SPECIMEN ACADEMICUM,

(ff

D. D.

SPECIMEN ACADEMICUM,

CO Ν Ν U BI UM

ILM

SIGNO HERMATHENiE

A D U Μ B RAN S,

QU OD

SUFFRAG. AMPLISS.SENAT.

IN REGIO ILLUSTRIΑΊΗΕΝ/EQ UPSAL.

Sub PKjESIDIO

CELERERRlMI VIRT

Mag _{Ρ Ε} T r I

ererman,

ELOQV. PROFESSORIS REG, & ORD.

Publice examitiim

ANDREAS ERMAV, Gußaffott,

GOTHOBURGEN SI*

In Aucfctorio Garolino Maj. Die VIII Junii

An η i MDCCLL IL Α. Μ. C.

ÜFSALIJE.

KONGL. MAJ:TS.

TRO-MAN. Och, LANDSHÖFDINGE.

Öfwer.. Elfsborgs. Lån·

Samt.

RIDDARE. Af. K; MA J:TS. Nordftjerne-Ordenl.

HÖGVÄLBORNE. GREFVE.

Tillit. ^·

Nådige., Herre.

Åt. Jag. Under. Ett. SI.

; Lyl fände. Namn.,

Söker.

Skydd. För.. Deila;. Bladr

Söm;.

Som.

Fail. Med. Bleka. Färgor.

Afikildra. Det. Band.

Hviikct.

Vishet. Och. Vältalighet.

Sammanknyter.

Ämnet. År. Värdigt.

Åger. Endaft. Dunkelhet,

At. Defi Teknarc.

Som.

Dock. Smickrar. Sig: Med. Hopp.

Ät.

Fä. Nedläggat.

För. En. Svag. Tolk.

Af. All. Den. Oikattbara. Näd.

Som. Foderhuiet» Kont.

Ock

1. Vördnads-Fullt. Bröft.

Skall.

Vara. Riftai

Evigt.

HÖGVÅLB. HR. GREFVENS Samt. RIDDARENS.

AF. KONGL. MAJiTS, NORDSTIERNE-ORÖEStf

alralhnjiikafle tjttiavt

ANDREAS EKMAN Gufta/fifU

ΊΟ'

THE MOST HONOURÄBLE

SIR

COUNSELLOR OF THE ROYAL COLLE¬

GE. QF COMMERCE AND

KNIGHT OF HJS MAJESTY'S ORDER

OF THE NORTHERN _STAR

Hen I cönfidery Sir ^, the excellentaöions ^*

wherewith the whole courie of Your Life admirably is adorned and which ^tame already

has ipread abroad even to the leatt of Your ado-

rers; ί find a motion within me, eommandi'ng mc

to withdrawand.keep the hand from the raf h ^ac¬

te mpt of this nature : but not only a knowledge

of Your Perfon; but likewife a little fondneiFof wbat has coli ^me time and attention ^to produce, c- re&s my mind and1 Rätters me with Lope, Fott

wdll forgive an indeavour ^to make this labour the

more val nable, by affrxiog it ^to Your memorablc

Name: Wisdom andElbquenee are certainly great

qualities and in conjun&i'on with an difinterefted

love for the Country wherein vre live, an honeil 4and fincere difpoiition of mind, a good affe6lio.ii.

to-

towards mér? o/ fesrning and virtue, efpecially

thofe who are publick fpiriced and contribute by

their aÖions ^to the eftabfifhment of whatioever may make a Nation happy and ßourifhing ^r are ehara&ers» whicli hut to well agree to Yotir Per-

fön and like as many Jeweis will make your Hb ftory fhine to Poilerity: To mention in this place

any particularsof this nature would oniy lefienand

not at all heighten"the praife and* honour whicb

the Publick ^not oniy is due but alfo pays to Your

indowments and atchievements: 1 muff fpare this

therefore toothersof more elevated fpirits, greater forceof Eloqnence, who will ^{once treat} this fubjeff

to theapplaufe of the whole Swedifh Nation: Your glory eftablifh'd npon the fuccefTof honourabJe a-

Öions ^{is not} fubjeflto diminution, nothing can hin¬

der it; fince it is _{put out} of the power of fortune,

and when _your Perfon fhall be fo too, that the difpofer of all things may place you in the higher

manfions of Blifi and immortality, which is prepa- red for good men and true Patriots, wben He re- moves them from the envy of Mankind, is· the hearty Prayer of

*IR(

f gur mofl humlle *tii oh f dient ferjant

/lNDliElY EKMAN Gußaffin.

