ΐ r> y
O 6
D. D.
SPEC1MEN ACADEMICUM,
DE
ERRORIBUS
ZINZEND0RFF1A-
NORUM
DOCTRINA MORALI,
Quod,
CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH
IN regia acad. UPSAL.
PRyESIDE,
AMPLISSIMo A1QUE VIRo,
MAG. LAURENTIO DAHLMAN,
Mor. et Pol. PKOFESS. Reg. et Ord.
PUBLICE VENTfLANDUM SISTIT
JOHANNES SCHEDVIN, joh.FiI.
was i M Ν IN AUDIT, carol. maj. d. xxiii. junii,
amni mdcclvi.
Η. M. A,
VpSAliå, Excud. L. M. H0JER, Reg. Acad. Typogr.
—
VIRO
Admoium Reverendo atque Prxclari[Jimo DOMINO,
Mag JOHANNI SCHEDVIN,
Ecclciias, quae DEO in Kungsåra colligitur,
PASTORI Vigilantiflimo,
PARENTl 1NDULGENTISSIMO.
Leve Indulgentifllme hoc cbarraeeum , munus, ob infignia quod paterni Tibi, Parens amoris
Tui in Me documenta , φ c are me maxime ob- ßri&um Jentio , accipias qutéfo, non quafi eodem me
quid quam Tibi retribuere pofe exißimetn, Jed tafiquam tertijjirnum animi mei gratijjimi, ö ver λ /«Te pieta·
tis indicium. Meum eft er it femper pr ecibus talidiffi·
tnis Numen faiigare Supremum, velit Te, Parens In- dulgentiflime , jam éetatc provedum, in annos adbuc
hetie multos incolumem fervare^ quo mihi Paren te, tant*
in me bonitate confpicuo, diutius frui contingat. Sk
vovet
TUUS,
PARENS IND ULGENT1SS1ME
filiut obcdientißmw,
Johannes Schedvxn, Joh. Fil
/. N.J.
5,1.
Üfus Phitojopbi* tam Iheoretkz , quam Praßte*
commonßratHK
Uantum homini ad finem ultu
murn obtinendum Philofophia inferviat, noneftr quod müh
tis oflendamus, Notiifimuin enim hoc eil oipnibus, qui, a Fanaticorum fomniis & fu-per·
flitiofozelo immunes, cultam magis & fapientem, quam du- pidam vivendi rationem ic&antur. Si enim vel ad
relationem illam, quse Philofophiam inter &ThcoIo- giam obtinet, vel ad ufum Philoiophise in vita civi- li^attendere velimus, luculenter fane apparebit, cog- nirionem Philofophicam usque adeo non in otiofa
&inani coniiilere contemplatione,ut potius maxime
eoofpicua neceflttate kfc commendet. Quomoda e*
A nkn,
) 2 (
nim,quado/rheoiogus nionere fuo, quod in Script,
S:a explicanda, in veritatibos dogmarice & pacheci-
ce proponendis, in ofliciis, cuilibet ChriAiano injnn-
£Hs, tempeAive & juAo ordineinculcandis, in caii-
bus confcientiae enodandis, in hoAiura denique infhl-
tibus reprimendis, conflAit, rite fungetur, nid an-
tea Logicis, Metaphyflcis & Moraiibus imbutus fue-
rit principiis. Digne vero utiliratem Philofophis,
quae fefe in vitam communem diflhndic, oAenfuro
verha prins quam argumenta deficerenc; felicicas få¬
ne civilis illi incrementa fua debet, curiae ex illa pru- dentiam hauriunt, tribunälia juAitiam ; arribus cu-
juscunque generis, robur inde accedit, finriiifimum;
& ut panels me expediam, Respublica verum fuurn yigorem ab illa habet, Ave bello r«s gerendas fint, fl-
ve pace vivere liceat. Egregie fåne Cicero : O! vi-
tte Phifofophia dux , o ! virrutis indagatrix, expui- trixque vitiorum. Quid? non modo nos, Ted omni,
no vita hominum fine te efle nequic. Ad Philofo- pbiam pra&icam ieu moralem in fpecie quod attinet,
quatenus illa voluntatem humanam in bono eligendo
& malo averfando perficit, quasDEO, fibimeripfl aliisque debet homo f explicat , do&rinasque gene- rales hand exigui momenti de Imputatione v.gr. con- fcientia & c. enodat, nemo non vider, inter illam &
ftatum hominum eivilem pariter ac ChriAianifmum
ar&um efle vinculum. Itaque prudenter illi Theo- logi minime cogitartt, quiputant, non multum in-
terefle , quas veritates defendant Philofophi, illo-
