τ. μ. ν.
SPECIMEN ACADEMICUM,
QVO
PRO
oratione memoriter
recitanda,
IN
utramqve partem
disputata,
CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.
IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,
prt:side ,
celeberrimo v1ro,
Mag. Ρ Ε T R O EKERMAN,
Eloqu. PROFESS. Reg. et Ord. , publicobonorumexaminimodestedefert,
israel' m, norberg,
angermannus,
IN AUD.CAROL. MAJ. DIE ΜΑΤΙ,
ANNI MDCCLXII.
η. a. m. c.
U Ρ S A L I £.
S:M Κ:,Έ M:TiS MAGN/E FIDEI VIRO,
REVERENDISSIMO PATRI ac DOMINO,
D:no O L a o
K J Ö R Ν IΝ G.
S. S, Theol. DOCTORI Celeberrimo, Dioecefeos Hei>
noiandenfis EPISCOPO Eminentiffimo,
Venerandi Coniiilorii PRiESIDI GraviiTimo, Gymnafii, quod ibidem floret, ScbolarumqueperDioo-
cefin EPHORO Adcuratiilimo.
MlCENATI ΜΑΧΙΜΟ.
H«.
Tuo. Vix. Dignas. Confpeåu.
Pageilas.
Tibi. Reverendiiiime. Pater.
In, TeiTeram. Stimma. Venerationxs,
Et. Gratiffimre. Mentis.
Ob. Innumera.
Et. Paternse. Domui.
Et. Mihi. Praecipue. Ipfimet.
PrrefHta. Beneficia.
Cum. Calidiffimis.
Ture. Tuorumque._
Perennaturse. Eelicitatis.
Sufpiriis.
Ut. Mihi. Permittas. Offerre.
Enixe. Rogo.
Permanfurus.
REVERENDISS. NOMINIS TUI
cultor&cliensobfefvantarnas
Israel M. Norberg.
Hårads-ProbftenochKyrkoherden vid NåtraForfam!ing
iÅngermanland,
Högarevordive och Hövlärde
HERR MAG. JOHAN TOLLSTEN.
Commiilarien vid Rikfens StåndersManufadur-Con-
toir iStockholm,
C
Adel och Hövagtad
HERR JOH. JACOB WESTBERG.
Redorn vid Hernöfands Trivial-Schola,
Ad el och Ηogl årde
Herr MAG. DANIEL WALANGER.
HÖG·GUNSTIGE GYNNARE.
Nit. For. Guds. Åra.
Kårlek. For. Bokvett.
Qmforg. For. Allmänt. Val.
Aro. Smycken.
Som.
Pryda. Edra. Namn.
Göra. Edert. Lof. Utmärkt.
Forlåten. Att. Jag.
Med. Dem.
Beprydt. Ett. Ofullkomligt. Arbete.
Hvilket. Under. Vördnad.
Innerliga. Böner. För. Eder. Sållhet.
Och Störda. Tillgifvenhet.
För. Oräkneliga. Välgårningar.
Lemnas.
Af. Eder.
MINE HÖGGUNSTIGE GYNNARES
idmjukafle tjenare,
ISRAEL M. NORBERG·.
Crono Låiismarmen uti Nåtra Sochn, Areborne och Vålagtad,
MATTHIAS NORBERG,
Samt
Arebo^na och Dygdålikande Matrona,
CHRISTINA WALANGER,
Mine Huldafte Föråldrar.
