defideri.a , & materiam ille, in quo
vivimus, (latus, fubminiftret; unde facile
concludimus
difficile fuifle illis , qui ip(i fua
moderari &
Provi¬
dentia regere confilia nefciebant,
moderationis
&
(apientias veram (ibi
formare ideam.
Interim,
quas (latus rudioris animi formare permiferit, confiliiideae
fictis Divis applicatae communiter
agnolci
cceperunt,praecipue cum publica
quaedam
clades
communemex-cita verit metum, & illi, quorum aetas &
longior
re-rum ufus aufloritate quadam inter homines
gaude-bant, vel qui dominandi lubidine
agitabantur,
easdem
ulterius explicare & (irmare (ua e re
elfe
putaverint;
quo fa&um e(l, utconfufae
&
parum(ibi
conftan-tes notiones, adhuc magis mifcerentur, & quae
vel
delirans imaginatio vel in(idio(umimperandi
(ludium
di&itaverint, pro Divinis receperint
oraculis homi¬
nes , iratum Deornm Numen quacunque via
placan-dum & Illius (ibi confiliandum e((e favorem
viden-tes. Sed creicebat tamen experientia rerum & de
cauOarum (ubordinatione fen(im hominum,
(apientio-rum (altem, erudiebat animos. Adeo ut ad unam
ultimamque omnium rerum
afcendere
cauflam
didi-cerint,quam Natura nomine veteres
plerique
appel-labantPhilo(ophi,nos vero meliora edo&i a Natura
di-(linftam ef(e (cimus , & Deurn Summum rerum
Au£to-rem & Gubernatorem nuncupamus. Conlilia quoque hominum a vita fociali (enfim mitigata, & ad finem communi faluti amicum (apienter dire£ta efle
12 Notio Legisy Jura
officia
runt, quo
confcientia
virtutum
ipfi gaudentes
,eas-dem Summo rerum Statori attribuere Illuinque ab
omni liberare imperfe&ione potuerint, atque
idcirco
Illum ut Sapientiffimum totius
univerfi
Gubernatio-rem, & Optimum generis humani Parentem devota mente colere didicerint.§. V.
Perfe&iori haec & verior de Deo rerum omni-um & humani generis Superiori notio , eam
menti-bus mortalium infinuare potuit debnitque ideam , quod , ut ipfa rerum
exfiffentia ita
etjam
earundem
ordo & particulariter ea, quam a cognitione fui ipfius rerumque ad fuam falutem
efficacia hauferunt,
nor-ma in Illius voluntate fuum agnofcat fundamentum, atque quod idcirco eodem nomine, quo prirnum man¬
data Superiorum, quos inter.homines agnofcebant,
ap-pellare adfveti
fuere, Legis fcilicet, infignienda fit
Si vero jam originem variamque
formam
ideae con-filii & voluntatis, quae fenfui pendentisefuperaddita
notionem Superioris compofuit, qua par eftattentio-ne, perfcrutamur, fole meridiana
clarius
patete arbi-tramur, nos non ab idea Superioris ad jura & offi¬cia noflra naturalia cognofcenda progreffos
fuifie,
fed virtutis a vitii differentiae jamjam nobis confcios
illam formaffe & ad pondus aliunde notis ofhciis
ad-dendum adhibuifle. Quae res eo magis nobis obfer-vatu digna videtur, quo certius quotidiniana nos
e-docet experientia, eosdem adhuc in animis
hominum
hominum naturalia
completfentis.
j?durare metus terrorisque
affe&us,
quibus
rudis
&
idcirco parum cautaplebs in
perniciofiffimos
Super-ftitionis de voluntateDivina errores
toties
praecipitata
fuit, & praceps
femper
ruet,nifi
folida
rerum
cogni-tione pramuniti
fapientiores,
&,
qui
ccecas
mortaliuni
mentes dirigere debent,
doÄores
ad
fanae,
e
cogitione
naturae humanae haurienda,rationis
di&amina
eandem
reducere queant.
Hoc
quidem
non eoextendendum
efle putamus, utnihil
afanftione
Voluntatis
Divinae
hominibus praefcriptum
efle
contendamus,
quod
non
a naturali fua conftitutione rerumque propterillam
utilitate colligerepoffint;
fed
quamvis
Deo
placuerit
particulari
revelatione
facienda &
omittenda
huma-no injungere
generi,
ad
quorumfcientiam
propriis
viribus adfcendere non valuit,id
tarnen pro certotenendum effe arbitramur, nihil a
voluntate
Divi-na profe&um
effe,
quod
jura
&
officia
naturalia
deftrueret, & obligationem
obligationibus
naturali-bus contrariam imponeret.