rumque icita fphaerarn ipforum non ingredi.. Ν am
hifto-
<g££ ) * (
hiftoria omnium feculorum nos abunde docet, raro cuniculos in foio Philofophico a£tos efle, qui non arci Theologicx ruinam minati βηϋ. Hinc fanior Religio multum illis debet, qui in co elaborarunt, ut
vericates Philofophicas principiis firmis nixas, a ca- villationibus άφιλοσόφΜ {'artas te&asque conierva-
rent; idque eo magis, qnod nunquam fere deiint ,
qui principia Philofophica labefaftando, turbas per-
niciofas inträ pomeeria Chriftiana excitent. Inter
recentiilimos, qui eandem ingreffi funt viam, meri-
to ZinzendorfKani numerandi funt, quippe qui,fum-
ma imis mifcendo, id videntur fibi fumfifle, ut &
Theologie & Philofophiae trirtiifimas obdncerent te- nebras, quo obfcura ipforum dogmata & fa&a ocu«
Iis peifpicaciorum iubducerent. Loca quatdam e fcripcis horum novaturientium excerpta« qute inPhi-
lofophiam impingunt, .praecipue moralem, jam exa- rninare, &, quantum vires permittunt, refutare ,
nobis propofuimus. An vero fruflra vel temere hoc negotium aggreili ftmus, seqvus judicabit rerum ar- biter. Occurrit nobis ftatim Judicium eorum de Phi- lofophia in genere ejusqueufu, quo fatis innnunt,
quam de Difciplinis moralibus in fpecie foveant o- pinionem. ©er iififge ©afatt tfi fcereifletuitcfteSBelt-
Sunt verba ipfius,Zin:z. Berlin. SReD.P.II. p. 85.
Lubenter iafemur, nos de exiftentia & natura ange- jorum folius rationis ope nihil apodi&ice affirmare pofle; praeeunte tarnen Scriptura, illos exiftere, &
omnes initio fpiritusa DEO bonos crcatos efle,quos-
dam etiam illorum defeciiTc, & perfectiones, quae a
A 2 fub-
) 4 (
fübftafltk ipforum fe parar i pofTunt , amidiTe, extra controverdam podtum cd. Hi quidem, etramnum
gaudent facultacibus fpiritui eiTentialiter eompetenti«
bus, ideoque ratiocinari poflunt; verum enrm vero hae ipfk faeukates eorum omnino perverfai func, uc omnia ratiocinia ipforum, rnaxime licet vera eßent,
non pofllnt non pro fpuriis haben» quatenus malum
intendunt finem. Finis Philofophiae ed, uc, vert·
tates quascunqne invedigarrdo , Creatoris gloria &
vera hominum felicitas quasratur, Quam valde ab
hoc fine mal i angeli abhorreant, qni homirres stcr-
num infelices reddendo, gloriam Creatoris, quarr-
tum in i Iiis pefitum cd, obfufeare dudent, cscus ia-
bc erit, qui non perfpidac.
cJ)ie Philoiophie tf)ut etilen utifdßltcOcn ©φα- Den/fietfrdne^etfmin/ jtt faifc&en Γφΐηβηΐ/ et¬
ile gon# utitiu^e/ \a tneiittebr fcijåDftc&e ©aefee In ab-
ftc&1 auf Daö iu^&nfft^eSeben.Vid.aSchtkze cfc.35erf.
9UD.PT p. 105. tog. ©te Pbiioiophie
Der Theologie JU tfrutt vid, Zinz. in Jer, ρ. ioo; Ni¬
hil fåne magis mjurium in perte&iones & pneeipue lapientiam Diviiiam» exeogitari poteft, quam quidem
hoc.Sic enirn DEusutriiisque,Theologi2e puta & Phi- lofophias au&or, altera manu, quodajunt, diruere
conaretur, quod altera asdifieavit. Fatemur quidem
Philofo phiam limites excedentem Theologke noxK
am eile : verum didin£Hone obfervata intcr Philofo- phiam abdraåive & concretive fumtam, res in apri-
€0 eil. Scilicet non Philofophiae in abdraöo audacia
fubjefti cujusdam vixio dairda eiL Perinde hoc eilet,
ac
) 5 C
ac fT Scrfptnrae fmputares, quod Haeretiei nonmil®
eam perverfe interprceantcs, praefidium in illa ftma
opinion» bus quaerere conatr fuerint. Manet en i na
fem per fcientia quiecunque bona , licet hoc vel illué
fubje&urn eadem abutatur.
