:co.
.D. D.
dissertationem gradualem
ACTIONÜM
IN T ER Ν A RUM
Morah JEftimetione,
C um confenfu Amplijf. SenatiH
Pbilojophici Reg. Acad. in PRjESIDE
VIRO CELEBERRIMO
Mag. MATTHIA
Poéfeos PROF. Reg. 8c Ord.
Publice ventilandam modefle ßflit
Matthias Lochn«üs,
Angermannus.
In Audit. Guft. Maj. ad d. Maji
Anni Μ D CC XXXI.
Horis fotitis.
UPSALLE, Literis Wernerianis.
CoAt). °få>c -rO
s:/£ r:al m:tis
MAGNA5 FlDEI VIRO,
Revereridißmo Patri ac Domino ,
DN. N I C O L A O
STERNEL,
Noriandiarum Occidentalium SU¬
PERINTENDENT! Celeberr. Ven.
Confift. Hernof. PRjESIDI, Gymnafii
& Scholarum EPHORO graviffimo>
Mecenat i Optima.
VIRO PI Rever, atfo Preclarifimo j
mag. dan1eli boding,
Paßori in Nåtra digniffimo > PA-
trono propenfo·
Spellate Tidet ii
Dn. O L A O
Redituum publicorum , qui per An-
Praefeélo fideliifimo»
V Ob dicatam ti) Mac en polui, as magne, epuia debut, Patront entxe c ac Tau* ont eu/tts vet i β compos red darj Veßro Ρα·
mente ulteriiu commendare fußinebo, /- sjfidua fundens vota er o, dum pixer o y
ReverendifT. AmpIifT. PI. Rever.
Cultor humiilim'05
M»
VI RO
Ampliffmo - ac ConfultiJJimo, Dn. christiano
VALLENSTEEN,
JUST1TIARIO Legionis Regime pedeftris iEquiilimo,
Avunculo Exoptatijßmo.
VIRfS Pl. K ev eren cl ti & Praclariffimis, Dn. magistris lector[-
BUS in Reg. Gymnaf Hernofandenii
dexterrimis
,Confiftorii ibidem AD#
SESSORIBUS arquiflimis > Promo-
toribus meis certi(Jimis%
Integrität is VI RO,
VEST'MAN,
germanniam borealem colliguntur >
Faucori fingulari.
iöyf/ aßumatiffimt > tenuem hane opcllatH
tendens
yvelitis Jolito itiam dig η ar i favore\
trocinio me as pertenues for t un as devot A tnulque pro VeßrA perenni ineoIumitatCA
& HonoratifT. Nominum Veftn
& obfervantiifimui
PR£FATI(X
MJrum jurta, forte vtdebhttr, tibi Ή. L. mc lege idm· prO'
tnisfi rupta , partem meletematis de
Pandora pofteriorem nunc oculis tuis
non Jiftam. Verum enimvero cum ti¬
li materiß digne abfolvendß debita Ii-
brorutn fupeüex mihi non fuppete- valetudojam diu afflifia, mihi permitteret Bibhothecam publicum fre-
quentare, <70^ hinc inde ante a- liquot annos JparJtm coÜegeram , he¬
rum relegere ac e fontibus fuis cura- tius repetere ; hinc prafenti differ-
tatione aliam materiam elegi,
haud injucundam; #0002 ingenue fateor pro rei dignitate minime effe pertraäatam, poflquam morbi, pro/j'
dolor > mala diuturna illud mihi pr<eri·
puere tempus, quod hnic labori un't-
ce deftinaveram. β oculis tuis
L, ß. minus fuerit digna , /0//^
candore tuo folito illam haud indignam
fore jpero.
1* hl*
ι Ν. J.
f raUm primum omni«
um fit naturam no«
vifie rei, de qua_«
tradatio inftitui de- bet ; hinc merito
internarum nomine intelledum veli- mus. Conftare vero haud difficulter poteft, non fine caufia fadum efto*
cur, qui diftinde rem agere fuam in·
ftituerunt Moraliftae , prajfertim re-
centiores, adiones humanas diftinxe*
j* r'nt in internas & externas% Per haS quippe defignant illas hominis opera- tiones , quae in mente quidem » ut principio fui, folo vere adivo> radica- liter fundantur: Ted in ipfa tarnen non
fabfiltunt, verum mentis imperio ef- fedum aliquem extra mentem produ*
c«nt. internλ vero funt illi motus, qui in ipfa mente peraguntur, intra*
que finum ejus coorti > fimül intfa e- andern volvuntur, agitantur , ibbii«
ftunt ac terminantur. Adiontm ve*
appellatione vel maxime dignas evolvendum eft nobis, quid aftionum
quoque primo loco
Λ eflfe
t O
efTe operationes illas atque effe&us
mcntis interiores, vel hac de caufla_.
