SPECIMEN ACADEMICUM

•

* 7>r

SPECIMEN ACADEMICUM

DE

VARIO L1NGVAR PHILOSOPH! AM

HAB1TU,

CUJUS PARTEM PRIMAM

CONSENT. AMPI. ORD. PHILOSOPH.

PR7ESIDE

Doct. PEtRO _NICOLAO

CHRISTIERNIN,

Log. Et Metaph. Prof. Reg. et Ori*

PRO GRADU

EXHIBET

GUSTAVUS AD. TAIJARDEN,

WESTMÄNNUS.

IN AUD. ECCLESIAST. D. XII. MAJ MDCCLXXIX.

h. a. m. s-

Smit fatta verbis difficiliora

UPSALI#,

Typis JOHAN. EDMAN, djrect. et reg. acad. typcgr.

S:x r:£ m:tis

MAGNJE FIDEl VIRO,

JUDICI PROVINCIALI CONSULTISSIMO,

SUPREMI SVIONUM DICASTERII AULICI

ASSESSOR! DIGNISSIMO,

VECTIGALIUM DTRECTORI MERITISSIMO,

GENEROS0 ATQUE NOBILISSIMO DOMINO,

JOHANNI ARONI ADELBORG,

PATRONO SUMMO,,

SACRUML

SUPERCARGEUREN

VID

OST-INDISKA _COMPAGNIET VÄLBORNE

HERR HERMAN Ii IN DR- afDITMER,

ii ^{.. ..}

l~/en godhet jag åtnjutit i Herr Supercargetirens

Hus har _varit för utmärkt, att jag vid detta bifal¬

let fkulle kunna underlåta att vifa min vördnadsful¬

la tackfamhet.

Ehuru ofulkomligt prof deraf jag nu år i ftånå

att gifvä, fmickrar jag mig dock med det hoppet,

att Herr Sup er cargenren med ynneft tåckes anfe det

famma.

Måtte Himmelen öfverhopa Herr Supercårgem

ren och Defs Familie med all (lags Sållhet!

Att önfka den famma, (kall ftådfe råknas bland

mina angenåmafte Skyldigheter, åfven få vål (om den, h varmed jag i djupafte vördnad får åran fram¬

härda

VÄLBORNE HERR SUPERCARGEURENS

öåmjukafte tjenare

Gusx. Ad. Taijarden.'

KONGL. MAj:TS

TRO-TJENAliE UCH LIEUTENANT

VID

KONGL. LIF-REGEMENTET,

HÖGÅDLE

H,r CARL GUS T.

TAlJARDEN,

SAMT

HÖGÅDLA _FRUN,

F,v HELENA MARG.

GAVELlUS,

MINE HULDASTE FÖRÄLDRAR!

Att pä detta flållet föka tolka mina Forbindelfer till

Eder Hulda/le Föräldrar, vore ett frugtlöji bemhdan- de, och fliulle aldeles icke fvara mot Edra affgter,

bvilka b af v a belt andra föremal ån allmänna Loj ord*

Mitt käraße gbromål [kall b eß åndigt blifva

att fl!ja Edra Ef ter domen, att upfyüa mina Skyldig¬

beter, och derigevwn forjäkra Eder om den odödehga

voidnad med b v Eken jag far ^kallas

MINE HULDASTE FÖRÅLDRAR

EDER

Lydigfte Son

Gust. Ad. Taijarden.

Had Tbmthgt beeil all, fveet Speech had heen dcny'd;

Speech, Thought's Cannl! Speech Thought's Criterion tao ! Thought in t he Mine ^, wj/y/ come fortb Gold, o>" Dtojf,

f-hhen cain'd in Word, £»ok> real Worth.