©er Moral UtlD Philofophie £ηα (φ fn nflft! ©C*
ihetaen DeéJf)®rrnt?on gram; (tercbellireti
l>ett 33erj!aito unt> beictegen &m Vid. ab
cod. cit. S5toui$ifc§C©ΛΠΑ T.2- ρ. 4a. Allatis hifce
verbis magnam itiam impietatem , irno odium in o»
flnnem Philoiophiam ZinzendorfEus apertc indicar.
Philofbphta Moralis certiilrme illa eft do&rina, quas
nobis ineulcat, qnae homini in his terris vitam agen- ti, praecipuc ß felix eße velie, obfervanda fan t. Cai
ig i tur illa tsditim ereabit, niß qurinclinationibus
furs pravis indulgere, non vero aSiones in as vohin*
tati Divinae accommodare cupit? Zinzendorffianos
tales eße patet. Hi ipii quatenus do&rinam mora*
lem indignancur, eacenus etiam ipfi DEO ejus au&o-
ri non pofiunt non infefti putan'»
§. II.
De mor tili tote attionum humanarum agitur, eamque esc tjjentia earmåemi non ver q ex judkio hominis ycrvsrfo fcndere r f robatur.
Pofitis duabus illis Facurtatibus primariis animas
humanac a Creatore conceßis, intelle£fri & volün-
tate , pofitaquc vi non impedita, ponuncur earim^
dem aQus, differentes licet, in unnm tamen tetidsn-
tes finem. lllius eft diitin&e percipere, judicia fer-
re & ratiocinia, quod ex Logica fußus conitat; hujus
ver φ
&& ) <5 r
vero ex obje£tis ab intelle£lu prins inveftigatis opti¬
mum eligere. Hsec voluncatis affe&io Liberras nun-
cupari fölet. Omnis igitur a&io, qux prseeunte ju-
dicio intelle&us ex decreto voluntatis iufcipitur, libe-
ra eil, ieu in potenria agentis pofita. Ejusraodi a£tio-
nes a neceftariis, quse, fubje£to volente aut nolente, fiunt, probe diftingvendas (unt. Liberse actiones du- pliciter confiderari poftunt; ejus enim funt indolis,
ut aut perfe&ionem aut imperfe&ionem ftntui agen¬
tis concilient. lllae bonac, hae vero malse dicuntur.
Et hoc eft quod moralitatem a&ionis confticuit. Mo-
ralitas haec, quatenus rationem habet fufficientem in arbitrio jubentis , fubje&iva, quatenus vero in ipfa
eilentia & indole a&ionis fundata eft, obje&iva eft.
Non eft, quod diu inhcereamus controveriiae nimis
vexatas de utriusque hujus moralitatis fpecie. Prio-
rem fuis relinquentes defenforibus pofteriorem tueri conabimur. A&iones enim ft concipiamus , qualis
ante legem latam funt indolis, nihil obftare videmus, quin quaedam bonae eftent & ftatum noftrum perfice-
rent, qu&'dam non. De hoc magis convi&i evadi-
mus, ii infpiciamus vitia apertiftima, luxuriem v.
gr· intemperantiam &c. fine relatione ad Legislato-
rem ; ii moralitas harum a&ionum fubje&iva eftet,
hx ante legem latam nec bonse nec malse eftent. Ve¬
rum has aäioncs tum pariter ac jam eadem mala fe-
cum laturas confe&aria, infirmitatem, paupertatem, quae ftatum reddént imperfe&iorem, nemo non vi¬
det , & confequenter in fe fuaque natura malas efte.
