* ·- # %. DISSERTATIO
GRADUALIS,
dePR^SIDIIS
SECURITATIS
i
AΡ
RO PR IA VIRTUTE.
QUAMFENIA AMPL. ORD. PHIL. ÜPS.
MODERANTE
Mao.
DAN.
BOÉTHIO,
ΕΤΗ, ET POLIT. PROF, REG* ET ORD.
PUBLICO SUBMITTIT EXAMINI
PETRUS
ÅKERMAN,
GOTHLANDUS.
In Audit. Ecclesiast. d. XI Junii MDCCXCL
H. A. *f. s.
Proprium efi nocentium trepidare.
SBNECA*
VI RO
MAXIME REVERENDO ET CELEBERRIMO
DOMINO
ISRAELI
ÅKERMAN,
S. S. THEOL.. DOCTORI,
ECCLES. IN RONE ET EKE PASTORI ET PR>EPOSITO..
PARENTI tNDULGE'NTISSIMO..
Cui
vitam, litteras·
omniaquefua
acceptarefert,
pagellas
hasce, pietatis
ergo,, nonmoris,
nifi
quo Cereri
fpicas, facras
voluitfilius obedientisßmus Petrus Åkerman.
PRAISIDIA
SECURITATIS
A
PROPRIA
VIRTUTE.
i.
Voluprate
nunrurtaediove
oculis,eorum, quae
capi, eminemisnonnifi intelle&us
hominum naturaecer-proprium eil; : homines enim, urpore quibus nobiliorem
perfionam impofuir Summus rerum Conditor, fpe
metu-que agitari & impelli voluir. Nec jucundae blandimenra
ipei viram noftram bearent, nifi fimul metus ingrato
fenfui obηox;os nos experiremur ·} utriusque enim caufae
in arclis cancellis, quibus circumducitur humana potentia,
quam ramen non coecam natura voluit, pofitas funt. Hoc
vero non fine iniigni nobis beneficio fa£him esfe arbi-tramur, ur eo fortiori nifu intenderentur vires, quae
no-bis concesfas funt, ad ea, quae noxia forent, removen-da, excellentiamque homine rationis parricipe dignam
quaerendam. Anxia fic & a metu nunquam vacua futuri
cura id valuit, ut, ne impendentium malorum formidi-ne penitus torpefcerent animi, legum vinculo fe
jungi
pasfi iint mortales. Magna fcilicet malorum pars, quam
quis fibi imminere metuic, ex hominum, quibus circum-datur, volunrare noxiisque confiliis provenire
deprehen-dicur; cura vero fururi ad mala haec prascavenda con-verfa fecuritaris praefidia ita conquirit, ut damni
inferen-di fufpicionem demat vel
phyfica
vel
moralis illis impo-fita non nocendi necesfitas. In infantia generis humaniomnis fere fecurae vitas fpes in phyfica illa non nocendi
necesfitate pofita erat, nec farta fatis
te&aque
anteabeba-4 Frxßdia Securitatis a propria Firtute.
bebatur , quam hoiles omni nocendi facultate orbati vi>
derentur. Triflem vero hane, & ad crudelia atque hor*
renda quaevis ilimulantem, nec unquam fatis ruuam fe¬
curitatis & fe iiiaque defendendi curam al ia deinde
huma-nitati magis conveniens fenfim excepit, homines nempe5
a quorum poteifate quid metuendum habere potnisfent,
in illum colldcandi ilatum, ut aliorurn iura non- violare
fibi ipii confultius ducerent. Morali hac confiri&os fe fentire deberent necesiitate homines, poitquam in civiles
focietates coalefcentes legibus fe fubjicere didicerunt, nec
dubium quin legum rutela, quamdiu vigear incorrupta, earundem vis , bonus vir fe arce qu.afi contra injuriarunx
Impetus munkum
fperare
quear.§. H.