Thought, foo , deliver1d ts the mot e poffefl;

Tcachitig, we learn; and giv ing ^{we r} etain The Births of lntellect\ wben dumb, forgot,

Young,

$. L

Scienfiarum ^{mirari, rundem tantam} inajqualitatem, fata ⁱⁿ perpendentes, ^diverfis quum ^gentibus tarnen non ^deprehendi poflumus veritas non ^{non co-} fit

nifi una, per totam fparfia naturam, eademque gaudtrant

bomines ii'am inveniendi facultate. In quibusdam Ici-

licec regionibus, nativum quafi folum pofiident humanas cognitiones, dura contra in aiiis, omni quafi crefcendi

vi deftuutee langvefcunt. Diu agreftis fuit Roma, ante- quam Graecise pulchris artibus operam impendere, meli-

usque informari coepit. Spiendidum Ludovici XI V:ti (e-

culura multura tardavit, _terrceque Septentrionales mitio-

ribus ftudiis adhuc percinacius reftitere. Hanc diverfi-

tatera quidam indoli populorum, alii Ciimaribus, multi

inflitutionibus politicis attribuunt; quarum rerum non

oranem quidem negamns influxum, longe tarnen abefie

putamus , ut tofura conficiat ^opus. Scüicet muitum in

feientiis interefl, quam ideis communic3ndis magis vel

minus aptee fint lingva?; harum cum Phiiofophiae incre-

«lentis nexum, quantum valet ingenii tenuitas, breviter

tradere propofuimus, ^tuara B. L. humanitatem enixe

ex^etentes.

A j. IL

2 Habitus linguarum'-

§. II-

Ea eft mentis humanas _{natura, ut} difficuker, pra?-- fertim in ideis abftracEis, fuam exerceat pedpieaeiam, nili

fenfuum ^externorum _ope, certa norma fludluanti quafi

monftrecur., Tanta fluunt ide® fenfaque animi volubi-

litate , ut illas _nequaquam retineremus ^s nifi terminis il-

larum rapiditas retardaretur. Res extra nos pofitas mul-

to facilius diftingvimus, quam eas mufationes, quee in

fundo quafi animi contingunt.. Difficuitas etjam ejusmo-

di obfervationum, prascipuom fortade Pfycbologi® im- pedimentum fuit.. Hinc factum y ut, ampla licet mate¬

ri® piurimi imbuti fint cognitione, in fumraa tarnen

plerique de mente verfentur ignorantia, quare ea, qua in illar deprehendimus ³ terminis a rebus materialibus ^rau«

tuo fumtis, repr®fentare & expriroere cogimur.. "Le

'Teul moijen de fixer les penfées, c'eft de leur donner, 5>ponr ainfi dire, un corps, & une couieur: Ce n'eft qu'a-

"lors que fefprit peut les analyler, & les developper:

"(ans ^ce fecours nos penfées & nos fentimens demeurent

"dans une efernelle obfcurité a).. Sic oritur lingva, quas eft complexus vocura, quibus cogitationes fenfationes-

que noftras cum aliis comraunicarnus, vel eas in iis exci-

tare ftudemus.. Et quam vis lubentifllme concedamus,

Deum ejus primum fuifle inftitutorem, vix tarnen ne-

gari poteft, tantam loquendi propenfionem a natura ho-

minibus inditam eile, ut etjam fine divino adminiculo,

modum lenfa exprimendi forfan invenire potuiftent, ix- piusque invenerint. Nulla cognitarum gentium ^tarn fera fuit, ut omni plane caruerit lingv® ufu ^, certe naturalem

Hlam elocutionem habuit, qu® ab omnibus terr® incolis

seque intelligitur. Creator fcilicet gaudio, dolori, amo- ri, defperationi aliisque affectibus fua tribuit in vuitu9

_

gefti-

*) Precis du Diic. de M;r Michaelis für le lan gage p. 13, par M:r MériftP*

ad Philofophi ^{am. 3}

<geftibus & eloquio figna, quse hominum (eqvunfur na- turam, Sc ab lila non nifi multa arte feparari poflunt'J qüique affidue ifta oblervavit, tantam interdum confe- quitur iagacitafem ^, ut a lolo fsciei confpe&u, varias a- nimi coramotiones perfpicere queat. Mulca de antiquio-

rum mimica arte rrbra _narrantur, Sc adhuc non fine admiratione, hillrionum habilium vidtmus artificia, quée rnajora forte cepiQent incrementa, fi neceflitate coa&i homines, converfatione frui nullo alio modo potuifient.