MANTALS COMMISSARIEN

Uti Elfsborgs Lån ^,

ad La och hög acht AD A herren,

Herr GUSTAF EKMAN,

MIN H0GTÅRADA KÅRASTA FADER

Tk]U borde munter umhegia, min Kårafta Fa-

1^1 _{der, ledas} af nogfam färdighet, om Edar

ömhet rått fkulle teknas, hwilken i ftyrka oeh

tilwäxt icke _ger dagatalec efter. Min otwungna årkån/la ftålles emot Edra wålgårningar, och ikyldiga vördnad emot Edar kårlek. Glåden

mig med Edart vålbehag i forftlingen af når-

warande mitt ringa witterleks prof. Och håg-

nen framgent denna wåxten, fbm af Eder åger

fitt lif. Aldenftund Kårafta Faders förtjenfter

for oforikråkt medwarelfc i fålt, och, under å-

refull lefnads vandel, berömwårda tjenfte-för-

waltning 5 orten åro få allmånt lyfande; finner

jag onödigt, och mig blygfam, at wara deras tolk.

Edar olja och forråd fråmje Herren ^, Edar lager

hålle den fägring och gronika, iom frogdar dyg-

denes _trogna wånner, gör ett ålderfult lefwerne,

hår nöjiamt och dår fålt,

MIN HÖGTÅR ^AD A KÅRASTA FADERS

lydtpße foii

ANDREAS EKMAN Guftaffotté

3ÜVANTE TRINUNO:

N~ hiftoria veterum Körnanorurw qui ftudiofe eft volufatus, idem

miriirne inficias erit iturus, plurima,, ^cum adtentione di- gniffima, ibi memoria: prodi r tum plane admiranda. Atta- JBrliPSIfi I men fuere duo ^, quibus nomi-

n*s ^ magnitudinem cumula-

^

tiflime implerunt ^, armorum

peritia & ftudia liferarum. Etenirn haec gens., gra- viilimis, terra marique ^, difcriminibus perfaspe impll-

cata, in belli gloria inter omnes eminuit, & ica qui-

dem eminuir, ut nec parem, nedum fuperiorem a- gnofceret.. Exempüs hoc fi adftrueretur T magna u- tique eorum &. propemoduin immenfa foret copia y af, quia id noilri non fore credimus mftituti, fufficiat

indicaiTe Romanos,, utut bello viétoriisqueubique

terrarum pratcellentiilimos ^y non commercio Mufa-

rum

& quidem aréiiori, caruifle.> Fatendum omni-

no eft, literarum ftudia fat diu & _{ad primum} bel¬

lum Punicumi finitum» vix lumen iuunv fparfifte,,

pofte*

1 (£3® ) O (

poflea v-ero tanto diicendi ardore ibi funt pertra&a-

iä, ut inter nationes, qua? omni fcientiarum genere seternam fibi conciliarunt famam, Romanos, nomine

repugnante, num eran dos eile cenfeamuK.

i il.

Ad eruditioncm & pölitiorcm literaturam

que aélionibus in univerfuin facem prcefert hand fpernen- dam, ncfcio proledfo, ^{an aptius} quidquam fit & ad- cornmodatius, quam fedulo aufeultare, fapienter me«

ditari

libros, -quos noveris optimos, diligenter adfi- dueque tra&are

tandemque talium uti virorum con-

fvetudine, quorum ore ipfi fontes aperiantur expe-

ditiorque reddatur via ad uberiorem erudifionis rnef- iem percipiendafT». * Haec Romani, ingenuartim artiiam

■ac fcientiarum fere omniurn cultores, intucbantur

iibrorum idcirco ingentem fibi compararant copiäm,

/Emiiius Paulus ex celebri illa Mufarum iede Grse*

cia, lau tam Iibrorum fupeliebiilem cum adportaflet,

Bibliothecie -ex bis ereébe funt variie., taratosqus Phi- lofophos, Oratores, Hiftoricos atque Poétas brevå i- pfa Roma progenuit, tit novae Athenas, jure qul-

dem optimo, vocitaretur. Et hane apud Romanos

inexhauftam diicendi aviditatem, ut id, quod ites eft

dlcamus

irnperio eorum non tam majeftatém admirabilem, quam perpetuitatem addidiffé cximiam ^% baud fine ratione coneludimus. Bibliotheca:, _inquatn,

ad de bit 3 m literarum eulturam, tum publice, tum

privatim ^, exftruebantur. Privatas ionge quidem ac»

täte publicis praellitiile concedo, at, ipia magnitudi-

ne, har ceteras fuperarunt. Immo privatas ibi plures

fuere Bibliothec®

_quas publicas itidem nimcupabisr

nam jus licet mancipiumque Tibi conditores reierva- rint, eruditorum tarnen conimuni ufui pierumque

patuere.

J. III.

SÄ» ) o ( ⁹ S IN.