£hurutrotteligaEder ftadigamodavidomvårdnadforminupfoftran,mittochbeftändiga val,ofpardecmkoftnin-oui-
gar till mina ftudiers fortkomfl, ärode tydeligafte profafdett fuUkomligaftekärlek, hvarutinnanJ, fränfpädafteären,un¬
derftorfta ömhet, mig lindat: kan dock allenaβen djuptyft-
nadvitna ommintackfamhet, dä mängden af Edra välgär¬
ningar gor mig helt beftördt., Här öfverlämnasettAcade-
?ni/ktprof, förftlingen af minaftudier; och frügten afEder fvett: menlångtifrån atttro, det minfkuldhärigenom blif-
verforminfkad, vidgar jag bppenhjertigt, mig ännu mera
derutifördjupas, om minaKärafte Föräldrar7iiedgunft ville
vptaga dennefkänk) fäfom det endafle medlet, hvarigenom jag allmänt kunnatbetyga minödmjukafte ärkänßa„ Enrin¬
gabelöning föroutfägligtgodtjagätnutit. Jag driftade al¬
drigdenfamma för Eder nedlägga, omickejagvoreförfäkrady
det jlmeraanfeen gifvarens hjerta, fom ftädfe lågar afidel vördnad, ängäfvans inre värde. Omdäintet annatgör mitt
arbete för Eder behageligit, fä lät dock detta fifia Erbe¬
haga, när trognaßeboJierförEder beftändiga fällhet, ibrift pä annanvedergällning, mäße tjena för full ärfättning. Den Allvife Förfynenugfylle det öfriga afEder lefnadmedall för¬
nöjelfe, och göre Edraärej mindre fälle, änmänge, onfkar jagj fom med djupafte lydnad fra?nhärdar
Mine Huldafte Foråldrars lydigite fon
ISRAEL M. HORBERG.
D. Ζλ
§. t
ajeftatem Creatorls, ejusque glori-
am, jureoptimo, percelebrari in
rebus ommbus, maximis, mini- mis, vei fana^mentis, inficiasire putaverim neminem. Etenim
quoquoconjecerimus oculos, infi-
nita deprehenderé licet fapienti^
divina: documenta, eminentite Sommi Numinis, itanos convi&ura, ut nihiliupra. Et,
curni fingularirerum creatarum tangimur admiratione ?
Si verrniculum, velmufcam, infena alia iileo innume-
ra, contueamur, fitotammundi machinam, flinillaex- cellentiam, & ordinem, quo unum alterumexcipiat, fi
univerfa denique & fingula Auctoris prtedicant laudes,
atquebeneficiacosleftiflima, an perfricata: frontis calu- mniatoribus, eorumqueconviciis malefanis, ullafuppe-
tantnon dico argumenta, fed ratiuncuke, maximopere eritdubitandum. Sed, nelongioresiimus, tritumillud:
no[ce teipfum, fufficiatadduxiile. Nempefas eft quilibet agnoicat, tantasfibi, natura fautrice, conceßas efle do-
A 3 tes.
8 wc &
tes, quantasmeiite vix valeat concipere. Etenim cor¬
pus nacfcus eil organis debitis inftr.uåiflimum, animum-
queratione prteditum, ope cujus, res fibi obvias poteil
reprafentare,de illisreprseientatisjudicare, atque deju-
dicatis iobrie ratiocinari. Homine ergo quid majori
confeftum arte? quid nobilius ? quid excellentius? Hoc
vero munere cum neque rite fungi poßit, neque finis,
gloriaDei, hominumque felicitas,fublatiscogitationum
ügnis, perfecte obtineatur , acceiTit facultas loquendi,
quaomnes licet polleant homiues, at diferti tarnen tan-
tumeft, bene ornateque dicere, quippe qui acutidimis
fententiis, feie clisverbis, fvavitateaaionis, prorenata,
noritcondirefermonem, quoinintimos auditorumfen-
fusinfluere queat. Cum autem, üve e commentario,
iive memoriter, dicatOrator, maximi interfit, ut par¬
tesfibi demandatas, cum adplaufu circumftantiscoronae, expleat, operam, oleumquenon perditum irinosduxi-
mus, fi Argumenta, pro Oratione memoriter vecitanday
in utramque partem difputata , heic adferamus, non-·
nulla, quibus fequentiainnitantur, prtemittendo. Co-
natibus vero ut faveas innoxiis, eil, B. L., quod enixe
rogamus.