In (urdis _magnam (tepe anirrsadvertimus dextetitarem ex

geflibos, aiiisque rebus prarfentibus, conjecfura aclfequen-

di aliorum cogitationes, defideria Sc averfätiones. Certi etjam funt morus corporis, quorum cum fenfationibus

convenientiarn nemo igncrat: ''Eft il un homme qui con-

"fonde ^un er i de douleur ^{avec un} cri de joi ) En eft il

"unqui ne fache que l'oeuil, lorsqu'il Fabbaifie, marque la

"timidité, lorsqu'il Feleve, Faudaee; que la main Eavan-

"ce pour roenacer, Sc que les bras Éetendent pour de-

"mander _grace b\ Quam vis ^vero htec lingva primitiva

ut ita dicam, Sc apud nos forte nimis neglefta, vividi-

ore fe commeodet converfatione, male tarnen cogniuo-

nibus bumanis efiet confultum, fi alia via cogitata Sc

defideria communicare non poflemus. Etenim, quam- diu ipfum obje&um inträ fenfuum externorum verfaba-

tur circulum, facile geftu quodam deferibebatur ^, quum

autero reroota & aliis haud uniforrois ^res vel mutatio

defignaretur, arduum evafit negotium, fuam de illa, intelligibili modo exprimere fententiam. Quod etjam

de placidioribus animi fenfationibus ideisque abflra£Us

valet. Porro, aueto idearum ^numero, geftuum fono-

rumque paucitas, tant# varietati jndicandae non fufficie- bat; hmc nemini dubium eile poteft, quin maxiur mo-

A 2 men-

h) Maniere d'appr» les langues p»

Habitus linguarum

menti atque necefTitatis illud fuerit inventum, quo mi¬

nimas rerum relationes aliis depingere valemus. Ce ne

"fut peut étre qu'apres bien des temps ecoulés, qu'on

"vint a une maniere de Pexprimer independenfe des ge-

"ffes & des Ions. On Pappercut, que fans agitation du

?'corps & fans effort du gofier, par de fimples batte-

"mens de la langue & des levres on pouvoit former um '"grand nombre d'articulafions combinables å Tinfini,

"on fentit l'avantage de ce nouveau iangage, tous les peu- rples f'y fixerent; & ce fut la parole c). Sic non ampli-

us neceflarium fuie, gefticulationibus Xxpe valde mole- ffis, maleque intelleåis fonis uti, fed res quascunque

iumma cum clarirate _exponere licuit. "Deux pedonnes,

'Tans aucun cbangement dans leurs attitude, &: lans de«

"ver la voix, _purent (e communiquer leurs pensées, &

"craiter les objets les plus difficiles, fans que ceuxquiles

"environnoient pudent les entendre d). Quamobrem di-

ftin&am narrationem ab illo fruffra exfpe&amus, qui vel

verborum receptum fignificatum non intelligit, vel eo«

rum juftam confociationem ignorat, dum contra nullo negotio res etjam valde intricatas explicat, qui re&o lin-

gvx Cux uTu poilet. Hoc omnes in infantia experti Tu¬

rnus; illa enim retate djfficulter varias vocum fignificatio-

nes difcimus, quare in exponendis fententiis noftris in-

ordinato procedimus modo ^, donec genium lingvas edo-

cti, rebus quoties lubet, fua tribuiraus nomina. Signo-

rum necefTitatem alia etjam experientia teftari videtur;

rerum nempe materialium & finguhrium nomina primo difcimus, & cum difficultate quadam ad generales notio*

nes adlcendimus, quum vero eas femel concepimus,ima- gines tarnen illas primitivas retinemus, (ine quibus co-

r) Oeuvr. de Mauperruis T. III. ^p. 439.

d) Oeuvres de Maupertuis Tom, III, p, 440.

ad Philofophiam. ^r gitafiones noftrse faciilirne elabi poßent e). Omnis igi-

tur idea fuum habet quafi corpus, quod quo melius fin-

gva expreßerit, ^eo aptius fcientiaturm erit vehiculura.