Sed adfint. quamvis haec externa munimenta, quse
fenfum fecuritatis excitare & fovere posfunt: fit legibus
debitus vigor, ut fceleftum femper feriat damnum luero,
quod a fcelere fperasfet, majus, nec infons unquam
fup-plicia dare cogatur, non tarnen cum hac ipia malorum
abfentia fufpiciones, periculorumque metus ilatim omnes exfulare jubent homines. Haud enim rara eorum funt
exempla, qtii fufpiciofo adeo
mericulofoque
videritur es-fe animo, ut nunquam fe tutos esfe exiftimenr, fed an-xia Sc omnem animi rranquillitatem enecatura fe fuaque,quafi femper in periculo poiita esfent, defendendi cura
angantur. Hunc hominum, nunquam fe tutos putantium,
ftatum, quatenus propria culpa in eundem incidisfe mihi
videntur, non nullis obfervationibus illuftrare volui, de
praefidiis fecuritatis in» propria virtute pofitis
difputarurus.
Brevitatis 'vero caufa tacito , ut dici fölet, pede
pra'teri-re cogimur
, qute ad hane rem enodandam moveri pos-fent, quteftiones: quid ad formidolofam animi indolem,
Prxfidiü Secüfkatis η propria Virtufe· 5
in fecuritatis cura
confpicunm,
efficere posfunt diverfa
organorum phyfica conftirutio, reiiquoeve caufse,
qui-bus impar iine propria culpa esfe folet
mentis vis?
Id tantum antea monere juvabie,
quam ad propofitum
propius nos accingamus, in ipfo diverfo externo ilatu,
eadem quamvis omnibus adfuerint a
legibus Sc civili
ordine fecuritatis munimenta, latere
posfe causfas, quae
unum m3gis quam alterum ad anxiam Sc
incommodam
pro fe fuisque curam proclivem reddere posfunt.
Qui
arnico aliorum in fe cor.filia
femper
expertus fuit, malaaliorum conamina
fufpicari
non faciledifcir, dum ille, qui infelici experienria hominum maliriam Sc infrda
con-filia faepius cognoverit, ad
fufpiciones
fovendas proniorevadit: adeo ut philautise ftimulo tacite incitatus
immo-dica molceftaque
femper
agitetur
circumfpe£lione
,huic-que innixo fe defendendi ftudio, quod
omnem animi
forrunaeque dotium tranquillum ufum
denegat;
incommo-da fibi imminentiapolyedricis
fpediat
oculis, hoftiumqueubique fingit turmas. Sic Rousfeau injufbis judiciis
machi-nationibusque faepius lacesfitus homines fugiebar, eosquc
femper
quid, conjuratione veluti fa£ta, ad fuamperni-ciem moliri usque ad extremum vitae fuse
tempus
fufpi-cabatur. Sunt praeterea
res, in quibus haud minimam felicitatis Sc jurium fuorum
partem ponere folent
homi-nes, quarum tarnen ufuram Sc turam posfesfionem leges
Sc civilis poreftas minus diftribuere
Sc fervare valerrtj.
fed quae proprio uniuscujusque ftud'o Sc cura?
femper
re-li£tae esfe videntur. Hujus indons funt
ea . qua- ab
opi-nione Sc aliorum libero judicio pendent:
e. g. boref.
Qui illud vitae ingresfi funt fadiurr
, ut omnia fer !ua
ab aliorum opinione
expe£lare cogantur, freqneu ^ plerumque offendunr occaiiones metuendk ne ο :>i ·
>»
tiundi Sc tuto fruendi ipe aliorum
culpa
decv iani· n.de habitum facile contrahere videntur, innocuan,
5 Praßdia
Securitatit
a propviaVivtule.
lationem pro
inimiciria,
juftamque hominum
cenfuram
pro
injuria
habendi,
atqueiic demum
ad
juftam
fui
de-feniionem fe tantum armatos esfe putantes, ultro alios
injuria lacesfunt.
Sed
quaecunqueadfuerint
externama-]orum irritamenta caufaeque merum animo incutientes, ne tutam agere liceat
vitam,
eamvirtuti
inesfe
arbitramur
viiTi, ut earundem
effeclum
faltim
minuere
,fi
nonpe-nitus tollere,f ' valeat.
§. III.