§. IL
Aliainter,quibus benigniiIimiisSator&Parens homi-
nemvoluitornatum,dona, utiiubmonuimus, facultatem
res fibiobvias reprasfentandi, judicandi, atque ratioci-
nandi, maximi nos facimus. His enimabelluisnonio-
ium difcernimur , fed , pluribus etjam collatis, harum
iubüdio, qute perfeftionem aut urgeant, aut deftruant
noftram,perfpicimus. Videlicetmens, & corpus, na¬
tura & proprietatibus, res longe diverfiflima;, arftiili-
mofuntjuncbevinculo, quare non potefl nonhoc, illa aliquidrepraefentanteboni, variospatimotus. Illosve¬
ro,haudraro,excitariaiiquo cumdifcrimine, veldorne-
•K ) 7 C £
flica edo&us éxperientia, vix negaverk: nam alia, qua;
nobis nec multum prodeße, nec cbeile videntur, tan¬
tum beneficio fenfuum, iine notabili, ie menti infinu-
ant, fangvinismotione; alia, boni infuperautmalifpe-
cie conipicua, fenfusnoniolum deledlant externos, Ted
vehementiorem corclis, iangvinis, ipirituumque ani-
malium pariunt prodnntque ccmmotionem, unde ad
iram, odium , taitiam , moerorem aliosque, velimus, nolimus, devolvimur adfedkis. Hinc morumDodtores
illos definierunt alii per animi impetum, quo impeUimur
vehementms , ad illiquid vel adpetendum, vel fügtendum; alii per adpetitum vel averfaticncmfenßtivam vehementio¬
rem, conjunSlam cum injolita quadam fangvinis fluidiner¬
vet commotioneßncorpore noßro. Alii aliter. Stoici vero hos vocant perturbationes morbosque animi, ideoque
non temperandos, fedomnino eradicandos. Quam ob
cauflam OratoribusAtticorum, &in primis Areopagita-
rnm, per prteconem, neadfedkusquidemmovere iicuittf).
Sic adfedlus duplici ratione excludendos putabant: pri-
mum, quia vitium eilet, omnisanimiperturbatio:dein- de, quiaaliquem averitatedepellimifericordia, velira, fimilibusquenon oportet, &voluptatemaudientiumpe-
tere, cumvincenditantum gratia diceretur, non modo agentifupervacaneum, fedvix etjamvirodignum habe-
returh). Verum enimvero hi adfedtus, abufu feil, inex- ilium proferipto, nontantum non funt in fe vitiofi; fed potius cotes, initrumenta, multarumque vlrtutum inci-
tamenta; qvemadmodum valetudinimiriiieeinierviunt,
atque fanitati fovendae c).
a)Cfr. Qvinfr. hiß. Orat. p. 441. V) Ejnsd.hiß. 0-
rat. p. 334. c) Η. Mori Enchirid. Etb. de Utilitate ad- fe&, hum. & Philareti Etb. Cap. VI. §. 3. p.lg. & feqq.
§. III.
UtiUtatem adfectuum quod multi oflenderunt clari vüh
» ) 8 C $
viri,atqueadeo nobis fecerant otium,paucisnos declara-
bimus, qLiantumeorum commotio Oratori, auditorum
iibi conciliare difcupienti animos, eosreddendo nonmi¬
nusadtentos, quam benevolos, prallet juhim, quo, an fine illius adjumento, ad folidam quis eniti poiTit Elo- qventia gloriam, iimul patefcat. Sunt, qui exifliment,
&:förlitannonfineratione,potiiIimum hujusinadfeduum
commotioiie confiftere dominium: namvariis nos trahi cupiditatibus&iludiis, eamque ob caufam,cogitationes
huc,&illuc,divagari,fugit utiqueneminem. Orator,e ro-
itris verba facturus , nifi hifce occurrere nörit impedi-
mentis, vix, & ne vix quidem, optata obtinebit. Ni¬
hilitaque ei fit prius, nihil antiquius, quam omni inid
incumberenifu, utobftaculaadtentionisveltollendi, vel
faltemminuendi,inveniat viam & rationem. Hocautem
nullo alio fierimodo, ni ii adfedibus mo *?ndis, ex prin- cipiisconftat Pfychologicis. Etenimunicuique eilnotum,
res, in quibus aeprehendimus perfediones,velimperfe-
diones,noitramad feinvitare adtentionem, fiquidemex illisinfignem capiamusgradum volupfcatis, vel tadii;qua duonatalesfuosintuitivabonivel malicognitionidebent.