Origo fcripturae in rudi obje&oruro pi<ßura confiße-

bat, hane autem deinde reliquere homines, verba infii-

tuentes, quorum cum ideis Cantus eß nexus, ut fe invi-

cem omnino excitent. "Sans la perception des lettres,

"on n'auroit _pas celle des mots, ni par confequent celle

"des idées /).

§. III.

Cum Philofophia praelertim in novis inveßigandis

veritatibus naturjeque variationibus obfervandis, & ex-

plicandis confißat, fequitur, ar&ißimos ejus eße limites, quando termini novis ideis rerumque relationibus expri-

mendis, vel plane defunt, vel eas male defcribunt: "Nö-

'ctre langage nous apprende a penler, il nous retient dans

c4'ignorance ou favorife nos connoißances, il nous in-

"Ipire les préjugeés, qui 1'ont formé, & il exerce un em»

"pire continuel fur nos esprits j il les eleve ou les abbat,

tcil les eclaire ou les obfcurcit g). Sic novimus gentes dari, quarum lingva vocibus ideas generales exprimen-

tibus caret, quaeque proinde nullos vel exiguos falcem

in feientiis progrcllrs facere poflunt. Individuorum qui-

dem nominibus abundat ejusmodi lingva, maxima vero laborat inopia, in proprietatibus cotnmunibus exponen- dis; dnmque nos unico folum vocabulo totam rerum ehfTem fignificamus, illa neeeßarium habet, varia con-

fiderare obje&a, eorumque recenlere nomina, qua? fub

hac clafle comprehenduntur b): Sic non folum valde ^pro-

lixae evadunt exprefliones, led etjam interpretationi per-

A 3 quam

e) vide Oeuvres diverfes de M:r RontTeau Tom. I. p. 377»

/) Inftr. du Pr. de Parme par Condillac Tom. IV. p. 25.

g) Difc. fur l'infl, du lang, tur les opin. par M:r Michaelis p.

i) Oeuvres de Maupert, Tom» I. pag» 57-®» •

6 Habitus Tingucirum

quam ardua? obnoxiar. Exempli loco iEgyptiorum figa-

ras hieroglyphicas, Orientalesque lingvas imaginibus ple®

nas, adferre polTumus. Sinarum etjam Naio, tantis li¬

cet pra? nobis polleat prasrogativis, plarimasque noftra-

rum artium diu ante huropae ineolas noverit, tardos ta¬

rnen in fcientiis fecit prcgreflus, quorum nulla aiia ad- fignatur caufla, quam incommodior iile Iingva? habitus,

terminos non pernaittens generales. i) Imo tantam lin-

gvx cum ideis atque fenfationibus conformitatem habent,

ut faciie ^ex iingva cujusdam populi, illius ingenium ^mo- resque cognofcere poffimus. Quum enim ipfi (ermenern formamus, eura necedario (ecundum noftras propenfio»

nes modumque concipiendi fingimus. "La langue dons

"laqu.elle nous penfon?, doit prendre la forme de nos

"pensées; & eile ne peut etre elegante, (i i'elegan,C3

''n'eft deja dans notre efprit k).

Diverfo modo natura? confiderat fpe£laculum polL

tioris terra? bene educatus habitator, ineuitusque ferarurn

venator3 quamobrem maximum etjam penes utrumque fermonis diferimen reperimus. Si Poemata (iiblimia, &

elegantiarum fententiarura luminibus didinda, viro _agre-

di recitareruus, tantum abed, ut ullam inde caperet"vo- luptatem, ut potius ipfa Scriptorum artificia, _{qua? nos}

in admirationera raperent, vix eura a fomno retinerent;

forte etjam iilos non (anas mentis arbitraretur, quos ta- .kbus nugis dele&ari videret.. Quid cauflae? Educatione dedkutus, (cujus in Iingva rite difeendä magna confidic

pars) non nifi craffiflimas ideas verbis exprimere didicit;

plurimorum fignificatum vocabulorum non intelligerer.,

& (ic nihil prateer fonum elocutionis pereiperet. " On

"n'eft _pss capable de chercher dans les anciens ecrivains i£tune elegance, qu'on ne (ente pas kk). Hinc non ita

ab(o- i) Michaelis loc. •cir. p. 63.