Virturis excellentiam in dubium vocare, ne fcele-ftisfimus quidem
elf
aufus
:(incerum
virturis
ifudium
a*pud alios
(altem
laudaret,
ipfe
quamvis
falutari illius
ju-go
indocile collum
fubtrahere
adniteretur.
Vereor
au-tem, ne ille, qui hujus
excellenriae rarionem
iibi
aliisque
reddirurus, ultra externa, qute
fuis
culroribus
adferre
virtus folet commoda, adfcendere nollet, pretium
illius
nimis extenuare videretur. Re£te quidem pro re
utrlisil-ma etiam posfesforibus fuishabetur virtus,
quaeΓι exfuiaret,
nulla daretur virium indoli, cujus Tibi
confcium eil
hu¬
manuni genus,
refponfurae
perpetu«felicitatis
fpes;
faci-le quoque
experienciae
ope eacolligitur
veritas
,vitia
fe¬
licitatis fenfum repellere,
virtutique
dedito,
caeterabea«
tae vitae adminicula paria ii fuerint,
majorem
quamvitio
correptis femper
adesfe, etiam
in
lubrico
hoc
&
mortali
rerum ifatu, felicitatis copiam;
fi
veroab
externis
com-modis &
praefenti gaudii
fenfu
illius unice
dijudicaretur
pretium,
necesfarium omnino
foret,
ut
extra
dubium
poni
posfet,
nullum
unquammortalium
,virtutis
amore
captum, juftas deinjuriis &
aerumnis
edere
potuisfe
que¬
relasi probatum quoqueuniuscujusqu-e
experientia
esfe
deberet, felicitatem, illiusque
praefencem
fenfum
femper
eadem raenfura homintbus adesfe, qua vires
fuas
fincero
vir-Praßdia Securitutis a propvia Virtute. 7
virrutis ßudio d'carunt. Ad commendationem tarnen vir« tutis maximopere conducere
putamus, ut externa quoque illius commoda a morum do&oribus non reticeantur,
fed ira ad experientiam uniuscujusque adcommodata
pro-ponantur, ut eorundem delictis invitentur hornines ad
virtutem quarrendam, illiusque ßudio asfveti tandem
o-ninem beneßcam iliius vim experiri difcant. Hoc
confi-1io ad virtutem, ut iecuritatis praefidium, defcribendam
progrediar;. Quid vero ad fecuritatis fenfum excitandum
&. fovendum effi.ciat, illud partim moderationi, partim
jußiriae,. partiin denique prudentiee illi proprice deberi rnonftrabimus, de caetero- de eo folliciti, ut vis, quam ad improborum confilia retinenda illoium de aliena
vir-ture opinio prodit, apparear..
§· iv.
Quo impotentiori impetu animus ad deßderandum
fertur , & quo pluribus, in fua poteßate minus poßtis,
inhiat rebus, eo etiam frequentiora,
evagantibus
defide-riis, impedimenta ab aliorum vel jußa defenfione, vel
aemuiatione & Tibi fuäsque confulentium coniiliis Tibi
ob-je£ta ofFendere cogitur, eo etiam magis anxia de juribus,
quae tibi tribuere vellet, follicitudine agitatur, atque eo minus requiei iibi datum esfe exißimar,
quo magis alete piena fuerit optatis potiundi & fruendi fpes.: exafperatur
undique impotens.animus, irafcitur, invidet &, m^tu
ex-citatus, arma, quibiis aliis reßßere, confilii que eorum ,
quae iibi nocitura
femper fingit,
obviam ire valeat, nun-quam quiefcere iinit. Qui ambitione vanaque gloriaecu-pidine vehementius agiiantur, eos triflem hunc ßatum
nunquam
effugere
obfervatum eß; optatam nuliibimve-niunt pacem , nusquam ie tutos exißimant. Avari
fufpi-ciofum metum quis ignorat? Huic fecuritatis
ja£turae
fen-g Fraßdid Securitatii apropria
Vir
tute.fenfui, impotensdeiideriorum
imperium
fubfequenti,
adhuc
major additur vis
ab
eamentis
humanae
indole
, quse exfuis confiüis Sc defideriis alieni animi motus judicat; eadem enim ftudia, eandem deiideriorum vehementiam ,
qua
ipfa
agitatur,apud alios
fufpicata,
iibi
inimicos
re-busque, quas iuasesfe voluerir,
inhiantes alios
femper
fingit, Sc exinde
pericula
eograviora
ab
eorumconii-iiis iibi fuisque rebus imminenria
metuit.