Egregie Voffius:Regnum, inquit, Eloquentiee hoc artificio
pracipueahfolvi, velindeeftclarum,cjuodvim animis adfer-
reperadfechis foleatAuEtor. Qua ficareat virtute , ficcusy jejumis, finefa?igvinecffucco, fuerit a). Porro: fine adfettuummotuinaniaomnia ejfe> Platonis Phadrus Gor- giasque adllruunt^). Nequevero mihiquicquam,ait Cic.
r),prailabiliusvidetur,quam po'ile dicenaotenerehörni-1'
numcoetus, mentes allicere, voluntates impellere,quo'"
velit,undeautemvelit,deducere. Hacunaresinomni"
liberopopulo,maximeque in pacatis tranquillisquecivi-"
tatibus pracipue, femper floruit femperque dominata"
eft. Hane igitur ad rem, teile Qvindil.,incumbat Ora-"
tor, hoc opus ejus, tue labor ellofmequocetera nu-"
& ) 9 ( &
da, jejuna, infirma, ingratafunt: adeo velut fpiritus"
operis hujus atque animus eil in adfedtibus. Ethic fi-"
niseil orationis, quemqui nanadfequitur, fruilraaut"
nihil agitdf\
a) Cfr. Vojfi. IL Partit, örat. c. i. b) Kirchmajeri
MeäuUa oratorίαp. iqq. c) I. de Oratore c. ß. d) Infi.
Orot. Ζ. VI.c. 2. ρ. 4·ϊ6>'
§· IV·
Htecpoilquam carpfimus, & delibavimus, eavifuri
fumus argumenta, qute orationem memoriter recitan-
dam velfvadeant, yeidiffvadeant. Suprademonilratum
eil Oratorem rite nonofficiodefungi, nifi adfeilusmo¬
vere noverit. Atmenteshumanae pluribus cumpateant
Impreilionum idtibus, & in rem Oratoris fit exqvirere
Eni aptiilime deiervitura, fequitur, ut, praeterquam
quod res ipfas, argumentorum atque rationum robore firmatas, in primam producit aciem, dignitate & elo- quentia verborum pofitis in iubfidiis, ne quid iolerticc deiit, itidemex infidiisquaii, vocis, geiluumque pon- dere, auresoculosqueaudientium petere, premere, fe-
rire debeat, prius viftos abducendo, quam feviftosca- ptosque animadverterint. Hacenimarte, his Oratores armis, occultaquaiivi, humanasmentes temperare,va-
lidumquejuxta ac gratumineasadiolent exercere impe¬
rium,judicelaud.Qvinft.,cumvaleantmultumverbaperfe„
voxpropriumvim adjiciatrebus, geftusmotusquefignifi-
cet aliquid, profeclo perfeBum quiddamfieri, cumomniacoie- rinty necejfe eft a). Oratorem vero, e commentario ii
recitaturus fueritdicenda, hax nonpoileomnia, velfal- templurima, iine difficultate, prxftare, ex fequentibus
dilucide adparebit. Nec heicfignificarealienum eritCi- ceroni, Plinio, aliisque,ufitatiüimas fuiile locutiones:
memoriter, & ex memoria, & memoriateuere, pronuntiare, recitare, legere, leftitare, ediflerere, habere, proferre,
£xponere? agere> dicere, meminiße, orationes &c,
ß Sine
& ( 10 C $
Sine fcripto reddere, dicere, refpondere &c. Con¬
tra defcriptο, exfcriptura, eccdice, elilro & IibeUo^ cχ
tabu/is, ex adverfariisy e charta, commentario & fcw- mentarioloiapere, recitare, dicere, commentari, conci-
onari, didtata decantare &c. Cfr. Difp. dudtu AmpL
Pradidismei habit. Α. 1745 de FacimdiaExtemporali*
a) Infi« Orat.L.XL c.5. p.
V.