Itaque moralitas a&ionis quserenda eft in determina-
tion i-
$33? J 7 ( *£33>
tionibus eilentialibus ejusdem , non vero in arbicrio fubie&i. Unde moralicatem hane eile aternanr, conihntem , & immutabilem , ita ut in quovis cafa
4£Ho eadem maneat
,certo concludimus. Aliam Zinzendorffianos iententiam fovere reperimus ; nam pro lubitu hi aetiones modificare volunt, ut fiepiffi·
me a£tiones in fe malas pro non malis habeanc &
contra: contendunt enim rattbftt / ttlötbcn/ buteil
im N« Teft. tlicfet ©itnbe ßettant vid. Schütze
Hern, in Nuce, pag. 344. mttcSiic[)e ©imben ftllD buret) Chriitum Γφοιτ gebüßet unb berbammen nlfo uidK ί moi)( aber bad ηιφί glauben. Vid. Loc.
cit. A£hones itaqne heic non ratione eflentias ipfa»
rum , ied fecundtnji perverfi fui judicii deliria coiv
fiderant; DS um hoc ipfis liberum reliquiße hifo
contendentes $ Ipfe enim eil immutabilis, imo Ions
omnis bonitacis
,qui femper a&iones malas odio profequitur; non igitur fine Isefione iummarum ejus
perfeäionum, veniam peccandi Eum cuipiam com ceflifie fingi, nec, ob neeeflariam fatisfa&ionem Me¬
diatoris, unquam concedi poteft, quod ex profeßo;
oftendit D. Weftman in dißercat. de Abiurditatibus;
Zinz. Philof. Aliunde igitur, quam ab hominibus perverfis , quales Zinzendorffiani, originem fuam
trahere hiec libertas nequit. Tanta fane eft perver-r fitas hominum, ac tarn de a&ionibus pravum ple-·
rumque ferunt judicium, ut malas bonis iaspiffime?
praeferant, illisque quam his magis delefrentur; quirr
poil malas ejusmodi patratas a&iones, ne alii hone-
ftius animaci, eos apercae impietatjs arguant* fpecierg
quan-
qaandam honeflatis afcHotii obtendere conantur; un-
dc iimulatio pietatis (eu hypocriiis condemrtanda ori-
tur. Zinzendorffianos, quibus ex omni parte hoc
convenit, ideo piagnos efle Hypocritas nemo jure
negabit Ex ejusmodi determinarione moralitatis
aftionum arbitraria, homines, ad mal um proclives,
omnem negk&uros fore pietatem oraniaque officia
erga ilios, cerriffime fequerctur.
$. HL
Lex Divina Naturalis ejl norma, ficundum quam
omner a&iencs bomo dirigere debet.
§. praeced. libertatem efle Facuftatem volunta-
tis, qua ex pluribtis rebus propofitis, quod opti¬
mum fibi videtur, eligere potcft, oftendimus, etiam faepiilrme a£tiones ab Intelle&u perceptas, & a ut per prasjudicium, aut pracipitantiam, ut bonas judica-
tas, tarnen in le malas, a voluntate iufcipi ibidem
afleruimus. Itaque ne malitia nimis abundaret, fed
inclinationcs hominum pravae refrenarentur, placuic
DEO normam aliquam ponere,ad quam omnes iuas a£Hones, tam internas * quam externas examinare
homo deberet. Per hane, legem intelleäam volu-
mus ; quse, quatenus praecepca ejus fingula e natura
citra revelationem deinceps fa&am , nec non officia
©mnia ex illis der i vari poflunt, natura: feu naturalis appellari (biet. Obje&a, circa qua; Lex Nat. verfa-
tur, funt a&iones, cujus demumcunqne generis fint,
liberx. Non tarnen exiftimandum eft, illas tantum bonas eapropter eile, quod Lex easdem ptecipiat,
& malas, quia ab eadem prohibitse funt, tuncenim
morali-
«33 )*C β»
mbralitas eärum unice fundata eilet in arbltrio Le- gislatoris, & confcqaenter mere fubje&iva eflet, fcd
quatenus ratione efientise fuas perfe&ionem vel im-
Eerfeäionem icse fint. DEus enim involvant nunquam & ideo prseceptie legem fancire & prohi- po- tuifiet, nifi primo indolem moralitatis a&ionum glo¬
rias fuse hominumque felicitati conformem, conce-
perit mens Divina. Quamobrem etiam bonas , fini
huic convenientes , jubere , malasve eidem haud
convenientes vetare decrevit. Nequc ad leges Div.