$. vi.
Legis itaque
notio,
quatenusjura
&
officia ho¬
minum naturalia comple&itur, cognitis
demum
hifce
juribus
formata
eft,
&
quomelius
haec,
quoad
fua
fundamenta & nexum, cognofcuntur, eo
etjam
perfe-&ior certiorque illa evadit. Hinc
etjam
eventumelf, ut, cum homines a rerum in
fuam
&
fui|
gene¬ris falutem efficacia faciendorum fugiendorumque
fcientiam collegerint, neceßariis
aäionum
fuarum
ad
•
Notio Legis, Jura cjf officin
(uam felicitatem aut detrimentum
confequentiis prae-miorum & poenas denoininationem
injungere
debu-erint, quae denominatio non magis quam notio Le¬ gis (ine idea & agnitione Superioris intelligi poteft,
Unde etjam patet, pro varia confcientias confilii &
voluntatis forma, variam
quoque enatam &
re-ceptam fuif(e de praemiis pcenisque a Deo infli&is
perfvafionem, feu eadem fuiffe harum notionum atque ideae Legis fata. Huic obfervationi, unam tantum adhuc addendam eile putamus.
Legis
(ci-licet notionem &, quae iilam ingreditur, Superioris ideam a fociali vita enatam efle dudum monftravi-mus, quapropter non tantum ad Legem
requiri-tur, ut ab Entis Inteiligentis profe&a fit voluntate, fed
etjam ut intelligentibus data & praefcripta fit; ab-ftfahi vero & mente fejungi poteft pofterius illud
re-quifitum a priori, ut omnes voluntatis Superioris
effeftus Legis nomine, generaliori
figniiieatione,
com-prehendamus. Sic Leges naturae, ordinem totius
univerfi a Supremo Numine ftabilitum
apellamus ,
illiusqne ut partem conftderamus illam, quae huma-num genus tangit
, Divinae Gubernationis normam.
De his Legibus partialis & incompleta
femper manebit humana (cientia; fufficiens tarnen ad vitas
ufum,
Sapientiae Creatoris admirationem, atque ad tranquil-litatem animae fovendam & (pem futuri excitandam
parari noftra poteft induftria , in eo praecipue
oc-cupanda, ut, quae a vitae noftrae habitu & affe-dionum animi moderamine ad propriam (alutem &
humanae generis florem proficifci poftunt,
men-hominum naturalia complectentis. 15
ni enta rite cognofcamus
&
cognita
quaeramus ,fen,
quod idem
ed,
Legem
naturalem
officia &
jura
no-dra comple&entem notam
nobis
reddamus
eandem
obfervemus. Praefenti fufficiat
propofito,
nos qua-lemcumque notionisLegis
analyfin.
Tibi L. B*
(i-ftere potuide , qua motas
de
Legis
naturalis
pro-mulgatione,
univerfalitate
,difpenfatione &c.
li-tes facili negotio vel
evitare
vel
com-ponerevaleas.
Quae in opellam, Tub prelo fudanrem,
auciore
ab-Tente, irrepfere, menda, Tic corrigantur:Pag. 4, lin. i. —Pag. 6, lin. i.—Pag. 8> Un. i Notione, lege Notio.
Pag. 4, lin. 4 per eft, leg. par eft. — lin. 10 fpecimibus, leg. fpecimi.
nibus. Pag. 6, lin. 13humannm, leg. humannm.— lin. 17 fibi, kg. fe
Pag. 7, lin. 8.explicari, hg. adplicari. Pag. 8, hn. 29 infirioribus,'kg.
inferioribus. Pog. 9, lin. 28 petita, leg. petitum. Pag. 10, 1 in. 13 fibi, leg. fe. — hn. 29 prsefentarunt, leg. reprsefentarunt. Pag.' jo"
lin. 5 Oubernatiorem, kg. Gubernatorem. — lin. 9 Perfe&iori, kg.
Perfeétior. — lin. 22 meridiana, leg. meridiano. — patete, kg.
'pate-re. — lin. 25 a, leg. ac. — lin. 28 quotidiniana, kg. quotidiana. Pag.
15, lin. 4 eandem, leg. eaudemque.