Virtutis
verocum iit vehementiores moderari animi impetus,
defide-riaque vero rerum pretio ,
ad
communis
publicique
boni
riormam exigendo,accommodare
&
indocilem
mentempotius, quam externas res
freno
cohibere,
turamSc
an-xio atque
fufpiciofo
metu vacuamadferre
quoquevalet
vitam. Qui parvo contentusvivere
didicit, ofhciis
fuiss
non famae, ambitioni Sc opibus praecipuam
impendir
cu-ram , ab aliorum invidia Sc aemulorumartibus
fecurus,
quae ipfe ignorat,
mala
coniilia in aliena
menrevix
fu-fpicatur; Sc, ii
eadem perceperir,
virtute
fua
involutus Sc
fortis brevibus mala arte
conquiiitis gaudiis
noninvidet.
§. V.
Alterum fenfus fecuritatis Fulerum a virtute
derivan-dum in juititia virtuti
propria
poiirum
esfe indicavimus.
De infita hominum fe fuaque tuendi cura, cum propria
unius cujusque
confcientia,
tumexperientia
vitae inter
homines a&ae dubitare vetat: ad ir.jurias ultro illatas na¬tura omnibus communi ulcifcendas omnes feruntur j
ex-ardefcunt hominum animi, dum ie, quacunque unquam
erte fa£tum fuerit, pro
ccecis
alieni
cornmodi utilitatisque
inftrumentis habitos, vel fuam falutem
fuaque
jura
floc-ci penfa fuisfe
deprehendunt.
Hane
proprercaufam
ne¬mo malarum fibi confcius artium , confiliorumve
homi-cium faluti inimicorum , ab juftas
defenfi
"JdiSc
de·
teil*-Praßdia
Securitatis a praprta Pirt ute, ,»teftationis aliorurn dominum metu liberum fe fentire
pot-eit. Necesfe ed, ur mukös metuat3 quem multi metuunr,
a cana inde antiquirate repetita ed obfervatioj «Sc vere
non minus quam acute a Tacito di&um ed, proprium eß
ingenii humant odisfe quem laferis; judas fcilicet a fe olim
dandas injuriarum pcenas oderunt & metuunr fceleftas
mentes. Experienike. certisfimce fidem
denegaret,
quimetum confcientia: fcelerum, fraudis «Sc doli a natura con-ditutum esfe comitem dubitare aufus fuerit. Fac ut pote»
date omni, quee unquam humana arte conquiri poteft,
ad aliorurn irritos, fe fuaque defendendi, «Sc injurias
ulci-fcendi conacus faciendos quis inftru&us forec, an
ramen
a fufpicionibus «Sc metu vacuam illius crederes mentem?
An quietum tedantur animum fufpiciofa Tyrannorum
ad iniidias fibi dru&as prrecavendas cura? An animum
metu vacuum innocentise fortirudinem interdum mentiens
fceledi impudentia? Ε contrario qui nulli nocere nec
unquam aliorurn falurem füre podponere voluit, qui be-ne omnibus cupit «Sc quousque vires permiferint
, Mli
promtam ferre opem nunquam recufavir, hac innocuae
vitas confcientia mtus vivit, propria falrem culpa
fecuri-caris iibi debitae fulcra non evertit; ut Poeta canit;
Htc murus abeneus eflo
Nil cotifcire
ßbiy
nullapattefcere
culpa,§. VI,
Sunt vero homines, qui innocua fe tantum mente
volvere confilia perhibent, & non fucatae juditiae laudem
quaerere videntur, qui nihilo tarnen minus ab
inimico-rtim & malevolentiuin turba nunquam fatis fibi cautum
esfe exidimant; fed funt hi fere ii, qui prudentiam «Sc
vitae
fapiemiam
juditiae facere comitem neglexerunt, quilo Prcefidia Securitatis η propria Pirtute.