Pofitivas provocandum cft, ut demonfiretur, Eum
pro arbitrio folum de aftionibus fine refpe&u quo-
dam ad moralitatem earum internam ibi difpofuifle;
nam licet mens noftra lua laborans imperfe&ionc*
nexurn earum cum ipfa natura humana perfpicere nequiret, nihil tarnen impedit, quo minus, fapien-
tiam Divinam eum fibi quam familiariflimum habuis-
fe, certas tarnen ob rationes nobis per naturam ma- nifeftere noluifie , atque fic, quantum ftatui noftro perficiendo , nec non fini ultimo confequendo infer·
vire, vifas funt, easdem ut bonas mandafie, vel ut malas prohibuifie, tuco affirmemus. Omnes itaque a&iones, circa quas veriatur Lex Nat. in fe aut bo-
nae aut malas funt; inter bas medium non datur. Con-
cedi tarnen potefi:, nonnullas dari a&iones, quarum moralitatem, convenientiam aut repugnantiam cum
lege perfpicacia humana inveftigare nequit, atque fic
indifterentes fore ; eapropter tarnen nemo negare
poteft, illarum confe&aria aut ad perfeftionem aut
imperie&ionem hominis tendere & conicquenter e-
B asdcrci
nxä) ) ιο (
asdem ve! bonas vel malas cfle. In ipiä icaque h©-
minis rerumque natura ratio fufficiens Legis natu- turalis quaerenda eil. Ex Legis definitione liquet,
nullam dari legem, quae non obliget. Lex ergo nat.
quae, quatenus auélorem agnofcit perfeftiilimum i. e.
DEum, perfecta eil, obligationem infert perteftam^
homines igitur,quihus folis lata eil, ad illarn tam in¬
terne quam externe iervandam perfe&e obligatos ef-
fe, nemo inficias ire potefl. Nihilo tarnen minus
tanta Zinzendorffianos cepit audacia, ut hanc verita-
tem dcnegare non erubefcant; dicunt cnim. Sie gletfcJjeé-Suft in einem OTenfc^en ju MnDiqen Ιχχιφ
Daä ©efc^ tft @fίβίίφϋ Pedanterey unD Ghimaeren.
Vid. Joh. Georg. Schutze Hern, in Nuce p. 559.
Sftan t>arfF Die eötiDe nict)t erfi tvettlduffriß ηαφ
Dem ©efe<j befc&retfeen / fenDern furlj ηαφ Dem E-
vangvelio. vid.33erl. 9{eD. P.I.pag. 19. Zinzendorffia-
ni fe nihil magis defiderere, quam ut exleges fint &
pro arbitrio fuo deperdito vivant, hiiee fatis innuunt,
non confiderantes, legem generi humanoin praefen-
ti flatu corrupto maxime neceflariam eße, qvum Ii«
bertas lege foluta & iapientiae Divinae & praeilantiae
naturas humanae prorfus repugnet. Vanus ceniifime
cflet finis Creatoris inteneus & iapientia Ejus laedc-
retur, fi homini omnia pro lubitu , aut ex vago quo·
dam impetu, nulla ratione legis habita, agere lici«
tum eflet. Neque ex Evangelio ientendae fuse patro-
cinium quaerere poßunt, nam illnd a&iones vel offi·
cia pro objefto proprie non habet, ideoque nec eil
norma aftionum. Lex adeo fola eil norma, quid fa«
siendum quid omittendum fit, dicticans·. §. IV.,
&& ) π ( 8»
§. IV.
Lex Divinct nat. e(t univerfalis.