Ad res ipfas, atque argumenta quod adtinet, re- fragariquidem nequeo, eorumrobur, utrum memori-
ter fit dicendum, an minus, a?qu.e firmummarere. Ea
autem, utroqueincafu, penitus fe in auditorum pecto-
raimmergere, vixputaverimquemferioadhrmaturum.
Etenim, tamncfium eil, quam quod notiilimum, mul-
tamde Actione detrahi vimatque virtutem,fiex icripto
recitaveritOrator, fiquidem neque corporis motus ve-
nuite, rebusqueconvenienterformare, neque alacriani-
mo, debitaqueverborumfvavitate, inmentes ienfusqu'e
audientiuminfluerepcilit,quin, nefciuslicet,mo'ejftiam
&faitidiumfui apud illos,excitet. Tumveronihil,mihi
crede,potefl aliud evenire, nifiutauditores, nullis per-
moti adfectibus, parum adhibeant adtentionis, qua-
re, per alteram hmul ac intraverit vox aurem, per
alteram continuo exibit, evolabitque incaffum. Hinc
de Adtione ejusque in Oratore neceilitate legitur
vel mediocrem orationem, eommendatam viribus ABL
onis, plus habituram ejfe mcmenti, quamoptimam^ eadem
deßitutam a). Itaque, fine ullo negotio,patefeit,quanta
difficultate, vel etjamhocnomine, quimemoriternon
didturusfuerit,laboret.
a) QvinB.loc. cit» p. tfij*
§. VI.
Rationeillorum,quieadtulimus,habita,etjamfi iltiii
propatulo, quanta Oratori, e charta recitaturo, occur-
rantimpedimenta, remtarnen opera?pretium duxi foQ-
SK ) II ( SK
us enodare. Actio, culobfuam ineloqueiltia vim,Oe- moiihenes primas, fecundas, tertias, nondubitavit tri-
buere, duabus abfolvitur partibas; altera voce,11 for¬
mat; alteracorporismotum. Hvdute, omni fi cumu-
latumfecupit Orator laude, fvavitateconfpirent,necefie
erit,amicitfima. Namomnis docetexperientia, nos noη
minus capereoculorum,quamaurium,exOratore delecte
mentum , quare, adcuratione fingulari quimflitutiones
confignavereOratorum, varias, quibus vox, geilusque
fint conformandi, leges praefcripferunt. Quarumhx
funtpraicipux: Voxrebus, interdum et]am verbis, fit ad'
commodata;fuavis quoque ornata; nec 720ηdilucida, at-
quediflinSla. Corporisautem qua:ipectant motuni, ved
potiorafequentibuscoérceri poifunt. Totiuscorporisfla-
tus, ne, äut gefluum lerntate, aut immota gravitate, quo-
rumalterumeft inconflantia, alterum (luporis, velfuperbia,
auditores offendantur,jitdecentior·; caput, cd quaei obtempe-
rant, cervix, £d coüum, celfa quidem of ereSla, nm tarnen
ita rigidα, quin mamuim laterumque motibus obfequantur.
Vultus,pro diverfitateverum, Pilaris, mceflus, alacer, de-
mifuS, blandus, minax, adtonitus, audax. In primis ecu- li rebus, dequibus agit Orator, fint confentientes, quippe quimutntionum, quanoflrasfubeantmentes,Juntindices, ani-
miqueimagines. Hinc, iniuo RhetorumPraeceptore,falle
ridet Lucianusabufus,in Actioneoratoriahaudinfrequen-
tes:bμη ξ os7ττχτάσσε&ω,η&ιλοοξόγγιζε,ηςμετϊι %ςεμ7ϊτ& reisλε-t
^ομενοϊς,νξ^βά^ζε,μετοίφεξοοντηνπνγηνΐΟξύμηmorsγξθί·φης,
ησκεφοομενοςΊτχξελ&ης* "Ελεγχοςγούξσύφηςτοουτάγεi.e.fe-'
mtirpercutiatur, vocem dilata, & indicendo fcrea,acIn-
cedendo elunescteerte. Cave,ne aliquando fcribas, aut meditatus prodeas, liquidem illud eit manifete redar-.