Sumtuofius, imo rnagnificentiffime, folebant ^ve-

teres ea exftruere losa, quae vel corporis , vci mentis iiberaliumque arttum exercitationibus coniecraverant.

Sic fuerunt ornamenta & decora Bibliothecarum ^va- ria cum apud Graecos» tum Romanos. Etenim in publicis pariter, ac privatis, feulptas piétasque Eru- ilitorum ^non _{modo, fed} & Imperatorum imagines po- fuere Bibliothecis, idque eum in finem, ut, quemad-

inodum animus literis, fic oculi externa ftatuaruin i- rnaginumque elegantia ac fplendore pafcerentur, utque

jeas fibi femper in ineunda ftudiorum ratione propone- rent, & ipfa excellentium hominum cogitatione fefe

veluti conformarent. Fuit vero Afinius Pollioprimus, qui, additis Au&orum imaginibus> Romsr Bibliothe-

cas aperuit. Exftabant, beneiicio hujus inventi, in

Bibliothecis Eruditorurn cum defun&orum, tumadhuc

viventium

venerabiles vult'us, et quia Deorum, ^an·, tiquifus, immenfus fuit numerus, ea adhibita eft cautio,

ut in Bibliothecis, fine ullo difcrimine, omnia eo- rum iimulacra ^non ftatuerentur, fed quse cuique loco

maxime idonea effent vifa

id quod ex tradita vulgo cujusque numinis vi ae poteftate, jure, eritrepetendurru

Sic ad exornandas Bibliothecas llerme feu Mcrcurii ftatuse vel inprimis ponebantur: erant illse vei ^ex li-

gno, vel lapide ^, vel marmore Pentelico, e montequo- dain Attic® effoflo & maxirno in pretio habito

adfa-

bre confe&ae, faciemque exirniam, nempe os vultum-

que Alcibiadis referebant, trunco ceteroquin, brachiis

& reliquis corporis partibus decifis. Ad teftimonium Ci*·

ceronis liceat hac in re provocare, qui, ut mirificaar-

debat cupiditate villarum fuarum ornandarum, ^ita ad

fui amiciflimum & in hifce ornamentis, ex Groecia transmittendis, adjutorem & focium , T. P. Atticum,

B fe-

ΙΟ J Ο (

fequentia fcribit: Signa $egarica & Hermas veheroen·,,

ter exfpeéto: quicquid ejusdem generis habebis, ^„ dignum Academia tibi quod videbitur, ^ne dubitaris,,

mittere 5c arcas noitrce coniidito. Genus hoc dt vo-,,

luptatis mece, quee ^υμνασιω^νι maxime iunt, ea quce-,,

ro. Alibi: Herrrice tui Pentelid cum capitibus ameis jam nunc me admodum deledtant: quare velim, & eos,,,,

& figna, & cetera , quae tibi ejus loci, & noftri itu ^„

(Iii

& tuce elegantise efte videbuntur, quam plurima,#

quam primumque mittas maxime, quce tibi Gymna-„

fii xyitique videbuntur efte. Nam in eo genere iic*,

ftudio efferimur, ut abs te adjuvandi, ab aliisJS

prope reprehendendi firnus. Alibi: tu jvelim, ii qua

ornamenta γυμνασίω^r\ reperire poteris, quce loci funt,, ejus, quem tu non ignoras, ne prcetermittas,

f. IV.

De Hermarum ufu vidimus, _ergo ad Hermathe·

nam nunc reita tendendum. Erat Hetmathena ftatua?

in qua bina jungebantur numina ^, Mer cur ins & Miner¬

va

quorum ille Έ^ξμηε, contraét. ex Ιξμεασ, quaii ίξμ'ήνενε Inferpres Deoruni ^, veJ, fecundum alios,] ά%·

τ# ϊξε7ν a dicendo, cujus in laudem hcecadtert Horatius*

Mer cur i fåcunåc, nepos Atlantis ^% Quiferos cultus hominum recentwn Voce formafti catus, & decora

t MorepaUßra:

le _canam, magni fovis & Deorum.

Huntium ^—

^- \

Eft idem Mercurius, qui ab Lyftrenfibus fA<itor. C.^IV.