DEum Ο. M. glorificandum ede colendumque
ab omnibus & finguiis ratione gaudentibus, nem®
fanus inficiabitur. Quapropter cum homo talis crea«
tura fit
,ad laudes quoque Divinas formaliter cele-
biandas deftinatus ed. Quoniam DEus omnibus ho-
minibus eundem condicuit finem, perfpicuum ed,
Eum etiam omnibus ad hunc obtinendum pares con- ceilifle vires; quod cum ita fit,nulla aded ratio, cur
non omnes pari amplederetur amore : nihil unus prae altero habet, quod DEum ad peculiarem iui
movecet amorem, cum cundaDEO debeat. DEus itaque omnes aequaliter amat; per confequens unius
aeque ac alterius tarn temporalis quam reternas felici-
tatis trahitur voluptate. Cum jam eam procul du¬
bio defideret; evidens ed, Eum omnibus homini«
bus idem largitum fuifle medium, quo ad illam con-
fequendam uterentur. Medium hocce ed Lex Na«
tura*. Hinc illam omnibus eile datam i. e. univerfa- lem edc concludere podumus. Zinzendorfiianos
hoc etiam in pundo a redo defledere tramite, quis-
que videt, dum datuunt, DEum multas gentes dne lege reliquide , ®Oft btft SeUtC / öde JpCI)&en
*
ebne ®efeb gclaßen. Vid. Schütz. Hern, in Nu. p. 529,
Quie adertio fi vera edec, DEus quosdam homines ü-
ne dne creadet, quod in fapientiam Ejus nimisim- pingeret, imo in ipfam juditiam Divinam, qnac tali
modo ofiicia neglcda, ab homine pracdailda, illineu- tiquam imputare poflet. Neque aliam Legem natu-
B * rse
&& ) η C <5££
ras quibusdam hominibus ferre potuit, quia orrsnes candem efientiam naturamque habent, in^qua Lex
nat. fundamentum agnofcit, itaque, nifi pofitis di-
verfis efientiis, nunquam alia Lex poni potuir.
§. v.
Lex nat. jfi immutabilts, cui femper ineß perfe¬
cta \vis obligandi.
Legem nat. nulli mutationi obnoxiam eile faci-
le oftendi poteil, five eandem vel racione Legislato-
ris, vel obje&i, auc fubjefti coniideravcrimus. DEO
foli poceftacem Iegislatoriam competere, tarn cvi-
dens eil veritas , ut fupervacaneam eam argumentis probare ducamus. Aliam etiam legem ferre non po¬
tuit, quam quae perfe&ionibus Ejus bominisque fe-
licitatt i. e. fini intento maxime convenirec. Lex nar.
ea certifiime eil; quae hac ratione confiderata nos convincit fundamentum ejus in ipfa efientia iDivina quterendum efie, eamque quafi εχτνπον eile verica-
tumin Intelle&u Div. Jatitantium. Si ergo quis po- teftatem haberet legem hanc mutandi , eilet DEus 5 aliter vero fieri aut concipi non potuifiet, nifi mutata
ipfa Efientia Divina, quod abfolutam impofiibilita-
teminvolvit. Nam iudicium , quod de moralitate a&ionum, & ad eam accommedaca lege, femel ce-
pit fummum Numen , impofiibile eil, ut unquam vacillet, Porro objeffa legis mutabiliratem ejus im- pediunt. Quod ex antea diffis baud difjicili opera
eruitur : fcilicet omnis a&io Übera in fe efi aut bona,
aut mala, & ideo 1Ί1 lege auc praseepta, aut vetita.
Mutatio itaque Legis tnutationem eflentine a&ionum
prasfup-
AB® ) 13 {
praelupponit, ita ut a&io in fe bona in malam vöcti poilet & contra , feu quod eodem recidit, una ea*
demque a£tio & bona & mala eile poflet , qua vero abfurdicate hoc ipfum , eadem etiam mutatio legis
nat. laborat. Neque natura humanas ulla mutatio le¬
gis hujus convenit. Prascipuum, irj quod homo ni- titur, eil, ut ftatum iuum perficiat, vel feiix evadat;
hoc veronemo obtinet,nifi dcterminatione afrionum
ad legem nat., quas natura hum. ita conveniens eil,
ut hominem in quasrenda pcrfe&ione vere manudiv
cat. Quod ii haec ipia lex mutaretur, eflentia certe humana non poflet non inftgnem fubire mutationem,
ut homo ad prafcriptum mutatx legis felicitatem
obtineree* Sed hasc omnia, pofita mutabilitate le¬
gis, tam abfurda funt, ut nihil fupra. Ex hac le¬
gis nat. immutabilitate jam demonürata , fequitur
eandem nec abrogari, nec de ipia aliquid derogari pofle, nec difpeniationem quandam admittere. Qux jam de lege di£la funt, valent etiam de obligatione,
ob mutuam, quam invicem habent, relationem.