k) Inftr. da Pr. de Parrfie Tom. XV. p. 157,

kkj Contlillac. Joe» ciu Tom. XV. _p. 329»

ßd PhHofophiarti. f abfona videtur conjeflura, quod fi duos tequali praeditos ingenio, in diverfis tarnen regionibüs educatos, horni-

nes ponamus, ilie aiteri palmam prxripiat, qui cooiofi-

orem adcuratioreraque didtcerit lingvam.- Ut enim hu«

jus fermo vel plura ample&eretur objeda, vel luculentius

diverfas ideas reprafentaret & adcuratius connecte-et, lic magisjmagisque ejus facultates explicaret atque exerceret.

Fxemplis etjam confirmatur ifta fententia: Iefuitae fcilicet

Indianos Paraguenfes converfuri, rudibusque illis inge-

niis obviam ituri, lingvam Hifpanicam Latinamque do- cendo, cultiorera formarunt Rempublicam, alia via id

fruftra tentaflent. Ingeniis mediocribus lingva efb tan- quam obex, quem pauci (uperare valene. Raris itaque

illts Seculorum luminibus nihil magis obefl, quam ter- minofum paucitäs.- U? enim novis abundane perceprio-

nibus, novis etjam opus habent vocabulis, quae ab illis traSata, cognitiones humanas non parum extendunt Haud

diffiteor equidem, abufum heic etjam locum invenire,

verba nempe a captiofis difputatoribus inutiliter excogi-

tari & augeri polle (teftis Hiftoria Litteraria) hac tarnen liberaremur difficultate, fi lingva; cultura illis (olurn com-

mitteretur, qui ingenii face du&i. res in natura exfiften-

tes clare confiderare, easque seque fimpliciter propönere fciunt» Sic enim lingva cogifationum noftrarum fimilü-

ma foret imago, & hifce careremus fubtilitatibus, vanis

definitionibus atque divifionibus, qute veherabilem qui-

dem doktrin« fpeciem ^pras fe ferunt, Pspiffime autem ve-

ro Philolophise ftudio nocent. Ariftotelica illa Philolo- phia quid eft, nifi obfcurorum terminorum congeries, fopienti« raaxime inimica? Hae tarnen non pauci fafci- nati, fimplicem abhorruere veritatem, ambiguis ineptis-

que vocibus Philofopbiam implicuere, ^eam fibi vindican-

tes gloriam , ut multi verborum ludibrio decepti, occul-

tarn in illis fapientiam finxerint, quam non raro pertinsci

defen«-

Habitus linguttrum

defenderunt ftupfditate. «De la, (dicit Dom. Condülac)

C£le cahos ou fe erouvent )es fciences abflraites; cahos

<cque les Pbilofophes n'ont jamais pu debrouil'er, parte

"qu'aucün d'eux nen a connu lapremiere caufe /J.

§. IV.

Errant fortafie etjam doftiores dum fecundum fuos

f>ro ^ares arbitrio ^& fingulares excogitatos dijudicare volunt, dumque concepcus generales, res foetus particu- pu¬

ras inferdum imaginationis ut naturs effata proponunt;

multo (cilicet & facilius & jucundius negotium judican«

tes, praprias ideas dileclasqus opiniones ^proponere, quam

naturs fiecretis femper inhaerere veftigiis. Aiii mehodi

amore dudti, illam cum veritaeis ja£tura obfervarunc, ^ut-

pote parum curantes, an cum rerum natura confenferint

alTerta illorum nec ne, fuerint (altem fulcra Syfiematis, quod fabricare vel defendere fufceperunt i?i), Sic ipfe demonftrandi nifius in caufia fuit, quod yaria opiniontim

orta fint monftra, qus fpeciofo veritatis colore fucata, terminisque indeterminatis expreUa, incautum fspe fal-

lunt kftorem n).