némo dubitaverit
,fi modo verarru
penfitaverit ac genuinam adionis no- t|onem , adivitatemque feu agendi
vim principaliter menti inhaerero
confideraverit; quippe quae in homi-
ne aftivum principium Philofophis
audire haud immerito fölet. Morali
autem aeftimationi illas fubftare, irL*
eaque arftimatione non indifferentes,
fed necejfarias , prout dici fölet, hoc
eft bonas vel malas in genere morum exiftere, idque legis naturalis deter-
minatione, id ipfum eil, quod mihi propofui pro temporis, quo circum-
fcribor, anguftia & ingenii tenuitatc,
quam paucifTimis declarare atque ad'
ftruere: in quo, poft imploratam Di-
vini auxilii gratiam, favoris ac huma-
nitatis auram a B. L. etjam atque etjam
mihi exopto.
§. II.
Aéfiones hac, quas internas dixi-
mus, uno nomine cogitationh efferri
poterunt: namque dum vult mens, cogitat; duna intelligit, cogirandum:
firigit,
o S**· ?
fingir 9 contemplatur, fentit, omnes»
que fuas operationes fpeciales abfolvit,
tarnen cogitar. Hiice dum moralita-
tem ailignamus, facile patet non fumi
a nobis cogitationem pro natura feu
eflentia ipfa rei immaterialis> five pro attributo lllo principali ac primario 9
quod noftrae de mente cognitioni tam*
quam primum fefe offert, & reliquO"
rum, quae ibi fuccurrunt, velut baiis
ac fundamentum exiftit: quo fenfu
nihil aliud eft > quam fubftantia ipfa^
a&uofa, ad hoc ordinata per volun-
tatem Creatoris, ut cogitet & in cor*
pus operetur. Ha:c vero cogitatio
eft in fe indifferens, ac moraliter nec
bona nec mala, Intelligimus autem
h. 1. cogitationum nomine ipfos a<ftus cogitandi , a mente, tamquam prin- cipio profluentes. Illae vero per fo
ac primo intuitu fpedata?, prout acffus
fant mere phyfici, in cenfum morali-
tatis haud veniunt.
§. I IL
Moralitatis itaque capaces func c9gitationes, in quantum fubfunt im- perio yoluntatis, adeoque in arbitrio
A i homi
I
4
\°
hominis pofitum eft, utrum fint, nec
ne. Aclionum vero internarum COm-
plexu , pro noftro tracftandi inftituto,
inciudimus morus animi quoscunque voluntarios
,quatenus nec in dida_.
nec facfta extrinfecus apparentia e- rumpunt, fed in ipfo animo peraguns
tur. Immo ipfos affedbus , quatenus
fcilicet adhuc inträ ultimum adbum-»
fubfiftunt,
$. IV.
Omittimus jam varia illa, vel po^
tius innumera
,quac fibi fere iinguli
pro fuo captu conftituerunt Juris Na·,
turae principia, in quibus fingulis a' liquid deeile alii pridem declararunt,
Certe eorum pauciftima efte opinor,
quac interiorum animi motuum mora»
litatem inculcant, adeoque noftro in·
fervire quennt inftituto» Sufficft no^
bis principium, quod dicunt, eftendi
feu cauftam efficientem moralium il·
larum veritatum, quac Juris Ν. titulo
infigniuntur, elfe quidem noftro con- eipiendi modo, voluntatem Dei, «·
terna: ejus fan dbi ta ti innixam, illamquc
fundari in intelledbu ipfius aeterno ve·'
ri. Nec enim ab aeterno ulla fuit 2'
Iii
-Φ§ ο r Ii a ratio ? cur afiauid eilet verum vel falfum, poftibile vel impoifibile, ne-
ceirarium vel cotitingens, honeftunb
vel inhoneftum
,quam quod Deus
ab aeterno femetipfum intellexerit, fi.
mulque intellexerit, quid fuar naturas congrueret, quidve ilii repugnaret.
Adfuit namque in eo ab aeterno ? &
prius quam ulla rerum creatarumj,
aut ulla veritas extra ipfum exifteret,
conceptus ut omnis veritatis , ita_»
honefti & turpis, boni & mali, eo- rumque neceftarium ac immutabilo diicrimen, per ipfius eftentiam aeter- pam, firmatum ac ftabilitum erat. Hu- jus verö fupremar voluntatis Cogni¬
tionen!, quoad generalia & commu- nifiima, per inditas notiones innatum-
que honefti fenfum percipimus , eo«
que fit
,ut fine operofo demonftran-
di artificio , populari folum ratioci-
natione per iniitam mentis ad affir-
roandum & negandum quod hone- ftnm, quod turpe fit , propenfionem
adaftenfum unusquisque feratur, qui
ad rem ipfam fit paullo attention Reliqua » quae adeo non funt per fo clara, facile derivari poftunt vel ex
i Iiis
6 ο
Ulis primis , vel ex confiderationo penitiori Divinae & humanac natura?,
cum qua vel neceiTariam habent a- ftiones, natura? lege definit«, conve- nientiam, vel ab illa difrormitatemj
verarm
§. V.