Quamdiu igitur lex eft lex, tam diu vim iuam reti.
net obligandi, a qua homo fe nunquam liberare pot- eft. In hoc Zinzendorffiani valde errant, urgentes (Bitte SBercfe/ ^fliegten / «Regeln \?on aßen Siefen/
fini> feine Siebten met/ feine anfcaDerungen. (££
ift eine einzige φίΐίφί/ Die uné in Nov. Teil, abge*
fotbect n>irD / Die heißet / ©tauben / olle anbete S23etcfe (tnb feine ^Pflichten mer/ vid. Zmz. «8er f.
Sieb. Ρ- I. p. 190, 191. Quid aliud haec verba vo- lunt, quam legem nat. mutatam ejusque obligatio¬
nens
OöüP > 14 C
nem nullam eile, confequenter cuique Keitum pro
fuo vivere arbitrio. Noflrum jam non ed odendere,
fidem. minimc bona opera, excludere, fed hscillam
indivulfö fequi nexu , ialvandisque neceflaria eile,
cum Fides fine bonis operibus mortua fir. Dieunt
porro, Sölan Ont Die crfaubniß ηίφί ju länMgen;
baä Privilegium öfter SHccßt / fließt tttcr jti ftmftigcn.
Vid. S3orßcr. fcetf i:flen £ßet($ ftec SJerl, ifteft. p. ?.
Abfona non folum, fed & impia hsc efie nemo non
videt. Ecenim privilegium is habere dicitur, cui
Legislator jus quoddam, quo ceteri carent, conces-
fit, ut ab obligatione legis fit immunis; fi jam cer-
ti homines privilegia non peccandi haberent, re^i-
quis peccare per ipfam legem a DEO latam injun*
£tum eilet. Nefcio an impietate longius quis pro«
gredi poilit, quam qui talia aßerit & datuit.
5. VI.
Firns Legis nat. ultimus efl gloria Divina inter-
medius felicitas humana.
Alium ob finemDEum non creaßehunc mundum,
quam ut immenfce Ejus perfe&iones manifedarentur,
& 11t res creats earum agerent prscones» darum
ed. Harum fingulae excellentiam tantum Creatoris
jndicant objektive praeter hominem , quem elegit
DEus ,ut gloriam Ipfius formaliter prsdicaret, quem
ideo faeultatibus, prae reliquis , ad eam rite perfpi«
dendam illuftrandamque, ornavit. Hs ipfae facul-
tates, fi confiderantur ratione creationis , bons uti-
que erant, & fini Creatoris obtinendo fufficientes, immo
&3) ) υ ( fö»
immo ope harum modum DEum colendi, perfeÖio»
nibas Ejus maxime convcnientem, fibi familiärem habebat homo ; pofl lapfum vero generis humani,
iTianent quidem exdem , & adhuc homini ad glo-
riam Div. celebrandam inferviunt , tamen ita funt
corruptae, ut facile a re£h aberrenc via. Si homo hoc in flatu, omni prorfus fubiidio fuiifet deftitu«
tus, feniibus obviis tantum adhasrens, iuisque ab-
reptus cupiditatibus, cultum certe negligeret Divi¬
num, & fi DEum tandem colere iriciperet, fieri po£
fet modo ei minus convenienti. Itaque, cum qui-
vis DEum^coIendi mocfus Ei minime dt gratus acce- ptusque, Ted is tantum 3 quem ipfie perfe&iones
Div» poftulant , homini , ut eundem obiervaref, DÉus non potuic noti fpeculum edidiiie, in quo
partim innumera bonitatis Divinae documenta., par¬
tim fuam intueretur imperfeQjonem, Sz quaha.quarir·
taque iummo fuo BenefaSori officia debeat, laudern
nimirum , obfeqvium, gratiarum a&Vnem,'* cüij
tum tarn internum
,quam externum, clare peripi-
eeret. Legem Nat. idem eile fpeculum fattamur*.
neceffe eil. Ex his jam iatis patere arbitror, DEum fanchone legis bunc praecipue intendifle finem, feil,
ut hominibus norma eilet, quam obfervareht in glo¬
ria Div. illnftranda, cum qua vera hominis perfe-
£b'o intimo nexu cohseret» Et ba\c'ratio eft , cur DEus natura noflne deiiderium nos perfciendi in»
diderit, qui nii'us naturalis cum voluntate DEI ami-
eiffime confpirat. Ut vero hie fcopus obttoeatur,
nobis animum. ad eas advercere aÖibrics ineumbir
qux >·
&& ) i6'C
qi!& nexum" cum naturs noftrae perfe&ione, te!