v; iz.) ob divinam dicendi vim virtutem, celebratur

iii Apoftolo Paulos hsee vero tåm, Minerva & Pallas

^3 ) © c ^η

iiidem adpeliabatur. Mercurii & Minerv« hoc fignu m qua fiierit figura, utrum hioorpore, an bicipiti, an bi-

fronte, an in una bafi duo iimul ftgna exftiterint,

diu mulrumque difputari ccepir 5 at oronem icrupulum

exemit tandem antiquitatum Romanarum callentiili-

mus, Fulvius Urfinus, invento nummo, cujus ex u-

na parte cernitur efHgies Hadrian! Imperatoris, ex al¬

tera iigtvum Hermachen# in ^una bafi conilitutum; Mi¬

nerva videlicet, gaieam, clypeum & haitam induta^

quadrato infiiiebat Herinz, quo Mercurius fignifica·

batur. Nam licet alatus ille cum cadueeo, pileo cete-

risque pingatur ornamentis, tamen & fine illo ^ornatu

ponitur quam farpiffime. Ideo vero in Hermachen#

fiatua coaluit Mercurii Minervcque figura in unam,

ut ccnilaret Eloquentiam eile copiofe Ioquentem fapien-

tiam,nec pofiie qiiernquam,niii Philoiophiac bonarum-

que artium pracceptis inftitutisque abundet, do&rinse-

que multipiicis prcefidiis feptus ad dicendum aceedat,

tacundum omnibusque fuis numeris & partibus exple-

tum agere Oratorem. Audiamus Tullium ad eunaem Atticum: Hermathena tua valde me dele&at, & po»„

fita ita belle ett, ut tofum Gymnafium τηλΐβ

effe videatur. Alibi: qtiod ad me de Hermathena fcri-,, bis, per mihieil gratum ornamentum Academi# pro„- priummese, quod & Hermes commune omnium &,»

Minerva fingulare eil infigne Gymnafii. Sic Herm-,,

eracU dieebantur communia figna, in quibus cum Mer-

curio Hercules ita jonélus adfpiciebatur, ut hujus Ca¬

put iilius quadrat# ilatuse efifet impofitum ^nomenque

fervant ex vocabulis Grsecis Έςμης & Η^ακλί/σ·, Mer- euriqs & Hercules» unde fspius citatus Tullius ad

Atticum: Signa noilra & Hermeraclas, ut icribis, ^„

cum commodiffime poteris, velim impones, & fi„

quod aliud Imsmejus loci, quem non ignoras, repe-„

B 2 nes

(Si® ) ^{o c}

ries, & rnaxime ^, quce tibi palseilrte Gymnafiique vi-„

debuntur eile. Bibliothecam tuam cave cuiquain de-„

fpondeas, quamvis acrem amatorem invenerisj η a-m,, ego omnes meas vindemiolaseo refervo 5 ut illudfubli-,,

dium fene<5luti parem. Addendum erit, quod, pari

ratione, apud Äthenacum ^occurrat Τψοποσέι$χ>ν ex no- minibus Deorum Jovis & Neptuni conflatus, quippe 'Ζευς, Tys vel Z'<1* eil Jupiter & Ποσε^ων _Neptunus: nu-

men vero iliud in eadem bafi folebat coJJocari.

§. V.

Quantum veteres fchematibus & fimulacris fuis

olim tribuerint, quoties duarum, aut plurium rerum vinculum eilent oftenfuri, ex iis, quae de Hermathe-

na adduximus, judicari potefh Etenim, quemadmo-

dum _perperam dfcitur, eruditam antiquitatein, faba-

lofis Mufarum Charitumque nexibus, nihil aliud in- tendiffe, nifi, ut ftudio inanium ^rerum oculos ani- mosque fallerentj ita, quia his & fimilibus fi&ionibus, quibus primum ^, ut cum Po£ta loquar, fapientia venit

in orbem

artium fcientiarumque intimam conjuiv-

^lionem eo$ adumbrare voluiiTe certum eft, nugantur

©mnino ii, qui Hermathenac huic noiirse, ^aut aliquam

vanitatis notam adhngunt, aut fenium illius obfcu-

rum effe contendunt. Ingeniofum enim non minus,

quam ad veritatem adcommodatum illud inventum

fult, quo connubium fapientiae 8c Eloquentiae ar&is- (imum ita ftabilitum voluerunt, ^ut divortium fimulu- triusque, nen fine ratione, noxium humanis rebus reputarint. Iidem veteres, quantum valeat Eloquen- tia, hoc etjam tam apto emblemate explicarunt, cum Herculem nobis formabant aureis catenulis, ex ore

profluentibus, fufpenfas populorum aures trahentem,

in illo orationis robur, in auro praeftantiam, in ca-

tenis tenendi ^v im, in obligatis auribus animorum

de»