Vocabu'a etjam a Philofophis non fine jufla caufia afiumta, illa prsfertim qus de rebus agunt abflraclis,

dum _per populi ora vagantur, multo expofita funt abu«

fui; vulgus fcilicet difficulter ideas fine imagine quadarn

habet , quare fermino nimis abftra&o, pro lubitu quid-

quam vel demit vel addit, ideam determinans, quas a (enfiu ipfius inventoris haud parum abhorret. Quam ve¬

no periculofum fit, etjam _magno« Scriptores non per- fe£ie comprehendere', unico inter mulra exemplo demon-

ftrabimus: Non tantis contumeliis expofitus firflet Epi-

curus, fi ejus de voluptate notionem omnes inteilexilTent,

,

utpo-

l) fciiai fur Porig, des connois. hum. Part. 1. p. 186.

fti) Ctr. Baeo de Verulam de Auein. Scieilt, 1, Vi, c„ 2»

n) Cfr. Beatry on Truth ^p» 404, 407,

ad Tbilofopkiam ⁹

ufpo?e qua nihil aliud, quam gratam conflantemque Ve¬

ra: feiicitatis fruidonem, indicare voluit. Non igitur res, ied ^vox ipfa adverfarios habuit. Si autem lingva ab e- ruditis formata haud caret fuis incommodis ^, non potefi:

non deformis eile, dum recens ex vulgi prodit ore. Et

hoc plerumque-in Iingvarum conformatione accidit, cui

raro Philofophi interlunt.

Non igitur mirum, quod lingvarum infantia tantäm prodat verborum paupertatem ; etenim, (ut akerius pul-

chra utar fententia) "Sous l'empire du befoin, Tefprit ne

«f'ecarce gueres au~dela des objets oecekaires: mais af-

"franchi de ce iien de iujetton, il Pechappe & bondit er*

"liberré dans les plaifirs de l'imagination, il changeåcha- ctque inftant des perceptions & d'idees o .

Nemini obfcurum efle potefi, ex lingvse inopia mulr

tam remoram i en ti re fcientias, quarum ipfam eflentiam idea:, jijarumque variae difpofitiones efÜciunt. Dantur popuii, quorum Arithmetica fignorum inopia, non ultra vigefimum fe extendit numerum. Virtutes quarum non

habemus nomina, vix praemeditate exfequimur: "Cer-

"tains vertus ne fbnt gueres connues, ou du moins ^on n'en

"fak _pas le cas qu'elies meritent, parce qu'elles n'ont

"point de nom p),

Lingvo etjam maxime exculta: innumeris laborant in¬

commodis. Signa fcilicet idearum a plebe affumta, &

confvetudine firmata, adcuraticribus natura: fcrutaroribus

minus idooea funt inflrumenta. Eam ob caullam diu in-

ter Philofophorum deliderata fuic, ut propriam fibi ^crea-

rent lingvam, quse ambiguitatis expers, ad conatus illo-

rum fe faciliime adcommodaret. Illud certe inventum maximi eilet ponderis, multumque tortalle fimilitudinis

ß • lin-

o) Merhanisme flu langage per Msr, Des Brofes Tom, II, p. 53»

p) Merian loc. fupra cir. p, 13»

to Habitus linguarum

linguaejusmodi cum lila Arithmetices parte haberef, qu»

litteris abfolvicur, quoniam ea nihil aliud eft, _quam lingva generalis, quamque foecunda veritatum exfiirerit _mäter, notiflimum arbitror. Quidquid fit, multis circum'epta erit fpinis lingva illa univerfialis, q) quippe qua; magnam idearum

apte exprimeret copiam, folitis vero hnguarum care-

retvitiis, a magno Philofopbo fic increpatis. <4 Verba ple-

"rumque ex captu vulgi induntur; atqne per difierentias

"quarum vulgus capax eft res (ecant; cum autem intel-

"ledus acntior, & obfervatio diligentior res melius di-

"ftingrere velit, verba obftrepunc. Quod vero hujus re-

"medium eft, (definitiones (cilicet) in olurimia huic mala

££mederi nequit; quoniam & ipfae definitiones ex verbis

"conftent, & verba gignant verba, quorum praftigia? &

"incantationes, plunmis modis feducunt, & vim _quan-

<£dam intelleftui faciunt, & impetum fuum (moreTar-

"tarorum fagittationis) retro in intelle£tum (unde pro- i4fe<fta funt) retorquent r).