animo elato nimis fuperbe de fe fuisque meritis
ifentiunr,.
inique vero de aliis judicanr, quibus morofos agere
mo-rum cenfores volupe eft, quique labanti infirmitatfhumanai
ignofcere non didicerunt, nec externo illo decori
orna-iu bona fua coniilia induere, quo omnem oftenfae
fpe-ciem evicare callet proba virtus, omnesque ad fui
amo-rem allicir» Nefcio vero, qui ftat, ut nuuquam a me
impetrare potuerim, ut magni haberem morofam iilam virtutem, qua gloriantur nonnulli, dum reverentiam
er-ga homines, quibuscum verfantur, exuisfe videntur,
il-los, neque a privata neque a publica fecuritate petita
no-cesiitate, virtutis caufa ofFendere iibi licitum esfe putan» tes; haud aliter ac barbari quondam religionis cultores
caufam Dei tunc demum rite agi crediderunt, quando
ferro ßammaque in h<rreticos faevirum fuir. Movet fic
inconfulta virrus inimicitias, & quamvis iibi ipii blandiri
foleac, fe re£ti caufa invifam odioque habitam fuisfe, a
metu ramen tacitoque in genus humanum odio propria
culpa vacua non eft;* parum enim a vero abesfe puto
commune hominum de hac virtute judicium
, quod
ean-dem pro honefta fpecie, quam nimio fui ipfius amori
impuné'homines obtendant, habere fölet. Cum fincero
contra virturis cultori cordi eil:, ut virtutem commendet,
bonique communis copiam omni honefta ratione augeat,
prius illi antiquiusque nihil erit, quam ut hominum
amo-rem & reverentiam mereatur, & hane propter caufam
opportunitates temporum Iocorumque obfervet,
debitam-que pulchri decorique curam gerat, quo ftudio
fiet,
utfe eo magis tutum habear, quo majori cura occafiones
offendendi
efFugerit,
Öl eo certiori fpe aliorum fiuendiindulgentia
demulceatur, quo iincerius amabiliusque fueritillius ad aliena promovenda commoda ftudium.
Fraßdia Securitutis a propria Firtute, tt
§. V
Il-Sed virruti-s confcientia fecuritatis feniu animos non
tnodo demulcer, verum ea quoque virtus confpicua eft vi, ut ad externa iecurae Si turae vitae praefidia rette
re-ferri posiir. Plurimum ad confilia hominum, dirigenda
efficere opinionem , quam de iis conceperunt, ad
quo-rum faiute m vel pernieiern a£tiones fuas quid conferre
posfe videnr, experientia tefte affirmare non dudiramus. Pauci morralium eo corruprionis Si malitiae procedere
potuerunt, ut non viruitem , quamvis eandem minus ipfi
coivnt, fufpiciant, Se tacita quadam veneratione inviti
profequantur. Quos igitur integrae virtutis laude
confpi-euos videnr, illis inviti quafi
&
renuente animo damna inferunt, dum il1 is e contrario, quos publica vox
inju-ftitite Si lasfae humanitatis criminis reos facit, minus
par-cendum esfe putanr. Non fi£ta femper narrantur,
quan-do caedibus Si crudelitati adfveti Tyrannorum miniftri in·
terdum horruisfe dicuntur, injuita Dominorum mandata
ad pernieiern probi juitique viri exfecururi.. Aliorum in-fortunia eo fortius fceleitos quoque animos movent,
quo certiores fuerint de innocentia illorumquos du¬ ra quaevis & comrniferatione digna fubire coa£tos vident.