) o ( lj

flevin&orum propenfionem demonftraturi. Permulturn

autem ejusmodi fi&ionum involucris veritatis Iatere, concedet, qiii dicendi artis dignitatem perpenderit,

quse in ignorantia, erroribus & flagitiis inortalium coércendis, vires fuas exferit, verborumque ac ien-

tentiarum nunc ad provocandum difponit illecebras,

nunc ad terrendum fpargit fulmina, Qua autem via

ad hoc tantum decus catur, de eo inter omnes con- venire nondum potuit. Fatentur quidem nobifcum o- mnesj res univerfe & generatim confideratas, ^mu-

tuum quendam ad varios fines refpeélum habere ;

an autem & quousque in ipfis difciplinis, ^quse tarnen

fingulse in ufus humanse vitae latifiime patent, eadem

obtineat relatio, aut partium ftudio,aut contemtione cogitandique infolentia abrepti, multi varie halJuci-

nantur. Etenim quot homines, tot fententice» Hoc

autem ipfo fa&um exiftimamus, ut inter liberales ar- tes Eloquentise ftudium frigefcere paulatim cceperit,

cum de verbis, non de rebus, laborare videatur, utpote quas Philofophige tantummodo terminis feptas

eontineri profani ejus ofores clamitant. Hin c aliena negotia agere Eloquentem exiftimant

fi, extra Gram-

maticae & Rhetorices orbes, in fcientiarum latifundia

fuerit exfpatiatus, &, praeter fermonis cultum, alio a- cerrime contendat. At quorfum iftse ineptia! Ego »

quantum quidem in me eft ingenii, hoc tantum inter Eloquentiam & Philofophiam diferimen percipere non

polTum, nifi medium quoddam inter illas detur, per*

quod intelligi pofiit illa vis flexanima, quam olim O-

ratoriam ^artem dixerunt fapientes. Sed inauditum

hoc ^cum fit; ea dividere, quae fejundta effe nequeunt, minime convenit. Nam cum omnis ex re atque ver¬

bis conftet oratio, neque verba feåem habere pqffunt, fi >

rem jubtraxéri>, neque res lumen, β verba lemoveris.

a).

*4

/

) o (

ji>. Enimvero rede difiinguere poiiumus inter ipfifc

dicendi artis fubfidia, Grammaticam , Rhetoricam ^,

qu£ reliqua, & ipfam Eloquentiam. Quid, Γι verbis

tantummodo quadrandis St componendis itiloque po- liendo intenta eilet, eodem cum fuis adminiftris

Grammat. St Rhet. fungeretur officio, neque fic ali- quid obtineret difcriminis. Et qua, qusefo, arte,

verba tam apte conjungerentur, ut ia quocunque ar- gumento (Vadeant, aut diiTvadeant, nifi fubjeéiam fi-

bihabeant fententiam, _quam exornabunt illuilriorem-

que reddent. Aut igitur voces ipfse, earumque trans-

fationes, fimilitudines totque lumina orationis ie invi-

cem iiluminant, aut res ipfas, quse fibimet ipfis ^, fine

opera hominum, claritatem St fplendorem conciiiare

nequeunt; prins eo Claudicat, quod verba St voces,

qua demum cunque ratione infle&antur, idearum tan·

tummodo figna funt, qjuorum non inanem ftrepitum,

fed pondus St gravitatem requirit Eloquentia : poile-

rius itaque firmiter confiftit, adeoque nullam fenten¬

tiam fine verborum luce illuitrem, neque verba, fine

fententiarum pondere, gravia St decora efle, a) Cic. de Ora tor e L. I IL c. j*,

j. VI.

Scientiarum perveftigatio cum diflerendi ratione

quam conjun&a fit, vel hoc Ciceronis teilimonio b) colligitur : plures in rebus omnibus, quam in dicen-

do, admirabiles extitere. Comprehendenda utique eil plurimarum rerum notitia , pluribus ^ex artibus ftu-

diisque conflata, Oratori futuro, cui olim infinita

quaeftionum cauiTarumque varietas demandabitur. Sic

cum res, a&iones Morales St Civiles, perfonasque,

ex quibus proveniunt, ingrediatur Eloquentia, fimul,

etjam patet, illam cum Philofophia, quse rerum ve- jritatumque fons eil, conjunftam e/Te. Sine ejus i-

taque

; o( ¹ 5 taque präsceptis nemo feliciter Eioqoentise fludiurn ^de-

curret, cum illis ipjfis defiitutum ingenium idem fit,

ac fine femine & cultura vel optimus ager. Quem-

admodum res alicc variis elementis id debenr, quod vi-

tam & fpiritum trahunt, fic etjam in ipfius Suadse fa- craria, nulla , nifi per fapientiam ^, via patet, nec, infalutatis reliquis Mufis

hujus Camenas penetrale

inire ccnceiium eil. Abunde ivaviihmum hoc Phi-

lofophise & Eloquentice connubium intelJigitur ex de- finiiionibus Eloq., qu-a aliis dicitur fapientia copiofe,

aliis ornate

,

loquens, quoniam fapientis oiirn nomi^

ne nemo honorabatur, nifi qui oratione facunda &

compofitiilima polieret; unde ex Phdofophia copiam fpatiumque dicendi unice efle repetendum, luce clarius