Illud vero eil huic noftrar legi
pra? legibus hümanis peculiare, quod
ambitu vim fuam exferat latiffimo »
objeftique fic amplitudine reliquas vincat; quippe cujus fpha?ra pro Legis-
latoris eminentia ac finis fui nobili*
täte longe altius, quam reliquarurru
evehitur. Leges enim Civiles praeci*
pue circa adus exteriores formandos dirigendosque ad human« focietatis tranquillitatem occupantur , idquO ideo, quia Legislator» homini fecreta
animi rimari vel penitus non datum»
vel per indjcia obfcura ac incerta eo
eft^penetrandum , ut τξοάΐξΐηv a πφ*
φασϊι diftinguere accurate poffit. b*
tarnen vis omnis ac efficacia legunu
liumanarum ortum fuum legi noftrae
naturali unice debet, quippe quar in-»
caufTa eft, cur Cives in ipfa confci-
cntia obligentur ad pada fervanda, &
con-
"Φ5 ο 7
confequcnter jufto Imperanti tum in-
teriori, tum exteriori motu parero
debeant. Harc ipfa itaque eft, qua:
Γοΐο externarum acfHonum decorc ίϊ-
bi haud patitur fatisfieri ; verum ma-
xime interius animi ftudium , inten-
tionem
,conatum alias latentem re- fpicit, illosque etjam motus , qui fo-
cietatem tangere non videntur, com-
ponere ad honeftatem intendit & an-
nititur. Ha*c ctjam modo quodam ac
efficacia excellentiori ipfam hominis
kentern corrigere, aftedui etjam la-
titanti modum ponere , cupiditatenu
animi inferiorem exuere docet äc jprsecipit> hisque omnibus 9 h fuerint
inördinata , Legislatoris voluntatem
violatam, poenacque meritum, acqué
ac fi exteriori actione a norma quid
alienum moliti fuiilemus, diftitat. Irt
quam rem appofite Philar. n. Eth. pag.
legem, inquit, puta naturalem, ηοή
tantum dicenåU, faciendi* & omittenåi*%
fe d confiliis ditt am volumus : homine^a
etjam moraliter agente, quando tonfulit,
Aliuä ex alio cagitat, mente quid macht"
natur.
§. VI.
% 4M o
§. VI.
Et fic exterminanda effc eoruuL»
opinio , qui contendunt Legem na¬
turalem, omiffis veris ac genuinis vir,
tutum fundamentis, de externa tan- tum vitae honeftate ac decore quae*
dam praecipere. Plane ac fi perinde eftet, quo fine, qua intentione, quo animi impuliu ahquid perageretur, aut
ac fi in virtute ad adlum attendero fatis efifet, & non potius ad ipfam a- nimi propenfionem , ex^qua adlus, qui officiorum nomine veniunt, pro*
ficifcuntur. Qua* demum mera föret hypocrifis, illique acftus non virtu-
tum , fed pfeudovirtutum , externa fpecie boni fallentium , nomine ve-
nirent, Id itaque certum > illam de
honeftate vitae externa ita praecipere,
Ut velit adlitrnes virtutum, ipfam vo- luntatem, cor atque affedhis include-
re Ad talia itaque dum attendero
potuerunt Gentiles
,fanae rationis ftimulante dudfu, & prout par erat, attenderunt eorum nonnulli, non o·
rnnino a Philofophis extenuandas vi-
dentur ipförum virtutes , aut , quod
aoQnijIIis placet j fplendidorum tan-
o 9 tum peccatorum titulo infigniendae.
Cur enim negem, inquit Fechtius Syll.
Cont. Dl Γρ. 41 Gent Hes agnoviffe et-
jAm internum anirni fundum in hominis
vir t uo[o mutarii quantum in ipfo efi, de»
bere
,fi ad virtutis fafligtum adfcende-
re v elit , itemque CT gau dia Ju a & volts-
ptates Juas & bonores fuoi poßbabendos eße amori Dei & Jiudio virtutis t ( quod eß abnegare feipfum) β Jententias (f confefflones Gen tili um difertas ■> fi exem- pla clariffimn talia factentium lego & in-
tueor.