§• V.

In Philofophia morali ^eo magis nocent termini in- adaequati & inepti, quo verior efl iflius fcientise utilitas.

"Many of our appetites (inquit Dom. Beatty) become kriminal,only when exceftive; and we have not alvays

"names to exprelf that degree of indulgence, which is

"confiftt?nt with virtue. The fhamelefTwordcatcher takes

"advantage of this, and confounds the innocent gratifi¬

kation with the exceflive or criminal indulgence s).

Graecorum Koorqevsiv fenfu _primicivo fervorum infimae (or¬

ds (ignificabat operas, qua: interdum crudeliter a Domi- nis exigebantur* fed quam male ad verum Dei cultum deno»

q) C fr» DiflTert. fur les Latigues par Maupertuis Tom. III. _p, 464, 465.

r) Bnco de Verulatn de Augm. Scient» 1. V. c» IV.

s) Beatty on Tcuth p» 406»

ad Philofophiatn. ^il

denotandum hoc verbum dcinde tranflatöm fit, tvillo perfpicimus negotio. Multo enim facilius noy^ difci-

mus verba, quam aliquid In fenfu antiquiorum immu-

tamus. iEque incommode virtus apud Romanos primo fortitudinem, tandem ^vero omnigenam animi prasftantiana defignavir. Vitia etjam dum pulchris appellantur nomi- ribus, virtutum fere induunt forrram. Crimen quo in

dueilo occiditur faepe vel fräter vel amicus, a Gallis vo-

eatur affaire dbonneur. Gallicae voces Galanterie & Co- quetterie in converfaticne fa?pius nominat®, ne quidem,

modeftia _quse fe commendat, lexui ruborem offun-

dunt t). Qyi vulgi praejudiciis contemtis, tanta in ple- risque lingvis reperta exftirparet monftra, Herois certe

mereretur famaro, illa multo glorioliorero, quac viåo-

riis comparatur. Porro, quemadmodum certarum avi¬

um cantus omni tempore honidus fuit, fic quidam ar- ticulata voce prolati loni, perpecuum auribus bellum mo- vent, quod fermonis conditorem obiervare oportet, ne duras voces virtutibus, gratasque vitiis imponat. Quam»

obrem omnes politiores lingvae barmoniam quandam ha- bent, quae verborum fignificationibus adcommodata,

certam infundit ingenii fvavitatem. Ut enim qui mici

eft animo, rariffime duro utitur ferroone, fed mufica quaedam in ejus auditur oratione, fic gens,natur® ftudio

atque educatione polita, fvaviter lenfa exprimit lua, barbarosque fonos fedula vitat ^opera.

Nec injucundum nec inutile efiet confiderare, quo- modointer varias gentes lingvae rudes primum atque fim- plices, paullatim cum cognitionibus noftris, ad fum-

mum perfeftionis gradum eve&a? fuerint. Quod mira

defcribit facundia Dom. Des Brofles in fuo de Lingvtz

Mecbamsmo Li bro Tom. 11. p. 51. Nobis unico folum in-

tuitu basc obfervare liceat: Ex Homeri Poematibus non

in-

t) Cfr. Michaelis furie lan gage»