erit. Nihil enimeft, ut re&e obiervavit Voihus, quod norr proponere fibi poteft Orator ad ornandum copiofeque

explicandum.cjHinc etiam Ariftoteles, qui adartisfor-

mam

ficuti _reliquas difciplinas, Rhetorieam revocavit,

©bjeélum materiale Eloquentise ro^ skccscv conllituit

cum nulla fit res tam fterilis, quae non iermoni fubji- ,ciatur, & orationis _opera poiht exfplendefcere* Nec ideo male Fratrcm corrigit ipie Tullius//) _{quod, cum}

ille prudentiihmorum hominum artibus Eioquentiam

contineri ftatueret, is eam ab elegantia do&rinse fe-

gregandam putaret & in quodam ingenii atque exerci- tationis _genere (folum) ponendam. Formaliterautem etfi inter fe diflet Philofophus & Orator, _{quod ille}

veritati tantummodo inveniendas intentus fit, hic au¬

tem politius & perfeélius eadem ut conftet & placeat

veritas, latoretj fallitur omnino Joa: Piiis, ^Comes

Mranduloe, ii modo ferio rem egcrit & non ingenii .periclitandi ergo, uti nonnullis videtur, qui in epifto.

Ja ad Hermolaum Barbarum, Patriarcham Aquilejen- fem, ita fcribit ^: habuerunt Barbari Philofophi non in5,

ί i lin·

16 (£££ ) o (

lingva, fed in pedore Mercurium: no η defuit illisfa-,, pientia, Γι defuit Kioquentia, quam cum fapientia,,

non junxifle, tantum fortafie abeft ^a culpa, ut con-,»

junxifTe, fit nefas. Quis enim cincinnos ^, quis fucum,,

in proba virgine non damnet & deteftetur? ^tanta eft„

inter Oratoris munus & Philofophi pugnantia, ut pu-„

gnare magis invicem non poilint. Nam quod aliud,,

Rhetoris officium, quam mentiri, decipere, .cireurn-,, venire, praeftigiari. Paucis interjedis: elegans, ait„

res eft facund^T plena illecebr® & voluptatis, fed„

in Philoiopnia nec decora ^, nec grata. Porro, fed„

quam inepte, vir, alioqui dodifiimus, pergit: ruftice,, potius, quam eleganter fcripta amo, quod nobisnul-,,

la erit fides lautitias vocum & ^veneres adfedanti-,,

bus, quaii rebus parnrn fidentes, nec vero nixi,tra-„

here in fententiam his Ienociniis homines _qusera-,,

mus. Enim _vero, in oratione flores frudibus prte-

ponderare, nec nos adprobamus, quum non ver¬

borum elegantia, fed veritas, cujus ,mole oratio niti debet, eleganter comta & exornata admoveri poifit

ad fenius animorum atque motus vel inflammandos ^,

vel exftingvendos.

b) L. /. de Orat. ^{c. 2.} c) Natura & Conft. Rhet. c. 4 ä)

L I. de Orat c. 2,

§. VII.

Ne autem fine ratione hsec omniaadftruere videa¬

inur, efientialem Eloq. cum Ph. nexum paucis figni-

ficabimus. Comparabile dicitur» quod in rebus diver- fis, fimilem aliquam rationem continet^). Ex ampli-

tudine autem utriusque Eloq. & Ph. iimilis illa ratio colligitur, ^cum eandem objedi univerfalitatem habe-

ant, ut ad omnia, quae cogitari poflunt, fe exten- dant. Quoniam vero iinis eft Eloquentise ad perfva-

dendum adcommodate dicere in _quacunque quaeftio-

ne

€Ä3> ) o { <£*3? f?

ne tam theoretica, quam practica, nulla cette Sapien- tiae, vel, quod idem jam nobis eit, Philofophioe pars erit, qua: ipii ufui & auxilio eile non poflit. Neque,

cnim in docendo fcliciter progredietur Orator, ni(i

argumenta rebus feite adcommodare noveritj fed res ipise niii antea perveftigatae fuerint, quomodo ^argu¬

menta illis adcommodabit, quae, earum , qua: propo·

nuntur, auditores convincere poiTunt? nec ipiius ^o-

rationis cornpoiitio, jundtura, ordo, numerus, cete¬

ra, apta erunt, nifi cum rerum, aut tenuium, aut gravium, aut mediocrium natura congruant. Menfu-

•ram itaque fingularium in oratione & proportionem

aut naturalem, aut artificialem dum commendamus,

nemini mir m videatur Logicam, immo ipfam Marhe- fln, laxiori Geometris: vocabulo intellectam ^, requtri.