§. VII.
Dum itaque Juris N* objedturrL»
dicimus effe cogitationes, facile ma-
iiifeftum fit, quid fentiamus de Socia«*
Jitate hucusque tantopere venditata_,
ab Eruditorum parte vel maxima pro genuino , vero & adaequato J. N*
principio j ex cujus ftudio ac cuftodia,.
tamquam fundamentali quadam pro«
poiitione
,reliqua omnia prxcepta_»
nioralia, ceu e fönte rivi, prono al-
veo ac neceflfario concludendi nexu
deduci putantur. Cujus tarnen prin- cipii inadxquationem cum ex aliis Haitis dudum oftenderunt oculatio*
res
19 O
res » tum ex hoc noilro argumetité confpicuam fore putamus. Grotium
hic practereo , qui , quamvis fuerit
inter recentiores hujus hypothefeos
afiertores j tarnen defcendendo ad
praecepta L. N. fpecialia raram admo-
dum ejus facit mentionem, nec adeo
videtur de ejusmodi principio, quäle
hodie D. defiderant, fuiife folicitus.
imprimis vero mitius de eo cenfen-
dum eil ideo, quod eam prafcipue>
J. N. partem explicare conatus fit»
quae Gentium inter fe fummorumque Imperantium controverfiis dirimendis
infervit, nec adeo gloriari vel volue-
rit vel potuerit, fe adornaiTe toturn
Naturalis Juris complexum » tribus
illis principalibus objetfbis definitum*
Illuftrem Pufendorfium autem pratci-
pue hic intelligo 5 qui poilquanu
fumma animi contentione pro focia-
litate depugnare inilituerat, in varios
incidit inextricabiles labyrinthos» im· |
mo etjam nonnullas in Philofophia^
morum periculofas opiniones, dudum
Eruditis notatas» introducere & fi-
rtiul defendere neceilum habuit. In-
terque eashaud minimi momenti eam
eile,
S-Φ- © ιτ
ciTe, quam huic noftrac fententia? ad- verfam in Prxf. Lib- de Off. H, & C. ut
& alias fatis aperuit, neminem inficiari
puto. Fatemur quidem, nullum fa-
eile alium conceptum, evidentiori
nexu ad cognitionem noftrorum erga alios officiorum nos deducere poiTo.
Attamen cum non omnis noftra obli¬
gatio ad homines alios tendatj verum mulcas veritates pra&icas ratio infi-
nuet, etjam alio quodam refpeftu ac
relatione noftri nos debiti commo-
nefacientesj hinc tantumabeft, folo focialitatis conceptu J. N. univerfum
ambitum comprehendi, ut vel potius exignam ejus partem, qua! intendit
civilis vitae tranquillitatem , direilt-»
contineat. Verba funt Er. Mauritii in Di ff. de Princ. J. Puhl. «SV nullum Jru
N· (it nifi in retyeclu ad fiocietatem buma·
nam, quid fit de eo tempore, quo Jidamus folus ante produftos alios homines vixit ?
Sane nullit natura legibus obßriblum fuijfie fecundum banc fententiam dicendum f orety i atque a de o integrum Uli per banc opinio-
nem relinquitur, illo quidem temport_» ,
colere Deum, vel non colere, patrare feeda
j vel non patrare} quod abjurdum
Φ
11 o
ejfe nemo von facile videt. Sed & eadem
ratio föret hominis remoti a focietate hu¬
mana
,quates ejfe poffunt Eremit# , de·
portati in infulas inhabitabiles & c. Et
Uli enim hoc dogmate Jure JV. folvuntur.
Atqui certum tarnen eft, illos & ad colen-
dum Deutn teneri , & ad vit anda qu<e de·
decent naturam humanam. Non ergo a
foU focietate humana vü leg um Ν. de- pendct: Neque eo folum ref er tur; fed vel
Deum rejpicit, vel proximum & focieta·
temt vel Jemetipfum 0 naturam humanam.
§. Vin.