gutionis a). Has, aliis iummopreiTis filentio,rite fi ob-
iérvaveritOrator, regulas, avero etjamfi nonaberraret fcopo, maximas tarnen, e commentariodicenti, allatum
iriaitficultates, nemo non videt. Nec fieri potefl, ut
B 3 cun-
«κ ) μ ( &
cun£lam varietatis gratlam , & qua corpus*, & quavo-
cem,qua? cum auditores de]e-flat, tum dicentem, ut ora- tionefitpropoliens, reücit, fervare actueri valeat. Fir-
mo itaque talo argumenta , pro oratione, memoriter pronuntianda, ilare, vel inae erui, iunt, qui urgeant
Gontendantque.
a) Edit. Grcev. Tom.II. p. 320 32t.
§. VII.
Leviter adumbratis, ab una qua? ädferri adfoleftt
parte,ad ea, qua? iunt alterius, progrediamur, argu¬
menta. Primum,quod,memoriterne dicamus^idvadet, diipendium eil temporis. Seiende, quasOratoredifce-
re debet, adfuntlatiilime patentes, negotiaque, quibus
quemeunque oportet fungi, muka , ut vix , Sc ne vix quidem, quoaavivitur, eorum pofiimusnobis folidiili-
mam adquirere notitiam. Quamobrem vel minimum
occaiionispundlumnequeeritintermittendum, quo tum ,vitx, tumdo&rina? moliamur emendationem, curasque titiiibus impendamus rebus. Ac,nonniiirarius,ullumtarn feliciuti memoria,ut,nullo adhibitolabore,ieriemvoca- bulorummillenam, &quod excurrit,poflitarripere,atque tenere,habemusexploratum, immo exploratiüimum. 111- genüeconfiteor cumHidOricis,Mithridatem,regemPon- ti, viginti Sc duas locutum efle iingvas a)> necnonM.
Anna?umSenecam, in quo floruit non tantummemoria,
ad ufumfufficiens, fedinmiraculum usque procedura5
nonad comple&enda folum, qua?vellet, velox, verum etjam adeontinenda, qua?aeeeperat; duo millia nomi-
num recitata, quo ordineerant di&a, reddidiüe b)\im-
jr oCyneam, midiim aPyrrho legatnm ad Romanos,po- ilerodie, Sc Senatum,& omnem urbanam circumfuiam
Senatui plebem, nominibus fuis perialutaviüe; itemali-
um, recitatum aPoéta Carmen novum, iiium ede di^
xifle, Scprotinusmemoria recitayiüe,cum hoc ille, cujus
Carmen
»·.!»?( v
Carmen erat, facere non pofetj Hortenfium quoque,
qui a Siienna provocatus, in audione perfedit totum diem, &omnesres, &pretia, &emtores ordine fuo ar-
gentariisrecognofcentibus,ita utin nullofalleretur,recen-
iuiilec)j tandemqre Jo. PicumMirandulam, fecuiifui h.
e.poftCh.Nat.XV.Phoenicem,qui auditafemelarecitan*
teyarmina & diredo,&referogrado, ordine, 2000 & am«
plius percenfere valuiile voces^/). Extitiile, inquam,te-
naciiTima praeditos memoria, haud diffitendumerit, fed
contrariam nobis,eorum exemplo, nonobtrudipatimur fententiam, fiquidem, paucis exceptis, quifingulariifto
& heroico gavififunt ingenio, reliquitarn excellenti de-
fitutireperiantur memoria. Quare inorationem addi-
icendam haud parum infumant temporis, quo vel meli-
ora comp onere, vel qua?, cumreipublic^, tum Cuxma¬
gis conducerent faluti, efficere potuerint. Morbi deinde, quominusmemoriternoitradicamus, impediunt.
Kam, pra?terquam quod hi corporis , animi etjam exhauriunt vires, ita quidem, ut ad omne inepti red-
damurmunusrite obeundum, memoriaitidempermul-
tum adferunt detrimenti. Quid, quod fa?piffiime eam omnino difperdunt, atque funditus exftirpatam lin- quunt, unde, optimus licet, fit vel Rofcius in fcena, in
oratorio clauc'icaret officio. EncauiTa, res maximi li¬
cet momenti, fi Oratoresmemoriter cun&a recitareco- gantur, cur in tenebris laterent! Artificiis, memoria
imbeciilitatem poile fuperari, Mnemonicis, eo minusau¬
fminftiari, quoplures,dereliteraria henemeritos vi- ros,hanc incuaemtundere,haud ignoramus: mihi vero
MagiftrumOl. Lindblom0-G.,in Diflertatione,fub Cel.