12 Habitus linguirum

inepte concUidimus, lingvam Grrecara illo tempore v_-

de fviifle excultara atque elegantem, q >se fimul iuculen-

tiili na praebet indicia, cognitiones humanas nonfine (uc-

ceflu cuitas fuide. Socrates, Pindarus, Demofthenes, a-

iiaqae divina ingenia, ^non obfcuro natu funt %vo, fed

eo, quo licuit cum lingvra vernacula thefauros (cienria-

rum attiumpue haurire. Svaviffima illa Iing/ae Gia?cas

abundantia, Poetis? Oratoribus atque Philo Tophis teque apta, optima certe fuic magnorum virorum msgidra, fi«

ne qui mimdus nunc f >rte prcecellente illorum caruilfet

famu. Durarn atque rigidam, cum animis luis conveni-

entem linguam, Spariani habuere. Romani bellis Sc agricultura unice occupad, inculto locuti funt modo; ali-

arum vero gentium mirigati amicitia, novos mores, no-

vas cogiiiiones lingvamque politiorem affumferunt. Au~

gufti tandem illuflre Seculum ornavere Horath, Cicero¬

nes atque Virgilii, quorum forte vel ignota ellent no- rmina, (i alia eos excepillent tempora. Tyrannis vero omnia ma!o _occupans omine, fcientias fimul füpprefTit-

Scribendi libertas periculofa evafit, timi.laiue profcripta

eft Philofophia. Solito lingva vigore deftitufa, turpisque

fubraiftionis impleta locutionibus, fervitutis etjam pre- mebatur jugo. Quis in Bcitannorum Orationibus pub¬

lice habitis, Philolophiae libertatisque vocem non agno- feit? Haud ita certe ftupidi fervilesque loquuntqr ant- mi. Quid? Indgne Patria noftra probet dorumentum,

quam pari paflu fcientis lingu^que ambulent. Ex ^eo

enim tempore quo Phiiofophia; ^operam dedimus ^, non parum au da fuit noftra lingva, paupertatique adhuc con- fpicuae, vel novas inftituendo voces, vel aliarum Natio-

num transferendo fcripta, vel Spedacula Thearralia pras- bendo, quotidie medemur. Immo lingvae cultura ranti

eft po-nderis, ut etjam maximi Reges illam fua dignam

attentione aeftimarint, yanisque prsemiis promoyere ftu-

due-

ad Philofophiaml ¹³

duerint. ^Ii unice grata fruuntur facultate, talia excifarc-

di ingenia, qualia magni nominis vir fequentibus defi-

derat verbis: "Illa demum föret nobiliflima Grammati¬

ks; fpecies, fl quis in lingvis plurimis, ^tam eruditis

"quam vulgaribus eximie doélus ^, de variis lingvarum

"proprietatibus tra&aret; in quibus quacque excellat, in

"quibus deficiat, oftendens.. Ita enim & lingvae

"mutuo commercio locupletari poflint, & fiet ex iis

"quae in fingulis lingvis pulchra flint, _{(fanquam Venus}

"Apellis) Oracionis ipfius formofiflima imago, & exem-

"plar quoddam infigne, ad fenfus animi rite expriroen-

"dos. Atque una etjam hoc pa£to capientur figna haud

"levia, fed obfervatu digna, de ingeniis 6c moribus po-

"pulorum ex lingvis ipforum «)-

Huic ingeniofilUml Auåoris non pofTumus non as- fentiri _voto, dum perpendimus, quanti fit momenti, idearura fimplicium & compofitarum quantum fieri pot-

eft, nofcere originem atque progreflum, qua; certe o-

ptime perfpicerentur,, fi verborum primitivas occafiones

& inftifutiones, fimulque idearum fuccefliva incrementa

& complexiones, ordine convenienti indagare valeremus;

quod tarnen negotium, tanta laborat difficuftate, ut for¬

te in plerisque vocibus inter defiderata femper erit.,

§• VI.-

Bji

Things rvhich are diflinguifbed in all languages, Juck

as ful Si an c e and quality, aElion and pafjion, caufe and effe&^

muß be diflinguifbed by the natural powers of tbe human mind.

The Philofopbie of gr ammar, and t bat of human underftan- ding ^{y are more} nearly a llied t han is commonly imagined.

Home*

#) Baco de Verul» de Augm. Scienr» üb, VI. ^{c. 1.}

\ \