Propriae praeterea fecuritatis cura, majorem habendam
er-ga jura innocentis, probi & jufti viri ceverentiam ipfis
improbis juber. Quoscunque enim a£tionum fuarum
re-ftes Si judices non praeoccuparos fe habituros esfe
fufpi-cantur, illos quoque ρ ron os, natura ipfa duce, ferri vi¬
dent ad eorurn
iufeipiendas
parres, quibus iniquis fuis
confiliis nocuerunt; nec unquam deesfe poreft metus, ne
vir probus Si juilitia conipicuus defenforibus & ulrori-bus deftituatur. Comcediarum fcriptores, qui non
lem-per debita in vinurern innocuam Si
iimplicen»
reveren-tia fabulas fuas finxisfe deprehenduutur, obfervasfe
12 Praßdia Stcuvitatis a propria Firtute.
men videntur,
fpe&atores,
qui fraudibus artem Sc Inge¬nium redolenribus arridere folent, indignatione potius
moveri, fi has fraudes virture Sc fapientia fpe£labili viro
noxam inferre videntur, dum iniidias ad decipiendum avarurn, crudeiem Sc alienae felicitatis invidum arte
ftru-£tas rifu fpeftantium adprobandas esfe haud falfo
augu-rantur. Qui alium vel ob malam fraudem vel animi
lan-guoremexofum
fpretumve
deceperit palam profrteturja-äatque,
qui bonurn virum, tremibundus erubefcitculpam-que regere cupir.
Teftantur
denique follicitudo hominumexternam virtutis fpeciem viriis prtetenfura, cailidaque eo· rum confdia, qui, ut verbis utar Illuftr. Rochefaucault:
Font du bien pour pouvoiv impunement faire du mal, (rna-xime CXXI) in virtute fecurae virag praefiaia pofita esfe.
%
VIII.Quae huc usque de virtute
fecuritatis
fulcro diiputa-vimus, privatam uniuscujusque fecuritatem fpeelant.Fre-quentes etiam esfe folent inregrarum gentium querelae,
jura, quae Ulis permittere posfe videtur civilis ordo,
au-£loritate eorum , quibus focietati praeesfe datum eft , di~
minui, nec fecuro Sc tuto eorundem ufui contra impro-bam potentiorum invaiionem umquam
fatis
profpe&umesfe. At, aut omnia me fallunt, aut morum
deprava-tioni, communique gentium
indoli
a vers virtutis ftudioaverfae haec fecuritatis jaitura, tantum non omnis,
ad-fcribenda eft. Quamdiu enim ille poptilum inva'ferit
mos , ut fuo quisque exemplo durum illud Helvetii de
hominibus judicium: Tous les
bommes
ont envie d'etrede-fpotes, comprobare
videatur: quamdiu fua quisque
pote-ftate ad alterius perniciem abutitur,
commoda fibi
fuis-que cum aliorum damno conquirere Sc cumulare optat,
publicaeque curam rei
prsetendentes
fallere Sc infidias
alio¬Pfctßdia Securitatis a proprin
Virtute,
*3rum juribus firuere
haud
falfo fufpicantur
, nequeliber-tati fruendae apta haberi
poteit
gens , neque eamin
re-öorum fuorum mentibus excitare reverentiam , quae
vir-tuti unice debetur, & quae aliorum
iervandi jura
neces·fitatem imponit. Eo
interdum
venisfe
gentescomper-tum eft, ut nec mala fua nec eorum
remedia
ferre
po-tuerint, quem in ftarum
delapiae
opportunafemper
ty-rannidi praeda
fuerunt.
Fatendum enim
esfe
exiftima-mus, plus quam heroiea virtute eum
praedirum
esfe
opor-tere, qui hominum jura, qui malisconfiliis,
venali
ani-mo, invidia alienarumque rerum cupidine conremtu
&
exfecratione quoridie ie dignos reddunt,
magni
facere
posfet.
Nec
dubium
esfe
putamus,quin
modeftae
vir-tuti dediti populi peritiones
plus
femper
efficiant,
quamalia quaecunque corruprae
gentis
arma;his enim inter¬
dum dominos mutare , non vero unquam libertatem
vin-dicare potuerunr. Virtutem
fic
procertisfimo & unico
libertatis & communis fecuritatis vero & conftanti
praefi-dio habemus, qui illius imperio parere
recufaverit
nonfecuritatem & libertatem , fed impune
nocendi
licentiam
quaerit,ipfoque hoc
Audio duro
fervitutis
jugo
collum fubmittere