Ut noftrae, quam fovemus, theii
fuum conftet robur, fundamentumque reliquis noftris argumentis firmumj fupponatur, quibus moralitatem a- ftuum toternorum , Lege Ν. itabili«
tam, vindicare conamur; id ante o- mnia in certo & confeflo collocan- dum eft, Legum illarum, quibus tan»
ta vis tribuitur, au&orem eiTe totius
mundi Re&orem ac Imperatorem, ut juftiffimum, ita fapientiffimum Deum, quippe qui ut omnibus rebus exiften^
di cauiTa, ita omnis fimul honeftatis
&; juris vincuji fons ac origo cxiftir-
O 15
Afque in hoc afterto pra?cipua vis ar¬
gumentorum , in rem prsefentem aj>
ferendorum , volvitur. Fluit vero
illud prono & neceiiario concluden-
di nexu ab illa J. N. definitione, qua ei Legis, proprie didae titulum, vim-
que obligandi veram , contra iniquas
nonnullorum opiniones, vindicare fas
efL Eft quippe inter obligationerna Legem & Legislatoren! mutuus qui-
dam refpedus, mutua relatio, quo-
rum uno fublato, reliqua fimul tolli
Jiecefte eft. Et quemadmodum im- poffibile eft, fine Lege conftare nobis pofte,quid fit juftum & injuftum, bo-
num & malum, cum obligatione hoc fugiendi, illud agendij ita fine fupe-
riori feu imperante legem commini-
fei abfurdum eft, cum a poteftate fu- perioris lex, & a lege ipfa, vel hac
mediante , ab illa dependeat omnis obligatio feu neceftitas agendi mora¬
lis. Hinc facile conftat, quid nobis fentiendum de Grotii illa in prolego-
menis ad J. B. & P. allata fententia :
N. obligaturum , etiam yofito , I>eHm
#on e([e : quam dudum, inter alio»
ionumeros, caftigarunt ejus coramen*
tåto-
*4 §Φ" °
tatores Kulpiiius atque Zieglerus. I-
dem erit judicium de nonnullis, qui f hanc recoxere cramben, recentiorum, Jus quoddam Natura ab ipfa Natura.-)
etiam fepofito Deo > ftabilitum pro-
ferentibus, atque obligationem quan-
dam ha&enus inauditam, quam inrer-
nam falfo nuncupant, a fola vero u- tilitate arceilunt, nefcio cujus effica-
cix comminifcentibus· Conf. VolF.
Phil. Moral. & Thomaf. Fund. J. N.
Hi vero vel eo folo refelli pofTunt, quod obfequium noftra: voluntatis
nullum eile poffit iine imperio, nec imperium ullum iine alterius } cui
tanquam fuperiori obfequamur, νο· ι luntate. Qualis vero lpii naturae nul·
]a efl:, nifi animalem mundum con-
cipere ) principiumque hylarchicum poftliminio reducere abfurde velimus.
Infuper, quod ab utilitate profluit, u-
ti appellant , motivum ( feu a bonl·
täte aftionum interna
,ac phyfica_.
convenientia cum confervatione no-
ftrae natarae
,quam omnes natural!
deiiderio appetunc) quod efficacitfima
*d fle&endam voluntatem eamquo
adftringendam vi pollere autumant f
ο 11 nullam iftud mihi moralem agendi
neceflitatem involvere videtur, adeo
ut fuum deferendo ac negligendo
commodum
,eo ipfo ftatim injufte
fe aut inhonefte egiUe , ficubi nulla
fuperior validiorque acceflerit au&o- ritas> quis faceatur. Hane vero, quam hoc modo concipiunt Legis Ν. atque inde fluentis obbgationis indplem, ut
a reeepta harum vocum notione ab-
horrentem, atque inefficaci tantum-.
aéiuj confilii inftar, quod valetudini regendac praeferibitur* monenterru ,
fummoque hujus Legis rigori ac au-
ftoritati nimium quantum detrahen- tem, plane deteftamur : quum ifta_, fententia in fraudem & noxam vutae
humanae incredibilem tendat, tollen#
doque vera honeftatis fundamenta,
quibusvis fceleribus Iatam viam ape- riat, malitiam demum humanam,quae
neeper ar&iffimumDivini obfequiivin-
culum iatis conftringitur, ab omni re-
pagulo eamfolvendo, licentia infuper jntolerabili armet. ,Unde Loefcheruf in praen. Th. pag. 112, i llos , qui aft
Htilitate fola mores metiuntur, qui obIi'
lAtiones cetersts refudiant, qui Denn?. &
c§n~
iS -ι®·? O ^
eonfcientiam ex hoc negotio exclnåunt
h. e< qui omnem morum rcgulam ab
sndigentia noftra & utilitate derivant, fepoiita obligatione a Deo per con- fcientiam profluente , rem religion!
maxime noxiam in fcenam produce-
re, vere quidem aflerit, Quum ita-
que Leges Naturales obligent, & id
quidem vere ac proprie , neceiTario
quoque ponunt fuperiorem, feu im- perii vi ac jure pollentem , talem
puta, qui gubernationem ac direftio-
nem eorum , quorum intereft, aftu fufcipiat. Quemadmodum vero ill«
nihil aliud funt, quam univerfalis o-
mnium hominum vivendi atque a·
ftionum norma
,qua utpote magna
illa totius humani generis focietas e- jusque iingula membra reguntur ex
acquo ac tenentur efficaciter; indo
apparet facile nullum alium cum effi-
cacia tale Jus univerfale ferrepoiiei
präster Deum. Quippe qui folus ea
munitur facultate eoque imperii jure, quod ad omnes fe extendit : quique
ideo fummi in omnia
,quae condidit,
imprimis vero in rationales creaturas,
Imperantis ac Domini jure fruitur> Γο·
•Φ8 Ο «ϊφ· 1 i?