Etfi enim in ipfa argumentatione Rhetorica, non il-

lam demonftrandi adcurationem iequatur Orator ^,

quam Philofophus, non tarnen methodum plane ^ar-

bitrariam, &, ut dicitur, quodlibetariain amat, fed

iibi ejusmodi propoiitiones & priemiffas exitrurt, quge,

ratiociniorum ope

adfenfui eliciendo funt habiies probandique ^η rvum in fe continent. Certe, quae

vera, qua: falfa, & pugnantia fecum frontibus ad-

verfis,*haud expediet, neq; juftis rationibus ftabilire &

amplificare poterit res in controverfiam deducilas, aut

iua obfcuritate involutas, fine praeiidiis, qua: robur

& firmitatem veritati conciliant Si de Deo, & na¬

tura rerum

diéturus eit Orator & quatenus quid fie-

ri, aut non fieri pofTit, demonitrabit, Phyiices Metaphyiices ignarus non erit, qusc utpote fcienti#

indolem rerum, effe&uum, quas contemplamur, cauf-

fas, caufiarumque, quousque inter fe jungantur , aut disjunganfur, infinitas rationes & varietates excu- tiunt & Crcatoris fapientiam miriiice extollunt Si

C de

Ig S*Z> ) ^o ( <S*2

de hominibus, de diverfbque eorum ftatu fermonem

fit hubiturus, in Philofophia Morali & Civili feofpes

erit feilicet. Verbo : qua: tritiflimo hoc verfu com-

prehenduntur;

Quis, quid, ubi, qitibus auxiliis, tur, quomodo, quando, pertedo Oratori funt cognitu neceffaria, quse tarnen

iine Philofophice cognitione ^ntinquam rite pofl'unt tra-

clari. Rede itaque Voflius eos non leviter errare dt- ,

vit, qui απλώς neqant ejusmodi materinm ad Oratorem pertinere. Nam multis orationibus vet erum doceri pot-

iiiterdum ufu venire, ut de rebus

ex inttma na¬

tura petitis, dicendum fit Oratori. De Hiftoria idein

didum ello, quas promiconda eil fenfuum proiundo»

rum in iis

quae res, perfonas & fada hominum re-

fpieiunt, ut exemplorum & antiquiratum in numera·

to femper habeat notitiam Orator, ^{ex qua} colorem

interdum trahere folent, immo etjam robur, ipfa ar- gumenta.

§. VIII.

Orator cognitionem auditorurn non folum inten- dit, fed, ubi ^ita fert locus officiique neceffitas, adfe-

d'JS & c^mmotiones animorum ieienter tradabit. In- ftrudus eiTe debet fufficiente Pfychologiae cognitio¬

ne, ut ab experientia multoque ufu fciat, ^qua ratio»

ne voluntas fefe infiedi patiatur. Et quemadmodum

omnes anirni facultates variis fe exferunt modis; ita figurarum in oratione non male fecundum animi fa¬

cultates inflitui divifionem adeoque Pfychologice exi-

ftimat Morhofius e\ Praeterea, cum non eodem in

tanta diverfitate animorum eundum fit tramite, cha- * raderes eorum fagaciffime funt excutiendi, ^ut habeat

το 7rttöcs

orationis fundatnentum

cui tuto innitatur,

ne, inftar navis, per undas maris tranfeuntis, fluduet, sujus veßigia nusquanj adparent. Quis enim adpetl-

tum

) β (

tum νεί averfationem rei demonftrsts concitabif

niii perfvadendi diiTvadendique rationes formaverit ad

illorum ingenia ^, quibuscom res eil? fed hoc opus,

hic labor, Vix enim communes, extra Philofophiam?

prudentiae regulae in hoc negotio fufficientes dede-

rint Oratori cautelas, fi inprimis iludii Pfychologici i-

gnarus fuerit; aut enim languide & iniirme, qua: fer-

rea & faxea funt, corda puifabit ^, aut gravi & nu- merofa oratione molliores snimos, ubi opus non ef- fet, magno molirrane impeliet, nec nifi forte fortuna

ccecoque cafu ^{, quem} finem intendit, obtinebit. Hinc

Canz. nec auditorum ratio neqliqentlus habender, qui,

quo animo adfeäi ßnt, quibus rebus commoveri que-

mit foleantque, quibus delecientur, qnas fpernant & re- jicrant, quibus artibus ßnt innutriti, quibus ftudiis

flagrent, quibus aliis difeernantur ^f cogniti Oratori·

bus effe debent f).