imperfe&ione habent.- Sed ne hotno, in ftatu hoc
corrupto , re&a etiam in perfeöione fua qusrenda
via decederet, placuit DEO , cui felicicas humana
cordi eft, & qui, qus ad eam obtinendam requi-
runtur , optime perfpicit ». hornini pateTacere nor-
mam , quam heic fequeretur. Hsc etiam norma nulla alia eft, quam ipfa Lex nat. Coniilium quidem
naturs eft hsc propofitio : Ferfice te , ex aftionum
noflrarum indole petita, fi vero fimul ratio habeatur
voluntatis DEI naturaliter cognits, lex naturs di-
citur. Patet ergo firrem legis nat. efle non tantum primario gloriam Div· , fea & fecundario felicita-
tem humanam. Cum lex nat. utrumque hunc re- fpiciat fmem, fequitur, eandem ejusmodi prscipe-
re a&iones, qus ad hos fines conducunt, i. e. bo¬
nas, & ejusmodi prohibere, quxeosdem impediunt
i. e. malas. Zinzendorffiani vero ajunt, 2)aé ®C-
feg nntrde WfeSufi/ unb gab gclcgenbeit ju fiutbL
$ett / unb bat fcblee&te Arbeit gemacht/ vid. ©eri.
SKeb. Ρ. II. p. 85· ®ie guten SBercfe fittb fc&Mcö jur Tom. i. Erlangung ber ©etfgfeti. vid. ©üb. @aut(.
ρ. 158·
Sifirmo hsc eorumaflertio niteretur talo, tum Lex nat., quam mali arguunt effe&us, malas prsci-
peret a&jones, unde fequeretur, gloriam Div. &
noftram perfeétionem per malas promoveri a&iones;
quo abfurdius nihil cogitari poteft.
Examinatis ita erroribus quibusdam Zinzen- dorffianorum circa generaliora Philofophis Moralis
dogma-
; *7 ( β»
dogmata, iam ad fpecialiora progredi, & deliria
eorum in medium proferrc , oporteret, fed difler-
tatiuncula noitra, ultra rrtetam , nobis propofitanr,
tunc protenderetur. Brevitati igitur ftudentes, unurft alterum ve afFerre exemplum contenti erimus.
5. VH.
Requifttum Ma trimm i, ($ quidem confiituthum
efl ntriusque co?ijungendi confenjus.
Societas illa inter marem & foeminam, inprimis
fobolis procreands & educanda* caufia inita, matri- monium vocari iolet. Quae heic generis locum re»
net locieras , aliud non involvic, quam pa6tum de
fine quodam confequendo , omnia vero pa£ta , an·
tequam iniri poflunt, & fi firma erint, liberum pa-
cifcentium requirunc confenium , quo feie adftrm- guiir ad id praftandum , quod promittitur. Gau·
det quoque, pa£to violato, laefus jure id extorquen- di, quod hedens contra cenorem pa£ti non obferva·
vit. Pa&a enim natura fe legis induunt. Patet er¬
go pacta communi confeniu inita contrahentes u-
trinque obligare. Matrimonium ergo cum partum fit, omnequod pa£to in genere convenit, matrimo- nio in fpecie tribui poile evidens eft. · Scilicet ma-
trimonium legitimum non eft , nifi quod confenfu
tam maris quam fceminie contrahitur. Si vero fine eodem tali vinculo jungerefitur, homines diverfi fe«
Xus , facile folvi pofient matrimonia , multaque in-
de incommoda & confufiones inrempublicam redun-
C darentj
cX5> ) i8 ( SS®
darent r,qnin & finis matrim onii, fobolis nimirufo procreatio 6c educatio , tunc Jabafceret, qui pofte-
rior pratferrim fine mutuo adjutorio difficulter ad- ipnodum obdneremr, Requirit ergo matrimonium
neceffario conienfum reciprocum. Valde itaque fab
lunt Zinzendorffiani , qui negle&o confenfu forte
matrimonia definiunt ? ©fe JpCDlitffyen iWDen ηίφί
libero confenfu , fonDeriT ίΗΙΓφ t>ö£ Socd ßCftifftet.
vid. Hern Ii ut. in nuce p. 637.
§. VIII.
-