Praffidemeo, dieX Maji 1746, heic ventilata, fufficiat
nominaile. At infelicitarnenquilaboratmemoria,mor- bisque fuit pra?peditus &ccnfedhis, memoriter non va- lere recitare orationem,ultro concedimus* Pra?terea,ut alia, quibusin dieshoras diilringimur^negotia,atque
pccu-
« )'i4 C 86
occupatlonesreticeam, metu atquepudore quiadficlan-
tur, niii e commentario liceret recitare, inyitiilimi
adirent memoria periculum, ficque , cogitationibus,
&illuc vagantibus, vel omniq oobticerent, velhx-
fitaudo, &.corrigendo, & decies difta repetendo,audi-
toribusλRantum- abeft, ut adplaufumfecundamque &
gratampromereanturadmurmurationem, maximum ac-
celerarenttvdium ;
a) Gellii Not1. Attic. XVII. c. /7. b) Controverf
L. /. Ρ- J2. c) Ibid. p. J7, jS. Cic. Tufcul. Qvaft. I
c. 24. di) Cfr. Difp. fiib Ampi. Prafid. mtp. habit. ds
ProdiAo iUo eruditionis, f. Pic. Mirandulap. 4.
§. VIII.
Rena porro, data oppoitunitate, vimatque nervös ptrique conclliaturis feiltentiv, ex antiquioriwo, ferx-
ptis illuftrabimus. Prv aiiis, Demofthenes & Theo- .
phraftus,interGrvcos,funtclari atque percelebres, quo-
rum111orationibus&.prudentiam & Svadarn admirantur
eruditi; niliilo tamen minus, adfeftibus , aliisque im- provifis perterrefaclos rebus, eoslegimus,.inter peroran- dum,nonnunquam itaobmutuifie, ut voce fenluque o-
mni exciderent. Ita Gellius : Theophraflus Philofophus,
cmfthitiifuß tftatis facundijjimiis, verbapauca adpopulum Athenienfem faSlurus , detnrbatus verecundia, planeohti-
ciiit:idem hoc Demoftheni, apud Philippum Regem,
verbafacientieveniileconftat a). EtDemoftheni, fcri-
bitftElianus Sophifta, 111Macedoniaverba ingeniumque
defuifte , idque 11011 foli accidifte ei, iummo Oratori,
verumetjamTheophrafto Ereiio, auäoritate perterrito
Senatus b). ApudRomanos Ciceronem, Cadaremque loquimur Auguftum, quorum ille, impavidus licet, &
facundiftimus,tamende fe ipfo perfvpeconfitetur,quod
"exal-beicat in principiisdicendi,&tota mente, atque o- ''mnibusartubus contremifcatc)jquaredefenfit'aturus Mi- ioiieni;notfijudiciinoyaformaobftupefaftus,eaconftan-
» ) M ( SK
tia,quafveverat,nondixit d). Hicveroprimumneque in
Senatu, neque apudpopulum,nequeapudmilites lociitus
eil unquam,niΓιmeditata,& compofita oratione: quam-
vis non deficeret ad fubita,exremporalifacu-ltate. Dein-
devero, ne periculumadiretmemoria?, autinediieendö
tempus abiumeret,inilituit echartärecitareomnia-ef. Sic
deilio refert Dio CaiTius, quod,mdeponendo imperier
fatlongamde fcriptolegeritorationem |' Gra?Ce : dvsyVca
τolccis /). Aliter autem cum Gra?corum & Romanorum»
tumnoftros agere fveviile Oratores, ex hifloria* patefcit
monumentis. InI. T. de Oratore c. 15. fic habet Cice¬
ro : Si quis&univerfam, Scpropriamöratorikvimde-1*8
finire, complecliquevult, isOrator erit, rhea ienten-"
tia, hoctamgravi dignus nomine, qui,quaxuiiqneres"
inciderit , qute fit diSione explicanaa , prudenter &"
compoiite , & ornate, & memoriter dicat, cum qua-"