e) Delic, Grat, fart* 11, c. VIT.. /) In Örafy

**' f. IX

Sed quemadmodum arduum eil hoc negotium,

ita animorum habitus formare, ut pareant dicenti,

non fruilra veteres officium Oratorie in dele&ando etjam pofuerunt. Permultum enim juvat cum volu-

ptate audiri, quoniam plerumque in animis, velut fine

ienfu ac per infidias occupatis , aculeos relinquat audi-

endi voluptas, inde Quintil. g) nihil intrare poteft in adfeHum, quod in aure, velut quoåam veßibulo, flat im eßendit. Neque alia eil ratio, cur multiplici adeo

velarnine occultanda fit veritas, quam ut quodam·

modo imaginationi & fenfibus, quorum de rebus fu- perbiffimum eil judicium, perplaceat. Sollicite ita-

que obfervari folet, ut omuia, quibus unaquseque res

IBS*!·

ib ) Ö( «9

maxime arridet, ornamenta & veneres in oratione'

adhibeantur. Etenim

-

quid opus teneras mordaci raden vero

Äuriculas?

b)

Nec ad ^commune judicium popularemque intelli- gentiam adcommodate loqui fufficit Oratori ^; ornatius

& quodam orationis flumine ediiTertabit, ac ne ipfa

dicendi ratio teedium & fatletatem facile adferat, eave- bit. Hinc autem quam fororio ^nexu colligatac fint O-

ratoria ars &Poé(is, patetf Miones fciiicet, fabulas, profopopejoe & id genus alia in utraque quodammodo frequentantur, quse adtentum & admiratione fufpen*

fum detinere poiTunt auditorern ^' & fingjiari artificio, velit, nolit, neicium quaii ad varios adfedtus, rei re-

prasfentatae convenientes, impeliere. Hcec quoque ipfa

iliam infinuationis Tullianas perie&e explent ideam,"

qua iftam orationem adpellat quadam diffrmuiatione &

circuitione obfcure fubeuntem auditorissnimum. /)

Verum enim vero hxc omnia, tametii E!oqurnticc propria funt, numfme Pfychologia effici queanc &ipfa

LrOgica, quse idearum & notionum, five diftinetce & ciarac,

five obicurse & confufse fuerint, vim in animis ex fuis principiis evolvunt? Exiftimaverit autem aliquis Éanc

placendi animosque occupandi artem ingenii niti viri¬

bus ) nec regulis & pneceptis egere ; at fortaiEs ini-

qua poftulattquippe judicio Phiiofophia jugiter exculto

erft fimul adfcribenda. Et hane ipfarr», in bgno Her- mathense , Sapientise ac Eloquentiae conjun&ionem,

hane Mufas inter & Gratias communionem,, quasi veteres non folum ijSlfijv συζυγίαν vocitavere

fed A-

cademia Hermatbenaicorum, in feminario Italorum Me- diolanenü, Anno id2p, A) ereéta, etjamnum fer-

,Våi> altius repetere nee vaeat, nec lubetj cum inttar

ocea-

Ϊ 'Ο ( ^ν.·.., 2t oceani bene multi te-ftimaverint Eloquentiarn, in quam

artes ceterse» ut flumina, influunf» Ad arétiorem

illam focietatis coliigationem digitum, ni valde /alli-

mur, intendenmt antiqul noftri Gothi, qui, uti ex Edda Islandica probavit Celeb. Lagerlo^uno eodemque

nomine ΊαΙνΐβΈλoquentiam ac Sapientiam,& VifitaluS&-

pientem atquefacundum, argute fat-is expreifere.Extra in·

vidiam quiahcccdifputatafunt,idcirco necexiftirnetquis-

piam plus jufto laudari Eloquentiam idque cum ex-

tenuatione diiciplinarum Philofophicarum. Etenim

Gratia Fi er i dum nobis a qua b t er adfit

Nidlaque laudctur plusve minusve mihi. 1) g) Libr. IX c. 4. b ) Perfins Satyr. /. i) de Inn. Rh.

£. /. €.17 k)» Weber Einleitung in die Rift ^or i e der Lateinifcben Sprache p. £44. I) Qwd. Faß L Κ

S. D. G,

MIN. HERRE.

Eder. Flit·.

Syfelfåttes. Med. Tuånne. Vårf.

Pä. En. Gång.

Banar.

Mig. Vågen. Till. Bokvett·

Och.

Bereder· Tillika. Eder. Hiefla.

Ett. Lager.

Som.

4

Forwerlden.

A t. Snille. Och. Vitterlek. Invigt.

Vederkånila. Och. Tackfamt, Hierta*

Skall· Vara, Alftret.

Af. Eder. ömhet.

Vid. Det. Förra·

Och.

En. Fortient. Befordran.

Gore.

Mödan Lått. Vid. Det. Senare.

Till. Defs.

Himmelen·

Efter.

En. Nogd. Lefnad·

Gifver.

En. Såll. Evighet.

DONAT. SCHUMAN\

Siockbolmienßst