i losque fäcultate fuae voluntati relu-
j Dances cogendi» & ad officium fuum
efficaciffime adigendi pollen
$, IX,
Imprimis vcro illorum conatibu*
obviam ire e re eit* qui ficut reliquam ι cognitionem Philofophicam fublatam fationtsque mgyüa* omnem deftru*
ftäm voluntj na etiam praécipue ejus in moralibus μ^ναμία» , nefcio qua*
pietatis praetextu» traducuntj acque ac fl revelationi don poilet fuum confta-
fe precium » nifi ratio penirus elimi-
ftetur, lumenque fplendidius > noti_*
? nifi exftindo hoc minori fuos effica*
citer fpargere radios poilet, Horum
omnium inftaf eft audor libri > qul
infcribitur SiC^t unl) 0£?φί 5 qui intef alia inutilitatem Juris Ν. inde eviri-
cere eonatur * qtiod natur* lumen tan-
tat fit tenuitatis* ut licet ei forte ut*
cumque innotefcat > facinora illa e*
fiormia non efie committenda * ut Tunt furta » adultena> homicidia_. >
quippe quac corporis membris, adibus*
que in fenius quorumvis incurrentibus
jpcrpetraotur 3 cetetA t4men% $u* fubth
B liar*
ι % 4^ Ο
Hor α funt, nequc ita facile cuivis ap- parent , utpote fi flagitia illa qmVa-
nimo tantum concipiat, ii alienarum
rerum cupiditate flagret» libidine in¬
tus aeftuet, ii odio alterum profequa-
tur, & aliaid genus, in vitiis noru
numerat, & pro peccatis non habet.
§. X.
Contra talium iniquiiTimos inful-
tus ficut rationis principium, utut al-
tero illo cceleßi imperfedius & debi-
lius, fuo tamen decori fuaeque digni-
tati aßerendum in univerfum puta-
mus j ita nunc imprimis ab ea, qua-,
in moralibus pollet reditudine conv mendatum cupimus. Quo tamen i«
pfo neutiquam cum illis facimus, qui
naturac vires fupra id, quod iis con-
ceßum eft, extollendo
,per vananu nefcio cujus interni Juminis jadatio-
nem, portentofam vel utriusque lu-
minis confufionem, vel hujus effica-
ciam nen ad vitam modo perfedam»
fed & ad gratiam Divinam acternam- que falutem confequendam venditant,
Suum utrique munus aßerendum» i<j-
quc diftindiflimum , quod pro viri·
-φ§ ο 10 bus fuis utrurnque exfequitur : ita^
quidem, ut quod debilius ert:» alteri
ut nobiliori, in iis qua: captum fupe-
ränt, obedire debcat. Contemnere
vero id, quod nobis adhuc reliquum eft, humanarum virium, cum Deus urriusq; & fcripturar & naturae, quoad
earn^ quac in hac adhuc refidua eft>
bonitatem, veriflimus fit auftor ? id
vero plane abfurdum. Prsefertim cum
ipfa inträ fuos quoque limites haud
pauca fana & utilia contineat docu-
menta. Quid? quod Philofophia cum
Theologia, etiam quoad hancpartem,
puta qua: moralis eft, usquequaquo
non adeo male conveniat: quoniam
qua: ha:c de morum fan&imonia pra:-
cipit, illa confcientiae teftimonio com»
probata fiftit. In hane rem appofite
Buddeus in Hiftor. J. N. §. 8. Subti-
miora fateor , inqüit> longeque (anftiorA
funt, qua> a vitis Divino affiatu perculfis yroficifcebantur; qu<e t amen & reüa ra¬
tio honefta efte diftitabat j tant um abeft
ut ab lUis rejefta fint , ut po t tus tgregie fiabilita Cd confirmata &c.