dam aflionis gravitate. Hoc idem älibi &, Cicero &
Qvindil, inculcant. F.tenim Orationem, negant, ani-
mare& moverefatis animos ad perfväiionem, fr, prae¬
ter loci confvetudinem , ex charta quid recitetur g)a
Mentionem item facit Cicero Cn. Sicinii, Oratoris im- puri & admodum ridiculi, qui itamemoria fiiit nulla,
utaliquoti.es, triacumpropoiuiilet, aut quartum adde-
ret, auttertiumqutereret^& tandem concludit, qui hac
parte animi, qua; cuilos eilceterarum ingenii partium,
tarn debilis eil, ut neinfcripto quidem meminiflet,quid
"pauloante pofuiflet, huic minimemirumeilextempore
dicentifolitam efBuere mentem h). Ceternm, vel ad
ilatuta& edidfäilluftris hujusAcademia?properare liceap Ejuscemodi tenoris cxilant Htefé Regia?, Donationem
Skyttiana? Proleilionis confirmahtes, die 2 Junii 1622
data?: Profefloms enkannerliga ämbete, och idknad"
ikal vara, att han med all fom ilorilaflits användande"
Öratorias ochPoliticasLe&ionesungdomen, utan för-"
fummelfe, dageligeri forelåiér5 iedan att han framfö-"
b"?. : reg
& ) I* ( &
rer Sverjes Konungars loflige och manlige bedrifter i"
krig, få vel,fomi fredliga tider, tilborligen celebrerar'*
och uphojer icke allenafl med egna Orationer, utan"
och tiihåller ungdomen, att de forebragte materiers"
perorerande afminnet och utan chartagora mage. Idem
ilii legato obtemperaturus Joh. Freinshemius, Upfaüae, ab
A. 1642adA.1652, Orationes a^/^rraor^rdeclamaviti).
Sic in Conflitutionibus Academks Upfal. die27 Junii A.
165$&, Cap.XIX,htechabentur:
ELOQVENTbE Profeilor Regius Juyentu-"
tidabit, pro iinguiorum captu, difpofitiones epiftola-"
rum , progymnafmatum 5c orationum , quas fcribant"
& recitent prius privatim, pradente & dirigente pro-"
nuntiationem Profellbre Eloquéntise, quoties opus"
fuerit; deindepublice,idque exmemoria,ad quodipfum"
omnesauditores erunt obligati.
En! totidem verba in Conflitutionibus AcademiafCa- rolinaedeA. 1666!d. 19Dec. Hucetjamea, qua;pra- cipit continetque Lex Ecoleflaftica, pertinent A. 1687.
"Cap. XIX. §. 2.: Skulle någonvid föregångne ofnings ''Predikningar befinnas på minne och uttalhafva något
"fådant fel, fomvore honom i ämbetets utförande hin-
"derligit, få ikola Biikoparne en fådan alfvarligen afrå-
"da ochingalundaordinera. Quid, quod invaluit jam diu ufus in ecclefus Lutheranorum, Reformatorum &
Pontificiorum, ut, Paladtra: Homileticse addicti, extra librum peragerent conciones, memoria muniti robore
acvirtute,dummodoabAnglicanodifceileris ritu &con-·
fvetudine k). Unico id commonfbabimus teftimonio, plurima licet adfint,hunc infenfum: "Ånglandharmåfi
"fammaHögtidsdagar, fom vi iSverige,och åro Evangeli¬
erochEpiftiarpådemtilenflordeldefamma,menPredi-
"kan,fomalt läfes ur conceptet, vararicke ofver enhalf ti¬
orna. Preften uttyderej aerutiEvangelium eller Epifleln,
"utanhan tagernågot Bibliikt Språk, fom hanförklarar
?'ochmoraUferarofyeLoch ikerftundom,at ihela hans Pre-
"dikan