§. XL
Ex hifce y quac in fuperioribus dis-
B * cuffa
JO O
cufla leviter funt, facile patcfcit id, quod tame η curatius obiervafle é ro
noftra quam maxime fore arbitramur,
non fori tantum humani feu externi
judicio jus N. abfolvi, verum ad fo¬
rum imprimis Divinum , quod etiam confcientiac feu internum dici fölet, éxigendum effe. Atque t fa ubi cogi-
tationes moraliter bonas vel mala*
Jure Ν. determinari dicimus, non lo- quimur de illis a&ionibus,quac injforo Civili, fed quatenus illar fubjudice Deo fpedlantur. Quemadmodum enim ad Legis vigorem , praeter partem defini.
tivam
,quae quid agendum , quid o- mittendum fit pracfcribit .» requiritur H
infuper illa vis αναγχατικη feu coad>
va
,quar malum aliquod comminatur transgrefTori, cujus formidine conv
motus agens a peccando retineatur:
ita poftquam conftat , Deum tuliiTo Legem, .qua debitum a nobis exigit»
fan&am ac juftifUmam, quippe expres- fam puriiTimac ejus naturac imaginem, aefernacque veritati congruentem: in-
de fimui ratio veno ac neceflario col·
ligit nexu, eundem efTe creaturae (ut iat.elligentis judicem , qui gloriam >
jus .
o 34)- ti jus atque nomen (uum peccatö violä-
tum & abnegatum aflerit , feque vc- ritatis amantem, peccati oiorem, pec-
catorique diilimilem oftendit. Undc tonfequitur, in Deo eamefle juftitiam,
quac peccatum, in fummam fuam ma·
jeftatem commifium, non patitur inul-
tum. Quocirca abfurde delirant ii, qui nulia habita ratione Legis inna-
tat & confcientiac honefti ac turpis,
?iuantum apientia in exuunt, fe, Deum & au&oritate exiihmantes eutru &
non curare, quid ipfi faciant, Legis-
que, quam ipfe dedit, obfervationern perinde habeat: qua major vel in.»
architedlo
,vel in principe homino
ftultitia nulla dari poflet. Manet pro- inde rationi certum, hunc eundem, qui legem tulit, fimul fubditis immi-
nere infpeftorem & judicem $ & fi
quem in hac vita impunitum relin-
quat , huic pcenas tandem poft fata_<
relervare, procraftinationem mali e-
jusdem gravitate ac duratione com-
penfaturum. Hinc cum fori civilis judicium atque poenam, externa obe-
dientia magiftratus juiTa fervando, cf-
fugere liceat * pratfertwn hominibus
1% ο
adhim prsecipue , non animum, Obli¬
gationen!, non vero intentionetru, pervidentibus, illud jpfum ad cauflam
Dei ejusque Legem ac forum träns- ferre velie, ineptum pariter & impium eflfet, ipfo nempe concordiam & oris
& cordis etiam atque etiam requi-
rente , & omnern tum exterioreni-»
tum interiorem obedientiam, eamque jntenfiffimam, poftulante. Egregie itaqi
Seneca Rbet. LiB. i. Cont, 2. a liter De&
inquit, fubjettam rffe cujtuqite confcien-
tiant) aliter vero noßra exißimationij not enim tantum qu<e fecerat ρa lam, videtnui\
i lie etlam^ux fecreta.
§. XII.
Confeientia quippe, de juftitia &
omnipotentia Dei intime perfvafa, ad
hunc maxime refpicit Legislatoren)»
id pro ultimo tandem fupponens, quia juftiffimus, fandliilimus pariter ac o*
mnipotentiilimus , ideo legibus ejus parendum , pcenasque eos , qui bas migrant, non eile evitaturos. Μo-
nente itaque La&antio,Lib. 6. pag. m«
4}g. Purgemw eonfcientiam Iß femftt
it a vivamw, ttt rationem nsbis redden*
dam
o 25 dam arbitremue > putemtnque nos rno- vnentis omnibus non in alicjuo orbu terrae theatro ab botninibus
>fed defuper ßeftari
ab eo ? qui judex & teßü idem futurus efi y rui rattonem vit* repofccnti a blus fuos infciari non licebit. CujüS pCrfva-
iionis etiam inter Gentiles egregia_,
ex Cicerone & Seneca profert eo- dem loco monimenta.
§. XIII*
Pofito jam firmiter, prout poni
par eft, Deum eile Legis N. auéto-
rem, ab hujus quoque Numinis fum-
mi duplici attributo , omnifcientia_,
puta & fan&itate, duplicem rivumirri- gando noftro campo deducimus: ge- minum nempe argumentum pro afie-
renda cogitationum moralitate nobis
conficimus. Quorum prius, quod ab
omnifcentia defumitur, poflibilitatem
in Deo iniinuat motus noftros inter*
nos legis normae fabjiciendi; Alterum
neceffitatem relationis ad regulanu
non minus internis, quam externis dominum aftibus vindicat.
§. XIV,
%4
§. XIV.
Atque fic inter reliqua atffributa»
fjuibus elTcntias Divinar Tumma perfe-
<ftio clucer» fplendidiffimique luminis
inftar, Te rationi humanar, ad Numb
nis excellentiam attendenti, explicat?
eft ctiam fanßitas, quar Enti fummo
eilentialis nihil aliud nstat
.quant»
immunitatem a culpa omni : morak lem dicunt Scholaftici indefe&ibili-
tatem. Eft vero illa in fe Tumma ac Jiberrima voluntatis Divinae propen-
fio atquc determinatio ad id
,quod
per Tapientiam eflentiac fuac conve- niens eile judicaverit, viciilim aver- iionem ab omni eo, quod diTconve-
niens. Paucis: amor veri boni, cu¬
jus ratio in Tuamet ipfius eflentia fun- elatur, & reélitudo immutabilis in o- mni aftione. In relatione vero ad
alios talem importat re&itudinem j
qua creaturis rationalibus certas at¬
que naturae convenientes praefcribit
feges , & per easdem omnia admini-
ftrat. Quo pa<fto cum juftitia coin·
cid it.
§. XV.
Fieri autem aliter non poteft»
quam
-Φ§ Ο 1}
quam ut eadem ilia, quae de fe rera eile lntelligic Deus > eadem velit &
amet, ita ut illum amorem veritatis verique boni nec verbis, nec fatftis diftimulare aut abnegare, neque ad-
eo fe alium
,ac ipfe eft > praebe-
re poftit. Sicut itaque in intelie-
ftu Divino omms veritas Theoretica;
ita in hac eßentiae Divinar immuta*
bili reftitudine fundantur omnes ve-
ritates morales, fuumque principium
inde trabit quidquid juftum & hone- ftum in vita dicitur. Adeo ut id, quod
hui c fundamental! adtionum menfurac convenit
,ipfe non poftit non pracci-
pere &approbare: contra vero, quid¬
quid ab illa vel minima deviatione declinat, ipfi difplicere neceifum fit*
Hincfit, cur Lex illa , quam inftar
fadii ex fplendidiftimo fuac ianditatis
fole mentibus humanis impreflit, ut
ea regatur humana vita >. non-poilit
hon iuo confimilis efie fonti : i. e»
horma ilja, qua nos regi voluit, im- mutabili ejus eft eftentiae conformis,
ipfaque eflentialis Dei veritas, unds^
emnis flu i t tnorum regula.
xvl
16 ·&■£ ο
$. XVI»
Itaque motus mentis feu volun- taris humana:, qui ab ejus fan&itate difcordant* tantum abeft, ut ab eo
poflint approbari > ut eo ipfo abne-
garet femetipfum , veritatemque dis-
fimularet in fua natura fundatarTU Quia aeque hoc contradi&ionem in- volveret ac illud , quod in re, uti
dicitur,eft impoffibile. E.G. Gemina-
tione binarii non geminari binarium.
Quum natura: Dei perfe&iifima: x·
que repugnet, pravum animi ac co-
gitationum motum in homine appro-
bare
,ac efficere contradidoria. Sic enim voluntas Dei, voluntatem ho¬
minis ad prava fe determinantis ap-
probans, eidem conformaretur«
5- XVII.
Quoniam cetera, quae huic the-
fi confirmanda: fuppetunt argumenta pro rei dignicate explicare iniquitas fatorum vetat; proinde brevem tan¬
tum illorum, qua: prarcipua vifa funf>
fciagraphiam L. ß. offero, & qua par
eft>
•m o v j eft , obfervantia commendo. Sen-
tentia Noftra probari poteft I. A
fine L. N. qui eft vera hominis Fe¬
licitas
,feu pofleflio fummi boni. Ii.
A convenientia L. N. cum morali revelata
ιcujus interpretationem de-
dit Chriftus Matth. V. III. Quia in- telledus & voluntas funt principia
adionum humanarum 5 circa illas i- taque facultates earumque actus mo- derandos neceffe eft primario legem
verfari. IV, Adiones , quatenus a corpore proveniunt, acque ac bruto-
rum animantium in fe funt indiffe¬
rentes : quod vero moralitatis de-
1
terminationem fufcipiant, id inde eft>
1 quod a fubjedo > feu cauifa fciente &
voiente proficifcantur. V. Tota do- drina de Imputatione, cujus funda-
mentum eft idea veluntarii, nicitur jufta & accurata aeftimatione adionum internarum. VI. Ab officiis erga_,
Deum, quorum pars nobiliffima in-
terioribus animi motibus abfolvitur.
VII. Ab officiis erga nosmetipfos, quac
itidcm pra:cipue ad interna proce¬
dat. VIII. Quia Lex N. eft prin- cipium
.
